JeromeDL - Semantic Digital Library

Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com

JeromeDL System Zarządzania Bibliotekami Cyfrowymi z Wykorzystaniem Technologii Semantycznych i SpołecznychSebastian R. Kruk, Mariusz Cygan, Henryk Krawczyk


Czym są Semantyczne Biblioteki CyfroweDo czego potrzebna jest nam “semantyka”Przykłady Semantycznych Bibliotek CyfrowychJeromeDLOK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?

2


Semantyczne Biblioteki Cyfroweintegracja różnych typów informacji:

zasobów, profili użytkowników, zakładek, taksonomii; wysokiej jakości semantyka = silnie powiązana informacja

interoperacyjność z innymi systemami, nie tylko bibliotekami:

na poziomie metadanych jak i protokołówRDF jako wspólny mianownik pomiędzy bibliotekami i innymi systemami

bardziej wydajne, przyjazne dla użytkowników, i bardziej adaptowane wyszukiwanie i przeglądanie:

interfejsy użytkownika bazujące na semantycewykorzystanie formalnych i nieformalnych (społecznych) opisów bibliograficznych


Za czasów papierowych książek

Biblioteka:Archiwum (przechowywanie)Karty biblioteczne (metadane)Bibliotekarz (interfejs)

Plusy:Mamy bibliotekarza z którym można porozmawiać, wytłumaczyć czego szukamy

Minusy:Trzeba się tam udać osobiścieNie są za bardzo połączone - trzeba odwiedzić każdą z nich z osobna


Czasy bibliotek cyfrowych

Biblioteka cyfrowaBaza danych i archiwum (przechowywanie)Cyfrowy opis bibliograficzny (metadane) Index pełnotekstowy (interfejs)

Plusy:Treść dostępna onlineFederacje bibliotek - mniej miejsc do odwiedzenia

Minusy:Samotny użytkownik - znikąd nie otrzymuje pomocyFederacje nie łączą wszystkich bibliotek


Semantyczne książki

Semantyczne Biblioteki Cyfrowe (I)Baza RDF (przechowywanie)Semantyczne opisy bibliograficzne (powiązane metadane)Wyszukiwanie i nawigacja na ontologii (interfejs)

Plusy:Semantyczne wyszukiwanie może częściowo zastąpić bibliotekarzaPołączenie bibliotek i innych systemów staje się łatwiejsze

Minusy:Semantyka jest tworzona z istniejących informacji dostarczanych przez bibliotekarzy - nadal niezrozumiała dla zwykłych użytkowników


Społeczne książki

Semantyczne Biblioteki Cyfrowe (II)Baza RDF (przechowywanie)Opisy bibliograficzne rozszerzone o opisy społeczne (powiązane metadane)Wspólne przeglądanie i wyszukiwanie (interfejs)

Plusy:Użytkownicy pomagają klasyfikować zasobyUżytkownicy lepiej rozumieją opisy dostarczone przez społecznośćZawartość biblioteki jest rozszerzona o informacje publikowane na blogach i wiki

Minusy:Należy przekonać bibliotekarzy do jakości społecznych opisów


Architektura SemDL

8

!"#$%&

'()*+,-./

0-,"1*&231-

45+#&

45+#&

05$6-231-

7&1",+231-

4%+-8*&

9:-;<

0-,"1*&231-

=#6(>+

05$6-231

-?=#6(>+0&#*-,

05$6-231$;<0-:@+#&

A>:->(BC2-

=D&*8$@1+8

@&."B1$;<

(D&@")1$;< (D&*-231$;<



9


OntologieDublinCore

jeden z pierwszych standardów

http://dublincore.org/

CIDOC-CRMreferencyjny model stworzony dla muzeów i innych organizacji

http://cidoc.ics.forth.gr/

Ontologia FRBRKsiążka: Pozycja, Przejaw/Manifestacja, Wyrażenie/Ekspresja, and Pracahttp://www.frbr.org/

The Bibliographic Ontologyzamodelowana na podobieństwo SKOS

kompatybilna ze standardami bibliograficznymi

Ontologie Corribzestaw kilku ontologii pokrywających różne obszary semantycznych bibliotek cyfrowych

10

http://dublincore.org

http://dublincore.org

http://cidoc.ics.forth.gr

http://cidoc.ics.forth.gr

http://www.frbr.org/

http://www.frbr.org/


Co zyskujemy ?elastyczne zarządzanie zasobami

agregacja zasobów bibliotecznych z wielokrotnie używanych komponentów i metadanychintegracja statycznych i dynamicznych zasobówdynamiczne widoki na bazie danych

nowe paradygmaty wyszukiwania informacjiwyszukiwanie oparte o ontologie, fasetowa nawigacjaspołeczne przeglądanie - wspólna nawigacja

ułatwiona wymiana danychintegracja metadanych pochodzących z różnych źródełwsparcie dla społecznych opisówpołączenie bibliotek z innymi systemami

