View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
| 1
› Prof. dr. Wim Tops
› Afdeling Neurolinguïstiek
› Faculteit Letteren
Iedereen gelijk?!
Aanpak van leerstoornissen
op school
| 2
| 3
Hokjesdenken verdwijnt …
| 4
| 5
EXECUTIEVE FUNCTIES
EXECUTIEVE FUNCTIES
COGNITIE COGNITIE
PERSOONLIJKHEID PERSOONLIJKHEID
Executieve functies
› Processen voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag
› Essentieel in het dagelijks leven maar ook op school
› Actieve bijdrage bij tot de ontwikkeling van adequate leer- en studiestrategieën
| 6
| 7
Executieve Functies
Inhibitie impulscontrole, stoppen met bepaald
gedrag wanneer de situatie dat
vereist
Cognitieve flexibiliteit omgaan met verandering
Emotieregulatie emoties in goede banen leiden
Initiatief nemen uit zichzelf aan een taak of activiteit
beginnen
Werkgeheugen tijdelijke informatie opslaan
Plannen en organiseren plannen = vooruit denken,
organiseren = informatie structureren
en hoofdlijnen bepalen
Ordelijkheid en netheid opruimen en ordenen
Gedragsevaluatie beoordelen van een taak of gedrag
Zintuigen Kortetermijngeheugen Langetermijn-geheugen
Zwakke executieve functies
› Kinderen met leerstoornissen
› Kinderen met taalstoornissen
› Kinderen met motorische problemen
› Kinderen met gedragsproblemen
› Kinderen met autisme
› …
| 9
Voorbeeld 1
Werkgeheugen = tijdelijke opslagplaats van taak-relevante informatie
Hier les filles …………………. (wandelen) à la mer.
1.Vertaal wandelen: se promener
2.Hier = gisteren gebruik van passé composé
3.Les filles = 3e persoon meervoud
4.Wederkerige werkwoorden vervoegen met être
5.Accord du participe passé
Hier les filles se sont promenées à la mer.
| 10
Voorbeeld 2
Jan zet twee dozen op een plank. Elke doos is 45 cm. De plank is 1m lang. Hoeveel ruimte blijft er over?
1.1m = 100 cm
2.2 dozen van 45cm
3.2 x 45 = 90cm
4.Ruimte over = verschil = min
5.100 – (2 x 45) =
6.100 cm – 90 cm = 10 cm
Er blijft 10 cm over.
| 11
Aandacht en concentratie
• concentratieproblemen
• verhoogde afleidbaarheid
• vergeetachtigheid en verstrooidheid
Oriëntatie in tijd en ruimte
• moeilijk klok lezen
• zwak gevoel voor tijd en ordening in tijd
• weg vinden, begrippen links, rechts, voor, na, boven, onder zijn moeilijk
• moeizaam en moeilijk leesbaar geschrift
• onhandigheid
Geassocieerde problemen bij OS
Orde en structuur
• taken vergeten
• agenda onvolledig ingevuld
• moeilijk orde houden, allerlei dingen verliezen
Geheugen
• problemen met onthouden van losse, op zichzelf staande gegevens
• problemen met complexe opdrachten
• afspraken en spullen vergeten
Sociale vaardigheden
• weinig zelfvertrouwen
• emotionele of sociale problemen, gedragsproblemen
• faalangst
EVALUATIE
Wat wil je meten/weten?
| 14
Evaluatie
› Toetsen = steekproef van kennis/vaardigheden
› Beoordelen
| 15
DO!
› Duidelijke vraagstelling
› Enkelvoudige vragen
› Heldere lay-out
› Licht schooltaalwoorden toe (bladwijzer)
› Graduele opbouw
• “Zuivere vragen” met 1 doel (weinig executieve functies)
• Complexere vragen met verschillende doelen (veel executieve functies)
| 16
DO!
› Toetsvragen zijn identiek aan oefeningen uit de klas (ook qua formulering)
› Tempo mag geen bepalende factor zijn (= executieve functie)
› Maak toetsen niet te lang
› Authentiek (leefwereld)
› Voorstelbaar
› Gespreide evaluatie (zelf – peer – leerkracht)
| 17
DON’T!
› Dubbelzinnigheden
› Vage formuleringen
› Te klein lettertype
› Te weinig witruimte
› Figuren zonder toelichting
| 18
DON’T!
› Vragen zijn niet transparant
› Leerling heeft veel tijd nodig om vragen te ‘ontcijferen’
› Geen analogie met geoefende
› Ver van het bed show (bv. een bankdirecteur heeft …)
| 19
Hoe optimaal ondersteunen?
| 20
Ondersteuning op school
op schoolniveau
op klasniveau
op individueel
niveau
Remediëren
Stimuleren
Compenseren
Dispenseren
Beleid rond
ontwikkelings-
stoornissen
Op schoolniveau
| 22
Verschillende meningen… Als ouder van een kind met dyslexie wil ik dat mijn
zoon beroep kan doen op alle mogelijke
ondersteuning op school. Al die faciliteiten voor
leerlingen met een stoornis, dat is niet
eerlijk voor de andere leerlingen!
