Sustainable New Deal Voor Vlaanderen December 2009

Een Duurzame New Deal voor Vlaanderen

November 2009

ECONOPOLIS NV Joe Englishstraat 54 - 2140 Antwerpen T 03/3 666 555 [email protected] - www.econopolis.be

www.econopolis.be

mailto:[email protected]


http://www.econopolis.be




Een Duurzame Nieuwe EconomieMet duurzame jobsEen investeringsproject voor de volgende generatie

November 2009

Information

Knowledge

-!Financial -! Economic

-! Sustainable -! Long term view

!"#$#%&"'(

)*&"!'

+&$($"&(,'()*&"!'

EDUCATION/

COM

MUNIC

ATION

ECONOPOLIS NV - Duurzame New Deal voor Vlaanderen

Econopolis levert economisch en financieel advies. Duurzaamheid en langetermijnvisies onderscheiden ons van andere advieshuizen, naast een ongekleurde in-valshoek. Meer informatie over onze organisatie vindt U op www.econopolis.be

© Econopolis NV, 2009. Alle rechten voorbehoudenVerantwoordelijk uitgever : Geert NoelsE-mail : [email protected] NV - Joe Englishstraat 54 - 2140 Antwerpen





InhoudsopgaveWaarom een investeringsproject ? 5

Deel I - Verandering kan verlamming veroorzaken 5

Deel II - Voorbereiden voor nieuwe opportuniteiten 6

Deel III - Duurzaamheid = partnership bedrijven en overheid 10

Deel IV - De voordelen van een kleine regio 12

Deel V - Financiering door de bevolking is mogelijk 13

Een duurzame New Deal voor Vlaanderen 14

Durven anders denken... 14

Vlaamse Investeringsprojecten “Duurzame New Deal” 15

Durven investeren 16

VIA (Vlaanderen in Actie) een gezicht geven 16

Buitenlandse investeringen zijn cruciaal 18

Energie en milieu: concrete projecten 20

Vlaams Energiebedrijf 20

Vlaamse Baaien - Slimme Kustontwikkeling 22

De auto van de toekomst 24

Duurzame sociale New Deal 27

Besluit 28

CV’s 29

Een Duurzame New Deal voor Vlaanderen - 4 -

Waarom een investeringsproject ?Deel I - Verandering kan verlamming veroorzaken 1. De economische crisis treft Vlaanderen erg hard. We zullen in de volgende jaren een sterke

afname zien van een aantal sectoren die in het verleden de economische welvaart hebben gedragen. Dit creëert onzekerheid over de toekomst.

2. De wereldeconomie zit in een sterke veranderingsfase. Een juiste strategische keuze maken vandaag zal erg belangrijk zijn. De structurele verandering biedt immers ook opportuniteiten. Moeten we oude stersectoren loslaten ? Moeten we specialiseren in enkele sectoren ? Moeten we de kaart trekken van hoogtechnologie ? Moeten we ons tevreden stellen met logistiek centrum ? Hebben we een rol als dienstencentrum ? Welk soort vaardigheden moeten we ontwikkelen ?

3. Het Vlaamse familiekapitaal heeft in het verleden voor heel wat ondernemingen en initiatieven gezorgd. De bankcrisis heeft hier zware littekens nagelaten. De slagkracht van familiale groepen om nieuwe initiatieven op te starten is beperkt geworden. Dit betekent geenszins dat er geen nieuwe projecten zijn, ze zijn echter eerder kleinschalig. Vlaanderen kan wel heel wat spaarvermogen mobiliseren, maar daarvoor ontbreekt op dit moment een wervend project.

4. Het ontbreekt aan de andere kant niet aan noodzakelijke investeringsprojecten. Vlaanderen moet investeren in een nieuwe economie, in een nieuwe infrastructuur. De klimaatwijziging noopt ons tot aanpassingen om de Vlaamse kust en rivierregio’s te beschermen. Onze energie-infrastructuur moet aangepast worden aan de nieuwe technologieën. Publieke gebouwen en (sociale) woningen vragen om verbetering van isolatie, alternatieve energieën en slimmere energiesystemen.

5. Een kernidee in dit rapport is dat we in moeilijke tijden moeten durven investeren. Maar dat die investeringen de groeikracht, de weerbaarheid en de sociale verbondenheid van Vlaanderen moeten dienen. Dan schept investeren ook vertrouwen. Het kan fatalisme omzetten in optimisme. Investeren in duurzame, economisch noodzakelijke projecten met een positieve return voor de volgende generatie zal de bevolking perspectief en dus vertrouwen bieden.

6. De impuls voor een belangrijk duurzaam investeringsproject voor Vlaanderen kan best van de overheid komen. Maar een partnership met ondernemingen en private investeerders is belangrijk om verschillende redenen. Het zal de efficiëntie, de groeikracht en de sociale draagkracht van zo’n project verhogen.

7. Een Duurzame New Deal heeft dus de volgende karakteristieken: een brede visie op enkele belangrijke en noodzakelijke investeringsprojecten, met een objectieve en rationele opbrengst voor de volgende generatie, die de sociale cohesie en het vertrouwen in de toekomst zullen vertrekken, en de duurzame groeikracht van de Vlaamse economie zullen verbeteren.


