1

Ìàõòîá Ìàõìóäè

ÍÀÉ-ÑÅÒÍÅ ÑÂÎÁÎÄÍÀ!

2

3

Ìàõòîá Ìàõìóäè

Ïðåâîä îò àíãëèéñêè:

Åìèëèÿ Íè÷åâà-Êàðàñòîé÷åâà

Íàé-ñåòíåñâîáîäíà!Ðàçêàçúò íà äúùåðÿòà

ÈÊ �ÅÌÀÑ�

4

© Mahtob Mahmoody

© THE NEEDFUL THREADS© The Daughter�s True Story© Mahtob Mahmoody, 2013

© Ìàõòîá Ìàõìóäè

© ÍÀÉ-ÑÅÒÍÅ ÑÂÎÁÎÄÍÀ!© Ðàçêàçúò íà äúùåðÿòà© Ïðåâîä: Åìèëèÿ Íè÷åâà-Êàðàñòîé÷åâà© Îôîðìëåíèå íà êîðèöàòà: Áîðèñ Äðàãîëîâ

© ÈÊ �Åìàñ�, 2015

© Âñè÷êè ïðàâà çàïàçåíè!

Íà ìàìà, êîÿòî íå ñïðÿ äà ñå áîðè çà ìåí,è íà Àíÿ ­ ìîÿ àíãåë-ïàçèòåë,

÷èÿòî ìå÷òà çà ìåíñåãà å äåéñòâèòåëíîñò.

5

Ïðèçíàòåëíîñò

Ïúðâî áëàãîäàðÿ íà Áîã çà âúçìîæíîñòòà äà ñå âïóñíàâ òîâà ëèòåðàòóðíî ïðèêëþ÷åíèå. Íÿêîè èçãàðÿò îò æå-ëàíèå äà ðàçêàæàò èñòîðèÿòà ñè, çà äà ãè ÷óÿò è äà ãè ðàç-áåðàò. Îò äúëáèíèòå íà äóøàòà èì èçâèðà íåîáõîäèìîñò,äîðè íàòðàï÷èâ ïîðèâ äà îïèøàò ïðåæèâåëèöèòå ñè. Àçíèêîãà íå ñúì èçïèòâàëà ïîäîáåí ïîäòèê, àëà îùå îò äåòåìíîçèíà ìå ïîîùðÿâàõà äà ðàçêàæà èñòîðèÿòà ñè ­ íåïî-çíàòè, íàó÷èëè ÷àñò îò íåÿ îò êíèãè è ôèëìè, æóðíàëèñ-òè, äîêóìåíòàëèñòè, èçäàòåëè. Èíòåðåñúò ìå ëàñêàå è ñú-ùåâðåìåííî ìå îáúðêâà. Èçïúëíÿâàì ìîëáàòà èì ñ äúë-áîêà ñêðîìíîñò è ñ èñêðåíà ïðèçíàòåëíîñò çà çàáåëåæè-òåëíèòå âúçìîæíîñòè, ïîäíåñåíè ìè îò Áîã.

Òàçè êíèãà åäâà ëè ùåøå äà ñå ïîÿâè íà áÿë ñâÿò áåçóñèëèÿòà íà Àíÿ Êëàéíëàéí. Àíÿ áå ëåãåíäà â èçäàòåë-ñêàòà ãèëäèÿ è ñêúï ñåìååí ïðèÿòåë. Ãîäèíè íàðåä ìå÷òà-åøå äà íàïèøà êíèãà, äà ñïîäåëÿ ïðåæèâÿâàíèÿòà ñè è îòñâîÿ ãëåäíà òî÷êà äà îñâåòëÿ äîáðîòî, ïðîèçòåêëî îò ëî-øîòî â æèâîòà ìè. Ïðåç ïîñëåäíàòà ãîäèíà îò æèâîòà ñèòÿ ðàáîòåøå âñåîòäàéíî êàòî ìîé àãåíò. Èñêà ìè ñå äàáÿõ íàïèñàëà êíèãàòà, ïðåäè äà ñè îòèäå, çà äà âèäè ïëîäàíà ãðèæèòå è óñúðäèåòî ñè.

Ïèñàíåòî ñå îêàçà ïðåäèçâèêàòåëñòâî â ìíîãî îòíî-øåíèÿ è ñúì èçêëþ÷èòåëíî áëàãîäàðíà, ÷å ñåìåéñòâîòî èïðèÿòåëèòå ìå ïîäêðåïèõà. Êàêòî âèíàãè òå ñå ñïëîòèõàîêîëî ìåí, ãîòîâè íà âñè÷êî äà ìå íàñúð÷àò è äà ìè ïî-ìîãíàò ïðåç òîçè äúëúã è ÷åñòî áîëåçíåí ïåðèîä íà âãëåæ-äàíå â ñåáå ñè. Íàêðàÿ, íî íå íà ïîñëåäíî ìÿñòî, áëàãîäà-

6

ðÿ íà ìàìà çà áåçóñëîâíàòà º îáè÷ è ìúäðîñòòà º. Ñåãà,ñëåä êàòî íàé-ñåòíå çàâúðøèõ êíèãàòà, òÿ íàâÿðíî ùå ìèêàæå êîè ñúáèòèÿ ñìå çàïîìíèëè ïî ðàçëè÷åí íà÷èí.

Ïîåìà çà òúêà÷à

Æèâîòúò ìè å ïëàòíî,èçòúêàíî îò ìåí è îò Áîã.Àç íå èçáèðàì öâåòîâåòå,àëà òîé íå ñïèðà äà òú÷å.×åñòî çàïëèòà íèøêèòå ñ ìúêà,à àç ­ ñ ãëóïàâà ãîðäîñò,çàáðàâèë, ÷å Òîé âèæäà ãîðíàòà,à àç ­ äîëíàòà ñòðàíà íà ïëàòíîòî.Êîãàòî ñòàíúò çàìúë÷è è ñîâàëêàòà çàñòèíå,Áîã ðàçñòèëà ïëàòíîòîè ðàçêðèâà ïðè÷èíèòå. ëîâêàòà ðúêà íà Òúêà÷àòúìíèòå íèøêè ñà íóæíèçà ïúñòðàòà øàðêàêîëêîòî ëú÷èñòî ÿðêèòå.