Zal door het overvloedig inzetten van sticordi-maatregelen de inspanning van leerling en school wegvallen en
ontnemen we op die manier leerkansen van leerlingen?
VN-Verdrag over rechten van personen met een handicap Vlaamse gelijkekansen- en gelijkebehandelingsdecreet
Wettelijk kader
• VN verdrag
• Recht op onderwijs van personen met een
handicap
• Handicap = niet uitsluitend medisch
probleem, maar wel ‘sociale drempel’
• Inclusief van aard
• Recht op redelijke aanpassingen die niet
disproportioneel zijn weigering =
discriminatie
M-decreet
› Start op 1 januari 2015 (1 september 2015)
› Inclusief onderwijs
› Recht op redelijke aanpassingen in gewoon onderwijs
› Hervorming van buitengewoon onderwijs
› Prominentere rol voor CLB’s
› Controle door de overheid
› Aanpassingen en maatregelen voor alle leerlingen
› Toepasbaar op school- en klasniveau
› Niet-stoornis specifiek
Universeel ontwerp
http://www.cast.org/udl
Wat leren? •Presenteer inhoud en informatie op verschillende manieren •Voorzie verschillende manieren van voorstelling (visueel, auditief, voorbeelden, …) Hoe leren? •Voorzie verschillende manieren waarop leerlingen kunnen aangeven wat ze kunnen/weten Waarom leren? •Stimuleer de interesse en de motivatie om te leren
Wat leren? • Bied alternatieven voor auditieve informatie • Bied alternatieven voor visuele informatie • Vb. Gebruik van You Tube filmpjes
Hoe leren? • Mondeling overhoren in plaats van schriftelijk • Gebruik van (sociale) scripts • Ondersteun planning en organisatie • Vb. Leersleutels
Waarom leren? • Gebruik authentieke en relevante leerinhouden • Vermijd bedreigende situaties (bv. vooraan in de klas spreken) en
afleiding (bv. omgevingsgeluiden)
Op klasniveau
| 30
• Onderwijsfaciliteiten • Examenfaciliteiten
Faciliteiten en ondersteunende maatregelen
Leerkracht
Zorgcoördinator
Zorgleerkracht
Student
Stimulerend Compenserend Remediërend Dispenserend STICORDI-maatregelen (Henneman, 1989)
STIMULEREN
•Socio-emotioneel welbevinden (begrip en succeservaringen)
•Relatie leerkracht – leerling
REMEDIËREN
•Taakgericht oefenen met als doel het halen van de norm
•Extra instructie/extra oefening
COMPENSEREN
• Hulpmiddelen worden ingezet en gebruikt om de leerdoelen te behalen
DISPENSEREN
• Vrijstellen van onderdelen van het leerplan
Leerkrachtperspectief versus leerlingperspectief
• Leerkracht past zich aan een zwakte van de leerling
• Leerling compenseert zelf een zwakte om leerdoelen te bereiken
Groeiperspectief
• Metacognitie stimuleren
• Zelfredzaamheid stimuleren
Oplossingsgerichte aanpak (Steenbeek-Planting & Kleijnen, 2011)
• Nadruk op verantwoordelijkheid van de jongere (sterktes)
• Zwaktes niet loskoppelen of isoleren
• Actief oplossingen laten formuleren
• Gezamenlijke inzet van school, leerkracht en leerling
› Verminderde verwerkingssnelheid
› Zwak werkgeheugen
› Problemen met oproepen uit langetermijngeheugen
› Minder efficiënte leesbegripstrategieën
› Meer tijd
› Geheugenkaarten, formularie, ZRM
› Voorleessoftware, spellingcontrole
› ...
CONCREET
Op individueel niveau
| 36
Metacognitie (zelfbewust maken)
Leerstrategieën aanscherpen
Transfer maken van nieuw geleerde vaardigheden en kennis
Zelfcontrole verbeteren
•Zelfcontrolemethodes (vb. HOERA)
•Studiewijzers
Executieve functies trainen
› Sensibiliseren (ouders, leerkrachten, ...)
› Informeren (kennis over de stoornis vergroten)
Ruimer beeld schetsen van dyslexie en dyscalculie
› Zelfinzicht vergroten
› Aanzet tot sterktezwakteanalyse
Aanzet tot concreet plan van aanpak
Psycho-educatie
Recente initiatieven voor jongvolwassenen • Studeren met dyslexie: UGent, cel Diversiteit en Gender:
www.dyslexie.ugent.be
• Proef op de som: Artevelde, www.studerenmetdyscalculie.be
• Geprikkeld om te weten: Artevelde, www.studerenmetautisme.be
Psycho-educatie
Vragen?
| 40
Bedankt voor jullie aandacht!
| 41
Recommended