Deel II - Voorbereiden voor nieuwe opportuniteiten1. Concreet zijn er verschillende belangrijke investeringsprojecten, die niet los van elkaar kunnen

gezien worden. Ze draaien rond twee belangrijke langetermijnthema’s die grote nieuwe investeringen vereisen, en die belangrijke economische terugverdieneffecten hebben:

1.1. Energie Vlaanderen moet zich voorbereiden op de post-fossiele periode. Tevens moet er een keuze worden gemaakt wat betreft de belangrijke nucleaire energieproductie. Verder zijn er belangrijke opportuniteiten in alternatieve energievormen: zon, wind, geothermie, algen, etc.

1.2. MilieuVlaanderen moet zich houden aan de Kyoto-akkoorden. Voor een dichtbevolkte en industriële regio lijkt dit op het eerste zicht niet eenvoudig. Maar milieu biedt ook mogelijkheden: cradle to cradle, een groen transportnetwerk, energie-efficiëntie en milieuvriendelijke activiteiten kunnen ook een belangrijk kenmerk worden van de Vlaamse economie, en op die manier een exporttroef worden.

2. Energie: van de nood een troef maken...

Op energievlak heeft Vlaanderen een engagement genomen. Het wil een nieuw energiebedrijf starten (zie verder). Maar opdat dit ook echt een nieuwe dynamiek zou geven aan de Vlaamse energiemarkt, zullen enkele valkuilen moeten vermeden worden. Een eigen energiebedrijf kan verschillende belangrijke troeven voor de Vlaamse economie inhouden:

2.1. Competitieve energiekosten: dit is belangrijk voor de industrie, die vandaag klaagt dat ze te dure energieprijzen moet betalen. Concurrentie kan hierin verbetering brengen. Ook voor de gewone consument is dit een positieve zaak.

2.2. Eigen technologie ontwikkelen: verschillende nieuwe en beloftevolle technologieën worden vandaag ontwikkeld in Vlaamse bedrijven en onderzoekscentra. Ze zouden baat hebben bij een belangrijke referentiemarkt.

2.3. Verminderde importafhankelijkheid: Vlaanderen blijft te afhankelijk van import van olieproducten en gas. Daarnaast bedraagt de import van elektriciteit reeds meer dan 10% van de vraag. Eigen energie opwekken is belangrijk. Ook energie-efficiëntie speelt hierbij een niet te onderschatten rol.

2.4. Dividend voor de overheid en de bevolking. Een eigen Vlaams energiebedrijf kan een belangrijke inkomstenbron worden van de overheid, en ook dividenden genereren voor de bevolking en beleggers. Het voorbeeld van Telenet toont aan dat dit een succesvolle onderneming kan zijn voor overheid én private beleggers.


2.5. Impuls aan de Vlaamse industrie: verschillende Vlaamse en buitenlandse industriële bedrijven

met vestigingen in onze regio zouden voordeel kunnen hebben bij deze investeringsprojecten. Door de leidende functie kunnen ze daardoor eventueel ook de buitenlandse gelijkaardige projecten gaan opvolgen, en wordt Vlaanderen een kennishub.

3. Milieu: groeien zoals China...

3.1. De markt van milieutechnologieën heeft één van de sterkste groeiritmes. De toekomstige groei wordt geschat op minstens 6% per jaar. Vandaag is dit een markt van 1,650 miljard €. In 2020 zou dit een markt worden van minsten 3,100 miljard €.

3.2. In Duitsland wordt dit ook in de praktijk omgezet. De groei van de tewerkstelling in groene jobs was er 14% tussen 2005 en 2007 (Bron: IG Metal). De inkomsten- en tewerkstellingsgroei in leidende sectoren is erg aantrekkelijk:

Verwachte tewerkstellingsgroei Verwachte inkomstengroei

!" #" $!" $#" %!" %#"

!"#"$%&'"$()$#"*+$,$($'-"$,

.($'-"$$/0"1(2$,

!34$'"33#$/0"1(2$,

56&3#73(3-$7$(4,$(,

'$080#3-$,

9%%':337,;34$'<$=$$',

9%%':37$,7><"#"4$"4,

%!!&'%!$!"

%!!#'%!!("

!" #!" $!" %!" &!"

!"#"$%&'"$()$#"*+$,$($'-"$,

.($'-"$$/0"1(2$,

!34$'"33#$/0"1(2$,

56&3#73(3-$7$(4,$(,

'$080#3-$,

9%%':337,;34$'<$=$$',

9%%':37$,7><"#"4$"4,

$!!'($!#!"

$!!)($!!*"

3.3. De sectoren die vandaag het meest met de groene en duurzaamheidsuitdaging worden geconfronteerd1 zijn net van strategisch belang voor de Vlaamse economie. Chemie, metaalverwerking maar ook energie en bouw worden vandaag voor de groene uitdaging geplaatst.

3.4. Milieutechnologie zal één van de strategische verankeringspunten zijn voor deze sectoren.

3.5. Een vergroening van het wagenpark richting hybride en elektrische voertuigen stimuleert niet enkel innovatie in de autosector, maar heeft ook een positief effect op de problematische uitstoot van fijn stof in Vlaanderen. Een noodzakelijke stap in de richting is de uitbouw van een netwerk van oplaadpunten.


1 Bron: studie MIT, oktober 2009

!"

#"

$!"

$#"

%!"

