Embed Size (px)
DESCRIPTION
De Expertdagen van BLGG AgroXpertus gingen in 2013 met als thema 'Omdat de bodem de baas is'over Bodemvruchtbaarheid en bodemgezondheid. Deze onderwerpen staan volop in de belangstelling. Beide onderwerpen die te maken hebben met een gezonde bodem zijn ook essentieel voor een hoge productie en een goed product. Tegelijkertijd dwingen wetgeving en handelseisen tot innovatie op dit gebied. Daar houdt BLGG AgroXpertus zich actief mee bezig. Tijdens de expertdagen biedt BLGG AgroXpertus voorlichters en adviseurs in de agrarische sector informatie over nieuwe inzichten, actualiteiten en nieuwe producten. De dagen zijn bedoeld om kennis te delen en ervaringen uit te wisselen.
Citation preview
1
Expertbijeenkomst
ldquoTussen bodem en benuttingrdquo
2013
OMDAT DE BODEM DE BAAS IS
HARTELIJK WELKOM
2
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Nieuwe bodem onder advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
3
Nieuwe insteek bemestingsadviezen
GERARD ABBINK
NIEUWE BODEM ONDER
ADVIES
Doel bemesting en advies tot op heden
4
Doel bemesting
Gewasopbrengst kwaliteit
Bodemverbetering
Put moet leeg
Doel advies
Landbouwkundig optimum
Gewasrespons
Verschillende bodemtypes
Hoge P-toestand lager advies
Gewas
Bemesting
Bodem
Ontwikkelingen in bemesting
0
5
10
15
20
25
30
bodemkengetallen
Put moet leeg Put is leeg
6
High input High output
Bodem bepaalt dat zie je
7
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
2
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Nieuwe bodem onder advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
3
Nieuwe insteek bemestingsadviezen
GERARD ABBINK
NIEUWE BODEM ONDER
ADVIES
Doel bemesting en advies tot op heden
4
Doel bemesting
Gewasopbrengst kwaliteit
Bodemverbetering
Put moet leeg
Doel advies
Landbouwkundig optimum
Gewasrespons
Verschillende bodemtypes
Hoge P-toestand lager advies
Gewas
Bemesting
Bodem
Ontwikkelingen in bemesting
0
5
10
15
20
25
30
bodemkengetallen
Put moet leeg Put is leeg
6
High input High output
Bodem bepaalt dat zie je
7
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
3
Nieuwe insteek bemestingsadviezen
GERARD ABBINK
NIEUWE BODEM ONDER
ADVIES
Doel bemesting en advies tot op heden
4
Doel bemesting
Gewasopbrengst kwaliteit
Bodemverbetering
Put moet leeg
Doel advies
Landbouwkundig optimum
Gewasrespons
Verschillende bodemtypes
Hoge P-toestand lager advies
Gewas
Bemesting
Bodem
Ontwikkelingen in bemesting
0
5
10
15
20
25
30
bodemkengetallen
Put moet leeg Put is leeg
6
High input High output
Bodem bepaalt dat zie je
7
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Doel bemesting en advies tot op heden
4
Doel bemesting
Gewasopbrengst kwaliteit
Bodemverbetering
Put moet leeg
Doel advies
Landbouwkundig optimum
Gewasrespons
Verschillende bodemtypes
Hoge P-toestand lager advies
Gewas
Bemesting
Bodem
Ontwikkelingen in bemesting
0
5
10
15
20
25
30
bodemkengetallen
Put moet leeg Put is leeg
6
High input High output
Bodem bepaalt dat zie je
7
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Ontwikkelingen in bemesting
0
5
10
15
20
25
30
bodemkengetallen
Put moet leeg Put is leeg
6
High input High output
Bodem bepaalt dat zie je
7
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
6
High input High output
Bodem bepaalt dat zie je
7
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodem bepaalt dat zie je
7
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Ontwikkelingen in kwaliteit
8
100
120
140
160
180
200
220
1995 2000 2005 2010 2015
RE g
kg
DS
RE voorjaarskuilen
RE voorjaarskuilen
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Ontwikkelingen in kwaliteit
9
0
50
100
150
200
250
300
1995 2000 2005 2010 2015
mic
ro
gram
kg
DS
Co in graskuil
Co microgramkg DS
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Ontwikkelingen in kwaliteit
10
5
55
6
65
7
75
8
85
9
1995 2000 2005 2010 2015
mg
kg
DS
Cu in graskuil
Cu mgkg DS
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Ook in andere gewassen
11
Hoe gezond zijn onze groenten en fruit
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Ook in andere gewassen
Bron Schwarzwald sanatorium Obertal (Dld) 12
0
5
10
15
20
25
30
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Mg
geh
alte
gk
g
Mg gehaltes in groente en fruit
Magnesium 1985
Magnesium 1995
0
