İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3T RİSK...

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Türkiye’de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi

Şubat 2014 - Antalya

3T RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Erkan Serdar SERTER

İSG UZM. YRD.

Endüstri Müh.

1. 3T Risk Değerlendirmesi yönteminin temel ilkeleri

2. Tehlikelerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi

• İşletmede yapılan farklı işlerin listelenmesi

• Değerlendirmeye alınacak işin seçilmesi

• Tehlikelerin belirlenmesi ve risklerin puanlanması

3. Sonraki faaliyet / iyileştirmeler için öneriler

2

Finlandiya’da geliştirilmiştir (Dr. Heikki Laitinen).

Finlandiya’da çok sayıda işyerinde kullanılmaktadır.

Türk firmalarının iş sağlığı ve güvenliği koşulları ve Türk mevzuatı dikkate alınarak Türkiye`deki firmaların kullanımına uyumlu hale getirilmiştir.

Modüler yapısı küçük, orta ya da büyük ölçekli her tür işletmede kolaylıkla kullanımını sağlamaktadır.

İSGİP projesi çerçevesinde metal, inşaat ve maden sektöründeki firmalara uygulanmaktadır.

İşyerleri farklı modüllerden ihtiyaç duyduklarını seçebilmektedir, bu önemli bir esneklik sağlamaktadır.

Yeni pratik bir risk matrisi önermektedir. Riskin olasılık boyutuyla ilgili pratik bir yaklaşımı vardır.

Planlama ve Eğitim: Yönetim kadrosunun ve çalışanların taahhüt ve

katılımını sağlamak,

Geçmiş iş kazaları, meslek hastalıklarına dair kayıtları incelenmek, tehlikelerle ilgili mühendis, ustabaşı ve iş güvenliği uzmanların ve işyeri hekimlerinin bilgisine başvurmak,

3T RD yönteminin uygulanması ile ilgili eğitim vermek,

Risk değerlendirmesini gerçekleştirmek amacıyla işyerini birimlere/bölümlere ayırmak,

Her birim/bölümde kullanılacak özel 3T RD modüllerini belirlemek,

Risk değerlendirmesi yapmak,

• Sahada dolaşıp süreçleri gözleyerek, çalışanlar ve mühendislerle fikir alışverişi yaparak tehlikeleri belirlemek,

• Yönetici ya da yönetici temsilcisi, ilgili mühendisliler, ustabaşları, uzmanlar, işyeri hekimi ve işçi temsilcileriyle beyin fırtınası yaparak risk puanlarını ve alınacak önlemleri belirlemek (son karar üst yönetimin).

İyileştirme için alınacak önlemleri uygulamak ve izleme çalışması yapmak.

7

Kontrol & İzleme Amirlerin denetimi, teftişler

Tehlikeyi

ortadan kaldır Tehlikeyi

kontrol altına al

Riskleri

değerlendir

Tehlikeleri

belirle

Talimat & Eğitim İş talimatı, bütün çalışanların

eğitimi

İşyeri Risk Değerlendirmesi

Bir kaza veya hastalığın meydana gelme olasılığı ile

Meydana gelebilecek yaralanma veya sağlık sorununun potansiyel şiddetinin birleşimidir.

1. Hafif şiddetli Hafif yaralanma veya rahatsızlık

2. Orta şiddetli

Uzun süreli yaralanma veya rahatsızlıklar; basit yaralar, kırıklar gibi

3. Son derece şiddetli

Kalıcı sakatlık veya rahatsızlık veya ölüm (amputasyonlar, ikinci veya üçüncü derece yanıklar, kafatası kırıkları, kanser, astım, vb.)

- Söz konusu hastalık veya maruziyetin yol açabileceği en şiddetli yaralanma veya sağlık sorununun şiddeti ne olabilir?

Tahmin etmek zordur.

Geçmiş 10 yılda bir kaza olmamış olsa bile yarın olabilir.

Olasılığın olması gerekenden az tahmin edilmesi kaza olasılığını artırır.

Çünkü önlem alınmayacaktır, farkındalık olmayacaktır.