%#"

!"#$"%%&$"#' ()*+' !"%&#$%' ,-%.$%' /%0112'

3)&45&)"#'61"'7%8&$96%"'8$%'"*'8$6%&4$:;&%"'$"'

.$2$%*0%<-")2)#$%'

&"

4. Sociale effecten: de bevolking gelooft in de groene toekomst

De Vlaamse bevolking is mee met de groene economie. Duurzaamheid is ook ingeburgerd en er is een groeiende bezorgdheid bij onze ondernemingen. Toch is hier nog een lange weg af te leggen. De mentaliteitswijziging wordt voor een belangrijk stuk door overheidsinitiatieven veroorzaakt:

4.1. Groene stroomcertificaten

4.2. CO2 heffingen op voertuigen

4.3. Eco-taksen allerhande

Maar de overheid kan ook stimulerend werken: door de bevolking mee te laten investeren in haar energie- en milieuprojecten, verhoogt eveneens de sensibillisering.

5. Waarom een “duurzame economische politiek” of een “Green New Deal” ? In verschillende landen wordt op dit moment werk gemaakt van een dergelijke politiek. Het doel is een aantal uitdagingen te combineren :

Groene en duurzame economische activiteiten worden bijvoorbeeld in Duitsland ontwikkeld en gestimuleerd om de industrie een nieuwe impuls en groeimotor te geven

Zo wordt van de nood een deugd gemaakt: ecologische uitdagingen zijn een noodzaak, maar zo worden ze omgevormd tot opportuniteiten: nieuwe producten, nieuwe markten, economische groei en jobs

Strenge klimaatnormen worden als een “trigger” beschouwd voor innovatie

Een groene weg uit de crisis versterkt eveneens het sociale draagvlak. De spanning tussen economie en ecologie wordt weggehaald.


6. In de Vlaamse situatie zien we de volgende combinatie van uitdagingen die met een

“Sustainable New Deal” (SND) in nieuwe opportuniteiten kunnen worden omgevormd:

‣Verbetering competitiviteit

✓Verlagen totale productiekost

✓Verminderen energieafhankelijkheid

‣Groei genereren

✓Creëren groene jobs

✓Exporteren knowhow en producten

✓Herstelplan

‣Verbeteren duurzaamheid economie

✓C2C, wat leidt tot innovatie

✓Makkelijker bereiken Kyoto, respecteren Europese

milieuwetgeving

✓Het onvermijdelijke voorbereiden

✓Sociale cohesie en welvaart van de volgende generatie

✓Hoge toegevoegde waarde

‣Milieuvriendelijker

✓Levenskwaliteit verbeteren

✓Fijn stof, water, broeikasgassen


Deel III - Duurzaamheid = partnership bedrijven en overheid

Duurzaamheid is voor ondernemingen prioriteit geworden. Het duidt op een langetermijnvisie op

winstgevendheid, medewerkers en de omgeving. De economische crisis heeft deze prioriteit niet

verlaagd, maar wel bemoeilijkt. Want duurzaamheid vereist meestal nieuwe investeringen, om

kwalitatieve normen te verbeteren, personeel op te leiden en milieu of energie beter te beheren.

En dat is vandaag het echte probleem.

Voor de bedrijven is hét grote obstakel om aan duurzaamheid te werken geen gebrek aan

overtuiging, wel aan middelen. Bedrijven kunnen niet investeren in de lange termijn, als ze moeite

hebben om de korte termijn te overleven.

De recente studie van MIT (oktober 2009) legt deze paradox vast. Voor enkele belangrijke sectoren

voor de Vlaamse economie geven we de details weer in de onderstaande grafiek:

!" #$" $!" %$" &!!"

!"#$%&&'

()*+,+-"#'

.+/0*$)1-+/'

2/#$34'

5#%&*6'1%$#'

7/8)0*$9%&':;<''()*+),*"-).+),/0"

')1,."2.34.35,-"

64)"7489387,*"

:+7;"4<".,-4(.7,-"

=7484>37".,7,--348"

?@A:@").+*,B4C"

D48E)";84F"

6AG"

!" #!" H!" I!" J!"

!"#$%&&'

()*+,+-"#'

.+/0*$)1-+/'

2/#$34'

5#%&*6'1%$#'

7/8)0*$9%&'

:;<'

K+8E)"*4" ?).+),/0"L"

M+)"3-"1,)"N,O+8/.3P;-),"4N-)+;,O"N388,8"(F"4./+83-+5,"4>"*((.Q++>1,3*"

4>"),"Q,R,8"38"2.+;5P;"L"

?,7)4.,8"*3,"N,O+8/.3P;"Q3P8"944."S,O/3T"938*,8"

*((.Q++>1,3*",./"N,O+8/.3P;U">++."1,NN,8"83,)"

*,">3**,O,8""4>"1,)"(3)"),"94,.,8"V"

Source: MIT, October 2009

Voor sleutelsectoren van de Vlaamse economie is er een moeilijkheid om te werken aan een

duurzaamheidsstrategie: het grote obstakel is een gebrek aan middelen om deze strategie in de


praktijk om te zetten. De overheid kan hier een helpende hand toesteken. Bedrijven en sectoren die

duurzaamheidsinvesteringen willen doen, zouden hiervoor kunnen aangemoedigd worden.