20
40
60
80
100
120
Broccoli Bonen Aardappel Wortels Aardbeien
Ca
geh
alte
gk
g
Ca gehaltes in groente en fruit
Calcium 1985
Calcium 1995
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Te verklaren
13
Minder bemesting minder mineralen
Opbrengsten zijn gelijk gebleven of gestegen
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodem levert opbrengst
Proeven BLGG AgroXpertus Farm Frites en DLV plant Polen 14
Rsup2 = 08528
Rsup2 = 08091
Rsup2 = 07855
30
32
34
36
38
40
42
44
50 60 70 80 90 100 110
Op
bren
gst
x 1
00
0 k
g h
a-1
)
Cation Exchange Complex (CEC mmol+ kg-1)
industrieaardappel
koolzaad (opbrengst 10)
wintertarwe (x 10 2)
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodem levert opbrengst
Zie ook poster Zwavel Snijmais 15
P-PAE K-PAE
Laag 11 34
Medium 27 60
Hoog 53 95
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Evenwichtsbemesting
Zandgrond gem 65 kg P205 bemest 16
0
20
40
60
80
100
120
140
lt40 40-50 gt50
P-Al
P benutting 1 - 3e snede 2013
P benutting
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Tijden veranderen
17
55
60
65
70
75
80
lt 50 50-60 gt 60
N-b
en
utt
ing
CEC
Grasland zand Achterhoek 2013
N benuttinghellip
Bemestingsniveau beperkt
Efficieumlntie is leidend
Bodem bepaalt efficieumlntie
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Hoe nu verder
18
Kringloopwijzer
Precisie bemesten
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Info DMS 19
24-38
63-140
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Evenwicht Bodem amp vakmanschap
Cijfers DMSampBLGG 3jaar tm 2012 60 bedrijven 13-18 ton melkha 20
66
68
70
72
74
76
78
80
82
lt5 5-10 10-15 15-20 gt 20
P b
en
utt
ing
be
drijf
Gemiddeld OS-gehalte
P benutting bedrijf amp OS bodem
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Precisiebemesting
21
Wat is precies bemesten
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Toekomst van precisie
22
Sensoren momentopname
Geen solide basis voor totaalbemesting
Cijfers combineren
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Eerst een stap terug
23
50 ndash 60 maiumlsland pH lt 5
Geen pH onderzocht
35 grasland
10 bouwland
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Eerst een stap terug
24
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Eerst een stap terug
25
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
26
Bodemvruchtbaarheid centraal
Bemesten voor bodemverbetering
Bepaalt opbrengst en onttrekking
Bodem
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
27
Specifieke bemesting voor gewasseizoen
Verschillende nutrieumlntbehoefte
Kwaliteit gewassen
Opbrengstmetingen kunnen behoefte in kaart brengen
Teelt
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Nieuwe opbouw bemestingsadvies
28
Bij bemesting
Seizoen afhankelijke behoeftes
Sensoren
Check
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
29
Van gewasresultaten
Gewas
Bemesting
Bodem
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Naar Bodem voor resultaat
30
gewas
bemesten
weer
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Eerst een stap terug
31
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
En dan 3 vooruit
32
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
33
VRAGEN
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
34
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
35
Introductie
Arjan Reijneveld
BEMESTING 20
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bemestingsadviezen
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bemestingsadviezen
Bodem- gericht
Gewas- gericht
Bemestingsadvies
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bemestingsadvies 2014
We wilden een product egravecht gericht op bodem
We noemen het BODEM
Bij de start van het groeiseizoen TEELT
Controle tijdens het groeiseizoen CHECK
Combinatie Bodem Teelt Check =
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Voorbeeldverslag Bodem
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Het lijkt wel enigszins op oude verslaghellip
Voorbeeldverslag Bodem
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Veel minder papier
Voorbeeldverslag Bodem
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
N-totale bodemvoorraad CN NLV
S-totale bodemvoorraad CS SLV
P-bodemvoorraad
Ca-bodemvoorraad
K-bodemvoorraad
Mg-bodemvoorraad
