Jörðin og tunglið

• Jörðin er mjög athyglisverð reikisstjarna. • Hún hefur breyst rosalega mikið síðan hún myndaðist og

í dag fóstrar hún dásamlegt og stórmerkilegt fyrirbæri, lífið sjálft!• Öll efni sem eru á jörðinni hafa verið þar síðan hún

myndaðist fyrir utan einstaka loftsteina sem hafa rekist á jörðina á leið sinni um geiminn• Tunglið okkar hefur fylgt okkur nánast frá upphafi.

• Jörðin er ekki kyrr•Hún ferðast á sporbaug í kringum sólina og fer 30 kílómetra á sekúndu!! • Jörðin fer einn hring um sólina á 365,256 dögum eða 1 ári.

• Jörðin snýst líka um sjálfa sig en það tekur 24 klst fyrir hana að fara einn hring. • Þess vegna höfum

við dag og nótt, það er dagur á hliðinni sem snýr að sólinni en nótt á hliðinni sem snýr frá henni.

• Við miðbaug er jörðinni skipt í norður- og suðurhvel.• Jörðin snýst um

sjálfan sig um ímyndaðan öxul sem er kallaður jarðmöndull.• Möndulinn hallar

um 23° lóðrétt og hann er því kallaður möldulhalli jarðar.

• Möndulhalli jarðarinnar veldur því að geislar sólar falla ýmist meira á norðurhvel eða suðurhvel jarðarinnar eftir því hvar jörðin er á sporbaug sínum hverju sinni.• Þannig verða árstíðarnar til, á því hveli sem hallar meira

að sólu er sumar en vetur á hinu.

• Þegar norðurhvel jarðar hallast mest að sólu er sumar á Íslandi. • Þá er bjart allan sólarhringinn.• Nær norðurpólnum sest sólin ekki einu sinni yfir hásumarið.• Við miðbaug, þar sem sólin er alltaf hátt á lofti yfir daginn, er

mjög lítill munur á árstíðunum.

• Lengsti dagur ársins heitir sumarsólstöður• Stysti dagur ársins heitir vetrarsólstöður• Vorjafndægur og haustjafndægur eru mitt á milli

sólstöðudaganna, þá eru dagur og nótt nánast jafn löng.

Tunglið • Tunglið er

næsti nágranni okkar í sólkerfinu. • Það er

384.000 km frá jörðinni.• Tunglið snýr

alltaf sömu hliðinni að jörðinni.

• Tunglið fer einn hring um sólina á mánuði.• Tunglið sjálft lýsir ekki heldur sjáum við tunglið skína af

því að sólin lýsir það upp.• Sólin lýsir aðeins upp þann hluta af tunglinu sem snýr

að henni.• Þess vegna er tunglið ekki alltaf eins!

Sólmyrkvi. Þegar tunglið er milli sólarinnar og jarðarinnar og skuggi tunglsins fellur á jörðina. Á þeim bletti sjá menn ekki alla

sólina.

• Almyrkvi. Þegar tunglið skyggir alveg á sólina. Þá getur orðið myrkur um miðjan dag.• Hringmyrkvi. Þegar tunglið fer fyrir miðja sólina en nær ekki

að skyggja á hana alla. Þá sést rönd af sólinni umhverfis tunglið.• Deildarmyrkvi. Þegar tunglið skyggir á hluta sólarinnar.

• Sólmyrkvar sjást á hverju ári, einhversstaðar á jörðinni.

Verkefni• Hvernig lítur sólin út í þessum þrem tegundum af

sólmyrkva?• Teiknaðu mynd og sýndu þessar þrjár gerðir

• Almyrkva. Þegar tunglið skyggir alveg á sólina. Þá getur orðið myrkur um miðjan dag.• Hringmyrkva. Þegar tunglið fer fyrir miðja sólina en

nær ekki að skyggja á hana alla. Þá sést rönd af sólinni umhverfis tunglið.• Deildarmyrkva. Þegar tunglið skyggir á hluta

sólarinnar.

Tunglmyrkvi• Þegar sólin, jörðin og tunglið eru í beinni línu.• Þá fellur skuggi jarðar á tunglið í smá stund og það

myrkvast.• Sum ár verða allt að þrír tunglmyrkvar en önnur ár

enginn.