11



12


Przykłady SemDLSIMILE

rozszerza możliwości DSpace dzięki poprawie wymienialności z innymi zasobami cyfrowymi, metadanymi i usługami

Greenstone

pakiet open source oprogramowania do budowania i dystrybucji kolekcji bibliotek cyfrowych

DELOS

EU Network of Excellence w zakresie bibliotek cyfrowych; pomaga przeprowadzać badania (dzielić się ich wynikami) w zakresie technologii następnej generacji dla bibliotek cyfrowych

BRICKS

celem projektu było dostarczenie organizacyjnych i technologicznych podstaw do budowy sieci bibliotek cyfrowych usprawniającej dzielenie się wiedzą i zasobami dziedzictwa kulturowego

JeromeDL

semantyczna biblioteka cyfrowa dostarczająca wielu rozwiązań semantycznych i społecznych

FEDORA

dostarcza elastyczny SOA do zarządzania i dostarczania cyfrowych obiektów


USŁUGI SEMANTYCZNE

USŁUGI SPOŁECZNE REKOMENDACJE OUT-OF-BOX

Porównanie SemDL

14


JeromeDL

15


JeromeDLWynik współpracy

Politechniki GdańskiejDERI (Digital Enterprise Research Institute), National University of Ireland, Galway

Rozpowszechniany na licencji Open Source typu BSD

komercyjne wsparcie i konsultacje: KnowledgeHives.com

Międzynarodowe wdrożenia Irlandia, PolskaBrazylia, Meksyk, USAWłochy, GrecjaKorea


JeromeDL połączenie znaczenia opisów bibliograficznych i mediów społecznychzaawansowane, spersonalizowane wyszukiwanieplatforma społecznościowa zintegrowana z komponentem profilowania użytkownikówrozszerzalny system kontroli dostępu bazujący na sieciach społecznychspołeczne nawigacja i filtrowanie (collaborative filtering and browsing)dynamiczne kolekcjeintegracja z usługami Web 2.0


Metadane i Usługi

SPOŁECZNE TAKSONOMIE

POWIĄZANE METADANE

ZASOBY BIBLIOTECZNE

USŁUGI SPOŁECZNE

USŁUGI SEMANTYCZNE

USŁUGI BIBLIOTECZNE

Zasoby i Metadane Usługi


Tworzenie SemantykiKażdy zasób może być opisany przez:

opis struktury - rozdziały, części multimedialne, załącznikipodstawowe opisy bibliograficznesystemy organizacji wiedzy - słowa kluczowe, kategorieinne związki semantyczneopisy społeczne


PrzeglądanieTagsTreeMaps

filtrowanie z wykorzystaniem hierarchicznych tagówużywanie treemap do wizualizacjinawigacja zbliżeniowa (zoom)

MultiBeeBrowsewspólne przeglądanieumożliwia wykonywanie skomplikowanych zapytańużytkownicy mogą przeglądać wyniki, kontekst i historię nawigacji

Exhibit (SIMILE, MIT)fasetowa nawigacja


WyszukiwanieDynamiczne kolekcje

zdefiniowane za pomocą filtrów zdań (trójek) oraz zapytań SPARQLmogą być zorganizowane w strukturę drzewiastąłatwo rozszerzalne o nowe pluginy

Rekomendacje bazujące na opisie zasobuwielowymiarowa funkcja podobieństwaużytkownik kontroluje funkcję podobieństwarozszerzalne o nowe specyfikacje modułów podobieństwa

Szablony Zapytań w Języku Naturalnymumożliwiają wykonanie zaawansowanych zapytań w języku naturalnymmogą być łatwo dostosowane do wymagań danej grupy użytkownikówłatwo rozszerzalne o nowe typy zapytań i wspierane języki


Rozszerzalny System Kontroli Dostępu

Zarządzanie profilami oparte na sieciach społecznych

opis profilu w ontologii FOAFużytkownicy i autorzy są częścią tej samej sieci społecznej

Moduł kontroli dostępulicencje określające warunki dostępu do zasobów i usług (REST)licencja złożona z atomowych specyfikacji opartych o adresy IP i pozycję w sieci społecznejłatwa rozszerzalność o nowe typy specyfikacji dostępu


Rozszerzalny System Kontroli Dostępu


Dostęp do SemantykiEksponowanie opisów semantycznych

różne typy RDF: N-Triples, XML/RDF, TurtleJSON i SIONsystemy powiadomień (RSS)

Odpytywanie bazy semantycznejSPARQLOAI-PMH Open Search

Dostarczanie metadanych do innych usługMarcOnt Mediation Services


Usługi SpołeczneUżytkownicy uczestniczą w procesie wymiany wiedzy

Blogi – komentarze do i dyskusje o dokumentach i zasobachTagowanie – społeczna klasyfikacjaWiki – społecznie edytowanie opisów zasobów

Przechowywanie wiedzyużytkownicy mogą się łatwo uczyć z doświadczenia innychrekomendacje nowych, interesujących informacji na podstawie profilu użytkownika

