Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд

Удирдлагын зохион байгуулалт

3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

Менежментийн үндэс хичээл А.Гэлэгжамц

2009 он

Агуулга

Зохион байгуулалт:Зохион байгуулалт түүний ач холбогдолЭрх мэдэл түүний нөлөөлөн шилжүүлэлт, аппаратын хэв маягЗохион байгуулалтын хэлбэрүүд, тэдгээрийн давуу болон сул тал



Зохион байгуулалт түүний ач холбогдол

Аливаа үйл ажиллагааг явуулахад түүнийг удирдах оновчтой зохионбайгуулалт зайлшгүй хэрэгтэй юм. Зохион байгуулалтын мөнчанарыг ойлгохын тулд тодорхой зорилгыг хэрэгжүүлэхээр хүчинчармайлтаа нэгтгэсэн хүмүүсийн хөдөлмөрийн хуваарь, төрөлжилт,менежментийн чиг үүргийн нарийвчилсан багцлалтыг авч үзэхшаардлагатай.Зохион байгуулалтыг хамгийн энгийнээр тодорхойлбол аливаа зүйлийн эмхцэгц юм. Менежерүүд ажиллах хүч, цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгө, тоногтөхөөрөмж, түүхий эд материал зэрэг олон төрлийн нөөцтэй цаг үргэлжажилладаг. Эдгээр нөөцийг үр ашигтайгаар чиглүүлэн зохицуулжзорилгодоо хүрэх үйл ажиллагааг зохион байгуулалт гэнэ. Зохионбайгуулалт нь хүмүүсийн албан ёсны харилцан үйл ажиллагааг уялдуулжөгдөг.

Зохион байгуулалтын ач холбогдол:

• Байгууллагыг зорилгод нь хүргэхэд шаардлагатай үйлажиллагааг тодорхойлдог

• Менежерийн үйл ажиллагааны хариуцлага бүрэн эрхийгтодорхойлж өгдөг

• Мэдээллийн урсгал болон эрх мэдлийн хэмжээ хязгаарынтусламжтайгаар байгууллагын янз бүрийн хэсгийн үйлажиллагааг хооронд нь холбож өгдөг3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

Үргэлжлэл...

Зохион байгуулалтын бүтэц шаардлагатай байх шалтгаан нь:1.Хүмүүс байгууллагад эзлэх байр сууриа мэдэж байвал үрөгөөжтэй ажиллах болно.

2. Хэнд захирагдаж байгаагаа ажилтан бүр мэдэж байх ёстой.3. Ажилтан ба ажилчны албан ёсны харилцааг тусгадаг.

Зохион байгуулалтын бүтцийн шаардлагагүй байх шалтгаан:1. Зохион байгуулалтын бүтцийн бүдүүвчийг хийхэд цаг хугацааих зарцуулдаг.

2. Ажилтан хүн хэн нэгний захиргаан доор байна гэдгээ мэдсэнийулмаас тэдний ажиллах сонирхол буурдаг.

3. Зохион байгуулалтын бүдүүвч нь байгууллагын албан бусхарилцааг тусгадагггүй.

Удирдахуйн ухаанд албан ба албан бус зохион байгуулалтын 2 хэлбэр байдаг.


Зохион байгуулах үйл явц

Зохион байгуулах үйл явц нь дараах алхамуудаас бүрдэнэ. Үүнд:

1. Зохион байгуулалтын зорилтыг тодорхойлох.2. Ажлын байрны тодорхойлолт дээр үндэслэн албан тушаалыг бий болгох

3. Ажилчдыг хэсэглэх4. Эрх мэдэл ба харилцаа холбооны түвшинг тодорхойлох

5. Эрх мэдлийг шилжүүлэх буюу төлөөллийг бий болгох



Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалтыг дараах4 хүчин зүйлээр тодорхойлдог.

