Lënda: TEKNOLOGJIA E TRANSPORTIT TË MALLËRAVETema: TRANSPORTI INTERMODAL I MALLËRAVE

Profesori i lëndës: Studente: Dr.sc.Ismail GOJANI MSc.C.. Dhurata GELA

Prishtinë, 2012

1

P U N I M S E M I N A R I K

1. HYRJE2. LËVIZJET E TANISHME DHE TË ARDHSHME TË MALLRAVE DHE

VEPRIMET E NEVOJSHME3. TEKNOLOGJITË EKZISTUESE PËR TRANSPORT INTERMODAL TË

MALLERAVE4. TEKNOLOGJIA E RE/NË ZHVILLIM E TRANSPORTIT INTERMODAL TË

TRANSPORTIT TË MALLRAVE5. KOSTOJA DHE BENEFITI POTENCIAL I TRANSPORTIT INTERMODAL TË

MALLËRAVE ITS-CVO6. ROLI I SEKTORIT PIBLIK NË SISTEMIN INTERMODAL TË TRANSPORTIT

TË MALLRAVE7. ÇËSHTJET PËR STUDIM NË TË ARDHMËN DHE SFIDAT NË SISTEMIN

INTERMODAL TË TRANSPORTIT8. KONKLUZIONET DHE REKOMANDIMET

2

Përfitimi i pritur nga ky studim lidhet me fakti që ofron njohuri më të mirënë lidhje me:

nevojat dhe prioritetet e pjesëmarrësve të ndryshëm, identifikimin e mundësive të ndryshme pengesat në implementimin e politikave intermodale në sektorin e transportit

të mallrave, si dhe përcaktimin e rolit të e Departamentit të transportit të SHBA-ve, në

transportin intermodal të mallërave që lidhet me teknologjine ITS/CVO.

Studimi ofron:

një historik të informatave, definicionin dhe arkitekturën e sistemitt, pjesëmarrësit dhe të metat e sistemit intermodal të transportit të mallërave.

Studimi/hulumtimi gjithëashtu ofron:

info mbi lëvizjen e tanishme dhe të ardhshme të mallerave vendore dhe tëpërgjithshme dhe

veprimet e nevojsheme që ta lehetësojnë këtë lëvizje.

3

Politikat e transportit janë fokusuar tradicionalisht në module individuale:

automjete, trena/hekurudhë, kamionë, anije, aeroplanë ose sisteme transitore.

Epoka e sistemit intermodal të transportit ka filluar në mes vitet 1980-ta,atëherkur filloj nevoja që të bëhet ndërlidhja e disa moduleve të transportit në një tëvetëm e të integruar, të quajtur transporti intermodal, që është më efikas, isigurtë, fleksibil dhe i pastër për ambientin.Përfitimi i pritur nga ky studim lidhet me fakti që ofron njohuri më të mirë nëlidhje me nevojat dhe prioritetet e pjesmarrësve të ndryshëm, identifikimin emundësive të ndryshme si dhe pengesat në implementimin e politikaveintermodulare në sectorin e transportit të mallrave.

4

Transporti intermodal i mallërave është koncept që kërkon përdorimin e më shumë se një moduli të udhetimi.

Arkitektura e sistemit intermodal të transportit të mallrave.

Arkitektura e sistemit të transportit të mallrave është e kompozuar nga tri shtresatë nderlidhura:

• logjistika, • organizimi/instuticioni dhe• informimi.

Figura 1. Arkitektura e sistemit të transportitintermodal të mallërave.

5

6

Figura 2. Modelet dhe veprimet tradicionale të transportit të mallërave.

Konkurenca dhe mangesit/të metat e transportit vendor Intermodal tëmallrave.

• Përdorimi i shumfisht i mallrave.• Kohë më e gjatë për distance të shkurtëra.• Fleksibilitet me i vogël në orarin e dërgesave intermodale. • Çmimet e transportit intermodal në përgjithesi nuk janë më të lira se sa të transportit me

kamion për distancë të shkurtera dhe të mesme.

Të metat:

• Mungesa e infrastrukturës adekuate• Mbipopullimi(dyndja/kongjencioni), • Joefikasiteti operativ i shkaktuar nga nevoja për ruugë transportuese• Rregullativa që vonon ose ngrit koston për ndërtimin e objekteve të reja• Mardhëniet institucionale që ndikojnë në efikasitetin e transportit intermodal të mallrave

7

8

Ekonomia amerikane varet çdo ditë e me shumë nga prodhuesit dhe klientet nëpër tërëbotën.