Rozwiązania:SSCFSIOC


Biblioteka 2.0Użytkownicy biblioteki stają się producentami treści

JeromeDL przekształca każdy zasób w post na blogu

użytkownicy mogą go opisywaćużytkownicy mogą oceniaćspołeczne metadane dostępne w formacie SIOC

Społeczne opisywanie mediów (wersja alfa)tagowanie regionów zainteresowania (ROI) na zdjęciachtagowanie odcinków czasowych w filmach i muzyce


Social Semantic Collaborative Filtering

Dlaczego?Ostateczne rozwiązanie pozyskiwania wiedzy: nieformalna komunikacja (“word of mouth”)

Jak?Każdy klasyfikuje (filtruje) informacje w katalogach z zakładkami: prywatne taksonomieKatalogi opisywane są pojęciami ze zdefiniowanych słownikówZnajomi dzielą się katalogami tworząc społeczne taksonomieSystem rekomenduje katalogi od dalszych znajomych (poza horyzontem sieci społecznej)

Wynik?Wiedza przepływa od eksperta dziedzinowego przez sieć społeczna do danego użytkownikaSystem gromadzi informację kontekstową o danym użytkowniku, np.: w celu poprawy wyników wyszukiwania

27


foaf:knows

SSCF:INCLUDE

SSCF:BOOKMARK

Social Semantic Collaborative Filtering

Data Mining dla Opornych

Wnioskowaniew OWL-DL

Wprowadzeniedo RDF

28



29


!"#$%&

'()*+,-./

0-,"1*&231-

45+#&

45+#&

05$6-231-

7&1",+231-

4%+-8*&

9:-;<

0-,"1*&231-

=#6(>+

05$6-231

-?=#6(>+0&#*-,

05$6-231$;<0-:@+#&

A>:->(BC2-

=D&*8$@1+8

@&."B1$;<

(D&@")1$;< (D&*-231$;<

Przedmiot ewaluacji

30


Pytania do EwaluacjiPytanie 1: Czy semantyczne i społeczne usługi zwiększają jakość odpowiedzi udzielonych przez użytkowników? Pytanie 2: Czy semantyczne i społeczne usługi poprawiają trafność referencji podawanych przez użytkowników?Pytanie 3: Czy semantyczne i społeczne usługi zwiększają satysfakcje z korzystania z biblioteki?Pytanie 4: Które usługi (semantyczne, społeczne, rekomendacje) zostały uznane za najbardziej pomocne?Pytanie 5: Czy semantyczne i społeczne usługi poprawiają zapamiętywanie informacji?


EwaluacjaDwie biblioteki cyfrowe w podstawowych konfiguracjach

DSpace - klasyczna biblioteka cyfrowa

JeromeDL - semantyczna biblioteka cyfrowa

Baza danych:szum: 529 artykułów z http://library.deri.ie/ i http://books.deri.ie/

baza referencyjna: 35 artykułów o psychologii internetu

System ewaluacji:18 Grudzień 2007 do 7 Luty 2008

ogłoszenia na polskich i międzynarodowych sieciach społecznych

Uczestnicy:59 rozpoczęło, 26 zakończyło

32


Scenariusz EwaluacjiKwestionariusz przed ewaluacjąZadania “na rozgrzewkę”: poznaj swoją bibliotekęPodstawowe zadania - pytania i odpowiedzi:

3 rundy, max 45 minut na każdązestaw 7 pytań z psychologii internetumax 300 słów odpowiedzinie limitowana liczba możliwych referencjiwymuszanie 6 godzinnych przerw pomiędzy zadaniami

Zadanie pamięciowe: po miesiącu od głównej ewaluacjiKwestionariusz po każdym etapie - mierzenie satysfakcji


Q1: Jakość odpowiedzi

34


Q2: Poprawność referencjiPR

ECYZ

JA

PR

ZYW

OŁAN

IE


Q3: Ogólne zadowolenie (wyszukiwanie)


Q4: Najbardziej użyteczne usługi

NLQTTM

ExhibitMBB

col. browsingbookmarks/SSCF

blogranking

bookmarks rec.resource rec. 19.32

15.8312.47

13.4417.76

10.282.68

9.723.62

6.42

37


Q5: ZapamiętywanieJakość odpowiedzi: JeromeDL - 2.78, DSpace - 2.44Poprawność referencji: JeromeDL - 6, DSpace - 1Satysfakcja:


Czy chciałbyś dalej korzystać z tej biblioteki?

46.15%

84.62%

JeromeDL DSpace

39


PodsumowanieTechnologie semantyczne i społeczne wspierają

interoperacyjność bibliotek cyfrowych (również z innymi systemami)poprawiają wydajność i satysfakcję użytkowników

JeromeDL - implementuje założenia semantycznych bibliotek cyfrowych

dostępny na licencji open source komercyjne wsparcie ze strony

Więcej informacji:http://www.jeromedl.org/[email protected]://semdl.corrib.org/Book/http://semdl.corrib.org/Tutorial/

Technology

JeromeDL - Semantic Digital Library