bull pH bull Koolzure kalk bull Organische stof organische stof balans bull Klei Silt Zand bull CEC bull Ca-bezetting bull Mg-bezetting bull K-bezetting bull Na-bezetting bull Al-bezetting bull H-bezetting Structuurdriehoek bull Verkruimelbaarheid bull Verslemping bull Stuifgevoeligheid bull Vochtvasthoudend vermogen
Chemisch Fysisch
bull Bodemleven
Biologisch
Voor NL ook P-kengetallen voor wetgeving
Bodem kengetallen
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodem ndash Eenheid - Resultaat
Niet in (m) g kg (droge) grond maar zoveel mogelijk kilogram per hectare
Dus niet 23 mg P2O5 per 100 g maar
270 kg P per hectare in de bemonsterde laag
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Streeftraject dus ook (deels) in kg per ha
Streeftraject als het gangbaar is of als je er iets aan kunt sturen
Beoordeling op
basis van oa
textuur en CEC
Bodem ndash Streeftraject ndash Waardering
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
25000 kg K ha-1
CEC = 200
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
270
kg K ha -1
21 mmol kg
GOED VRIJ LAAG
6300 kg K ha-1
CEC = 50
270
kg K ha -1
21 mmol kg
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Voorbeeld waardering bodemkengetallen
Duswaardering niet grondsoortafhankelijk
maarhellip perceelsafhankelijk
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Reparatieadvies in kg per hectare
Eenheid van de kunstmestzak
Advies per rotatie zelf evt te verdelen over de jaren
Bodem ndash Reparatieadvies
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Achterkant verslag
Organische stof balans
Structuurdriehoek
Plantbeschikbaar water
GPS-cooumlrdinaten
Textuurdriehoek (grondsoortbenaming)
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Organische stof balans
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
TerraDecide
50
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Structuurdriehoek
De wereld is meer dan zand en klei en de ene klei is de andere niet
Structuurdriehoek verbeterd op basis van textuurkengetallen
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Plantbeschikbaar water
Welk perceel is het meest droogtegevoelig
Hoeveel mm kun je beregenen
(meer niet zinvol spoelt uit)
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
GPS-plaatje
Wetgeving-NL
Te gebruiken in mijnpercelennl
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Grondsoortbenaming (Textuurdriehoek)
Klei 6
Silt 19
Zand 75
Lemig zand
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodem - Internationaal
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Ook in het hellip
Bodem ndash Internationaal (2)
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Hoe vaak
1 x per rotatie
Groeiscan in preparation
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Waarom doen we dit ook alweer
Wat is het nut
Betere bodem hoger
opbrengend vermogen
Ja ja maar heb je ook
wat recente resultaten
Jawelhellip
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Nut 1 BODEM ndash kwaliteit aardappelen
eg Palta 2010 Ginzberg et al 2012
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Nut 2 BODEM ndash opbrengst maiumls
Hogere P-bodemvoorraad = hogere opbrengst
(zelfs na correctie voor mestgift)
P-Al 45
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Ma
iso
pb
ren
gst
ds (
ton
)
P-Al 55
10
11
12
13
14
15
16
laag goed
P-PAE
Mais
opbre
ngst ds (
ton)
Bussink et al 2010
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Nut 3 BODEM ndash inzicht
Nieuw perceel
Nieuwe boeren
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Na Bodem ook Teelt Check
1x per rotatie
Bodem
Jaar 0
Jaar 1
Teelt Check
Jaar 2
Teelt Check
Bodem
Jaar 3
Voacuteoacuter de teelt Tijdens de teelt
Input voor het advies
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Direct opneembare
voorraad
Plant beschikbare voorraad
Bodemvoorraad Totale
bodemvoorraad
Metafoor Kelder Keuken Tafel Bord
Methode P-totaal P-Al P-CaCl2 (P-PAE) P-vv
Kg P ha-1 3000 550 5 25
Bemesting Bouwplan Gewas Bijbemesten
BLGG Bodem Teelt Check
Science Quantity Intensity
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
TEELT
64
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
CHECK
65
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Film ndash Nutrieumlnten in de bodem
BODEM ndash TEELT - CHECK
