Сэтгүүлчдийн аюулгүй байдлыг хангах, тэдний

эсрэг гэмт хэрэг ял шийтгэлгүй өнгөрч буйтай

тэмцэхийн төлөө хууль дээдлэх ёсыг хүндэтгэх нь

Д.Мөнхбүрэн

im•pu•ni•ty \im-'pyü-n -te\Ял шийтгэлгүй өнгөрүүлэх

• Айлган сүрдүүлэх, заналхийлэх, ам нас, эрүүл мэндэд халдсан гэм буруутай этгээдийг олж тогтоон, шийтгэл ногдуулахгүй үлдээх

• Олон тооны иргэн, жүжигчин, блогч, хөгжимчин, сэтгүүлч түгшүүр, халдлага, гэмт хэргийн золиос болох, айх түгших, шоронд хоригдох болон үзэл бодлоо илэрхийлэх үндсэн эрхээ эдлэж чадахгүйд хүрч байна. Үзэл бодлоо илэрхийлэхийн эсрэг дийлэнх гэмт хэрэг ял шийтгэлгүй үлдсээр байна.

• Сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтнууд амь насаа бусдын гарт алдах нь үзэл бодлоо илэрхийлэн тэргүүн эгнээнд явж, халуун цэгт дуу хоолой болсны төлөөх золиос байдаг гэдэгт Хэвлэл мэдээллийнхэн эргэлздэггүй.

Тооны хэлээр

• 670 гаруй сэтгүүлч амь алджээ /сүүлийн 20 жилд/.

Эдгээрийн 10 хэрэг тутмын 9 нь мөрдөгдөж, шалгагдахгүй үлдэж байна. 2012 онд 121.

• ҮБИЭЧ-ний эсрэг гэмт хэргийг эрэн сурвалжилгын 143 тохиолдлоос зөвхөн ганцад нь хариуцлага хүлээсэн /Мексик/

• 54 сэтгүүлч амь насаа алдсанаас 1 хэрэг л шүүхээр яллагдсан /2000 оноос хойш Орос/

• Бразилд 9 ХЭХамгаалагч, 7 сэтгүүлч амь насаа алдсан /2012 он/

“Ял шийтгэлгүй үлдээх соёл”

• Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөгөө эдэлж, дуу хоолой болсон бусдын тэдний үйлдлийнхээ төлөө хариуцлага хүлээлгэх сонирхол байхгүй, татгалзах байдал

• Ял шийтгэлгүй үлдээснээр үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхээ эдлэх баталгаат орчин байхгүй болно. Дэлхий нийтээр үгээ хэлэхээс айдаг айдсыг бий болгох аюул түгшүүрийг бий болгож, “соёл” болж байна.

11 сарын 23-ны өдөр

• 2009 оны энэ өдөр Филиппинд болсон алан хядах ажиллагааны үеэр 58 хүн амь насаа алдсаны 32 нь сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтан байжээ.

• Гэвч гэмт хэрэг үйлдэгч нэг ч этгээд шүүхээр ял шийтгэгдээгүй.

• Ийм учраас 2011 оноос IFEX энэ өдрийг “ял шийтгэлгүй өнгөрүүлэхийг зогсоох өдөр” болгон, өмгөөлөл, нөлөөллийн ажлыг эхлүүлээд байгаа.

2012 оны 5-р сарын 3-наас 2013 оны 5-р сарын 3: Монголд? (2006 оноос хойш 265 зөрчил)

Зөрчлийн хэлбэр 2009 2010 2011 2012 Нийт

Бие эрхтэн, эрүүл мэндэд халдсан - - 1 5 6

Сүрдүүлсэн, дарамталсан, заналхийлсэн, доромжилсон, гэр бүлийн хүнийг дарамталсан

13 10 8 5 36

Мэдээлэл өгөхөөс татгалзсан 2 - 7 7 16

Ажлын багаж хэрэгсэлд халдсан 2 2 4 8Шүүх, хүчний байгууллагын дарамт 3 5 3 5 16

Нууц эх сурвалжаа илчлэхийг албадсан 1 6 3 4 14

Нийтлэл, нэвтрүүлэг, ХМХ-ийг хориглосон, эсвэл хориглохыг завдсан

1 2 3 9 15

Эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн, түр саатуулагдсан, хоригдсон

0 5 6 6 17

Нийт 20 30 33 45 128

2013 оны Аян

• 2013 оны байдлаар 11-р сарын 1-нээс 23-нийг дуустал 23 хоногийн аян дэлхий нийтээр явуулж, “Ял шийтгэлгүй өнгөрөөхийг эцэслэх”-д анхаарал хандуулахыг гишүүн байгууллагууддаа уриалж ажилласан.

Жил бүрийн 11 сарын 2

• Хэвлэлийн эрх чөлөөний эсрэг гэмт хэргийг ял шийтгэлгүй үлдээхийг эцэслэх олон улсын өдөр болгох тухай НҮБ-ын тогтоол 2013 оны 9 сард батлагдсан.

• 2012 оны 4 сарын 12-нд Сэтгүүлчдийн аюулгүй байдал, ял шийтгэлгүй үлдээж буй асуудалтай тэмцэх НҮБ-ийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөө батлагдсан.

Монгол улсад:

• Хэвлэлийн эрх чөлөөний эсрэг гэмт хэрэг үйлдэгчид Монголд ял шийтгэлгүй үлддэг.

• Тоо баримт, нарийвчилсан судалгаа байхгүй • Сонгуулийн жил энэ тоо нэмэгддэг2012 оны хүртэл ийм хэргийг мөрдөн

шалгасан тохиолдол байгаагүй Скай телевиз Хонгор ТВ

Rule of men /Хувь хүн засаглах/

Rule by law /хуулиар засаглах - төрийн хууль: Хууль нь төрийн гар хөл, арга хэрэгсэл болж байх агаад төр хуулиас дээгүүр оршино/

Rule of law /Хуульд засаглуулах - хууль өөрөө хуультай байх/

Ардчилал, эрх зүйт ёсны үзэл санаанд хамгийн нөлөө үзүүлж буй онол ёсоор

Rule of law

Үндсэн хуульт ардчилал...

Хувийн эрх чөлөө

Эрүүгийн хуулийн зарчим

Хууль ёсны зарчим• Үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хэрэгт тооцох,

түүнд оногдуулах ял, эрүүгийн хариуцлагын бусад арга хэмжээг хуулиар тодорхойлно.

• Хүний үзэл бодол, итгэл үнэмшлийн төлөө эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхгүй.

Эрүүгийн хариуцлага гарцаагүй байх зарчим

• Гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд эрүүгийн хариуцлага заавал хүлээлгэнэ.

Эрүүгийн байцаан шийтгэх  ажиллагааны

        зорилт, зарчим 

• 6.1. Эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагааны зорилт нь аливаа гэмт хэргийг шуурхай, бүрэн илрүүлж, гэмт этгээдийг олж тогтоох, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээд нэг бүрт зохих ялыг шударгаар оногдуулах, гэм буруугүй хэнийг ч гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцохгүй байх явдлыг хангахад оршино.

ЭРҮҮГИЙН ХУУЛЬД

• ХҮНИЙ АМЬ БИЕ, ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ЭСРЭГ ГЭМТ ХЭРЭГ

• ИРГЭДИЙН УЛС ТӨРИЙН БОЛОН БУСАД ЭРХ, ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ЭСРЭГ ГЭМТ ХЭРЭГ

• ӨМЧЛӨХ ЭРХИЙН ЭСРЭГ ГЭМТ ХЭРЭГ• КОМПЬЮТЕРИЙН МЭДЭЭЛЛИЙН

АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫН ЭСРЭГ ГЭМТ ХЭРЭГ

Эрүүгийн хууль,139-р зүйл

Сэтгүүлчийн хуульд нийцсэн үйл ажиллагаанд саад хийх

• 139.1.Өөрийн болон бусдын ашиг сонирхлыг хөндсөн аливаа мэдээллийг олон нийтэд тараах, эсхүл тараалгахгүй байхын тулд сэтгүүлчийн хуульд нийцсэн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд саад хийсэн бол .... ял шийтгэнэ.

• 139.2.Энэ хэргийг албан тушаалын байдлаа ашиглаж үйлдсэн бол

Хүн бүр өөрийн үзэл бодолтой байх, түүнийгээ чөлөөтэй илэрхийлэх эрхтэй: энэхүү эрхэнд үзэл бодлоо ямар ч саадгүй баримтлах эрх чөлөө, үэзл санаа, мэдээллийг улсын хилийн заагаар үл хязгаарлан аливаа арга замаар эрж сурвалжлах, хүлээж авах, түгээн дэлгэрүүлэх эрх чөлөө багтана.

Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглал - 19-р зүйл

2011 оны 3-р сар: НҮБ-ын ХЭХ-ны зөвлөмж (ИУТЭТОУП) /101 дүгээр чуулган/

• 25. Сэтгүүлч, түүний гэр бүлийнхэнд халдахаар заналхийлэх, сүрдүүлэх тохиолдол байнга гардаг ... т Хороо зовинож байна. Мөн төрийн алба хаагчийг шүүмжилсэн сэтгүүлч, шүүхийн шийдвэрийг эсэргүйцсэн өмгөөлөгчийг хүний нэр төр, алдар хүндэд халдсан хэрэгт буруутгаж, ялладагт Хороо харамсаж байна.     

• Түүнчлэн сүрдүүлсэн, заналхийлсэн аливаа мэдээллийг хуулийн дагуу мөрдөн шалгаж, гэмтэнд хариуцлага хүлээлгэхэд Оролцогч улс анхаарна уу.

Ил хэл эс бөгөөс эрх чөлөө чинь улам хумигдана

• www.globeinter.org.mn/selfalerting• alert-mon@yahoo.com• www.upr-mongolia.mn

• 324-764, 324-627