Maar de overheid moet vooral zelf het voorbeeld geven en investeren in de infrastructuur die

duurzaamheid uitstraalt:

• Energie-efficiëntie is de belangrijkste bron van duurzame alternatieve energie

• Aanmoedigen van duurzame energie is een belangrijk signaal vanwege de overheid

Automobiel, chemie en farmaceutica zijn drie erg belangrijke sectoren voor Vlaanderen. Elk van de

drie zullen ze meer overlevingskansen hebben als ze kunnen investeren in duurzaamheid. Alledrie zijn

ze door de crisis gedwongen om de korte termijn te laten primeren. Een partnership met de overheid

dringt zich hier op rond:

de auto van de toekomst en duurzame mobiliteit

duurzaam gebruik van materialen, C2C en totale levenscyclus van chemische producten

duurzaam onderzoek en ontwikkeling in life sciences

Voor de overheid is een sectoraal beleid steeds moeilijker dan een infrastructuurbeleid. Daarom

zal het eerste luik de nadruk krijgen, en het tweede vooral een verantwoordelijkheid van de bedrijven

zelf blijven, met mogelijke facilitering door de overheid en universiteiten.


Deel IV - De voordelen van een kleine regioEen verspreid vooroordeel is dat een klein land geen rol van betekenis kan spelen in twee belangrijke

domeinen zoals energie en milieu. Dit is volledig onjuist. Onze grootte is net een voordeel om een

Sustainable New Deal succesvoller te implementeren dan in de meeste andere westerse

industrielanden.

De troeven van Vlaanderen:

• Een klein land kan een voordeel zijn (cfr. Israël, Denemarken, Nederland, zelfs IJsland…)

✓ Makkelijker voor elektrificatie van het wagenpark

✓ Smart grid makkelijker, minder duur, meer potentieel

✓ Potentieel in huizenmarkt

✓ Publiek transport

• Nog altijd een belangrijke industriële kern

✓ Automobiel/mobiliteit cluster is goede startpositie

✓ Enorm potentieel in “best in class” productie in energie-intensieve sectoren

✓ Interactie universiteiten/industrie

• Materialen

✓ Een groot aantal producenten van wereldklasse (Lhoist, Carmeuse, Umicore, Bekaert,

Etex, …)

✓ Veel beschikbare knowhow : universiteiten-onderzoekscentra

Eveneens wordt regelmatig opgeworpen dat een New Deal en bijhorende investeringen alleen

kunnen gebeuren in grote landen, en dat kleine landen moeten mee-surfen op deze inspanningen. In

dit bijzondere geval en bij de besproken projecten is dit echter niet het geval:

Het betreft projecten met een link met de eigen regio

Die voldoen aan een noodzaak, voor de huidige generatie maar vooral voor de volgende

generatie

De investeringen zijn noodzakelijk, en zullen niet door buitenlandse investeerders worden

gedaan op dezelfde manier.

De investeringen zouden sowieso moeten gebeuren op lange termijn. Maar door ze vandaag

reeds te starten, verhogen ze de groeikracht van de Vlaamse regio.


Deel V - Financiering door de bevolking is mogelijk

Deze investeringsprojecten vragen om grote financiële middelen. Voor de overheid is een

volledige financiering niet opportuun:

Het begrotingskader laat geen grote extra inspanningen toe

Extra overheidsschulden zijn niet wenselijk voor de Vlaamse overheid

Anderzijds is een privé-financiering mogelijk

er is voldoende spaarvermogen

de bevolking is bereid om te investeren in een toekomst voor zijn eigen kinderen en

kleinkinderen

deze projecten zijn vrij veilig, en zijn in belangrijke mate verbonden aan overheidsopdrachten

en/of van stabiele inkomsten van de eigen bevolking

er zijn verschillende succesvolle voorbeelden uit het buitenland

Met andere woorden: een PPS of zelfs een financiering door het publieke spaarvermogen is mogelijk.

Zo is een “duurzaamheidsfonds” van 2,5 miljard euro slechts een kleine inspanning voor de

Vlaamse bevolking. In de eerste acht maanden van 2009 stegen de spaarinlagen in België met ruim

28 miljard euro. De totale tegoeden op spaarboekjes bedragen 178 miljard euro. Als we

veronderstellen dat 60% van de spaarinlagen van de Vlaamse belastingbetaler komt, dan is een

volkslening van 2,5 miljard euro slechts 10% van de jaaraangroei, en een fractie van de totale

spaartegoeden.

Een volkslening is vooral mogelijk omdat er een aspect van cashflow aanwezig is. Deze projecten

genereren inkomsten die een stabiele coupon en afbetaling mogelijk maken. Het is dus ook de ideale

belegging voor de gepensioneerde bevolking.


Een duurzame New Deal voor Vlaanderen

Durven anders denken...We staan voor belangrijke veranderingen. Er verdwijnen massaal veel jobs in onze stersectoren, en in

bedrijven die we vroeger als onze parels beschouwden: GM, J&J, KBC, ... Zelfs in de beloftevolle

Vlaamse technologiebedrijven die na FTI ontstonden is de neergang sterk: Barco, Option, Icos etc.

Er is nood aan een nieuwe dynamiek, een plan en een investeringsproject dat wervend is.

We moeten opletten om de overheid niet een rol als ondernemer te geven. We moeten leren uit

fouten uit het verleden op dit vlak:

Verspilling door projecten met weinig economische return

Verspilling door slechte projectbeheersing en overschrijding van de kosten

Weinig innovatie en daardoor weinig export van knowhow en nieuwe producten


Daarom dringt een partnership zich op: de overheid kan projecten initiëren, maar moet dit doen in

samenwerking met ondernemers en ondernemingen, private investeerders en (eventueel

buitenlandse) technologiepartners.

