ฉบบท 5 / 2559

Policy Brief

วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

แนวโนมและทศทางการเปลยนแปลงของโลกในอนาคต (Global Trend) ทอาจสงผลกระทบตอความเปนไปของประเทศไทยและสงคมไทย

โดย ผศ.ดร.วรารก เฉลมพนธศกด

โลกหลายขวอ านาจทเอยงขางเอเชย กบความทาทายตอมนษย

หากขนาดฐานประชากรเปนปจจยส าคญทจะบงบอกศกยภาพผลกดนการเปลยนแปลงทศทางของโลกในอนาคต เราคงไดเหนความเปลยนแปลงทนาสนใจ การศกษาขอมลประชาการของสหประชาชาตเมอค.ศ. 2015 เผยถงศกยภาพในอนาคตของ ไนจเรย บงคลาเทศ จน อนโดนเซย ปากสถาน บราซล เมกซโก สหรฐอเมรกา และรสเซย1 แตฐานประชากรทหมายถงพลงแรงงานและฐานภาษหาใชปจจยส าคญหนงเดยวของการแสดงพลงก าหนดทศทางอนาคต การพจารณาสถานะและศกยภาพทางเศรษฐกจยอมไมอาจเพกเฉยไดโดยเดดขาด ภาพเชนนเองทมสวนชวยผวจยแสวงหาค าตอบตอการวเคราะหแนวโนมจากกลมค าถามแรกไดวา แนวคดศตวรรษแหงชาวเอเชย (the Asian Century) ยงคงไดรบการใหความส าคญรวมไปกบความคดทวา จนไดรบการจบตามองในฐานะผ ทม

สรปจาก แนวโนมและทศทางการเปลยนแปลงของโลกในอนาคต (Global Trend) ทอาจสงผลกระทบตอความเปนไปของประเทศไทยและ

สงคมไทย โดย ผศ.ดร.วรารก เฉลมพนธศกด

1 สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

ทมาภาพ : http://freedesignfile.com/144525-asia-landmark-building-colored-vector/

1Economic and Social Affairs, U.N. (2015) World Population Prospects The 2015 Revision: Key Finding and Advance

Tables Retrieved from http://www.esa.un.org/undp/wpp/publications/files/key_finding_wpp_2015.pdf (30/1/2016)

บทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจโลก แมจะเปนไปทามกลางเสยงตงค าถามวา แทจรงแลว เอเชย หมายถงขอบเขตแคใด และศตวรรษแหงชาวเอเชยอาจไมจ าเปนตองหมายถงแคเพยงความเดนน าของชาวจน

แทจรงนน แนวความคดทเอนเอยงมายงโลกตะวนออก ยงครอบคลมถงแนวคดศตวรรษแหงแปซฟก (the Pacific Century) ศตวรรษแหงเอเชย-แปซฟก (the Asia-Pacific Century) ทมสหรฐอเมรกา ออสเตรเลย และญปน เปนผรวมผลกดน รวมกบแนวคดศตวรรษอนโด-แปซฟก (the Indo-Pacific Century) ทท าใหอนเดยไดรบความสนใจมากขนในฐานะจดตดส าคญของยเรเซย (Eurasia) ทสามารถเชอมตอไปยงแอฟรกา และละตนอเมรกาได ไมตางจากเสนทางเชอมตอสมยจกรวรรดนยม หากแตครงนเปนการพดหวนของกระแสลมแหงบรพาวถ พนทดงกลาวยงอยในแนวโอบลอมของนโยบายทจนผลกดนอยางเขมขนนนคอ “หนงแถบ หนงเสนทาง” (One Belt, One Road) โดยเฉพาะ เสนทางสายไหมทางทะเลแหงศตวรรษท 21 (the 21st Maritime Silk Road) ทยงท าใหทตงภม-ยทธศาสตร (geo-strategic location) ของไทยโดดเดน