1.Хэмжээ2.Стратеги3.Технологи4.Гадаад орчин


Эрх мэдэл түүний төлөөлөн шилжүүлэлт аппаратын хэв маяг

Зохион байгуулалт нь удирдлагын үндсэн чиг үүргийннэг болохынхоо хувьд олон зорилт тэдгээрийг гүйцэтгэгчолон хүний албан ёсны харилцан ажиллагаагуялдуулахтай холбоотой юм. Зохион байгуулалтын үйлявцын 2 үндсэн тал байдаг.

1. Зорилго стратегитай нийцүүлэн байгууллагыг хэсэг салбаруудад хуваах

2. Эрх мэдлийн харилцан шүтэлцээний тал



Эрх мэдлийн янз бүрийн түвшингийн хоорондох харилцаагудирдлагын зүгээс тогтоодог арга нь төлөөлөл юм. Эрх мэдэл болудирдлагын зохион байгуулалтын тулгуур ойлголтуудын нэг мөн.

Эрх мэдлийн төлөөлөн шилжүүлэлт. Удирдлагын тодорхой ажил үүрэг түүнийгхэрэгжүүлэхтэй холбоотой эрх мэдэл биелэлтийн төлөө хүлээх хариуцлагыг угажлыг гардан гүйцэтгэгчид шилжүүлэн өгөхийг бүрэн эрхийн төлөөлөншилжүүлэлт гэнэ. Энэ нь дараах хэдэн төрөлтэй.

Бүрэн эрх. Байгууллагын удирдлага дахь тодорхой үүрэг түүнийгдагалдсан эрх мэдэл хариуцлагын цогцыг бүрэн эрх гэнэ.

1. Бүрэн эрхийн бүрэн төлөөлөн шилжүүлэлт:Удирдуулагч ажлыг гүйцэтгэж ажлынхаа гүйцэтгэлд хариуцлага хүлээнэ. Дарга нь ажилд оролцохгүй.

2. Бүрэн эрхийн хязгаарлагдмал төлөөлөн шилжүүлэлт:Удирдуулагч ажлыг гүйцэтгэх ба даргатайгаа хамт хариуцлага хүлээнэ.

3. Тэгш бүрэн эрхийн төлөөлөн шилжүүлэлт:Удирдуулагч ажлыг гүйцэтгэх боловч дарга нь хариуцлага хүлээнэ.

4. Бүрэн эрхийн эсрэг төлөөлөн шилжүүлэлт:Удирдуулагч даргадаа ажлаа хүлээлгэнэ.



Эрх мэдлийн төлөөлөн шилжүүлэлт хэрхэн хийгдсэнээсбайгууллагын удирдлагын зохион байгуулалтын шинжбайдал тодорхойлогдоно. Ихэнх тохиолдолд зорилгыгхэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа нэг хүний хүчин чармайлтаасхэтэрсэн байдаг тул эрх мэдлийн төлөөлөн шилжүүлэлтхийгдээгүй тохиолдолд зорилго хэрэгжих боломжгүй болно.Иймээс зорилгоо амжилттай хэрэгжүүлье гэвэл бүрэн эрхийнтөлөөлөн шилжүүлэлтийг аль болох өргөн ухаалаг хийххэрэгтэй.

Төлөөлөлтэй холбогдсон хариуцлага, хариуцлагыг үүргээухамсарласан байдал гэж үзэж болно. Бүрэн эрх төлөөлөншилжихэд хариуцлага мөн дагалдан шилжинэ. Гэхдээ бүрэнэрхээ төлөөлөн шилжүүлж байгаа удирдагчийн өмнөшилжүүлэн авч байгаа хүн хариуцлага хүлээх учиртай.



Эрх мэдлийг шилжүүлэх тухай үзэл баримтлал. Орчин үедбүрэн эрхийн тухай 2 үндсэн үзэл баримтлал байна. Үүнд:

1. Сонгодог үзэл баримтлал2. Честер Бернардын үзэл баримтлал

* Сонгодог үзэл нь удирдлагын дээд түвшингээс доод түвшиндбүрэн эрх төлөөлөн шилждэг гэж үздэг. Энд бүрэн эрх төлөөлөншилжүүлэх шийдвэр гарсан л бол бүрэн эрх төлөөлөн шилжинэ.