Në 20 vitet e fundit importi dhe eksporti janë rritur për 1/5 e bruto prodhimit kombëtar Portet e SHBA-ve kanë bartur $512 billion (893 million tons) në transportin ndërkombëtar të ngarkesave me 1993. Në total, pesha e transportuar përmes SHBA pritet të rritet trefish në 30 vitet e ardhshme

9

Figura 4. Tregtia e jashtme tejoqeanike, nga Port Region, me 1990, në Dollars.

Teknologjit e përdorura janë:

• Teknologjia e Radio Frekuencave. • INTRANSIT VISIBILITY (‘ Internationa lNTRANS portation Information Tracking).• GPS Radio-location Systems. ( Global Position System ).

Shkëmbimi elektronik i informative (EDI)

Edhe pse EDI është një teknologji jo e re, konkuron suksëseshëm me shumëaplikacione dhe sherbime në treg.Të metat e EDI-të janë:

• Protokolet hardwerike dhe komunikuese kanë munges bashkpunimi dhekompatibiliteti(përshtatshmeri), për shkakë të mungesës së standardeve në industri,• Investimet relativisht të larta dhe kosto e lartë për software dhe hardware.• Sindikatat besojnë që produktiviteti i rritur përmes EDI-t, ndikon në shkurtimin e vendevetë punës. 10

Sistemet intelegjente të transportit (Intelligent Transportation Systems-ITS)

Përfitimet nga ato:

1. Rritja e efikasitetit operaacional dhe kapacitetit të sistemit të transportit.2. Përmirësimi i fleksibilitetit, komoditetit dhe komfortit.3. Përmirësimi i sigurisë së sistemit të transporteve.4. Redukimi i hargjimit të energjisë dhe kostos së ambientit.5. Përmirësimi i nivelit të tashëm dhe të ardhshëm i produktivitetit ekonomik të individëve,organizatave dhe ekonomisë në tëresi.

Teknologjitë që mundësojnë një gjë të tillë janë:

• Pesha në lëvizje (Weigh-In-Motion-WIN).• Transmetimi digjital në kohë reale i trafikut (Digital real-time traffic broadcasts).• Komunikimi dy kahor në bazë reale kohore (Two-Way Real-Time Communications-

TWC).• Komputeri në-bord (On-Board Computer-OBC).• Drejtimi dinamik i rrjetit dhe caktimi i orarit (Dynamic network routing and scheduling)• Dritat skaj rrugës (Roadside beacons).

11

Trendi ka rritur sofistikimin dhe diversitetin për të dy:platformën dhe kontenjerët, duke përfshire kubet e larta dhe kontenjerët tepër të rende. Kontenjerëtkombëtare dhe ndërkombetare janë të gjatë 20,24,35,40,45 dhe 40, 45,48,53 ( stopa )

Figura 7.Standardet e flotës dhemenagjimit të mallërave.

12

Problemet në çasjen e porteve detare (Seaport Access Problems)

Problemet me çasjen në portet detare, kur ato ndodhin, a janë aq qenesor për të penguar transportinintermodal? Problemet e tilla janë të paraqitura si ne vijim:

• Çasje e ngjeshur/dendur për kamionë.• Kryqezime të shumta në nivelet hekurudhë-autoudhë.• Çasje joadekuate për ngarkesa të dyfishta-të larta.• Hapesirë tokësore e limituar për zgjërim.• Regulloret për ndikim në ambient (gërmimi, mbushja, emitimi i gazrave, zhurma/vibrimi, dyndja në trafik). • Konfliktet me planifikimet qytet/regjion

Për të menjanuar problemet e tilla një numër i përmiresimeve për çasje nëporte është propozuar:

• Rregullimi i rrugeve.

• Ndryshimi i orareve.

• Ndërrimi/ndryshimi i modeve në hekurudha.

• Kufizimet në rrugë.

• Urat në nivelet hekurudhe-rrugë.

• Konsolidimi i linjave hekurudhore.

• Rregullimi i tuneleve.

• Përmiresimet në gjurmim.

• Konsolidimi i terminaleve dhe operacioneve.

• Ndryshimi i modit në hekurudha.

• Konsolidimi i koridoreve hekurudhe/kamione.