Áåíäæàìèí Ìàëà÷è Ôðàíêëèí (1882-1965)

7

Ïðîëîã

Äúëáîêî â òúìíàòà ãîðà áÿãàõ, çà äà ñè ñïàñÿ æèâîòà.Òÿñíàòà ïúòåêà ïîä êðàêàòà ìè ñå âèåøå, îñåÿíà ñ êîâàð-íè èçäàòèíè. Äîðè äúðâåòàòà çàãîâîðíè÷åõà ñðåùó ìåí.Êëîíèòå èì øèáàõà òÿëîòî ìè, äîêàòî òè÷àõ êúì óáåæè-ùåòî íà ïåùåðàòà. Ïðèâèäåíèåòî, äåáíåùî ìå â ñåíêèòå,íàáëèæàâàøå. Òóïòåíåòî íà ëàïèòå, ñâèñòÿùèÿò ìó äúõïîäñêàçâàõà, ÷å íàñòèãà ïëÿ÷êàòà ñè. Áåëèòå ìè äðîáîâå èêðàêàòà ìè ãîðÿõà îò èçòîùåíèå. Íàäíèêíàõ ïðåç ðàìî èëóííàòà ñâåòëèíà îçàðè äâå ñâèðåïè î÷è, âïåðåíè â ìåí.Ïîçíàâàõ ïîãëåäà íà õèùíèêà. Ãîíåøå ìå ëèñèöà.

Îáúðíàõ ãëàâà è çàáåëÿçàõ òî÷íî íàâðåìå ÷åïàòèÿ êî-ðåí, ïðåïðå÷èë îïàñíî ïúòÿ ìè. Ñÿêàø äúðâîòî ïðîòÿãà-øå ëóêàâî ñòúïàëî, çà äà ìå ïðåïúíå. Çàëèòíàõ, ãóáåéêèöåííè ÷àñòèöè îò ñåêóíäàòà. Óñåòèõ ëåïêàâîòî, ãîðåùîäèõàíèå íà ëèñèöàòà äà îáëúõâà âðàòà ìè. Èçïðàâèõ ñå èîòíîâî ñå âòóðíàõ êúì ïåùåðàòà. Êîïíååõ äà ìå îáãúðíå âçàêðèëíè÷åñêàòà ñè ïðåãðúäêà.

Òóïòÿùîòî ìè ñúðöå çàãëóøè êðÿñúêà íà ñîâàòà â äà-ëå÷èíàòà. Âå÷å âèæäàõ ïåùåðàòà. Îùå ìàëêî è ùÿõ äà ñåñêðèÿ. Ñúñ ñåòíè ñèëè ñå óñòðåìèõ íàïðåä. Ïîãëåäíàõ îùåâåäíúæ íàçàä, ïðåäîñòàâÿéêè âúçìîæíîñò íà ïðåäàòåë-ñêîòî äúðâî ïðåä ìåí. Äîðè íå çàáåëÿçàõ ãèáåëíèÿ êîðåí.Ñïúíàõ ñå è ñå ñòðîïîëèõ ïî ãðúá òî÷íî êîãàòî ëèñèöàòàñå ñòðåëíà êúì ìåí.

Âðåìåòî çàáàâè õîä. Ëåæàõ áåçïîìîùíà íà íÿêîëêîñòúïêè îò íåäîñòèæèìàòà ïåùåðà. Íåñïîñîáíà äà èçáÿ-ãàì, çàêðèõ ëèöå ñ äëàíè. Ëèñèöàòà ïîëèòíà âúâ âúçäóõà ñ

8

ïðîòåãíàòè ëàïè. Ñëåä ìèã ùåøå äà ñêî÷è âúðõó ìåí èíîêòèòå º ùÿõà äà ðàçêúñàò òÿëîòî ìè. Îò ìóöóíàòà º ñåñòè÷àõà ëèãè, ñÿêàø ïðåäâêóñâàøå ïèðøåñòâîòî.

Îñòàíàëà áåç äúõ, îòâîðèõ ðàçòðåïåðàíà î÷è. Ñúðöåòîìè áèåøå ëóäî â ãúðäèòå. Ïîò îðîñÿâàøå ÷åëîòî ìè. Ñúíå, ñàìî ñúí, âäúõíàõ ñè ñìåëîñò, áîðåéêè ñå ñ íàòåæàëèòåñè êëåïà÷è. Çàòâîðåõ ëè ãè, ëèñèöàòà ïàê ùåøå äà ìå ïîä-ãîíè. Ïîíå çàñåãà áÿõ óñïÿëà äà èçáÿãàì. Âäèøàõ äúëáîêîóñïîêîèòåëíàòà ìèðèçìà íà äîìà ñè ­ óõàíèå íà êàðàìå-ëèçèðàí ëóê, îðèç áàñìàòè è ïðÿñíî íàðÿçàíè ìåíòîâèëèñòà, ïðèìåñåíî ñ àðîìàò íà ÷àé �Úðë Ãðåé�, êàíåëà èïëîäîâå. Àõ, áÿõ ñè âêúùè!