* Честер Бернардынхаар бүрэн эрх нь түүний захирагдагсад ньхүлээн зөвшөөрөх эсэхээс хамаарна гэж үздэг.

Удирдлагчийн шаардлага

Удирдагч бүрэн эрхтэй

Удирдагч бүрэн эрхгүй

Захирагдагч шаардлагыг хүлээн авна

Захирагдагч шаардлагыг хүлээн авахгүй



Бүрэн эрхийг төлөөлөн шилжүүлэх байдлаар нь:* Үндсэн* Тодорхой* Онцгой гэж 3 ангилдаг

Үндсэн болон тодорхой бүрэн эрхийг бусдад төлөөлүүлэн шилжүүлжболдог бол онцгой бүрэн эрхийг бусдад төлөөлүүлж болдоггүй. Жишээнь МУ-ын ерөнхийлөгчийн хэрэгжүүлэх онцгой бүрэн эрх гэж бий.Бүрэн эрх тухайн хүнд биш албан тушаалд нь олгогддог. Өөрөөр хэлбэлэнэ нь тухайн хүн албан тушаалаасаа огцрох юм бол түүний бүрэн эрхнь дараагийн хүнд шилжинэ гэсэн үг.

Бүрэн эрхийг хязгаарладаг дараах хүчин зүйлүүд байдаг. Үүнд:* Байгууллагын дүрэм* Дотоод журам* Албан тушаалын тодорхойлолт* Хууль дүрэм гэх мэт.



Бүрэн эрх нь:* Шугаман* Аппаратын гэсэн 2 ерөнхий хэв шинжтэй.

Шугаман бүрэн эрх гэдэг байгууллагын удирдлагын зохион байгуулалтынбүтцийн шугаман шатлал, албан тушаалын хооронд дээрээс доош төлөөлөншилжих бүрэн эрх юм.

Аппаратын бүрэн эрх гэдэг нь дараах хэдэн төрөлтэй байна.• Зөвлөх бүрэн эрх Энэ бүрэн эрхийн хүрээнд мэргэжлийн зөвөлгөө өгөх бөгөөд нэгэнтмэргэжлийн үүднээс зөвлөж байгаа учир асуудлыг мэргэжлийн үүднээс шийдвэрлүүлэх бүрэнэрхтэй ба үүнийг зөвлөмжлөх бүрэн эрх гэнэ.• Зэрэгцээ бүрэн эрх Шугаман удирдлагын шийдвэрээс татгалзах, шийдвэрийг нь няцааххүртэлх бүрэн эрх удирдлагын зүгээс олгосныг хэлнэ. Зэрэгцээ бүрэн эрхийн зорилго ньудирдлагын зохион байгуулалтын түвшин нэгж хэсгүүдийн хооронд харилцан бие биедээхяналт тавих, эрх мэдлийн тэнцвэржилтийг хангахад оршдог.• Чиг үүргийн /функциональ/ бүрэн эрх Энэ нь ямар нэгэн зүйлийг санаачлах болон хориглохэрх зүйн чадамж бүхий бүрэн эрх юм. Үүнийг чиг үүргийн буюу функциональ бүрэн эрхгэдэг.