Concreet zijn er een aantal wederzijds ondersteunende investeringsprojecten:

Vlaamse Investeringsprojecten “Duurzame New Deal”2

Grootte Sector Project Omschrijving, Privé-partners en

voorbeelden

1 Energie Vlaams energiebedrijf Grootverbruikers: Umicore, BASF, Bayer,

Mittal - producenten: Electrawinds, Essent

- studiebureaus: 3E, Haskoning

1 Energie Smart Grid Eandis, Infrax, Alcatel-Lucent, Belgacom,

Telenet, Laborelec, Imec, Niko, VITO, 3E

1 Milieu Vlaamse Baaien Baggerbedrijven, energie, toerisme,

infrastructuur

2 Industrie HEV en EV

(Hybride en Elektrische

Voertuigen)

Auto-industrie, elektriciteitsproducenten,

batterijen - Toyota, Volvo, Bosch, Green

Propulsions, Umicore, Essent, Colruyt,

Melexis

3 Energie Laadpunten wagens Leasingmaatschappij, producent van

laadpalen - LeasePlan, ThePlugInCompany

2 Bouw Minder energieverbruik ESCO’s, bouwbedrijven, isolatie - Siemens,

Deceuninck, Reynaerts, 3E, ...

2 Bouw Passiefhuizen/Lage energie

woningen

Architecten, aannemers, studiebureaus,

fabrikanten

3 Industrie C2C/duurzame materialen Bewustmaking: Unizo, VOKA, Agoria, MVO

Vlaanderen - bedrijven: Haskoning, Indaver,

Beckaert

... ... ... ...

Deze projecten zijn op termijn onvermijdelijk. Ze kunnen echter een belangrijke stimulans

geven in deze crisisperiode door ze sneller te laten uitvoeren. Ze zouden Vlaanderen een

voorsprong geven, een imago als leidende regio in duurzaamheid.


2 Eigen Analyse, indicatieve, niet exhaustieve lijst

Durven investerenDe bevolking durft wel degelijk investeren in zijn eigen economie. Dat is in het verleden genoeg

gebleken op het vlak van individuele ondernemingen. Een belangrijk infrastructuurplan kan door de

Vlaamse bevolking gefinancierd worden, en zal ook de betrokkenheid van de bevolking daardoor

vergroten. Deze investering is immers met een :

• Langetermijn horizon: minimum 20 tot 30 jaar voor de infrastructuurwerken, 10 à 20 jaar voor

de ondernemingsplannen

• Inflatiegelinkt: de inkomsten zijn inflatie-gebonden, en verhogen daardoor de aantrekkelijkheid

(cfr. Aquafin)

• Stabiele investering, stabiele inkomsten: deze investeringen zijn stabiel, verbonden aan de

economie, en met een duidelijke finaliteit. Zonder initiatief zullen ze echter uitgesteld worden, of

slechts in erg beperkte mate op gang komen. Het is dus een kwestie om deze patsituatie te

doorbreken.

• Pensioenvorming: met dit project kunnen we ook een sociaal probleem mee oplossen. Dit

investeringsproject biedt een mogelijkheid om aan een groep van onze bevolking die een rente-

inkomst nodig heeft, een positief project aan te bieden.

• Duurzame investering: daarbij komt dat dit een 100% duurzame investering is, iets wat alle

partijen kan verzoenen.

Deze “Duurzame New Deal” is dus niet alleen een investeringsproject om de economie te

herlanceren, de competitiviteit van de regio te verbeteren en een sterke economie voor de

volgende generatie te creëren. Het helpt daarenboven ook de oudere generatie om haar

vergrijzing te financieren. Een project waar de vorige generatie kan investeren in de toekomst van

de volgende generatie en dat op een duurzame wijze.

VIA (Vlaanderen in Actie) een gezicht geven Het is niet de eerste keer dat een groot relanceplan wordt opgezet. Eind jaren ’50 werd een

Regionaal Expansieplan opgezet, dat investeringen aanmoedigde.

Na de crisis van begin jaren ’80 werd Flanders Technology het exponent van een vernieuwde

Vlaamse economische durf, ondernemerschap en technologie.


Een “Sustainable New Deal“ met enkele belangrijke projecten kan op dezelfde wijze een nieuw

elan geven aan de Vlaamse economie:

- Speelt in op vraag en trend van de bedrijven

- Gesteund door de bevolking

- Nood aan referentieprojecten en coördinatie door de overheid

- Een snelle impuls op het moment dat het economisch nodig is

Door privé-partners en de bevolking vanaf het begin mee te betrekken vermijden we enkele grote

risico’s van relanceplannen die door de overheid alleen worden opgezet:

• weerstand van bevolking

• verzet van allerlei groeperingen

• nutteloze en weinig rendabele projecten

• weinig duurzame accenten

De voorbeelden in het buitenland bewijzen dit ook: het vertrouwen van de bevolking groeit als er

wordt geïnvesteerd in de economie, als de overheid dit doet in partnership met de eigen bevolking en

bedrijfsrelevante projecten ondersteunt.

Een “Sustainable New Deal” kan aldus een perfect verlengstuk zijn van Vlaanderen in

Actie. Door met een duurzaamheidsbril dit plan te bekijken kan sneller een selectie worden

gemaakt van prioritaire projecten en maatregelen. Aldus zal ViA een concrete invulling

krijgen, net zoals FTI aan de DIRV-actie van de Vlaamse Regering.


Buitenlandse investeringen zijn cruciaalEen Sustainable New Deal moet er ook voor zorgen dat Vlaanderen opnieuw de aandacht trekt van

buitenlandse bedrijven. We moeten de uitstroom doen stoppen en inwaartse investeringen realiseren.