Ïîâå÷åòî íîùè ïðîòè÷àõà òàêà. Ñúíÿò ìå îáîðâàøå.Çíàåõ, ÷å å íåèçáåæíî. Ãóáåõ áèòêàòà äà îñòàíà áóäíà.Òÿëîòî è î÷èòå ìå ïðåäàâàõà. Èçíåâåðåøå ëè ìè âîëÿòà,êëåïêèòå ìè ñå çàòâàðÿõà è äåáíåùàòà ëèñèöà ñå ïîÿâÿâà-øå â ìðàêà, ãîòîâà äà ìå ïîãúëíå. Íåèçáåæíîñòòà íà ñúíÿáå äîðè ïî-ñòðàøíà îò ëèñèöàòà. Íàäÿâàõ ñå äà ñå îçîâà âíà÷àëîòî íà ïðåñëåäâàíåòî. Òàêà ùÿõ äà óñïåÿ äà ñå ñúáó-äÿ, ïðåäè ëèñèöàòà äà ìå äîêîïà. Íàâÿðíî ñëåäâàùèÿ ïúòùÿõ äà íàìåðÿ íà÷èí äà ïðåñêî÷à êîðåíà è äà ñòèãíà äîïåùåðàòà. Òîãàâà ùÿõ äà ñúì â áåçîïàñíîñò è íàâÿðíî ñú-íÿò ùåøå äà ñè îòèäå âåäíúæ çàâèíàãè. Àëà àêî çàñïÿ èñúíÿò çàïî÷íå òàì, êúäåòî å ñâúðøèë? Íå áèâàøå äà ðèñ-êóâàì. Íå áèâàøå äà çàñïèâàì.

Ñâåòëèíàòà íà óòðîòî ñå ïðîöåæäàøå ïðåç çàâåñèòå èõâúðëÿøå ìåíëèâè ñåíêè ïî ñòåíèòå. Ïðåãúðíàõ êðåïêîïàðöàëåíàòà ñè êóêëà è ñúæàëèõ, ÷å ñå íàëîæè äà îñòàâÿÃîñïîäèí Áúíè â Èðàí ïðè òàòêî. Ìîåòî çàé÷å ìè ëèïñ-âàøå.

Êëåïà÷èòå ìè íàòåæàõà. Óñåòèõ êàê òÿëîòî ìè ïîòúâàâ ïðîñòðàíñòâîòî ìåæäó ñúíÿ è áîäúðñòâàíåòî. Ñ óñèëèåíà âîëÿòà îòâîðèõ î÷è è âäèøàõ äúëáîêî. Íå çàñïèâàé!Íå çàñïèâàé! Òÿëîòî ìè òåæåøå êàòî îëîâî.

9

Çàïî÷íàõ äà ðåöèòèðàì íàóì. Áÿõ øåñòãîäèøíà ­ âëþòåðàíñêî íà÷àëíî ó÷èëèùå. Âñÿêà ñåäìèöà íè âúçëàãà-õà äà ó÷èì íàèçóñò ïàñàæè îò Áèáëèÿòà è õèìíè çà Áîæè-ÿòà ëþáîâ êúì íàñ, äåöàòà. Ãîñïîæà Õàöóíã, ó÷èòåëêàòàìè, ïîâòàðÿøå, ÷å çàïàìåòèì ëè íåùî, íèêîé íå ìîæå äàíè ãî îòíåìå. Âñè÷êî íàèçóñòåíî îñòàâàøå çàâèíàãè ìîå,íåçàâèñèìî êúäå ñå íàìèðàì. Äîðè òàòêî äà ìå îòêðèå èäà ìå âúðíå â Èðàí, íåâèäèìèòå Áîæèè äóìè ùÿõà äà ìåïðèäðóæàò, à òîé äîðè íÿìà äà ðàçáåðå.

­ Çíàì, ÷å Èèñóñ ìå îáè÷à ­ äîêîñíàõ äëàíè ñ âúðõîâå-òå íà ïðúñòèòå ñè, ïîñëå ñêðúñòèõ ðúöå íàä ñúðöåòî ñè èÃî ïîñî÷èõ, ­ çàùîòî Áèáëèÿòà ìè ãî êàçâà. ­ Îáúðíàõ äëà-íèòå ñè íàãîðå, âñå åäíî ÷åòà êíèãà. ­ Íåâðúñòíèòå ïðè-íàäëåæàò íà Íåãî ­ ïðîäúëæèõ äà øåïíà, ñïëåëà ðúöå,ñÿêàø ëþëåÿ áåáå. ­ Òå ñà ñëàáè, àëà Òîé å ñèëåí.

Òîâà áå ëþáèìàòà ìè ÷àñò. Âäèãíàõ ðúöå, ñâèòè â ëàê-òèòå, è èçäóõ íåñúùåñòâóâàùèòå ñè ìóñêóëè. Ïîëó÷è ñå.Îñòàíàõ áóäíà.

Èçïÿõ ïåñåíòà è ïîäõâàíàõ ìîëèòâàòà çà õëÿáà. Êàêâîãëàñåøå? Íåùî çà íàñúùíèÿ õëÿá, êîéòî Áîã íè äàâà, êàêòîíàõðàíèë èçðàèëòÿíèòå ñ ìàííà, äîêàòî ïðåêîñÿâàëè ïóñ-òèíÿòà. Êëåïà÷èòå ìè ïàê íàòåæàõà. Ïðèìèãíàõ òðåñêàâîâ íàïðàçåí îïèò äà ñå ðàçáóäÿ. Íàñúùíèÿ õëÿá... Êàê ïðî-äúëæàâàøå ïî-íàòàòúê? Î÷èòå ìè ïëàìòÿõà, çàæàäíåëèçà ñúí. Íå çàñïèâàé. Íå çàñïèâàé. Íå çàñ...