อยางไรกตาม ดวยขอจ ากดของกรอบการศกษาวจยในครงน และความจ ากดของพนทน าเสนอ ท าใหผวจยไมอาจมงประเดนมาทพนทหลกของดนแดนยเรเซยนเพยงอยางเดยว แมจะไดเสนอถงความส าคญของพนทดงกลาวไวบางแลว อาท ความส าคญของ China – Pakistan Economic Corridor (CPEC) ความเชอมโยงกบความเปลยนแปลงและความเปนไปของสหภาพยโรป ความเปลยนแปลงดานสงแวดลอมและภาวะโลกรอน ทเชอมโยงกบพนทเอเชยกลาง (ควรศกษาความส าคญของพนทดงกลาวใหลกซงยงขนหากไดรบการสนบสนนตอไป) ส าหรบการเชอมโยงกบสงคมไทยนน กลาวไดวา ไทยควรเพมการใชประโยชนและพฒนาพนทภาคตะวนตกโดยเฉพาะชายฝง ใหไมเปนแคเพยงแหลงทองเทยว กระชบความสมพนธ (มใชแคเพยงกบอนเดย) กบอนโดนเซยใหมากขนกวาการด าเนนการภายใตกรอบของอาเซยน ทงนการด าเนนการดงกลาวยงอาจชวยผอนคลายแรงตงเครยด ตอกรณความขดแยงภายในพนทภาคใตของไทย

ผวจ ยยงพบวา ดนแดนตะวนตกท งสหรฐอเมรกาและยโรป-สหภาพยโรป (European Union: EU) พยายามรกษาโครงสรางอ านาจแบบเดมทตะวนตกโดยเฉพาะสหรฐอเมรกาเปนแกนน า แมจะมค าถามตอความแขงแกรงของสหรฐอเมรกา ทแมการถอครองพนททางเศรษฐกจระดบโลกจะหดแคบลง แตกยงเปนแหลงดดซบทรพยากรบคคลทส าคญตอการสรรคสรางและขบเคลอนเศรษฐกจโลก โดยเฉพาะในมตของเศรษฐกจเชงสรางสรรค (creative economy) ธรกจการเงน-การธนาคาร และการทเงนดอลลารสหรฐ ยงคงส าคญอยางนอยในอกกงศตวรรษในการก ากบทศทางเศรษฐกจ-อตสาหกรรมโลกทนนยมทคอยๆ แตกราว2

อาจ กลาวไดวา แม “ศตวรรษแหงอเมรกนชน” (the American Century) ยากจะหวนคนแตความโดดเดนจากการดดซบทรพยากรเศรษฐกจและสงคมกยงคงเปนเครองยนยนถงพนฐานทกาวขามไดไมงายนก จากการด าเนนการแนวคดศตวรรษแหงอเมรกนชน การท าความเขาใจสาระของรปแบบ วธการ และพนฐานการกอตว

2 สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

2‘The shake-up of America’s strengths’ (1/10/2015) The Economist Retrieved from http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2015/10/daily-chart (31/1/2016), ‘Dominant and dangerous’ (3/10/2015) The Economist Retrieved from http://www.economist.com/news/leaders/21669875-americas-economics-supremacy-fades-primacy-dollar-looks-unsustainable-dominant-and-dangerous (31/1/2016)

ของแนวคดดงกลาว อาจจะเปนประโยชนกบสงคมไทย ทามกลางกระแสคลนลมทไทย (ทงรฐไทย สงคมไทย และอาจรวมถงคนไทยในระดบปจเจก) ตองปรบตวรกษาสมดล มใชเฉพาะระหวางตะวนตก (สหรฐอเมรกา และสหภาพยโรป) กบตะวนออก (จน ญปน) แตอาจรวมถงการรกษาความสมพนธอนสมดลระหวาง ตะว นออกดานแปซฟก (จน ญปน) กบตะวนออกดานมหาสมทรอนเดย (อนเดย อนโดนเซย) ในการปรบจดเนนนโยบายมาทอาณาบรเวณอนโด-แปซฟก ดงกลาวขางตน