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
VRAGEN
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
68
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
69
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
70
Natasja Poot
LEVENDE BODEM
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Introductie
Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker
Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
Wet- en regelgeving
Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
Beperkte aanvoer van nutrieumlnten
Bodem is de basis
Opbouw en afbraak organische stof
Nutrieumlnten leveren vasthouden
Bodemstructuur
Waterregulatie
Ziekte- en plaagwering
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselweb Tro
fisc
h n
ive
au
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemweerbaarheid
Algemene ziektewering
Divers en actief bodemleven
Concurrentie om ruimte en voedsel
Specifieke ziektewering
Predatie parasitisme
Uitscheiden van giftige stoffen of antibiotica
Indirecte ziektewering
Weerstandsverhoging plant door het op scherp zetten van de verdedigingsmechanismen
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Bacterieumln
Belangrijk voor het verteren en vasthouden van simpele componenten
Verhogen specifieke en algemene ziektewering
Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen snel onder goede omstandigheden
Lysobacter bacterieumln remmen de groei van Pythium
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
Verteren complexe componenten
Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en intensieve grondbewerking
Pathogenen goede en slechte schimmels
Mycorrhiza
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
Belangrijke rol in nutrieumlntencyclus
Beheersen bacteriepopulaties
Hoger CN ratio dan bacterieumln
Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Belangrijk in nutrieumlntencyclus
Waardevolle bio-indicator voor bodemkwaliteit Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
Minder gevoelig voor vocht en temperatuur fluctuaties
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse
Proef bodemvoedselweb Relaties met fysische en chemische
kengetallen
Verloop door het seizoen heen
Neem monsters onder soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacterieumln
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei Jun Mrt Apr Mei Jun
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemvoedselwebanalyse wat kan ik ermee
Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar praktisch advies
Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
Bodemvoedselweb monitoren
Verschillende behandelingen vergelijken
Niet-kerende grondbewerking
Bodemverbeteraars
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemgezondheid verhogen
Organische stof aanvoeren
Compost
Stabiel organische stof
Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke ziektewering)
Kwaliteit varieert sterk
Let oa op geur pH en CN ratio
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemgezondheid verhogen
Vruchtwisseling
Bodemstructuur en organische stof
Onderdrukken ziekteverwekkers
Groenbemesters
Bodemstructuur organische stof nutrieumlnten vasthouden
Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
Effect verschilt per organisme
Weten welke ziektenplagen in je bodem zitten
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Aaltjeschemanl
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemgezondheid verhogen
Chitine
Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
Bepaalde aaltjes (bv cystenaaltje) en schimmels (bv wratziekte)
Stimuleert schimmels en bacterieumln welke chitine afbreken specifieke ziektewerking
Specifieke antagonisten
Versnelling specifieke ziektewering
Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van de bodem
In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in bodems
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemgezondheid verhogen
Kerende bodembewerking
Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter ontwikkeld wortelstelsel)
Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (oa schimmels pendelaars)
Minimale grondbewerking
Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
Meer antagonostische bacterieumln en mycorrhiza
Braak
Bestrijding tegen bv Meloidogyne en Pratylenchus
Regelmatige bodembewerking