Áåøå òúìíî. Òè÷àõ. Èìàøå äúðâåòà, êîðåíè, ïúòåêà ñêàìú÷åòà, êîèòî îòñêà÷àõà, äðàñêàõà ãëåçåíèòå ìè è ìåïîäõëúçâàõà. Ëèñèöàòà ìå ïðåñëåäâàøå. Îçúáåíà, îáëèçàìóöóíà. Âÿòúðúò øóìîëåøå â ãúñòèÿ ëèñòàê. Íÿêúäå â äà-ëå÷èíàòà áåøå ñîâàòà. Ïëÿñêàéêè ñ êðèëå, òÿ êàöíà íà âè-ñîê êëîí íàä ïúòåêàòà. Èçêðåùÿ ïðåäóïðåäèòåëíî, àëà íÿ-ìàøå êàê äà ìè ïîìîãíå. Îãðîìíèòå äúðâåòà ñå èçâèñÿâà-õà çàïëàøèòåëíî íàä ìåí. Ïåùåðàòà, êúäå ñå íàìèðàøå

10

ïåùåðàòà? Íå ÿ âèæäàõ. Òðÿáâàøå äà ÿ îòêðèÿ. Òÿ áå åäèí-ñòâåíîòî ìè ñïàñåíèå. Óïëàøåíà, ñàì-ñàìà, òè÷àõ â åäèí-ñòâåíàòà âúçìîæíà ïîñîêà ­ äàëå÷ îò ëèñèöàòà. Ìàêàð äàãè îòáëúñêâàõ ñ ðúöå, íèñêèòå êëîíè ïëþùÿõà ïî ìîêðèòåìè îò ñúëçè áóçè. Âñè÷êî ñå ïîâòàðÿøå... êðàêàòà ìè ãîðÿ-õà, áîëêà ïðîíèçâàøå õúëáîêà ìè, áåëèòå ìè äðîáîâå ñÿ-êàø ùÿõà äà ñå ïðúñíàò. Ïîãëåäíàõ óæàñåíà ïðåç ðàìî ñíàïðàçíàòà íàäåæäà äà ñúì íàäáÿãàëà õèùíèêà. Ëèñèöàòàîáà÷å ìå íàñòèãàøå. Ïðåñêî÷èõ êëîí è ñå âòóðíàõ íàïðåäñúñ ñåòíè ñèëè. Ïðåä ìåí çúðíàõ ÷åðíà áåçäíà, ãîòîâà äàìå îáãúðíå è äà ìå ïðåíåñå íà áåçîïàñíî, áåçìåòåæíî ìÿñ-òî, äàëå÷ îò ëèñèöàòà. Êàêòî âñåêè ïúò ïîãëåäíàõ îòíîâîíàçàä, ïðåïúíàõ ñå â êîðåíà è ñå ïðèçåìèõ ïî ãðúá íà çåìÿ-òà. Ëèñèöàòà ïîëåòÿ âúâ âúçäóõà, îãîëèëà îñòðè, îëèãàâåíèçúáè. Çàêðèõ ëèöå ñ äëàíè è çà÷àêàõ äà ìå ðàçêúñà.

Ïàê ñå ñúáóäèõ, îñòàíàëà áåç äúõ, ðàçòðåïåðàíà, ïîò-íà. Áÿõ â ñïàëíÿòà ñè. Íåâðåäèìà ñúì. Ñúí å. Âìåñòî ïîç-íàòèòå äîìàøíè àðîìàòè, ñåãà äîëîâèõ îñòðà ìèðèçìà íàóðèíà. Áÿõ ñå ïîäìîêðèëà.

Îòìåòíàõ áàâíî çàâèâêèòå è ñåäíàõ íà ðúáà íà ëåãëî-òî, ïðèòèñíàëà êîëåíå êúì ãúðäèòå ñè. Çíàåõ, ÷å ëèñèöàòàíå å â ñòàÿòà, àëà ñå ñòðàõóâàõ äà ñòúïÿ íà ïîäà. Ïðåäñòà-âÿõ ñè êàê êîâàðíèÿò çâÿð äåáíå ïîä ëåãëîòî, ãîòîâ äà íà-ïàäíå. Ïîäàâà ñè ìóöóíàòà è çàáèâà çúáè â ãëåçåíà ìè,ùîì ïðúñòèòå ìè äîêîñíàò êèëèìà. Ñúáðàõ öÿëàòà ñèñìåëîñò, îòñêî÷èõ âúçìîæíî íàé-äàëå÷ îò ëåãëîòî è õóê-íàõ êúì âðàòàòà. Ìîêðàòà ìè íîùíèöà ñ àïëèêèðàíî ìå÷åëåïíåøå ñòóäåíà ïî áåäðàòà ìè. Îòâîðèõ òèõî âðàòàòà èîãëåäàõ êîðèäîðà, äà íå áè ëèñèöàòà äà ñå å ñïîòàèëà òàì.Óáåäåíà, ÷å ÿ íÿìà, òðúãíàõ êúì ñòàÿòà íà ìàìà. Çàñòàíàõïðåä âðàòàòà è ÷óõ îêóðàæèòåëíîòî º ïîõúðêâàíå. Âëåòÿõâúòðå è ñå ñãóøèõ ïîä òîïëèòå çàâèâêè. Ñêðèëà ñå íàé-ñåòíå â ïåùåðàòà, ñå îòïóñíàõ â îáÿòèÿòà íà ñúíÿ.

Ñ ìàìà áÿõìå èçáÿãàëè, àëà íå áÿõìå â áåçîïàñíîñò.

11

1

Òðèéñåò è äâå ïðåìåñòâàíèÿ çà òðèéñåò è äâå ãîäèíè.Ïîñëåäíîòî ìè äîíåñå íàé-ìíîãî ðàäîñò. Çà ïðúâ ïúò ïðè-òåæàâàì äîì. Ïóñíàëà ñúì êîðåíè è ñúì ðåøåíà äà îñòà-íà... ïîíå ïî-äúëãî îò îáèêíîâåíî. Ñåäÿ â äíåâíàòà è ñåíàñëàæäàâàì íà ñëúí÷åâèòå ëú÷è, ñòðóÿùè ïðåç ïðîçîð-öèòå. Ãîðåùàòà ÷àøà ñ ëþáèìîòî ìè êàôå �Áåðåñ Áðà-äúðñ� ñ äåáåë êàéìàê ñìåòàíà ñãðÿâà äëàíèòå ìè. Êàê åâúçìîæíî äà ñúì òîëêîâà ùàñòëèâà, ïèòàì ñå.