Дээрхээс гадна удирдлагад гүйцэтгэх үүргээр нь захиргааны аппаратыг 3 ангилдаг. Үүнд:* Зөвлөх аппарат:Шугаман удирдлага тусгай, нарийн мэргэжил шаардагдах асуудалтай тулгарах үед мэргэжлийнхүмүүсийг түр зуур, эсвэл байнга байхаар зөвлөх аппаратыг байгуулан ажиллуулдаг. Угаппаратын мэргэжилтнүүдийн гол үүрэг нь өөрийн мэргэшил, мэдлэгийнхээ хүрээнд шугаманудирдагчдад зөвлөгөө өгөх явдал байдаг. Жишээ нь: Монгол улсын ерөнхий сайд Эдийн засаг,Хууль, Улс төрийн гэсэн 3 зөвлөх дэргэдээ ажиллуулж байна.* Үйлчлэх аппарат:Энэ нь шугаман удирдагчдад үйлчлэх үүрэгтэй байдаг. Энэ утгаараа байгууллагын зохионбайгуулалтын бүтцийн чиг үүргийн нэгж хэсгүүд нь үйлчлэх аппарат юм. Жишээлбэл: Хүнийнөөцийн алба нь ажилтнуудын хувийн хэргийг хөтлөх, хүмүүсийг ажилд авахын тул сонгоншалгаруулах, шаардлагатай мэргэжилтэнг бэлтгэх зэргээр удирдлагад үйлчилдэг. Үйлчлэхаппарат нь үр ашигтай шийдвэр гаргахад шаардлагатай мэдээллийг удирдлагад бэлтгэж өгдөг.* Хувийн аппарат:Энэ аппарат нь үйлчлэх аппаратын нэг төрөл бөгөөд гол төлөв дээд түвшний удирдагч нартбайдаг. Удирдлагын практикт нарийн бичгийн дарга, туслах зэрэг хүмүүсийг авчажиллуулснаар хувийн аппарат бий болдог. Хувийн аппаратын гол онцлог нь зөвхөн шугаманудирдагчийн удирдлаган доор тодорхой үүрэг даалгаврыг гүйцэтгэх бөгөөд ямар нэгэн бүрэнэрхгүй байна. Харин гишүүд нь удирдлагын зүгээс олгогдсон тодорхой эрх мэдэлтэй байжболно.



Эрх мэдлийн хязгаар. Эрх мэдэл тодорхой чиг үүргийн хүрээнд олгогдоно.Өөрөөр хэлбэл эрх мэдэл хязгаарлалттай байх бөгөөд энэхүү хязгаар нь чигүүргийн хүрээгээр тодорхойлогдоно. Байгууллагын удирдлагын хувьд бүрэнэрхийн хязгаарлалт нь тухайн байгууллагын дүрэм дотоод журам албан тушаалынтодорхойлолт зэрэг эрх зүйн баримт бичгүүд болон төрийн хууль тогтоомж улсорны ард түмний зан заншил уламжлал зэрэг бичигдээгүй хуулиар чтодорхойлогдоно.Эрх мэдэл ба эрх дарх. Эрх мэдэл бол тодорхой албан тушаалд олгогдсонхязгаарлагдмал эрх юм. Харин эрх дарх гэдэг бол тодорхой нөхцөл байдалдүйлчлэл үзүүлэх чадвар нөлөөлөх боломж юм. Эрх мэдэлгүй ч эрх дархтай байжболно. Эрх мэдэл тодорхой албан тушаалд эрх зүйн актаар олгогддог эрх харин эрхдарх гэдэг бол тухайн хүний аливаа ажил хэргийг хийх аль нэгэн үзэгдэл үйл явцүйл ажиллагаанд нөлөөлөх чадвар боломж юм. Эрх дарх байгууллагын үйлажиллагаанд эерэг сөрөг 2 талын нөлөө үзүүлдэг.Нэг хүний удирдлага. Удирдлагын практикт аль нэгэн гүйцэтгэгч зөвхөн ганцудирдагчаас үүрэг даалгавар авч түүнийхээ биелэлтийг тухайн удирдагчидтайлагнаж дүгнүүлдэг байх нь их ач холбогдолтой байдаг. Ингэж нэг гүйцэтгэгч нэгудирдагчийн өмнө тайлагнах ёсон түүхэн гарлын хувьд хүмүүсийн зохионбайгуулалттай бүлэг буй болсонтой холбон авч үзэж болно.