ความพยายามของยโรปปรากฏทงการทบทวน และการพยายามแสวงหาหนทางในการแสดงบทบาทระดบน า ผวจยพบวา EU ไดเนนไปทเสนทางแหงความส าเรจทเคยกาวผานมา ในการใชมตดานเศรษฐกจ และการจดองคกรบรหารจดการความแตกตางกาวขามเสนพรมแดนทางการเมองทมกยดตดกบพนภมสงคม-วฒนธรรม ทดจะสมพนธกบชาตพนธเฉพาะ มากกวาการใหคณคามนษยโดยองครวม ความส าเรจในเสนทางเชนนเองทอาจเปนตนแบบในการบรหารจดการโลกในศตวรรษท 21 เพราะความส าเรจของระบบบรสเซล เกดจากการสงเคราะห การใหความส าคญกบเสรภาพทางการเมองบนพนฐานประชาธปไตย เสถยรภาพ และสวสดการทางสงคม จะเปนสงทชวยกระตนใหเกด “ศตวรรษชาวยโรปใหม” (New European Century)3 แมกระนนกตาม ยโรปยงมขอจ ากดอยมากมายทงเรองของการเปลยนแปลงฐานประชากร การรบมอตอปญหาผอพยพลภย ทาทกงขาของรฐสมาชกตอ บทบาท อ านาจ หนาท ทขยายเพมมากขนของบรสเซลล ทไมตองรบผดชอบอนใดตอฐานเสยงทางการเมอง โดยเฉพาะเมอปญหาตางๆเหลานผนวกเขากบการยากจะผสานกลมกลนของกลมวฒนธรรมอสลาม4 ส าหรบสงคมไทยแลว แมมตทางเศรษฐกจของยโรปจะยงส าคญ แตเราตองเพมความเขาใจพนฐานสงคม-วฒนธรรมปจจบนทหลากหลาย ยโรปจงไมควรจะมความหมายแคเพยง EU ตามความคนชนแตเดม

การปรบขยายพนฐานการศกษาในสงคมใหครอบคลมพนทและมตทหลากหลายยงขน เปนบทสรปทผวจยไดจากขอคนพบในการศกษาประเดนปญหาในกลมทสอง ทมมนษยเปนตวตง ทงประเดนทางดานสงแวดลอมและระบบนเวศน และประเดนในเรองของเทคโนโลย โดยทการศกษาในทนไมควรเปนเรองของการศกษาในระบบแตเพยงอยางเดยว แตควรเพมมตและวธการศกษาใหหลากหลาย เพอการใชประโยชนเทคโนโลยทกาวล าอยางเทาทน แนวทางเชนนเสรมดวยการเพมพนททางสงคมทงทางกายภาพและออนไลน อาจชวยกระตนใหผคนในสงคมไดทกษะเสรมทจ าเปนในการท าความเขาใจความเปลยนแปลงทรวดเรวฉบไวมากขนในศตวรรษท 21 เชนเดยวกบการทสามารถเปนชองทางส าคญในการแสวงหาความรความเขาใจตอการเปลยนแปลงโครงสรางระหวางประเทศดงกลาวขางตน

กลาวไดวา ขอเสนอตอสงคมไทยจากภาพรวมการศกษาวจยเบองตนในครงน ทแมจะเปนการตอยอดการวเคราะหเนอหาจากความพยายามของหนวยงานทปรกษาขาวกรองแหงชาต (National Intelligence

3 สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

3Martin Jacques (19/3/2005) ‘Two cheers for Europe’ The Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/books/2005/mar/19/highereducation.eu (31/1/2016), John Ross Schroeder (4/5/2005) ‘A Page on the World: Why Europe Will Run the 21st Century’ Beyond Today Retrieved from http://www.ucg.org/world/news-and-prophecy/a-page-of-the-world-why-europe-will-run-the-21st-century (2/2/2016) 4Soeren Kern (26/2/2007) ‘’Why Europe Won’t Be Running the 21st Century’ American Thinker Retrieved from http://www.americanthinker.com/articles/2007/02/why_europe_wont_be_running_the.html (3/2/2016)

Council: NIC) ของสหรฐอเมรกาททมเทงบประมาณไปไมนอยในการระดมสรรพก าลงในการศกษา คาดการณ และเผยแพรแนวโนมโลก (จากการตความของสหรฐอเมรกา) อยางแพรหลายตงแตชวงหลงสงครามเยน จนท าใหเกดการรบรอยบาง (โดยเฉพาะในสงคมไทย) ถง “Know Trends” ทด ารงอยและแสดงแนวโนมทจะสบเนองตอไปในอนาคต ยงคงอยทการเสนอภาพกวางของทศทางการเปลยนแปลงทอาจสงผลกระทบตอสงคมไทยในฐานะทเปนสวนหนงของสงคมโลก (กลมค าถามแรก) และผลกระทบจากความทาทายตอความเปนไปของมนษย (กลมค าถามทสอง)