Ïðåç ïîñëåäíèòå ìåñåöè æèâîòúò å ïî-òðåñêàâ îò îáèê-íîâåíî. Ïîíÿêîãà øåìåòíèÿò âîäîâúðòåæ íà ðàáîòíèòåäíè ìå çàìàéâà è íîùåì ñå âðúùàò îòäàâíà çàáðàâåíèòåêîøìàðè. Ëèñèöàòà, ïðåñëåäâàëà ìå ïðåç äåòñòâîòî, å èç-÷åçíàëà, íî ïîçíàòîòî ÷óâñòâî çà íàäâèñíàëà îïàñíîñò ìåíàâåñòÿâà íàñúí. Ñåãà îáà÷å ñúì èçïúëíåíà ñ óìèðîòâî-ðåíèå.

Íàâúí ïòèöèòå áëàãîäàðÿò ñ ìåëîäè÷íè ïåñíè çà õðà-íèëêèòå ïî êëîíèòå, ïúëíè äîãîðå ñúñ ñåìåíà. Ïðîëåòòàâ Ìè÷èãàí å ïðåêðàñíà. Ñíåãúò ñå å ñòîïèë, îãîëâàéêèêàôÿâàòà çåìÿ, îñåÿíà ñ æúëòî-çåëåíèêàâè òóôè òðåâà. Äîìåí å ìàñè÷êàòà, âúðõó êîÿòî ñå ïîäðåäåíè ñåäåìòå äàðà1

çà Íàóðóç ­ ïåðñèéñêàòà Íîâà ãîäèíà. Õàôò ñèí ­ áóêâàë-íî �ñåäåìòå ñ� ­ íàïîäîáÿâà êàðòà íà äðåâíàòà ìúäðîñò,îòáåëÿçâàùà ïðåõîäà êúì íîâàòà ãîäèíà. Åäèí îò îñíîâ-

1 Íà ïðàçíè÷íàòà òðàïåçà ñå ñëàãàò çàäúëæèòåëíî ñåäåì íåùà,çàïî÷âàùè ñ áóêâàòà �ñ�, íàðåä ñ Êîðàíà, �Øàõíàìå�, ñëàäêèøè,îðåõè, áîÿäèñàíè ÿéöà (5 èëè 7), ìåä, êàíà ñ âîäà (äúæäîâíà), öâåòÿñ ïðåäïî÷èòàíèå êúì çþìáþëà (ñóìáóë íà ôàðñè) è ò.í. ­ Áåë. ïðåâ.

12

íèòå ðèòóàëè íà Íàóðóç å ïî÷èñòâàíåòî. Ïðå÷èñòâàíå íàóìà îò ëîøîòî; ïðå÷èñòâàíå íà òÿëîòî è ïî÷èñòâàíå íàäîìà.

Îòïèâàì îò êàôåòî è ìå îáçåìà ðåøèìîñò. Íå çíàìäàëè çàùîòî âñè÷êè ãîâîðÿò çà ïðîëåòíîòî ïî÷èñòâàíå,èëè ïîîùðåíà îò ìîèòå õàôò ñèí, ñå çàðè÷àì äíåñ äà ïîä-ðåäÿ ïîñëåäíèòå êàøîíè â ìàçåòî ñ íàäïèñ �ðàçíè�. Òðèìåñåöà ñà äîñòàòú÷íî äúëúã ñðîê äà ïðåíåáðåãâàø ñêðè-òèÿ õàîñ. Ñïóñêàì ñå íàäîëó ïî ñòúëáèòå, îáçåòà îò âúîäó-øåâëåíèå, ÷å ïîêðèòèòå ñ êèëèì ñòúïàëà íàèñòèíà ñà ìîè.Ïîìàéâàì ñå ïðåä ïëúçãàùàòà ñå ñòúêëåíà âðàòà íà ïðàç-íàòà ñòàÿ, êúäåòî íÿêîé äåí ùå ñå ïîìåùàâà êàáèíåòúòìè, è îãëåæäàì ãîëàòà çåìÿ êðàé âåðàíäàòà. Âðúõ÷åòà íàñòúáúëöà ­ ëàëåòà è íàðöèñè ­ ñå ïîäàâàò íàä ïðåìðúçíà-ëàòà ïðúñò. Ëþëÿêîâèòå õðàñòè îùå íå ñà ñå ðàççåëåíèëè.Ìå÷òàÿ äà çàïúëíÿ ïðàçíîòî ìÿñòî ñ öâåòÿ, áèëêè, äîðèäîìàòè. Ñàäåíåòî îáà÷å ñå îòëàãà çà äðóã äåí.

 äúíîòî íà ñóòåðåíà, çàä çàòâîðåíà âðàòà, ÷èåòî ñú-ùåñòâóâàíå ñå çàáðàâÿ îò ëåñíî ïî-ëåñíî, èìà íåäîâúðøå-íî ïîìåùåíèå ­ îòëè÷íî ñêðèâàëèùå çà áåçïîðÿäúê. Îùåïðåäè äà ÿ îòâîðÿ, îò ãúðäèòå ìè ñå èçòðúãâà âúçäèøêà.Êàøîíèòå ñà ìàëêî, óñïîêîÿâàì ñå. Ùå ñå ïî÷óâñòâàì ïî-äîáðå, êîãàòî ïðèêëþ÷à.

Ðàáîòíîòî ìè ìÿñòî å ãîòîâî. Îñòàâà ñàìî äà çàïðåò-íà ðúêàâè.  êðàÿ íà ñãúâàåìàòà ìàñà å êàöíàë êàøîí âî÷àêâàíå äà ãî îòâîðÿ. Âçåìàì íîæà äî íåãî è ãî çàáèâàìâ òèêñîòî. Ñðÿçâàì ãî ñ ïëàâíî äâèæåíèå, íàñëàæäàâàéêèñå íà ïðèÿòíîòî óñåùàíå è íà ñâèñòåíåòî íà îñòðèåòî. Òîñòèãà äî êðàÿ è ñ ãëóõ ïóêîò êàïàêúò ñå îòâàðÿ. Íàé-îòãî-ðå ñà çàñòëàíè ñìà÷êàíè âåñòíèöè. Ïðåãëåæäàì ãè çà íå-ðåøåíè êðúñòîñëîâèöè. Íå îòêðèâàì íèùî è ãè èçõâúð-ëÿì â êîø÷åòî ïîä ìàñàòà.

