Sayfa 1 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

20 Kasım 2014 | Haluk Beyazab

Kıta, coğrafi olarak kendisini bir başka kıtadan ayıran net sınırlara sahip en büyük kara parçasına

verilen addır. Diğer bir tanıma göre, okyanuslarla ayrılan büyük kara parçalarına kıta denir.

Türkçede büyük kara parçası ve kıtalar için anakara ifadesi de kullanılıyor. Genel kabule göre

kıtaların sayısı yedidir. Asya’nın yüzölçümü 44 milyon km2’den fazla olmak üzere kıtaların

isimleri büyükten küçüğe doğru Asya kıtası, Afrika kıtası, Kuzey Amerika kıtası, Güney Amerika

kıtası, Antarktika kıtası, Avrupa kıtası ve Avustralya kıtasıdır. Dünyanın en büyük kıtası Asya ve

dünyanın en küçük kıtası Avustralya‘dır.

Yazının içeriği

1. yüzölçümüne göre en büyük kıtalar

2. 2015 yılında dünya nüfusu ve nüfusa göre en büyük kıtalar

3. üzerinde en çok ülke olan kıtalar

4. kıta nedir?

5. kıta sayısı hakkında

6. kıtaların oluşumu ve Pangea kıtası: kıtalar nasıl meydana geldi?

Harita üstünde Avrupa ve Asya kıtaları haricindeki tüm kıtaların belirgin deniz/okyanus sınırları

vardır. Avrupa ve Asya kıtalarının sınırı ise daha belirsiz. Zaten biri en büyük ve kalabalık diğeri

Sayfa 2 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

de en müreffeh olan bu iki kıtaya zaman zaman Avrasya kıtası da denmektedir. Detay için

kıtaların sayısı hakkındaki bölüme bakabilirsiniz.

Kıtalara bağlı irili ufaklı binlerce ada ve bu adaların üzerinde devletler bulunmaktadır. Her bir

kıtanın anakarasında da onlarca devlet ile yüzlerce millet vardır ve bunlara adada olmayan

anlamında anakara ülkesi diğerlerine de ada ülkesi denir. Ancak üzerinde yaşayan insan olmayan

tek kıta olan Antarktika kıtasında hiç bir devlet ve sürekli yaşayan hiç insan yoktur. Dünyanın tek

kıta devleti ise Avustralya‘dır. Avustralya kıtasının anakarasında bulunan tek devlet olan

Avustralya’nın hiç bir ülkeyle kara sınırı bulunmamaktadır. Çevresi tamamen okyanusla

çevrilidir.

kıtaların büyüklükleri (alana göre)

Asya kıtasından Avustralya’ya en büyük kıtalar

Yüzölçümüne göre kıtalar belirlenirken anakara ve bağlı adalar da dahil edilmektedir. Dünyanın

en büyük kıtası Asya‘dır. Dünyanın en küçük kıtası ise bazen yakın çevresindeki adaları da içine

alarak Okyanusya olarak adlandırılan Avustralya kıtasıdır.

1. Asya Kıtası – 43.820.000 km2 (%29,3) – dünyanın en büyük kıtası

2. Afrika Kıtası – 30.370.000 km2 (%20,3)

3. Kuzey Amerika Kıtası – 24.490.000 km2 (%16,4)

4. Güney Amerika Kıtası – 17.840.000 km2 (%12)

5. Antarktika Kıtası – 13.720.000 km2 (%0,9) – üzerinde ülke olmayan tek kıta – dünyanın en

büyük çölü

6. Avrupa Kıtası – 10.180.000 km2 (%0,7)

Sayfa 3 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

7. Avustralya Kıtası (Okyanusya) – 9.008.500 km2 (%0,6) – dünyanın en küçük kıtası

Tüm kıtaların toplam yüzölçümü 149.428.500 km2 ve dünyanın yüzey alanı okyanuslar dahil

510,064,472 km2’dir. Dünyanın yüzey alanının %29,2’sini kıtalar yani karalar ve %70,8’ini ise

okyanuslar ve denizler kaplar.

kıtalardan büyük ülkeler

Alanına göre dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya, üç kıtadan daha büyük bir

yüzölçümüne sahiptir. Rusya’nın daha büyük olduğu kıtalar Antarktika, Avrupa ve Avustralya

kıtalarıdır. Rusya’nın alanı Güney Amerika kıtasının büyüklüğüne ise çok yakındır. Kanada, Çin

ve ABD ise Avustralya kıtasından daha büyük olup Kanada’nın büyüklüğü Avrupa kıtasının

yüzölçümüne çok yakındır.