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Meer-jarige veldproef sinds 2006
Natuurlijke besmetting met oa
Pratylenchus penetrans
Trichodoriden
Verticillium dahliae
Vier verschillende gewasrotaties
10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te verbeteren
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Behandelingen
Braak
Tagetes
Grasklaver
Compost
Chitine
Biologische grondontsmetting
Biofumigatie
Chemische grondontsmetting
Fysische grondontsmetting
Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
ccd
cde
efgfg
g
0
100
200
300
400
500
Pra
tyle
nci
dae
(n
10
0m
l gro
nd
)
G Korthals PPO AGV
Effect op P penetrans
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
aa a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
op
bre
ngs
t (t
on
ha)
d
G Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Projecten bodemleven
Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
BOBI
Verschillende praktijknetwerken
BASIS
Sinds 2009
Mais No-till ridge till
Sinds 2009
Bodemkwaliteit op zandgrond
Sinds 2011 (1988)
Bodemgezondheid
Sinds 2006
Bodemkwaliteit Veenkolonieumln
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Conclusie
Ziektewering is een gevolg van goede chemische fysische en biologische bodemkwaliteit
Zorg goed voor het bodemleven
Aanvoer organisch materiaal
Bodemstructuur op orde
Minimale verstoring
Praktisch advies onderweg
Veel lopende onderzoeken
Optimale verhoudingen verschilt per situatie
Meettechnieken worden beter en betaalbaarder
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
94
VRAGEN
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
95
bull Ontvangst 900
bull Welkom
bull Erikjan van Huet Lindeman 930
bull Gegrond advies
bull Gerard Abbink 935
bull Bemesting 20 intr BemestingsMonitor
bull Arjan Reijneveld 1020
bull Pauze amp Posters 1100
bull Levende bodem
bull Natasja Poot 1130
bull Relevante ontwikkelingen
bull Alie Hissink en Pieter Brons 1200
bull Lunch amp Posters 1230
bull Afsluiting 1330
PROGRAMMA
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
96
pF en aaltjes
ALIE HISSINK EN PIETER BRONS
RELEVANTE ONTWIKKELINGEN
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
pF-curve
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
- Hoofdelementen N S P K Ca Mg Na - Sporenelementen Mn Cu Co Se B Zn Si Mo Fe
Steeds meer kengetallen
Bodemkwaliteit
Chemisch Fysisch Biologisch
- Textuur - Org Stof - CEC - pH - Structuur
- Bodemleven - Aaltjes - Schimmels - Bacterieumln
Fysisch
Chemisch
Biologisch
Bodemkwaliteit
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Textuur
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Grondonderzoek anno 1952
Afslibbaargrof zandtotaal zand = textuur
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Textuur
Bodemeigenschappen die samen hangen met de textuur
Verkruimelbaarheid
Verslemping
Stuifgevoeligheid
Plantbeschikbaar water
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
silt (0016 - 005 mm)
bord
(lt 0002 mm)
cent
Klei
USDA system for determining soil separates
Deeltjesgrootte = textuur
regenton
zand
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
103
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Silt
Houdt weinig voedingstoffen vast (net als zand)
Goede capillaire opstijging (klei te fijn zand te grof)
Vochtbindend vermogen
Klei bindt veel maar houdt het vocht te stevig vast
Zand bindt weinig water
Loumlssgronden Zuid-Limburg Rheden en Groesbeek
Verslemping
Betere bemestingsadviezen
Buitenlandse markten
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
105
Wat is pF
pF = textuur + org stof
pF drukt de kracht uit waarmee bodemdeeltjes water vasthouden
Bodemdeeltjes houden water vast door adhesie
Hoe kleiner de capillaire ruimtes hoe groter de bindende kracht
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Plantbeschikbaar water
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 28 = 17 vocht
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
108
Verwelkingspunt 28 Veldcapaciteit 45 45 ndash 28 = 17 vocht 17 vocht = 017 017 x 250 mm = 43 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Plantbeschikbaar water
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
28 45
45 ndash 41 = 4 vocht
41
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
110