Òàêà... Äà âèäèì... Êàêâî èìà òóê? �Ðàçíè� å òî÷íîîïèñàíèå ­ ïèñìà, èçðåçêè îò âåñòíèöè, ñíèìêè, áèëåòè,

13

÷åðâåíàòà âåðèæêà çà êëþ÷îâå, êîÿòî ñïå÷åëèõ íà ãèìíà-çèàëíîòî ñúñòåçàíèå çà òàëàíòëèâè ó÷åíèöè. Íàé-ðàçëè÷-íè âåùè, åäèíñòâåíî ñúñ ñàíòèìåíòàëíà ñòîéíîñò. Çàòîâàìè å òîëêîâà òðóäíî äà ðàçîïàêîâàì êàøîíèòå. Ïúëíè ñàñ ðåëèêâè îò ìèíàëîòî, êîèòî íå ïàñâàò ñúâñåì íà íàñòî-ÿùåòî, àëà íå óñïÿâàì äà ñå ðàçäåëÿ ñ òÿõ. Ðúöåòå ìè ñèïðîïðàâÿò ïúò ïðåç ïëàñòîâåòå îò ñïîìåíè è ðàçáèðàì, ÷åçàäà÷àòà íÿìà äà å ëåêà. Ùå èçèñêâà óäîáåí ñòîë è îùååäíî êàôå. Ïîäïðÿëà êàøîíà íà õúëáîê, èçêëþ÷âàì ëàì-ïàòà, çàòâàðÿì âðàòàòà è ñå âðúùàì â äíåâíàòà.

Âíèìàíèåòî ìè ïðèâëè÷à àëáóì ñúñ ñíèìêè. Îáëîæ-êàòà ìó å òúìíîñèíÿ, óêðàñåíà ñúñ çâåçäè÷êè è ïîëóìå-ñåö, çàùîòî �Ìàõòîá çíà÷è ëóííà ñâåòëèíà�. Ïî óñòíèòåìè ñå ðàçëèâà óñìèâêà ïðè ñïîìåíà êàê ïðèÿòåëèòå ìåïîäêà÷àõà ñ òåçè äóìè. Ïðåäè ãîäèíè ìàìà ìè ïîäàðè àë-áóìà íà øåãà. Èçâàæäàì ãî îò êàøîíà è èçìåæäó ñòðàíè-öèòå ìó ñå èçõëóçâà ïëèê. Ïðåíàñÿì ñå íÿêîëêî ãîäèíèíàçàä, êîãàòî çà ïîñëåäíî îïèòàõ äà ãè çàïúëíÿ ñúñ ñíèì-êè.

Òîãàâà ðàáîòåõ êàòî îðãàíèçàòîð â öåíòúð çà äóøåâíîçäðàâå â Ìè÷èãàí. Õàðåñâàõ ðàáîòàòà ñè, êîëåãèòå ñè, ãðà-äà, ÷óäàòèÿ ñè, ïúñòúð ïðèÿòåëñêè êðúã. Æèâîòúò áå õó-áàâ, àëà íåâåðîÿòíî çàáúðçàí. Íàó÷èõ óðîêà, ÷å ìíîãî õó-áàâî ïîíÿêîãà íå å íà õóáàâî. Íàé-ñåòíå îòêðàäíàõ íÿêîë-êî äíè äà ñå èçìúêíà îò ãðàäà è äîêàòî ñè ñúáèðàõ áàãà-æà, â ïîñëåäíèÿ ìîìåíò ïúõíàõ è àëáóìà çàåäíî ñ ïëèê,ïúëåí ñúñ ñíèìêè. Ïî âðåìå íà ïîëåòà ñå çàåõ äà ïîïúë-âàì àëáóìà, ïèòàéêè ñå çàùî âêúùè âñå íå íàìèðàì âðå-ìå çà ïîäîáíè ïåòìèíóòíè çàäà÷è. Çàùî ðàçíàñÿì ñíèìêèèç ñòðàíàòà è íàèñòèíà ëè å ðåäíî æèâîòúò äà å òîëêîâàøåìåòåí?

Îáðúùàõ ìàøèíàëíî ñíèìêèòå, ïðåäè äà ãè ïúõíà ïîäïðîçðà÷íîòî ôîëèî. Ëèñèöàòà âå÷å íå ñå ïîÿâÿâàøå â ñú-íèùàòà ìè, íî áäèòåëíîñòòà ñå áå ïðåâúðíàëà â íåîòìåí-

14

íà ÷àñò îò ìåí, êàêòî äèøàíåòî ­ íåñúçíàòåëåí íàâèê, ïî-ðîäåí îò íåîòìåííàòà íåîáõîäèìîñò äà ñè îòâàðÿì î÷èòåíà ÷åòèðè.

Îò íÿêîëêî ãîäèíè ìàìà ­ ñàíòèìåíòàëíà äî äúíäóøà ­ áå çàïî÷íàëà äà ìè ïîâåðÿâà ñåìåéíèòå öåííîñòè.Ñëåä âñÿêî ãîñòóâàíå ñå âðúùàõ ñ êîëà, ïúëíà ñ íàñëåäñò-âåíè ñúêðîâèùà: ëþëååùèÿò ñå ñòîë íà áàáà º; ïåðñèé-ñêèòå êèëèìè îò êúùèòå, êúäåòî áÿõ æèâÿëà êàòî äåòå;ìàñëåíà êàðòèíà, ïðèíàäëåæàëà íà áàùà ìè, ïðåäè ðîäè-òåëèòå ìè äà ñå ñðåùíàò; èçÿùåí èðàíñêè ñåðâèç çà ÷àé, â÷èèòî ïîðúáåíè ñúñ çëàòåí êàíò ÷èíèéêè âñÿêà ãîäèíàïîñòàâÿõìå ñèìâîëè÷íèòå õàôò ñèí; êàøîíè ñúñ ñíèìêè.Íà ãúðáà íà ñíèìêèòå, çàïå÷àòàëè ïúðâèòå ìåñåöè îòæèâîòà ìè, äðúçêî ñêà÷à ëèñèöà ­ õèùíèêúò îò ñúíèùàòàìè. Ñèëóåòúò å î÷åðòàí ñ ÷åðâåíî ìàñòèëî, íî èíà÷å ïðè-ëèêàòà å íåñúìíåíà. Ãîòîâà äà íàïàäíå ïëÿ÷êàòà, ëèñèöà-òà ëåòè âúâ âúçäóõà ñ ðàçïåðåíè ëàïè, èçîïíàòè óøè, îïú-íàòà íàçàä îïàøêà. Ïîä íåÿ ñ ïå÷àòíè áóêâè ïèøå: �ÔÎÊÑÔÎÒÎ�.