Удирдах норм. Нэг шугаман удирдагчид шууд захирагдагчдын тоогудирдах норм гэнэ. Удирдлагын зохион байгуулалтын бүтцийн шатлалынхооронд шугаман бүрэн эрхийг төлөөлөн шилжүүлэх замаар удирдах нормыгтогтооно. Байгууллагын удирдлагын зохион байгуулалтын бүтцэд удирдах нормзүй зохистой тогтоогдсон байх шаардлагатай. Учир нь удирдах норм болшугаман удирдагчдын ажлын ачааллын нэгэн хэмжүүр болдог. Удирдлагынтүвшин дээшлэх тусам удирдах норм багасч харин удирдлагын түвшиндоошлоход удирдах норм нэмэгддэг гэж барууны эрдэмтэд тодорхойлж байна.Удирдах нормыг хяналтын хүрээ гэж бас ойлгож болно. Хяналтын хүрээг доторнь өргөн ба нарийн гэж ангилдаг.

Захирал Захирал

Орлогч Орлогч

А А АА

А А АА

А-захирагсад

Хяналтын нарийнхүрээ

Хяналтын өргөнхүрээ


Зохион байгуулалтын бүтцийн хэлбэрүүд тэдгээрийн давуу ба сул тал

Удирдлагын зорилго зорилт үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхийн тулдбайгуулсан хоорондоо нягт уялдаатай удирдах байгууллагууд тэдгээрийнбүрэлдэхүүн хэсгүүдийн цогцыг товчоор хэлвэл байгууллагынбүрдүүлэгч хэсгүүдийг холбосон схемийг зохион байгуулалтын бүтэцгэдэг.Удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэц нь удирдлагын шатлалнэгж хэсгүүдийн эрх мэдлийн босоо ба хөндлөн хуваарилалтын үрдүнд бий болдог Зохион байгуулалтын бүтцийг тогтоохдоо дараахүндсэн зарчмуудыг баримтлана.

1. Тодорхой томъёолсон зорилготой байх2. Удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэц аль болох энгийн байх3. Мэдээллийг яв цаз дамжуулах 6а буцах холбоог хангах4.Нэгдмэл захирмжлалын буюу гүйцэтгэгч бүр нэг удирдагчаас харъяатбайх

5. Удирдах норм зохистой байх6. Цөөн шатлалтай байх зэрэг болно.



Удирдлагын хөгжлийн явцад удирдлагын зохион байгуулалтын хэдхэдэн хэв маяг бүрэлдэн бий болсон байдаг.

Удирдагч

Захирагдагч

Энгийн хэв маяг:Удирдагч

Дэд удирдагч

Шугаман хэв маяг:

Захирагдагч Захирагдагч

Удирдагч

Чиг үүргийн хэв маяг:

Функц.удирдагч Функц удирдагч

Захирагдагч Захирагдагч Захирагдагч



Даалгавар: Бюрократ бүтэц

Удирдагч

Захирагдагч

Дэд удирдагчФун.удирдагч Фун.удирдагчДэд удирдагч

ЗахирагдагчЗахирагдагч Захирагдагч

Хосолсон хэв маяг:



Ерөнхий захирал ТуслахЗахирлуудын

зөвлөл

Хүний нөөцийн алба

Маркетингийн алба

Үйлдвэрлэлийн алба

Санхүү ЭЗ-ийн алба

Аж ахуйн алба

•Боловсон хүчин

•Хуулийн зөвлөх

•Борлуулалтын менежерүүд

•Зар реклам сурталчилгаа

•Дэлгүүрүүд

А үйлдвэр

В үйлдвэр

С үйлдвэр

•Эдийн засагч

•Ня-бо•Касс

•Засвар үйлчилгээ

•Цайны газар

•Үйлчилгээний ажилчид

Цех тасгууд

Функциональ бүтцийн ерөнхий бүдүүвч:

Байгууллагын ажлын мэргэжүүлэлт ба хэлтсүүдэд хуваах замаар тодорхой нэг төрлийн ажлыг хариуцах чиглэлтэй нэгж хэсгүүд болгосныг Функциональ бүтэц гэнэ.3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/