Alanına göre en büyük kıtalardan sonra nüfusuna göre en büyük kıtaları göreceğiz ancak ondan

önce, dünyamızın nüfusu ile ilgili ilginç ve güncel bilgilere göz atmakta fayda var.

2015 yılında dünya nüfusu Dünya nüfusu her sene büyük bir hızla artıyor. 2014 yılından 2015 yılına gelindiğinde dünyanın

nüfusu yaklaşık 7,35 milyar olmuş ki bu da bir senede Türkiye nüfusundan fazla (yaklaşık

85 milyon kişi) artış olduğunu gösteriyor.

Dünya nüfusu 7,35 milyar insan (2015)

Dünyanın ve tüm kıtaların nüfusuna ait veriler 2015 yılına ait Birleşmiş Milletler nüfus

tahminidir. Nüfus verileri Birleşmiş Milletler’in Dünya Nüfus Araştırması 2015 revizyonundan

alınmıştır ve her sene tahminlerin BM tarafından düzeltilmesiyle birlikte bu sayfada da

güncellenmektedir. Ve 2015 yılında dünyanın nüfusu 7.349.472.099 kişidir.

1970 yılından 2015 yılına kadar dünya nüfusu yaklaşık iki katına ve 1950 yılından 2015 yılına

kadar ise yaklaşık 3 katına çıkmıştır.

Dünya nüfusunun ilk 1 milyara çıkması binlerce yıl sürmüş, 1’den 2 milyara çıkışı ise 123 yılda

tamamlanmıştır. 2 milyardan 3’e 33 yıl, 3 milyardan 4’e çıkması 15 yıl, 4’ten 5 milyara çıkması

12 yıl, 5’ten 6’ya çıkması 12 yıl ve 6’dan 7’ye çıkması da 12 yıl sürmüştür. Dünya, her 12 yılda

bir milyar yeni insana ev sahipliği yapıyor!

Geçmiş yıllardaki dünya nüfusu şöyledir:

7,27 milyar (2014)

Sayfa 4 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

7,01 milyar (2011) – dünya nüfusu ilk defa 2011 yılında 7 milyarı geçti

6,93 milyar (2010)

6,13 milyar (2000)

6,05 milyar (1999) – 1999 yılında dünya nüfusu 6 milyarı geçti

5,31 milyar (1990)

5,03 milyar (1987) – dünya nüfusu ilk defa 5 milyarı geçiyor ve 1950’den 37 yıl sonra

dünya nüfusu ikiye katlanıyor.

4,44 milyar (1980)

4,06 milyar (1975) – dünya nüfusunun 4 milyarı geçtiği yıl 1975. 48 yıl sonra dünya nüfusu

ikiye katlandı (1927-1975)

3,68 milyar (1970)

3,02 milyar (1960) – dünya nüfusu ilk defa 1960 yılında 3 milyarı geçiyor

2,53 milyar (1950)

~2 milyar (1927) – dünyanın 2 milyar nüfusu gördüğü yıl. 123 yıl sonra dünya nüfusu ikiye

katlandı. (1804-1927)

~1 milyar (1804) – dünyanın 1 milyar nüfus sınırını ilk defa 1804 yılında aştığı düşünülüyor.

Şimdi ise 1 milyarı aşan iki ülke ve iki kıta var dünyamızda. Çin 1982 yılında, Hindistan

1998’de ve Afrika kıtası ise 2009 yılında 1 milyarı aşmıştır.

nüfusa göre kıtaların büyüklükleri (en kalabalık kıtalar)

Çin’de işe gidip gelen insanlar – Çin! dünyanın en kalabalık ülkesi

Sayfa 5 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

Dünyanın en kalabalık kıtası Asya‘dır. Asya kıtası ile ikinci sıradaki Afrika kıtasının nüfusu arasında

devasa bir fark bulunuyor. Bunun en önemli iki sebebi Çin ve Hindistan’dır. Ne Çin’i ne de

Hindistan’ı nüfus olarak geçebilen başka bir kıta yok. Yani Çin de Hindistan da Asya dışındaki

kıtalardan daha kalabalık bir nüfusa sahiptir. (kıtalardan daha kalabalık iki ülke)

1. Asya Kıtası – dünyanın en kalabalık kıtası (4,39 milyar) Nüfusu: 4.393.296.014 kişi. Asya kıtasında 49 ülke bulunuyor ve bunların bir kısmı dünyanın en

kalabalık ülkeleri. Bu ülkelerden sadece Çin ve Hindistan’ın toplam nüfusu 2.7 milyar kişi.

Dünya nüfusunun %60’ı Asya kıtasında yaşıyor.

2. Afrika Kıtası (1,19 milyar) Kara kıta olarak adlandırılan, yeraltı ve yerüstü kaynak zengini ancak halkı fakir Afrika’nın

nüfusu 1.186.178.282 kişi ve dünya nüfusunun %16’sı bu kıtada yaşıyor.

3. Avrupa Kıtası (738 milyon) Zengin ama yaşlı Avrupa’nın nüfusu 738.442.070 kişi. Avrupa’da yaşayanların dünya nüfusuna

oranı %10.

4. Kuzey Amerika Kıtası (574 milyon) Toprakların, doğal kaynakların, zenginlik ve endüstriyel ürünlerin yani her şeyin devasa

boyutlarda olduğu yeni dünyanın zengin kıtası Kuzey Amerika’nın nüfusu 573.777.407 kişi ve

dünyanın %8’i burada yaşıyor.

5. Güney Amerika Kıtası (418 milyon) Devasa Amazon ormanları, Amazon nehri, anakonda ve tarantulalarıyla egzotik ama korkutucu

bir yanı olan yeni dünyanın fakir kıtası Güney Amerika’nın nüfusu 418.447.196 kişi. Nüfusunun

dünya nüfusuna oranı ise %6.

6. Avustralya Kıtası (39,3 milyon) – dünyanın en az nüfuslu kıtası Avustralya’nın çevresinde dünyanın en küçük ada devletleri bulunmaktadır. Kimi kaynaklarda

bunlar kıtasız ülke olarak adlandırırken kimi kaynaklar bu küçük ülkeleri Avustralya kıtasına dahil

ederler. Adı geçen ülkelerin de katılmasıyla Okyanusya bölgesi ya da Okyanusya kıtası olarak da

ifade edilen kıtanın nüfusu çok az. Koca kıtada yaşayan insan sayısı neredeyse dünyanın en

Sayfa 6 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

kalabalık şehri olan Tokyo’da yaşayan insan kadar. 39.331.130 kişilik bir nüfusa sahip

olan Avustralya kıtası, dünyanın en az nüfuslu kıtası. Haliyle birçok ülke, bu kıtadan daha

kalabalık. Kıtada yaşayanların sayısının dünya nüfusuna oranı ise %0,5 (binde beş).

7. Antarktika Kıtası (0 kişi) Dünyanın en soğuk bölgesi olan güney kutbunun buzullar altındaki gizemli kıtası

olan Antarktika‘da kalıcı olarak insan yaşamı ve üzerinde kurulu ülke yoktur. Buzul insanları

Eskimoların dahi yaşamadığı kıtada kış aylarında sıfıra yaklaşan ancak yaz aylarında sayısı artan

bilim adamları dışında insan yaşamamaktadır. İnsansız ve ülkesiz tek kıta Antarktika kıtasıdır.

Antarktika kıtası, dünyanın en büyük çölü ve dünyanın en büyük buzul çölüdür. Antarktika’da

hiç insan yaşamadığı için nüfus açısından değerlendirmeye tabii tutulmuyor ve en az nüfuslu

kıta rekoru kendisine değil de Avustralya kıtasına veriliyor.

ülke sayısına göre kıtaların büyüklükleri En çok ülkesi olan kıta Afrika kıtasıdır. Ancak en az ülkesi bulunan kıta belirlenirken

işler biraz karmaşıklaşıyor. Eğer iki büyük devlet dışındaki küçük ada ülkelerini kıtasız ve Papua

Yeni Gine’yi Asya kıtasında kabul edersek (ki çoklukla bu şekilde kabul edilir), Avustalya kıtası iki

ülkeyle en az ülkesi olan kıta oluyor. Bu durumda kıtada sadece Avustralya ve Yeni Zelanda

ülkeleri olacaktır. Eğer Okyanusya bölgesi (Avustralya, Yeni Zelanda ülkeleri ile Polinezya,

Mikronezya ve Melanezya bölgeleri) tek bir kıta olarak kabul edilecek olursa 14 ülkeyle Güney

Amerika, üzerinde en az devlet olan kıta halini alıyor. Yazıda BM tasnifine uygun olarak

Okyanusya bölgesini Avustralya kıtası olarak değerlendirdik.

1. Afrika, 58 ülke ile üzerinde en çok ülke olan kıta

2. Asya, 49 ülke

3. Avrupa, 48 ülke

4. Kuzey Amerika, 39 ülke

5. Avustralya, 23 ülke (kıtasız adalar ve Papua Yeni Gine dahil edilmezse sadece iki ülke:

Avustralya ve Yeni Zelanda)

6. Güney Amerika, 14 ülke

7. Antarktika, hiç ülke yok

Dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya’nın toprakları Asya ve Avrupa kıtalarındadır. Devasa Asya

kıtasını bile büyük ölçüde kaplamış olan ülkenin topraklarının çoğu Asya’da olsa da nüfusunun

ve önemli şehirlerinin çoğu Avrupa kıtasına dahildir. Dolayısıyla BM tarafından Avrupa ülkesi

olarak kabul edilir biz de yazıda o şekilde ifade ettik. BM tasnifinde Asya ülkesi olarak

belirlenen Türkiye, bu ve benzeri yazılarda aksi belirtilmedikçe Asya ülkesi olarak yer almıştır.

Sayfa 7 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

Türkiye topraklarının Anadolu yarımadası Asya kıtasında, Trakya ise Avrupa kıtasında yer alır.

kıta nedir Kıta, etrafındaki deniz ve okyanuslarla başka kıtalardan belirgin bir şekilde ayrılan en büyük kara

parçasına verilen isimdir. Çevresindeki adalar da kıtanın bir parçasıdır.

Dünyanın yüzölçümünün %29,2’si karaylave %70,8’i de okyanus ve denizlerle kaplıdır. Karaların

büyük çoğunluğu Kuzey yarımkürede ve Doğu yarı kürededir. Ayrıca dünyadaki karaların ve

dünya nüfusunun çok önemli bir kısmı ekvatorun kuzeyinde ve baş meridyenin doğusunda kalan

dünyanın kuzey-doğu çeyreğinde bulunmaktadır.

kıtalar yarımkürelerin neresinde?

Tamamı kuzey yarımkürede kalan kıtalar Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya kıtalarıdır. Afrika

kıtasının büyük bir kısmı da kuzey yarıkürede bulunmaktadır. Tamamı Güney yarımkürede olan

kıtalar Antarktika ve Avustralya kıtalarıdır. Güney Amerika’nın büyük kısmı ile Afrika’nın yarıdan

az ama önemli bir bölümü ve Asya’nın bazı adaları da Güney yarıkürede bulunmaktadır.

Asya ve Avustralya kıtalarının tamamı, Avrupa ve Afrika kıtalarının çok büyük bir bölümü ile

Antarktika kıtasının büyük kısmı doğu yarıkürededir. Kuzey Amerika ve Güney Amerika kıtaları

tamamen batı yarıkürede kalırken, Avrupa ve Afrika’nın çok küçük bir bölümü ile Antarktika

kıtasının yarıdan az kısmı doğu yarı kürede bulunmaktadır.

Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarına Eski Dünya, coğrafi keşiflerden önce Avrupalılar tarafından

bilinmeyen Kuzey Amerika ile Güney Amerika kıtalarına ise Yeni Dünya denmektedir.

kıta sayısı hakkında Kıta nedir ve en büyük kıtalar hangileridir sorularının cevaplarını yazının başından itibaren

cevaplamaya çalıştık. Avrupa ve Asya kıtalarının haricindeki kıtaların deniz ve/ya okyanuslarla

ayrılmış belirgin sınırları bulunmaktadır. Asya ve Avrupa’nın sınırı da Hazar Denizinden Ural

Dağları’nın Artik Okyausuna çizdiği hattır. Bu sebeple, dünyada kaç kıta var şeklinde bir soru

sorulduğunda, 7 kıta vardır demek mümkün olsa da farklı görüşler de bulunuyor. Aşağıdaki

görüşler dünya kıtalarını (7 kıta) uygun gördükleri şekilde birleştirerek daha az sayıda kıta elde

etmektedir. Birleşen kıtaların isimleri de değişiyor.

Sayfa 8 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

7 kıta modeli: En çok kabul edilen ve Türkiye’de de benimsenen görüşe göre dünyada 7

kıta vardır. Bukıtaların isimleri büyükten küçüğe doğru: Asya, Afrika, Kuzey Amerika,

Güney Amerika, Antarktika, Avrupa ve Avustralya

Avrasyalı 6 kıta modeli: Bu görüşe görüşe Avrupa ve Asya kıtaları, Avrasya kıtası adında tek

bir kıta olarak kabul edilir. Diğer kıtalar değişmez.

Amerikalı 6 kıta modeli: Kuzey Amerika ve Güney Amerika kıtalarının Amerika

kıtası adında tek bir kıta olduğunu kabul eden görüştür. Diğer kıtalar 7 kıtalı modeldeki

gibidir.

5 kıta modeli: Asya ve Avrupa’nın birleşik Avrasya kıtası ve Kuzey Amerika ve Güney

Amerika’nın birleşik Amerika kıtası olduğunu kabul eden görüştür. Diğer kıtalar ayı

şekildedir.

Aşağıdaki modeller daha az benimsenmekle birlikte mevcuttur:

o Olimpiyat bayrağındaki 5 kıta: Olimpiyat Oyunlarının simgesi olan 5 renkteki

çemberler 5 kıtayı temsil eder. İnsan ve ülke olmadığı için Antarktika kıtasını hariç

tutar. Bunlar şöyledir; Avrupa – mavi çember, Asya – sarı çember, Afrika – siyah

çember, Avustralya – yeşil çember ve Amerika – kırmızı çember.

o 4 kıta modeli: Afro-Avrasya kıtası (Afrika+Asya+Avrupa), Amerika kıtası (Kuzey

Amerika + Güney Amerika), Antarktika kıtası ve Avustralya kıtası

o 3 kıta modeli: Afro-Avrasya kıtası, Amerika kıtası ve Antarktika kıtası ki bu kıta

Avustralya kıtasını da içine alan büyük Antarktika’dır.

Sayfa 9 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

kıtaların oluşumu ve süperkıta Pangea kıtası

Süperkıta Pangea ve kıtalar

Son yüzyıldaki tektonik araştırmalar kıtaların bir zamanlar tek parça (süperkıta

Pangea) olduğunu ve büyük bir okyanusla (Panthalassa) çevrelendiğini iddia ediyor. Tüm

kıtaların birleşimi olan jeolojik çağların en büyük kıtasının adı Pangaea ya da Pangea ve bu adın

anlamı ise “birleşik/bütün dünya ana”dır. Süperkıta kavramını ilk ortaya atan kişi ise

jeolog Alfred Wegener, bu kavramı açıkladığı teorisinden Kıtaların ve Okyanusların Doğuşu adlı

kitabında bahsetmiştir.

Tüm dünya karaları farklı süper kıtalar halinde bulunuyordu. Ancak bundan 300 milyon yıl önce,

Paleozoik zamanın sonlarında birleşen tüm kıtalar, Pangea kıtasını oluşturdu. Pangea’nın ise 175

milyon yıl önce tekrar ayrılmaya başladığı ve milyonlarca yıllık ayrılma sürecinin sonunda

günümüzdeki kıtaları oluşturduğu düşünülmektedir. Birtakım jeolojik delillerin yanısıra kıtaların

şekilleri de bu teoriyi desteklemektedir. Örnek olarak Afrika kıtasının, Kuzey Amerika kıtasının

güneyindeki Meksika Körfezine ve Güney Amerika kıtasının doğu kıyılarına bir lego parçası gibi

yerleşebileceği görülmektedir. O dönemde şimdikinin aksine güney yarıküredeki kara oranı

daha fazlaydı ve tek bir okyanus, dev Panthalassa Okyanusu, Pangaea kıtasını çevreliyordu.

Süperkıta önce kuzey ve güney olarak ikiye ayrıldı. Daha sonra ise kuzeyde ve güneyde kalan

dev kara parçaları doğu-batı yönlü olarak koptu. Kuzeyde kalan ana kıtanın adı Laurasia ve bu

kıta şimdiki Kuzey Amerika, Avrupa ile Asya kıtalarının birleşiminden oluşuyor. Güneyde kalan

kıtanın adı ise Gondwana‘dır. Gondwana, Güney Amerika, Afrika, Avustralya ve Antarktika

kıtaları ile Hindistan alt kıtasıyla Arap yarımadasından oluşuyor. Hindistan levhasının Asya

Sayfa 10 / enNler.net | En Büyük Kıtalar: Asya Kıtasından Avustralya’ya

kıtasıyla çarpışarak birleşmesi sırasında da dünyanın en yüksek dağları olan Himalaya dağlarının

oluştuğu düşünülmektedir.

Bu yazı ilk olarak en büyük kıtalar: asya kıtasından avustralyaya adlı yazıda, enNler.net enn

bilgi kaynağında yayınlanmıştır.

Ülke sayıları ve kıta nüfusları Birleşmiş Milletler nüfus veritabanından alınmaktadır.

Yazıda verilen oranlar ve sayıların toplamları yuvarlamadan dolayı farklı sonuçlar verebilir.

Coğrafya, Dünyanın enleri, En büyük, En kalabalık, Enler, Kıtalar, Öne Çıkanlar

Afrika, Antarktika, Asya, Avrupa, Avustralya kıtası, en büyük kıta, Güney Amerika, Kuzey

Amerika