45 ndash 41 = 4 vocht 4 vocht = 004 004 x 250 mm = 10 mm maximaal (in de laag 25 cm)
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Plantbeschikbaar water
2 8
8 ndash 2 = 6 vocht
Verwelkingspunt
Veldcapaciteit = STREEFWAARDE
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
112
8 ndash 2 = 6 vocht 6 vocht = 006 006 x 250 mm = 15 mm maximaal (in de laag 25 cm) 006 x 400 mm = 24 mm maximaal (in de laag 40 cm)
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Plantbeschikbaar water
60 70 80 90 100
water lucht vaste fractie
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Dus
Op het verslag het plantbeschikbare water
Welk perceel is het droogtegevoeligst
Hoeveel mm kun je beregenen
Teveel beregenen water voorbij wortelzone
Teveel beregenen nutrieumlnten spoelen uit
standaard in BODEM
aanvullend agrave 10 euro in
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Aaltjes
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Aaltjes
Meer dan 50 jaar ervaring in aaltjesonderzoek
Hoge expertise ca 700 verschillende aaltjes op soort determineerbaar
Plantparasitaire aaltjes en milieuaaltjes
Klassieke methode microscoop
Nu 20 relevante plantparasitaire aaltjes met DNA-techniek
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
qPCR
Techniek waarmee een kleine hoeveelheid doel-DNA van een aaltje een groot aantal keer gekopieerd wordt (zie poster)
Eeacuten schadelijk aaltje kan worden aangetoond te midden van duizenden andere aaltjes
Routinematig kwantificeren van aaltjes
Hoge betrouwbaarheid zeer specifiek
Introductie DNA-pakketten Nu eacuteeacuten volledig pakket met 20
relevante vrijlevende aaltjes
Later sectorgerichte pakketten bv bloembollenpakket
Gewasgerichte pakketten vervallen
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Inhoud DNA-pakket
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi
Meloidogyne fallax
Meloidogyne hapla
Meloidogyne minor
Meloidogyne naasi
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus crenatus
Pratylenchus neglectus
Pratylenchus penetrans
Pratylenchus thornei
Pratylenchus vulnus
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus
Paratrichodorus pachydermus
Paratrichodorus teres
Paratrichodorus totaal
Trichodorus primitivus
Trichodorus similis
Trichodorus viruliferus
Trichodorus totaal
Stengelaaltje
Ditylenchus dipsaci
Destructoraaltje
Ditylenchus destructor
LX en cystenaaltjes aanvullend aan te vragen
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
DNA onderzoek
Vrijlevende aaltjes DNA aantal100 ml maiumlscons
aard
was-
peen
winter-
tarwelelie
Wortelknobbelaaltjes
Meloidogyne chitwoodi 35 ++ +++ ++ ++ -
Meloidogyne fallax 5 + +++ +++ + -
Meloidogyne hapla 0 - +++ ++ - -
Meloidogyne minor 0 ++
Meloidogyne naasi 137 - - - +++ -
Wortellesieaaltjes
Pratylenchus penetrans 211 +++ +++ ++ ++ +++
Pratylenchus crenatus 35 +++ + + +++ -
Pratylenchus neglectus 0 ++ + - - -
Pratylenchus thornei 0
Pratylenchus vulnus 0 + + - - -
Vrijlevende wortelaaltjes
Paratrichodorus nanus 0 - - - - -
Paratrichodorus pachydermus 0 - + +++ ++ -
Paratrichodorus teres 73 +++ + +++ ++ +
Trichodorus primitivus 0 - + - ++ -
Trichodorus similis 23 ++ + +++ ++ -
Trichodorus viruliferus 0 ++ + - - -
Stengelaaltjes
Ditylenchus dipsaci 0 ++ ++ ++ - -
Destructoraaltjes
Ditylenchus destructor 0 - +++ - - -
Totaal gevonden Trichodoridae 96
Alle Trichodoridae zijn in staat het Tabaksratelvirus en het Erwtenverbruiningsvirus over te
dragen Hierdoor zijn ook de Trichodoridae die geen directe gewasschade veroorzaken een
potentieel risico voor virusgevoelige gewassen
Verslag DNA-pakket
Kleur risico op opbrengstderving
+ en - waardplantgeschiktheid
Niet aantoonbaar besmet geen opbrengstderving verwacht
Licht besmet opbrengstderving minder dan 15
Matig besmet opbrengstderving tot 33
Zwaar besmet opbrengstderving meer dan 33
-- Actieve afname afname is sterker dan bij zwarte braak
- Niet afname is gelijk aan zwarte braak
+ Slecht gewas vermeerdert het aaltjes weinig
++ Matig gewas vermeerdert het aaltjes matig
+++ Goed gewas vermeerdert het aaltjes sterk
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
120
VRAGEN
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
Volg ons op
blggagroxpertusnl
Productinformatie
Expertartikelen
Wiki
Digitale nieuwsbrieven (per sector)
Bedrijfspagina
Groep Expertbijeenkomst
121