Дивизиональ буюу салбарласан бүтэц

Дивизиональ бүтэц гэдэг нь байгууллагыг бүтээгдэхүүнүйлчилгээний чиглэл газар зүйн байрлал эсвэлхэрэглэгчдээр бүлэглэн удирдах бүтэц юм. Уг бүтцийг:

Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний чиглэлээр зохион байгуулагдсан бүтэц

Хэрэглэгчид чиглэсэн бүтэц

Бүсчилсэн /газар зүйн/ зохион байгуулалтын бүтэц гэж ангилна



Ерөнхий захирал

Хүний нөөц

Санхүү Төлөвлөлт Судалгаа шинжилгээ

Хангамж

Төлөвлөлт

Ня-бо

Борлуулалт

А бүтээгдэхүүний үйлдвэр

Б бүтээгдэхүүний үйлдвэр

Хангамж

Төлөвлөлт

Ня-бо

Борлуулалт

Үйлдвэрлэл

Цех1

Цех2

Цех3

Цех4

Цех5

Цех6

Үйлдвэрлэл

Цех1

Цех2

Цех3

Цех4

Цех5

Цех6

Дивизиональ бүтцийн ерөнхий бүдүүвч:



Байгууллагын удирдагч

Маркетинг хариуцсан менежер

Үйлдвэрлэл хариуцсан менежер

Санхүү хариуцсан менежер

А төслийн удирдагч Бүлэг

Б төслийн удирдагч

В төслийн удирдагч

Бүлэг

Бүлэг

Төслийн удирдагч

Матриц бүтцийн ерөнхий бүдүүвч:

Функциональ ба бүтээгдэхүүний зохион байгуулалтын хэлбэрүүдийн хосолсон бүтцийг Матриц бүтэц гэнэ.3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/


National Life Даатгал –Компанийн

зохион байгуулалтын бүтэцwww.nationallifedaatgal.sr.mn


http://www.nationallifedaatgal.sr.mn/index.php?lang=mn&pid=62



http://www.nationallifedaatgal.sr.mnn/

“ОРОН СУУЦНЫ САНХҮҮЖИЛТИЙН КОРПОРАЦИ” ХК-ийн

УДИРДЛАГА, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТЫН БҮТЭЦhttp://www.ossk.mn3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

http://www.ossk.mn/

http://gcc.mn/gcc/index.php?option=com_frontpage&Itemid=13/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

Сэтгэцийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний Төвийн бүтцийн нэгжүүдhttp://www.emoh.mn/indexc.php?v=1&m=3


Заавал судлах ном:•Н.Цэнд ба бус

Менежмент. УБ.: 2005., 497 хууд.•Т.Дорж, Ү.Чимэд

Менежемент. УБ.: 2000., 325 хууд.•Д.Болормаа

Менежмент. УБ.: 2001, 2008., 247 хууд•Б.Мөнхжаргал, Б.Амаржаргал

Менемент. УБ.: 2002., 323 хууд.•Ю.Адъяа

Менежментийн ухаан. УБ.: 2002., 291 хууд.•Н.Отгонбаяр

Менежмент. УБ.: 2006., 123 хууд.•П.Наранцэцэг

Монгол менежмент. уб.: 2003., 98 хууд.•Ч. Пүрэвдорж

Менежментийн удиртгал. УБ.: 2002., 291 хууд.•К.Боуман, М.Жаррет

Менежмент практикт. уб.: 2002., 271 хууд.•Менежментийн шинэ парадигма. уб.: 2005., 262 хууд.•Х.Пүрэвдагва

Менежерийн арга барил. УБ.: 1994., 147 хууд.•П. Мөнх, Б.Норжваанчиг

Менежмент. УБ.: 1997., 239 хууд.•Х.Лутчимэг

Менежмент менежерийн арга барил. УБ.: 2005., 217 хууд.

Менежментийн үндэс хичээл 1-р курсАшигласан ном

ДАРААГИЙН ЛЕКЦ-7 Хүний нөөцийн менежмент ...

Technology

Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд