Միսաք Մեծարենց

Միսաք Մեծարենց

Կենսագրություն

Մեծարենց ՄիսաքԿարապետի (իսկական

ազգանունը՝ Մեծատուրյան, հունվար, 1886,Խարբերդի

Բինկյան գյուղում (ԱրևմտյանՀայաստան, Ակն քաղաքին

մերձ)–22.6.1908, Կ.Պոլիս), հայ բանաստեղծֈ

Ծնվել է առևտրականի ընտանիքում, սովորել էհայրենի գյուղի Մեսրոպյան վարժարանում, ապա՝ Սվազի Արամյան դպրոցում (1894-96) ևՄարզվանի «Անատոլիա» գիշերօթիկ քոլեջում

(1896-1901)։ 1902–ին ընտանիքի հետտեղափոխվել Կ.Պոլիս, որտեղ մինչև 1905–ը

սովորել է Ղալաթիայի Կեդրոնականվարժարանումֈ Ուսումն ընդհատել է

սաստկացող հիվանդության պատճառովֈ

Գրել սկսել է 1901–իցֈ 1903–ից տպագրվել է պարբերականմամուլումֈ Աշխատակցել է արևմտահայ շատ

հրատարակությունների՝ «Մասիս», «Հանրագիտակ», «Արևելյանմամուլ», «Լույս», «Սուրհանդակ», «Մանզումեի էֆքյար»,

«Բյուզանդիոն»։ Աշակերտական տարիներին չափածո փորձերըհավաքել է «Բաբախումներ» ձեռագիր տետրումֈ Կենդանության

օրոք, 1907–ին, Կ.Պոլսում լույս է տեսել Մեծարենցիբանաստեղծությունների երկու ժողովածու՝ «Ծիածան», «Նոր

տաղեր»։ Ուսումնառության տարիներին Մեծարենցըծանոթանում է հայոց պատմությանը, հայ և համաշխարային

գրականությանը, սովորում է ֆրանսերեն և անգլերեն: Բայց նրանվիճակված չէր ավարտել Կեդրոնական վարժարանը:

1905 թվականին հիվանդության վատթարացման պատճառով բժիշկներըխորհուրդ են տալիս ընդհատել ուսումը... Մահացու հիվանդության`

թոքախտի նշանները երևացել են դեռ տարիներ առաջ: Պատճառը եղել էրճակատագրական մի դեպք: Սվազում մի խումբ տղաներ, շփոթելովիրենց թշնամիների հետ, թիկունքից դանակահարում են նրան:

Հարձակման հանկարծակիությունը, մանավանդ արյան տեսքը շատ ենվախեցնում երկչոտ տղային: «Ամեն խնամք ու ջանք թափեցավ` զինքըհիմնապես դարմանելու համար արագորեն,-վկայում է հուշագիրը,-բայցայդ սարսափը տեղավորվել էր իր արբունքին հասած տարիներուն, պիտի ընդլայնվեր ու փոխակերպվեր թոքախտի` Միսաք Մեծարենց

բանաստեղծին կյանքը կարճելով»: Հիվանդությունը գնալով խորանում է: Հարազատները, բարեկամները, ընկերները ամեն ջանք գործ են դնում

պատանի բանաստեղծին փրկելու համար, սակայն ապարդյուն: Մահացել է թոքախտից, 1908-ին:

Մեծարենցի գրական ժառանգությունըբաղկացած է ավելի քան 130 քնարական

ոտանավորից, շուրջ մեկ տասնյակ արձակբանաստեղծություններից ու պատմվածքից և

մի քանի գրական–քննադատականհոդվածներից, որոնցում շարադրել է իր

ստեղծագործական սկզբունքները, պաշտպանվել թշնամական

քննադատությունիցֈ

Մեծարենցը սկսել է գրել 15-16 տարեկան հասակից: Իր առաջինոտանավորները հավաքել է մի տետրում` «Բաբախումներ» խորագրով, սակայն այդ շարքը լույս չի տեսել: 1907 թ նա

տպագրում է «Ծիածան» և «Նոր տաղեր» ժողովածուները: Մ. Պեշիկթաշյանից և Պետրոս Դուրյանից հետո Մեծարենցը նորաստիճանի բարձրացրեց արևմտահայ պոեզիան, արտացոլեց

դարասկզբի թուրքահայ կյանքի բարդ և հակասականպայմաններում ապրող ու տառապող առաջավոր անհատիհարուստ ներաշխարհըֈ Ընդդիմանալով սուլթանական

ռեակցիային, ազգային և սոցիալական ճնշմանը՝ Մեծարենցըստեղծեց մարդասիրական խոհերով, կյանքի ու բնության հերոսիկերպար, արտահայտեց դեմոկրատական խավերի երազանքըարտադրության ու ներդաշնակ աշխարհի մասինֈ Մեծարենցը

բնության լավագույն երգիչներից է հայ պոեզիայումֈ

Բնության աստվածացումը նրան հանգեցրել է յուրօրինակպանթեիստական ըմբռնումների («Ինր արբեցությամբ...»)։ Մեծարենցիաշխարհայացքի ու ստեղծագործության բնորոշ կողմերից մեկը նրա

մարդասիրությունն է, որն ունի որոշակիորեն արտահայտվածդեմոկրատական բովանդակությունֈ Հակադրվելով անկումայինգրականության «անմարդկային անձնաբանությանը», Մեծարենցըգտնում էր, որ բանաստեղծի կոչումը պետք է լինի սիրո, գթության ևանձնազոհության քարոզըֈ Նրա քնարական հերոսը երազում է

«անանձնական ուրախություն», որը նա պետք է պարգևի բոլոր կենդանիէակներին և, առաջին հերթին, «պարզ մարդերուն՝ գեղջուկներուն ու

բանվորին» («Տո՛ւր ինձի, Տե՛ր...», «Ըլլայի, ըլլայի» բանաստեղծաշարը)։ Մեծարենցը իր մի շարք երկերում կերտել է արևմտահայ գյուղի կյանքի ևաշխատանքի հովերգական պատկերներ («Ջրտուք», «Որթին տերևը»,

«Տկճորին երգը»)։

Մեծարենցի բանաստեղծական արվեստը շատ կողմերով կապված էդասական ռոմանտիզմի և սիմվոլիզմի հետֈ Նա արևմտահայ

պոեզիայում առաջ քաշեց բանաստեղծական պատկերի կառուցման նորեղանակներ, ընդգծվեց բառի փոխաբերական իմաստը, կատարելության

հասցվեցին ոտանավորի ձևերըֈ Սակայն, ընդհանուր առմամբ, Մեծարենցը հեռու է մնացել սիմվոլիզմի անհատապաշտականբովանդակությունից և ուրբանիստական թեմատիկայիցֈ Նրա

ստեղծագործության վրա մեծ ազդեծություն են թողել հայ միջնադարյանպոեզիան և ժողովրդական բանահյուսությունըֈ Մեծարենցի

ստեղծագործությունն իր հերթին ներգործել է արևմտահայ և արևելահայպոեզիայի վրա, հատկապես բնության պատկերների յուրացման, մարդուև բնության փոխհարաբերության գեղարվեստական մեկնաբանության

հարցումֈՄեծարենցը սիրում էր գիշերը: Գիշերային մենակությունը,

հանգստությունն ու լռությունը: Այդ իսկ պատճառով էլ նա շատ էր գրումգիշերվա մասին: Օրինակ՝ «Ձմռան պարզ գիշեր»-ը:

[խմբագրել]