Kurnazlık geri kalmış toplumlara özgüdür...

Almanya'nın geniş otobanlarında yol alıyorduk. Baktım ki otomobiller

yavaşlıyor ve yolun iki yanına diziliyorlar ve orta şerit boş kalıyor. Ne

olduğunu anlamadım ama biz de öyle yaptık. Beklemeye başladık. Yolun

ortası bomboş ama hiç kimse oraya direksiyon kırmıyor. Kuyrukta sakin

sakin bekliyor.

Biraz sonra durumu öğrendik. İleride bir kaza olmuş yol tıkanmış. Böyle

durumlarda Alman sürücüler fermuar ilkesini uygular ve iki yana

çekilerek yolu polisler, ambulanslar ve çekiciler için serbest bırakırmış.

Gerçekten de biraz sonra o bomboş yoldan polis arabaları ve ambulanslar

neredeyse iki yüz kilometre süratle geçip gitti. Önlerinde hiçbir engel

yoktu. Çok geçmeden yol açıldı ve bütün araçlar hareket ederek gideceği

yere vaktinde ulaştı.

Anlattığım bir toplumsal zekâ örneğidir. Alman sürücüler bu toplumsal

zekâya sahip oldukları için sorun daha çabuk çözüldü ve daha çabuk

hareket ettiler. Oysa hepsi tek tek kurnazlık etmeye çalışıp orta şeridi

kullansaydı, otobanın tıkanıklığı saatlerce sürerdi ve hepsi zarar görürdü.

Bu örnekte görüldüğü gibi; durmadan kurnazlık eden bireylerin

oluşturduğu bir toplum iyi işlemez. Çünkü kurnazlık toplumsal

çıkara, toplumsal zekâya aykırıdır. Bireylerin dönen toplum çarkları

içinde birer dişli olmayı kabul etmeleri gerekir. Zekâ bunu gerektirir

ve çarklar ancak böyle işler.

Bir örnek daha vereyim. Bin kişilik bir sinema salonunda yangın çıktığını

düşünün. Sinema müdürü anons ediyor, kimsenin paniğe kapılmamasını, ilk

sıradan başlayarak salonun boşaltılacağını böylece herkesin kurtulacağını

söylüyor. Bu plana uyan herkes kurtulur. Ama seyirciler bir an önce kendi

canlarını kurtarmak için kapıya atılırlarsa büyük bir tepişme yaşanır ve üç

beş kişi dışında herkes can verir.

Organize toplumlarla geri kalmış toplumların temel farkı buradadır.

Geri kalmış toplumlar kurnaz bireylere,

ileri toplumlar ise kurnazlığı aklına getirmeyen ve

kurallara uyan yurttaşlara sahiptir.

Demokrasi de ancak böyle toplumlarda yürür. Öbür türlüsü, en kurnaz

olanın başa geçip kendi menfaatlerini toplum menfaati olarak

yutturmasından ibarettir. Yani bir çeşit diktatörlüktür.

Unutmayın ki her zaman sizden daha

kurnaz biri çıkar.

***