Ñíèìêèòå â ðúêàòà ìè áÿõà ïî-íîâè. Íå áÿõà ïðîÿâåíèâúâ �Ôîêñ ôîòî�. Íà ãúðáà èì íÿìàøå çâåðîâå, àëà àç âñåïàê ïðîâåðÿâàõ. ßâíî íåñëó÷àéíî íåâðúñòíîòî ìè ñúçíà-íèå ñâúðçâàøå îáðàçà íà ëèñèöàòà ñ òàòêî. Âñå ïàê òîé áåñåìåéíèÿò ôîòîãðàô, à àç ­ ëþáèìèÿò ìó îáåêò. Êàøîíè-òå è àëáóìèòå â ñåãàøíàòà ìè êúùà ïàçÿò õèëÿäè ìèãîâå,óëîâåíè îò ôîòîîáåêòèâà ìó.

Æèâîòúò ìè ëåñíî áè ìîãúë äà ñå ñòå÷å ñúâñåì ðàç-ëè÷íî. Ïèòàì ñå êàêâà ëè ùÿõ äà áúäà, àêî òàòêî áå óñïÿëäà îñúùåñòâè íàìåðåíèÿòà ñè.

Çàñëóøàíà â áó÷åíåòî íà ñàìîëåòíèòå äâèãàòåëè, ñåóíåñîõ â ñïîìåíè. Êðàñèâàòà æåíà äî ìåí îáà÷å ìå çàãî-âîðè, èçòðúãâàéêè ìå îò ìèñëèòå. Çàáåëÿçàõ ÿ, îùå ùîìñå êà÷è â ñàìîëåòà. Âåäíàãà ïðèâëè÷àøå ïîãëåäà ­ îáëå-÷åíà â ÷åðíî îò ãëàâàòà äî ïåòèòå, ñ èçêëþ÷åíèå íà îáóâ-

15

êèòå ñ âèñîêè òîê÷åòà ñ ëåîïàðäîâ äåñåí. Íîñåøå ãðàìàä-íà ðú÷íà ÷àíòà è ìîäåðíà ñëàìåíà øàïêà. Ãèãàíòñêè ñëúí-÷åâè î÷èëà ïðèäúðæàõà íàçàä êúñàòà º ðóñà êîñà. Êàêòî÷åñòî ìè ñå ñëó÷âà, ðàçãîâîðúò áúðçî ñå íàñî÷è êúì êíè-ãèòå. Ïðåäè äà ñå óñåòÿ, º èçãîòâÿõ ñïèñúê ñ ïðåïîðú÷è-òåëíè çàãëàâèÿ â ïîëåòî íà ñáîðíèêà ñ êðúñòîñëîâèöè îò�Íþ Éîðê Òàéìñ�, êîéòî ñè íîñåõ çà ïúòóâàíåòî. �Äàì-ñêà äåòåêòèâñêà àãåíöèÿ ¹1�, �Ïîìîùíèêúò�, �Îáùåñò-âîòî íà Ãúðíñè çà ëèòåðàòóðà è áåëåíå íà êàðòîôè�.

Îòêàçàõ ñå áúðçî îò ïîäðåæäàíåòî íà ñíèìêèòå. Ïðèá-ðàõ ãè îáðàòíî â ïëèêà è ãî ïúõíàõ ïîä çàäíàòà îáëîæêà íààëáóìà. Çàäà÷àòà ñå îòëàãàøå çà äðóã äåí. Íå çíàì êàêâîìè èìà, íî õîðà, ÷åñòî àáñîëþòíî íåïîçíàòè, ñà ñêëîííè äàñïîäåëÿò ñ ìåí äóøåâíèòå ñè òåðçàíèÿ. Òàêà å ïî÷òè îò-êàêòî ñå ïîìíÿ. Âúâ âòîðè êëàñ ñúó÷åíèöèòå ìè ñå ðåäÿõàíà îïàøêà â äúíîòî íà ãèìíàñòè÷åñêèÿ ñàëîí, çà äà ñåäíàòíà ëþëêàòà äî ìåí è �äà îáðàáîòÿò ÷óâñòâàòà ñè�, êàêòî ñåèçðàçÿâàìå â ñâåòà íà äóøåâíîòî çäðàâå. ×îâåê áè êàçàë,÷å íàä ãëàâàòà ìè âèñè îáëà÷å ñ íàäïèñ: �Ïñèõèàòðè÷íàïîìîù�. Èëè íà âðàòà ìè å îêà÷åíà òàáåëêà: �Ïðèåìíîòîâðåìå íà ëåêàðÿ çàïî÷íà�, ïî ïîäîáèå íà ïîïóëÿðíèÿ àíè-ìàöèîíåí ôèëì, è ñúì ãîòîâà äà ïðèåìàì ÷óäàöè.

Ãîâîðèõìå äî êðàÿ íà ïîëåòà. Òÿ ñå îêàçà ïðåêðàñíàæåíà ñ òîïëà óñìèâêà è áëàãè î÷è. Áèëà áðîêåð íà íåäâè-æèìè èìîòè â ïðîâèíöèàëåí ãðàä áëèçî äî ìÿñòîòî, êú-äåòî îòðàñíàõ. Ðàçêàçà ìè, ÷å ñúñ ñúïðóãà º æèâååëè ñðåäêðàñèâà, èäèëè÷íà ïðèðîäà, è ìå ïîêàíè äà º ãîñòóâàì,êîãàòî çàæàäíåÿ çà ñïîêîéñòâèå. Äîêàòî ñàìîëåòúò êàö-íå, âå÷å ñå ÷óâñòâàõìå ñòàðè ïðèÿòåëêè è áÿõìå óñïåëè äàîáñúäèì �Ñòúêëåíèÿò çàìúê�, �Âîäà çà ñëîíîâåòå� è �Òàé-íèÿ æèâîò íà ï÷åëèòå�.

­ Êîëêî å ïðåñòîÿò òè? ­ ïîïèòà ìå òÿ, äîêàòî èç÷àê-âàõìå äà íè äîéäå ðåäúò äà ñå ïðèñúåäèíèì êúì øåñòâèå-òî, íàñî÷èëî ñå êúì èçõîäà.

16

­ Îêîëî äâà ÷àñà.­ Çíà÷è èìàø âðåìå çà îáÿä.Íå áåøå âúïðîñ. Îïèòàõ ñå äà âúçðàçÿ, íî òÿ íàñòîÿ.

Òðúãíàõìå êúì ðåñòîðàíò, êúäåòî ñåðâèðàò ìîðñêà õðà-íà. Ëèòåðàòóðíèÿò íè ðàçãîâîð ïðîäúëæè íàä ÷àøà âèíîè îáù ïîäíîñ ñ êàëìàðè. Êàêòî îáèêíîâåíî òåìèòå ñåñìåíÿõà åäíà ñëåä äðóãà è íå ñëåä äúëãî æåíàòà ñïîäåëè ñìåí íåâåðîÿòíî áîëåçíåí ìîìåíò îò æèâîòà ñè. Îáÿñíèìè êàê ãîäèíè íàðåä íîñåëà áåçìúëâíî åìîöèîíàëíîòîáðåìå íà ïðåæèâÿíîòî. Íå ãî ðàçêðèâàëà äîðè ïðåä íàé-áëèçêèòå ñè ïðèÿòåëè.

Ïðè âèäà íà ïðîñúëçåíèòå º î÷è ñè ñïîìíèõ êðåìàâî-òî ïëàòíî â èçáëåäíÿëà ÷åðíà ðàìêà, èçïðàâåíà â úãúëàíà áþðîòî â ðàáîòíèÿ ìè êàáèíåò. Âúðõó íåãî ñúì íàïè-ñàëà �Ïîåìàòà çà òúêà÷à� òî÷íî êàêòî ÿ íàó÷èõ îò ñêúïà-òà ìè ïðèÿòåëêà Õàíà â äåíÿ, êîãàòî çàâúðøèõìå ãèìíà-çèÿòà. Áÿõ íà îñåìíàéñåò è òîâà áå åäèí îò íàé-òúæíèòåäíè â æèâîòà ìè.

Íîâàòà ìè ïðèÿòåëêà íåñúìíåíî îïèñâàøå íèøêè âìðà÷íè áàãðè. È êàêòî âñè÷êè òúìíè íèøêè, òå áåçñïîð-íî êðèåõà áëàãîñëîâèÿ, íåçàâèñèìî äàëè ÿ âèæäàìå, èëèíå. Ïî÷óäèõ ñå äàëè òÿ ãî ðàçáèðà.

­ Íå å çà âÿðâàíå êàêâî òè ðàçêàçâàì! ­ ïîäñìðúêíàòÿ. ­ Ñòðàííî. Âñå åäíî òå ïîçíàâàì îò ãîäèíè, à åäâà ñåãàîñúçíàõ, ÷å íå çíàì èìåòî òè.

­ Êàçâàì ñå Ìàõòîá ­ óñìèõíàõ ñå è ïðîòåãíàõ ðúêà äàñå çäðàâèñàìå.

­ Ìàõòîá. Êðàñèâî èìå. Êàêúâ å ïðîèçõîäúò ìó?­ Ïåðñèéñêî å.­ Ïåðñèéñêî? Èðàíñêî ëè èìàø ïðåäâèä?­ Äà ­ îòïèõ ãëúòíà îò âèíîòî. ­ Òàòêî áåøå èðàíåö.­ Ïðåäè íÿêîëêî ãîäèíè ïðî÷åòîõ èíòåðåñíà êíèãà ­

ïîäõâàíà òÿ è âåäíàãà ðàçáðàõ êàêâî ùå ïîñëåäâà. ­ Èñòî-ðèÿòà íà æåíà îò Ìè÷èãàí. Îìúæèëà ñå çà èðàíåö. Òîé

17

çàâåë ñúïðóãàòà ñè è äúùåðÿ ñè íà ãîñòè ïðè ñåìåéñòâîòîñè è ãè äúðæàë â ïëåí. Íà âñè÷êîòî îòãîðå ïî îíîâà âðåìåèìàëî âîéíà è áîìáàðäèðàëè ãðàäà. Íàèñòèíà ñå å ñëó÷è-ëî. Ïðåäñòàâÿø ëè ñè? Ñëåä íÿêîëêî íåóñïåøíè îïèòàæåíàòà íàé-ñåòíå óñïÿëà äà èçáÿãà ñ ìîìè÷åíöåòî ñè. Óäè-âèòåëíà èñòîðèÿ! Çàñíåõà ôèëì ïî íåÿ. Êàê ñå êàçâàøå?

­ �Íå áåç äúùåðÿ ìè�.­ Äà. �Íå áåç äúùåðÿ ìè�. ×åëà ëè ñè ÿ?­ Íå ­ ðàçñìÿõ ñå. ­ Ïðåæèâÿëà ñúì ÿ!

2. Íàé-ñåòíå ñâîáîäíà!