• Muret izoluese.13

Pakoja në treg e ITS/CVO në Arkitekturën Kombëtare, përfshin edhe ato qëlidhën me operimin dhe administrimin e automjeteve komerciale:

• Pakot janë(17):• Administrimi i flotës.• Administrimi i transportit të mallrave (Freight Administration).• Aprovimi elektronik.• Aprovimi elektronik ndërkombëtar kufitar.• Matja e peshave.• Siguria në rrugë CVO.• Siguria në mjete transportuese CVO.• Menagjimi HAZMAT.

Pakoja e administrimit të transportit të mallërave ofron gjurmim në kohë reale dhemonitorim të kushteve të ngarkrsës. Çdo ndryshim në kushtet e ngarkesës raportohettek vozitësi dhe menagjeri i flotës.

14

Kostot jo përseritese (investimet kapitale fillestare) të interfakit komunikues me depon për transportin intermodal dhe bartësin. Secili nga interface kushton USD 1,000-2,000 (1995).

Shpenzimet e përserishme (operimi dhe mirëmbajtja) nga depot e mallit dhekomunikimi me bartësit. Kostoja për secilin është USD 600-1,200 për vit (1995).2 4

Figura 8.Përfitimet/benefitet e administrimit të mallërave15

Qeveritë shpesh herë imponjnë rregullore, dokumente, inspektime dhe kërkesa tjera qënegativisht afektojnë providerët që të ofrojnë shërbime të mira në kohë, efektive, dhe tëavancuara për sistem intermodal të mallërave.

Çka mund të bëjnë qeveritë?

Qeveritë mund të ndërrojnë nga perspektiva e trajtimit të moduleve individuale në çasjen e integruar të transportit multimodal të mallërave.

Qeveritë mund të kanë në nevojë ti ndryshojnë çasjet edhe më tutje për të “promovuarshkathtësitë e industrisë për të konkuruar në tregun ndërkombëtar,

Qeveritë mund të promovojnë kapacitetet e rritura përmes zhvillimit të burimeve njerzore, duke

Qeveritë mund të kenë ndikim qenësor duke promovuar përdorimin e teknologjisëinformative përmes sistemit intermodal të transportit të mallërave.

16

Objektivat janë :

• Shërbim i besueshëm ( me kohë dhe pa dëme ).• Shpenzime minimale për përdoruesit dhe bartësit.• Transport intermodal unik dhe i vazhdueshëm.• Siguria (mbrojtja nga elektronika apo dëmtimet fizike)

Përfitimet e hulumtimit të sistemit intermodal të transportit të mallërave mund të përmblidhen sinë vijim :

• Përmirsimi i sigurisë kombëtare,• Sistemi i menagjimit për objektiva sociale/ambientaliste,• Shërbim i përmisuar, ulje e kohës dhe kostos së udhetimit,• Zhvillim ekonomik local,• Konkurencë globale.

Grumbullojë të gjithë pjesemarrësit bashkë.

• Identifikojë dhe eliminojë barrierat institucionale për inovacione,• Ndikojë mbi çështjet teknlogjike (siq janë sistemet e arkitekturës dhe standardet e

ndërveprimit/operimit),• Siguron zhvillimin e mekanizmave ( siq janë simulimet e databazave dhe vegëzat komunikuese), • Lejojë optimalizimin e modeleve të ndryshme të transportit të mallrave, • Afektojë në mënyrë efikase modulet interface të transportit të mallrave,

17

Mëqe ekonomia amerikane varet çdo ditë e më shumë nga prodhues dhe klientënga e gjithë bota, është e pritshme që tonazha e përgjithshme e transportuarnëpër portet e SHBA-së do të trefishohet brenda 30 viteve.

Aplikacionet e sistemeve intelegjente të transportit, teknologjitë e rejaintermodale, automatizimi i terminaleve dhe kontrolli i avansuar për kamionëdhe trena për mallëra premtojnë zhvillimin e teknologjive për rritjen e transportitintermodal të mallërave .

Roli i qeverisë në sistemin intermodal të transportit të mallërave është që tëpromovojë aftësitë e industrisë që të konkurojë në tregun lokal dhendërkombëtar, redukoje barrierat për efikasitet logjistik dhe promovojëinovacionet dhe ofertat për shërbime të avansuara.

Përgjegjësitë aktuale për transport të mallrave , duke përfshirë implementimin e shërbimeve intermodale duhet të mbesin në duart e industrisë së mallrave.

Teknologjia e avansuar informative, sistemi inxhinierik/sistemi i vlerësimit. Analizat e politikave, infrastruktura/përmirësimi i automjeteve dhe transferi iteknologjisë janë aktivitete hulumtuese të garantuara në të ardhmën e sistemitintermodal të transportit të mallërave.

18