Buitenlandse investeringen zijn immers cruciaal om de productiviteit op te krikken van onze econo-

mie. Dat blijkt uit een Nederlandse studie, van november 2009.

Arbeidsproductiviteit per werknemer, naar hoofdkantoor van de moederondernemingCijferes eind 2007

Bron: CBS 3

Vooral de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Japan scoren goed. Onlangs bleek nogmaals

dat we minder investeringen aantrekken. Deze indicator mag niet verwaarloosd worden:

de aantrekkelijkheid van een regio voor buitenlandse investeerders is cruciaal voor de ar-

beidsproductiviteit van de economie

buitenlandse bedrijven brengen knowhow en processen mee die de productiviteit verhogen,

maar vooral ook spill-over effecten hebben naar lokale bedrijven en sectoren.


3 Internationalisation Monitor 2009 - November 2009 - ISBN: 978-90-357-1840-1.

het verliezen van sommige sectoren van wereldklasse zoals chemie, automotive en energie,

heeft een sterk negatieve impact. Behoud ervan is dus cruciaal, en geenszins te vergelijken

met vroegere verschuivingen in bijvoorbeeld landbouw, steenkool of ijzerproductie.

Als Vlaanderen in de Champions’ League van de economie wil blijven meespelen, zal het alles moe-

ten doen om deze topsectoren te behouden, en meer nog buitenlandse investeringen erin aantrek-

ken. Verlies betekent een degradatie naar de economische derde klasse, en dat is geen optie.

Een Sustainable New Deal in belangrijke sectoren zoals boven beschreven, zou dus zeker

de aantrekkelijkheid en interesse verhogen voor buitenlandse groepen om in Vlaanderen te

investeren.


Energie en mil ieu: concrete projecten

Vlaams EnergiebedrijfEr wordt in het Regeerakkoord gesproken over een Vlaams Energiebedrijf. Maar als dit succesvol wil

zijn moet er aan een aantal belangrijke karakteristieken worden voldaan.

Dit is vooral belangrijk om een echte nieuwe speler in de energiemarkt te zetten, en niet

een speler die schatplichtig zal blijven aan de bestaande dominante speler.

De oprichting van een Vlaams Energiebedrijf kan immers een doorbraak betekenen voor zowel de

ontwikkeling van groene stroom in Vlaanderen, het stimuleren van de technologische innovatie, het

investeren in energie-efficiëntie en energiebesparing, het behalen van de emissiedoelstellingen als

voor het verzekeren van competitieve kleinhandelsprijzen door het doorbreken van het quasi-mono-

polie. De creatie van duurzame jobs is een bijkomend voordeel.

Het Vlaams Energiebedrijf kan op verschillende vlakken een rol spelen. Het komt erop aan om die

taken voor het Vlaams Energiebedrijf te definiëren die met de grootste impact de beleidsdoelstellin-

gen van de Vlaamse regering kunnen realiseren.


Het is niet eenvoudig om als nieuwe spelers toe te treden tot de Vlaamse energiemarkt. Maar het is

zeker niet onmogelijk. Visie, snelheid en eendracht van alle spelers kunnen echter tot een succesvolle

creatie leiden. De kenmerken van de Vlaamse energiemarkt moeten steeds voor ogen worden ge-

houden om het doel te bereiken:

Het aantal verbruikers dat verandert van leverancier is beperkt, zeker in vergelijking met

onze buurlanden. Prijs-incentives zijn niet voldoende, een uitgebreide informatiecampagne is

essentieel. De VREG kan op dit vlak een belangrijke rol spelen.

De snelle introductie van smart grids (slimme netwerken) is noodzakelijk voor het introduce-

ren van grote hoeveelheden lokaal opgewekte groene energie op het net. Een verhoogde effi-

ciëntie is een positief gevolg van de installatie van slimme meters.

Hernieuwbare energie wordt in Vlaanderen op verschillende manieren gesubsidieerd. De vraag

rijst of een overheid die subsidies uitdeelt, daar ook zelf gebruik van kan maken.


De elektriciteitsmarkt en groene technologie staan niet stil, snelheid is een sleutelwoord in dit

proces. De complexiteit van onze structuren kan dit bemoeilijken. Er zal dus een sterke poli-

tieke leiding en coördinatie van dit project nodig zijn.

Nucleaire energie bepaalt op dit moment de positie van de energiespelers. Kan Vlaanderen

nog een eigen initiatief ontwikkelen, of eventueel een aandeel van de productiecapaciteit van

Electrabel verwerven ?

Vlaamse Baaien - Slimme Kustontwikkeling

Vlaamse Baaien is een innovatief en ambitieus project omtrent de bescherming en

ontwikkeling van de Vlaamse kust, met een visie tot 2100.

De Vlaamse kustlijn bevat acht zwakke schakels, die bij een grote storm vandaag reeds een groot

probleem vormen. De klimaatverandering leidt tot een verwachte zeespiegelstijging van 20 cm tot

potentieel 2 meter in 2100. Een kustbeschermingsplan is dus geen luxe maar een noodzaak.

Nederland heeft op dit vlak een permanent investeringsplan, waardoor het vandaag minder

kwetsbaar is dan Vlaanderen4.

Op korte termijn gaat dit Vlaamse plan van duinverbreding en strandophoging tot het verhogen van

de zandbanken voor de kust. Op langere termijn kunnen de zandbanken verhoogd worden tot

multifunctionele eilanden. Zo gaat men van een terugwijkende kustlijn met een smalle harde kust naar

een brede zandige zeewering.