การค านงถงความส าคญของภมศาสตรการเมอง และยทธศาสตรกายภาพของไทยเปนทตง ท าใหผ ศกษาวจยเนนย าถงอนโด-แปซฟกวาจะเพมความส าคญขนมากในอนาคต แตความรความเขาใจทเปนปจจบนของไทยตออาณาบรเวณดงกลาว อาจเรยกไดวายงไมเพยงพอ และมกจะเนนไปทบทบาทการปรบตวเชงรบ (defensive adjustment) ทงตอเรองของความสมพนธระหวางสงคมไทยกบสงคมตางๆในอาณาบรเวณดงกลาว และความสมพนธตลอดจนความเปนไประหวางในพนทเหลานน ไมวาจะมความเกยวของโดยตรงกบไทยหรอไมกตาม แมงานวจยนจะยงมไดน าเสนอใหสงคมไทยมงมองความส าคญของดนแดนเหลานเปนอนดบแรก เพราะเนอหาการวเคราะหอาณาบรเวณเหลานนโดยตรง แตภาพการศกษาในอาณาบรเวณทสงคมไทยคนชนโดยเฉพาะสงคมตะวนตก และเอเชยตะวนออกเฉยงเหนอท าใหเหนถงพลงทออนลาของดนแดนเหลาน และเปนไปไดเชนกนวา ความออนลาของดนแดนเหลาน ท าใหอาณาบรเวณอนโด-แปซฟก อาจดโชนแสงขนมากโดยเปรยบเทยบ

งานศกษาวจยในครงนจงเรยกรองให รฐไทย สงคมไทย และชาวไทยเพมความส าคญใหกบดนแดนทางตะวนตกของประเทศทชดใกลกบอนโด-แปซฟก จากแนวโนมทอนเดยดจะเพมความส าคญอยางยากจะปฏเสธ รวมถงเพมความใสใจใหมากขนตอสมาชกอาเซยนทเชอมโยงกบแนวโนมดงกลาว โดยเฉพาะอนโดนเซยและเมยนมาร ทเชอมโยงกบการโอบลอมของผนแผนดนใหญยเรเซย และนโยบายหนงแถบ หนงเสนทาง (OBOR) จากจน กลาวอกนยหนงกคอ งานวจยเบองตนในครงนเสนอใหสงคมไทย (โดยเฉพาะผมสวนก าหนดนโยบายและยทธศาสตรในระดบตางๆ) ปรบวถคด (way of thought) ทอาจจะไดรบการปลกฝงใหตดยดจนยากจะไถถอน (mindset) จากการใหความส าคญกบวถความเปนไปของโลกทคลอยตาม และ/หรอตามอยางตะวนตก ใหหนมามองเหนและยอมรบความส าคญของพนทดงกลาวมากขน

การวเคราะหเนอหาในกลมค าถามทสอง ยงผลกดนใหผวจยเสนอใหผคนในสงคมไทยปรบวถคด (และ/หรอวถด ารงชวต) ทมองเหนความส าคญของการศกษา วามใชเปนแคเพยงการไตบนไดดาราทางสงคม หากแตยง(และยง)เปนพนทเรยนรส าคญทงตอเรองโครงสรางความสมพนธในระดบตางๆ ไปจนถงการเปนพนทส าคญในการบมเพาะคณสมบตของการเปนมนษยในศตวรรษท 21 ซงควรมทงส านกและความสามารถในการเผชญรบ (และ/หรอ อาจถงขนตอบโต) ความทาทายตางๆ ทการเปลยนแปลงอยางฉบไวของเทคโนโลยผลกดนใหปรากฏอยางเดนชดโดยเฉพาะในยคสมยของ Internet of Things (IoT)

4 สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

5

ผอ านวยการสถาบนคลงปญญาฯ : ศาสตราจารย ดร.เอนก เหลาธรรมทศน บรรณาธการ: นางสาว ยวด คาดการณไกล ผวจย : ผ ชวยศาสตราจารย ดร.วรารก เฉลมพนธศกด เรยบเรยงและจดรปเลม : นางสาวปลายฟา บนนาค ปทพมพ: พฤศจกายน 2559 ส านกพมพ: มลนธสรางสรรคปญญาสาธารณะ

เพมเตมไดท www.rsu-brain.com

ทอยตดตอ วทยาลยบรหารรฐกจและรฐศาสตร 52/347 พหลโยธน 87 ต ำบลหลกหก อ ำเภอเมอง จงหวดปทมธำน 12000

โทรศพท 02-997-2200 ตอ 1283 โทรสำร 02-997-2200 ตอ 1216

สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรฯ อาคารพรอมพนธ 1 ช น 4/2 637/1 ถนนลาดพราว เขตจตจกร กทม. 10900 โทรศพท 02-930-0026 โทรสาร 02-930-0064

สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต