MADEN ARAMA SAFHALARI

1. Genel Jeolojik Çalışmalar2. Yüzeysel Prospeksiyon3. Derin Prospeksiyon4. Değerlendirme5. İşletme

GENEL JEOLOJİK ÇALIŞMALAR

1/25000 Ölçekli jeolojik harita yapımı Cevherleşmeler, önemli ayrışma zonları,eski veya yeni maden işletme ve

arama yerleri haritaya işlenir Maden jeolojisiyle ilgili veriler belli simgelerle gösterilir

Haritada mineralizasyonun karakteristik elementleri element simgesi ile, karakteristik mineralleri küçük harfler ile başlayan simgeler ile gösterilir : Altın (element) için Au Bakır (element) için Cu Hematit (mineral) için he Mika (mineral) için mi

GENEL JEOLOJİK ÇALIŞMALAR (devam)

Önemli görülen hususlar 1/25 000 ölçekli haritaya abartılarak geçirilmelidir Cevherleşmelerin ayrıntılı krokileri yapılır Cevherleşmelerin coğrafik koordinatları saptanır Örnek alınarak kaba determinasyonları yapılır Metalik mineralizasyonlar yanında endüstriyel hammaddelere de önem verilir Topoğrafik haritalarda bazı yerleşme yerlerinin, mevkilerin, derelerin, tepelerin

isimlerine dikkat edilirArjantin : gümüş ülkesi anlamındadır

Kıbrıs : cupros (bakır) kelimesinden türemiştir Yakutistan : yakut madenlerinden dolayı Gümüşhane : eski yerleşim yeri madenlerin yanında Diyarbakır : bakır madenlerinden dolayı (? veya Diyar'ı Bekir) Sarıyer : limonitli, ayrışmış kayaçlardan dolayı

Daha ayrıntılı incelemeye gerek olup olmadığı belirtilir

ETKİ ALANI

Etki alanı bir örnek veya bir ölçümün (analiz sonucu, kalınlık, yoğunluk, tenör, vb.) temsil ettiği alandır. Etki alanı bir doğru parçası, bir yüzey parçası veya bir hacim olabilir.

ETKİ ALANINI BELİRLEYEN ANALİTİK YORUMLAR

Göreceli değişim kuralına göre

ETKİ ALANINI BELİRLEYEN ANALİTİK YORUMLAR

En yakın noktalar kuralına göre

ETKİ ALANINI BELİRLEYEN JEOLOJİK YORUMLAR

(En yakın noktalar kuralına göre)

ETKİ ALANINI BELİRLEYEN JEOLOJİK YORUMLAR (devam)

TENÖR

Cevherdeki faydalı element, bileşim veya mineral oranıdır

Tenör genellikle ağırlık bakımından % olarak hesaplanır. Nadir ve kıymetli elementler için ppm veya ppb olarak hesaplanır Kırıntı yataklar ve bazı endüstriyel hammaddeler için gr/ton, kg/ton,

gr/m3 ve kg/m3 olarak hesaplanan tenörler vardır. Tenör genellikle virgülden sonra iki hane hassasiyetiyle ifade edilir.

Örnekler ; % 1,03 Cu % 0,59 U3 O8

4,26 gr/m3 Au

1. Cevher kütlesinden alınan bir adet örneğe ait tenör.

2. Cevher kütlesinin tümünü temsil eden tenör. Birçok örnek Ortalama TenörTam örnek Ortalama Tenör

3. Cevher kütlesinin bir kısmını temsil eden tenör. Birçok örnek Kısmi Ortalama TenörKısmi Tam örnek Kısmi Ortalama Tenör

4. Bir partiyi temsil eden tenör. "Parti" bir maden yatağından çıkarıldıktan sonra yığın veya stok halinde tutulan veya hareket halinde olan bir aradaki malzeme için kullanılan bir deyimdir.

Tam örnek Ortalama Parti Tenörü

5. Bir kısmi partiyi temsil eden tenör. Kısmi Tam örnek Ortalama Kısmi Parti Tenörü

ETKİ ALANININ NİTELİĞİNE GÖRE TENÖR ÇEŞİTLERİ

Tenör değerleri hangi örnek veya örneklerden itibaren hesaplandıysa o örneğe veya örneklere ait etki alanını temsil eder

EKONOMİK KRİTERLERE GÖRE TENÖR ÇEŞİTLERİ

1. Sınır tenör ( = limit tenör = cut off grade ) 2. İşletilen en küçük tenör (asgari tenör)3. İşletme tenörü

ts : Sınır tenör A : Arama masrafları. Maden jeoloğu bu masrafları hesaplayabilmelidirY : Yatırım masraflarıİ : İşletme masraflarıZ : Zenginleştirme masraflarıT : Taşıma masraflarıM : Metalürji (=izabe) veya mamul madde yapım masraflarıR : Rezerv. Jeolojik, cevher rezervidiri : İşletme randımanı

i = Endüstriyel Rezerv / Jeolojik Rezervz : Zenginleştirme randımanı. m : Metalürji veya mamul madde yapım randımanı. v : Fiyat. Rezerv biriminin (ton, m3 ,vb. ) fiyatı. Masraflar aynı para birimindeNOT : kazanç, amortisman, faiz, enflasyon, işletme süresi, rekabet gibi faktörler de vardır

YÜZEYSEL PROSPEKSİYON SONUNDA SINIR TENÖR HESABI

v.))100/m(.)100/z(.)100/i((.R

)MTZİYA(100Ts

Sınır tenör düşük (OLUMLU) Sınır tenör yüksek (OLUMSUZ)

Ulaşım kolay Ulaşım zor

İklim elverişli İklim elverişsiz

Piyasa talebi çok Piyasa talebi az

Modern işletme İlkel işletme

Mali kolaylıklar Mali sorunlar

Büyük rezerv Küçük rezerv

Tek cevher kütlesi Parçalı cevher kütleleri

İri Taneli İnce taneli

Serbestleşme derecesi büyük Serbestleşme derecesi küçük

Değerli yan ürün Zararlı yan ürün

Monometal - Monomineral Polimetal - Polimineral

Örtü yok – sığ cevher (açık işletme) Derin cevher (kapalı işletme)

Sağlam yan kayaç Problemli yan kayaç

Yeraltı suyu yok Yeraltı suyu var

YAKLAŞIK SINIR TENÖR DEĞERLERİ

Element, mineral, bileşim

Yatak türü Sınır Tenör Tenör birimi

KROM OKSİT ORTOMAGMATİK 10 - 50 % Cr2O3

BAKIR PORFİRİ BAKIR 0,3 - 2 % Cu

BAKIR HİDROTRMAL DAMAR 0,6 - 4 % Cu

ALTIN VOLKANİK EPİTERMAL 6 - 30 Gr/ton

ALTIN PLÜTONİK HİDROTERMAL 4 - 12 Gr/ton

DEMİR PREKAMBRİYEN 25 – 50 % Fe

DEMİR OOLİTİK 30 – 60 %Fe

KURŞUN+ÇİNKO MASİF SÜLFİT 5 - 25 % Pb+Zn

MANGANEZ TORTUL 15 - 40 % Mn

MANGANEZ HİDROTRMAL DAMAR 7 - 15 % Mn

MOLİBDEN PORFİRİ MOLİBDEN 0,1 – 0,6 % Mo

MOLİBDEN PORFİRİ BAKIR ALT ÜRÜN 0,003 – 0,05 % Mo

URANYUM WITWATERSRAND 0,02 – 0,15 % U3O8

URANYUM TORTUL (KUMTAŞI İÇİNDE) 0,1 – 1 % U3O8

URANYUM HİDROTRMAL DAMAR 0,1 – 2 % U3O8

TENÖR HESAPLAMA YÖNTEMLERİAritmetik ortalama :

Ağırlıklı ortalama :

Eştenör diyagramlarından

ÇOK YÜKSEK VE ÇOK DÜŞÜK TENÖRLER

Lokal ve doğal anomaliler

Yanlış örnekleme

Analiz hataları

UYGULAMA > tmax ortalamaya dahil edilmez > tmax yerine en yakın 2, 4 veya 6 örneğin ortalama değeri konulur > tmax yerine > tmax + en yakın en yakın 2, 4 veya 6 örneğin tenörü birlikte

alınarak bir ortalama değer hesaplanır. > tmax yerine > tm (> tmax dahil)

ÇOK YÜKSEK TENÖR > tmax

tmax = tm ( 1 + 0,2 n )

Düzenli yataklarda (tortul, porfiri bakır, bazı plaser yataklar) : tmax = tm x 8Yarı düzenli yataklar (kalıntı, plaser, ortomagmatik, metamorfik : tmax = tm x 4Düzensiz yataklar (oksidasyon-sementasyon, pegmatitik, pnömatolitik, hidrotermal, volkanojenik) : tmax = tm x 2

Ampirik formül

Ampirik yöntemler

ÇOK DÜŞÜK TENÖR < tmin

< tmin = Asgari tenör

UYGULAMA < tmin ortalamaya dahil edilmez tm > ts ise < tmin ortalamaya dahil edilir < tmin jeolojik ve işletme faktörlerine göre ortalamaya dahil edilir