Duurzaamheid is een belangrijk aspect van het project Vlaamse Baaien. Kustveiligheid kan worden

gecombineerd met natuur, toerisme, recreatie, ontwikkeling van logistiek en duurzame

energieproductie. Op het vlak van kustprojecten zijn er al 10 mogelijke projecten: onder meer een

jachthaven in Knokke-Heist, infrastructuur voor mariene energiewinning, uitbreiding van het strand

van Knokke-Heist en het Zwin en een Europees Zeil- en Watersportcentrum. De zeewaartse

uitbreiding van de haven van Zeebrugge kan een sleutelrol spelen in economische projecten, en zelfs

een zet zijn tegen de Nederlandse vertragingspolitiek van Vlaamse logistieke projecten.

De kust wordt zo een aangename woonruimte, met voldoende werkgelegenheid en uitgebreide

mogelijkheden tot recreatie. Er zijn alleen voordelen voor Vlaanderen van dit infrastructuurplan:


4 http://www.deltawerken.com/Kustbescherming/70.html

http://www.deltawerken.com/Kustbescherming/70.html

http://www.deltawerken.com/Kustbescherming/70.html

Het bouwt voort op het reeds in gang gezette Geïntegreerd Kustbeveiligingsplan met

maatregelen op de korte termijn.

Langetermijnvisie voor verhoging van de veiligheid en duurzame ontwikkeling van de

kuststreek

Het is een visitekaartje voor Vlaanderen en zijn bedrijven naar buitenlandse investeerders toe

Het zal een stimulans zijn voor innovatie en transfer van knowhow naar concrete economische

projecten

Vlaanderen kan niet achterblijven: Nederland investeert jaarlijks meer dan 1 miljard €. Ook

Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben ambitieuze plannen.

De kostprijs voor de korte termijn kustbescherming wordt geschat op 300 miljoen €, waarvan 200

miljoen € voor de ontwikkeling, het resterende bedrag voor continu onderhoud. De financiering kan

op een manier gebeuren, die de Vlaamse begroting niet verzwaart:

PPS: overheid & private partners 5

Financiering via obligatieleningen door een NV

Europese Investeringsbank

Creative invulling maakt inkomsten mogelijk, waardoor private initiatieven deze projecten

kunnen overnemen, en financiering door de financiële markten

Afgaande op de reacties na de voorstelling in mei 2009 is er een breed maatschappelijk draagvlak,

mits de belangrijkste actoren voldoende worden gehoord.

De ontwikkeling van de kunstmatige eilanden voor de Vlaamse kust zijn een uitbreiding van dit idee.

Deze projecten kunnen met een doordachte en creatieve economische invulling omgevormd worden

van een project dat veel geld kost aan de gemeenschap, tot een project dat inkomsten kan

genereren. Logistieke, recreatieve, energie- en andere projecten kunnen op deze nieuwe eilanden

een invulling krijgen. In het buitenland worden dergelijke projecten eveneens grondig bestudeerd.


5 een buitenlands voorbeeld is Pevensey Bay in het VK: private partners & Environment Agency

De auto van de toekomstDe autosector staat voor grote veranderingen. Het is belangrijk hierop voorbereid te zijn, op tijd te

anticiperen. De sluiting van Renault te Vilvoorde en de nakende sluiting van Opel in Antwerpen tonen

de kwetsbaarheid van onze Vlaamse economie op dat vlak. Doemdenkers over automobiel missen

enkele belangrijke punten:

• Mobiliteitsoplossingen zullen altijd een belangrijke markt blijven, zelfs in ons land.

• Vergelijkbare industrielanden behouden wel deze activiteit, ze maken er ook een strategi-

sche prioriteit van.

• Er is een overcapaciteit in de traditionele voertuigen, maar tegelijkertijd is er een race tussen

producenten om de wagen van de toekomst te ontwikkelen.

Het is dan ook bij dit laatste punt dat de kansen liggen:

• Automobielproducenten zijn vragende partij voor R&D en andere hulp om de auto van de toe-

komst te ontwikkelen.

• Daarin spelen heel andere factoren dan alleen loonkosten en afzetmarkt: knowhow, cluster van

toeleverende bedrijven, batterijtechnologie etc.

Een bestaande automobielactiviteit met een kritische massa is en blijft het beste startpunt

om een innovatie te lanceren, en om een “auto van de toekomst” mee te ontwikkelen en

mee te helpen bouwen.

Voornaamste uitdagingen voor de nieuwe generatie auto’s zijn een lager energieverbruik en een be-

perking van de schadelijke emissies (zowel fijn stof, NOx als CO2). Lichtere materialen, een efficiënte-

re motor en het gebruik van biobrandstoffen naast de klassieke brandstoffen zijn een eerste stap.

Een echte revolutie is de elektrificatie van het voertuigenpark. Deze omschakeling zal geleidelijk

plaatsvinden:


De geleidelijke elektrificatie van het Vlaamse wagenpark stimuleert innovatie en competitiviteit van de

Vlaamse autosector, doet de brandstofafhankelijkheid dalen en beperkt de transportemissies.

Een eerste toepassing voor deze nieuwe generatie voertuigen zou snel kunnen geïmplementeerd

worden bij stadsverkeer, koerierdiensten en taxi’s.

De Vlaamse overheid kan een positieve invloed uitoefenen op de volgende knelpunten:• Een infrastructuurnetwerk is noodzakelijk voor de integratie van elektrische voertuigen in

het wagenpark. Zolang dit niet voldoende ontwikkeld is, komt de elektrificatie niet op gang. De

infrastructuur bestaat uit een combinatie van aansluitingen in de huizen en publieke laadsta-

tions. Essentieel hierbij is het vastleggen van (Europese) standaarden voor de aansluiting.• De integratie in het netwerk wordt vereenvoudigd door de ontwikkeling van een smart grid

(slim netwerk). Zo kan enerzijds de plaatselijke hoge vraag bij het opladen worden opgevan-

gen, anderzijds kan de opgeslagen energie in de batterij op piekvraag-momenten worden

geïnjecteerd in het net.


• Hybride en elektrische wagens hebben momenteel een kostprijs die 40-50% hoger ligt dan

de klassieke wagens. Subsidies of belastingvoordeel kunnen hier deels aan tegemoet komen.

Japan, Israël, Denemarken en Portugal passen deze tactiek met succes toe.• Een samenwerking tussen de autoindustrie en de leveranciers en partners buiten de sector

(elektriciteitsleveranciers, batterijproducenten, …) stimuleert het onderzoek en verhoogt de

knowhow. Op dit vlak vormt Flanders Drive een mooi initiatief. Het concurrentievoordeel van

de gesubsidieerde projecten (Flanders Drive, VITO) mag echter de mogelijkheden van andere

innovatieve bedrijven niet beperken.


Duurzame sociale New Deal

Om een Duurzame New Deal te maken, is er ook een duurzame sociaal engagement nodig. De

bevolking, de verschillende belangengroepen samen met de politiek, moeten zo’n project willen

dragen.

De crisis heeft zonder twijfel het draagvlak voor een ambitieus project vergroot.

De mogelijkheid om mee te investeren zou de weerstand ook sterk verminderen.

Naar het voorbeeld van de New Deal onder Roosevelt zou een “New Deal Braintrust” moeten

komen die dit project verder uitwerkt.


Besluit!! Waarom een Duurzame New Deal en een investeringsproject voor

Vlaanderen ?!"! verandering kan verlamming veroorzaken!"! Vlaanderen heeft nood aan innovatieve, duurzame, zichtbare projecten!

"! voorbereiden voor nieuwe opportuniteiten!

"! duurzaamheid = partnership bedrijven overheid!"! voordelen kleine regio!

"! financiering door de bevolking is mogelijk!

!! Wat betekent een Duurzame New Deal ?!"! durven anders denken!

"! durven investeren!"! Bevolking mobiliseren, betrekken!

"! Vlaanderen in Actie een gezicht geven!

"! behouden/aantrekken van nieuwe investeerders!

!! Welke projecten kunnen reeds concreet worden gestart:!"! Vlaams Energiebedrijf!

"! Vlaamse Baaien!"! De auto van de toekomst!

"! = drie onderling versterkende projecten!


CV’sGeert Noels

Geboren te Antwerpen (1967), gehuwd, twee kinderen.

Economie (Antwerpen), MBA (Leuven)

1990 PwC, 1992 VOKA, 1994 Petercam, 2009 Econopolis

In zijn professionele leven volgt hij sinds jaren de internationale economie en de financiële markten.

Hij was ook columnist bij het economische weekblad Trends en de Franstalige tegenhanger

Tendances. De afgelopen jaren groeide hij uit tot een bekende opiniemaker over financiële en

economische onderwerpen. Hij is een veelgevraagd spreker over economie en beleggen.

Sociale projecten die zijn hart wegdragen, zijn: Anautica, Monnikenheide en SOS-Kinderdorpen.

Geert is ook actief betrokken bij Ikaros-Solar. Voorts is hij ook bestuurder bij het VKW en de

Koninklijke Schenking. Hij zetelt in de jury van Manager van het Jaar en die van Onderneming van het

Jaar. Hij maakt deel uit de commissie Lamfalussy, die een nieuwe financiële architectuur moet

uittekenen.

Heleen Van Hoof

Geboren te Antwerpen (1985)

Burgerlijk Ingenieur (KUL) - Master in Energy, Erasmusjaar Amiens - Frankrijk (Master in Advanced

Power and Electrical Engineering)

2008 Altran, 2009 Econopolis

Heleen Van Hoof is ‘green consultant’ bij Econopolis. Tijdens haar studies als burgerlijk ingenieur

koos ze voor een specialisatie in energie en een stage bij een studiebureau voor hernieuwbare

energie. Verbonden aan de energieafdeling van Altran, een consultancy bedrijf, werkte ze in de

strategieafdeling van een Belgische energieproducent. Haar bijzondere interesse gaat uit naar de

huidige energieproblematiek en groene economie.




Information

Knowledge

-!Financial -! Economic

-! Sustainable -! Long term view

!"#$#%&"'(

)*&"!'

+&$($"&(,'()*&"!'

EDUCATION/

COM

MUNIC

ATION

ECONOPOLIS NV - Duurzame New Deal voor Vlaanderen

Econopolis levert economisch en financieel advies. Duurzaamheid en langetermijnvisies onderscheiden ons van andere advieshuizen, naast een ongekleurde in-valshoek. Meer informatie over onze organisatie vindt U op www.econopolis.be

© Econopolis NV, 2009. Alle rechten voorbehoudenVerantwoordelijk uitgever : Geert NoelsE-mail : [email protected] NV - Joe Englishstraat 54 - 2140 Antwerpen





News & Politics

Sustainable New Deal Voor Vlaanderen December 2009