Güvenlik Standartlarına Uyumun Belirlenmesi

Kazaların gelecekte meydana gelme olasılıklarını tahmin etmek güçtür.

Güvenlikle ilgili yönetmelikler hangi tehlikelerin işyerlerinde kabul edilemez olduğunu ortaya koymaktadır.

Olasılığı öngörmeye gerek yoktur.

Mevcut kontrol önlemlerinin ortaya konmasını öneriyoruz

Düzgün kontrol önlemlerinin alınması kaza/hastalık olasılığını azaltır

Yönetmeliklerle kıyaslamak kolaydır

Harekete geçilmesi gereken alanları ortaya çıkarır

Ola

sılık

1. Düşük 1. Kontrol Düzeyi

Yeterli

Uyu

mlu

luk

2. Orta 2. Bazı İyileştirmeler

Gerekli

3. Yüksek 3. Ciddi

İyileştirmeler Gerekli

1. Kontrol düzeyi yeterli / sorun ortaya çıkmadı

2. Bazı kontrol önlemleri iyileştirilmeli / sorunlar ortaya çıktı

3. İyileştirmelere ciddi ihtiyaç duyuluyor / sık sık sorun çıkıyor

Aşağıdaki durumlarda kontrol önlemleri yeterlidir: a) Makine, araç ve yapılar mevzuat ve standartlara uygun b) İşler güvenli ve sağlıklı ortamda yürütülecek şekilde tasarlanıp

düzenlenmiş c) Çalışanlar eğitim almış ve doğru (güvenli) bir şekilde

çalışıyorlar

15

Mevcut kontrol

önlemlerinin düzeyi

Yaralanma & hastalıkların potansiyel

şiddeti

Hafif Ciddi Vahim

Kontrol önlemleri yeterli1) /

sorun çıkmadı 1 1 2

İyileştirmeye ihtiyaç var /

sorunlar çıktı 2 3 4

Kayda değer iyileştirme

gerekli /

Sık sık sorun çıkıyor 3 4 5

Alınan önlemler ve yapılan kontroller aşağıdaki durumlarda yeterli olur: a) makine, araç ve her türlü yapının yasa ve standartlara uygun olması b) işlerin, güvenli ve sağlıklı yürütülecek şekilde tasarlanıp düzenlenmesi

c) çalışanların eğitim almaları ve doğru (güvenli) bir şekilde çalışmaları

3T Risk Değerlendirmesi Matrisi

16

Mevcut kontrol

önlemlerinin düzeyi

Yaralanma ve hastalıkların potansiyel şiddeti

Hafif Ciddi Vahim

Kontrol önlemleri yeterli /

sorun çıkmadı

1: Risk önemsiz. 1: Hafif risk.

Durumu

gözlemlemeye

devam ediniz.

2: Küçük risk.

Sorunların kontrol

altında olmasını

sağlayın.

İyileştirmeye ihtiyaç var /

sorunlar çıktı

2: Küçük risk.

Durumu

gözlemlemeye devam

edin ve kolay

önlemleri uygulayın.

3: Orta derece risk.

Uygun önlemleri

planlayıp uygulayın.

4: Büyük risk.

Önlemleri hızla

planlayıp

uygulayın.

Kayda değer iyileştirme

gerekli / Sık sık sorun

çıkıyor

3: Orta derece risk.

Uygun önlemleri

planlayıp uygulayın.

4: Büyük risk.

Önlemleri hızla

planlayıp uygulayın.

5: Vahim risk.

Derhal önlemleri

planlayıp

uygulayın.

3T Risk Değerlendirmesi Matrisi: Açıklamalar

17

İnşaat sektörü için Risk Değerlendirmesi kontrol listesi

1. Yürüyüş yolları, erişim yolları, merdiven ve basamaklar 2. İskele, geçici platformlar ve çalışma platformları 3. Düşme ve çarpmaya karşı koruma 4. Elektrik ve aydınlatma 5. Düzen ve temizlik 6. Makine ve ekipman 7. Yangına karşı koruma 8. Fiziksel tehlikeler 9. Kimyasal tehlikeler 10.Kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları 11.Psiko-sosyal stres faktörleri 12.İlk yardım ve acil durum hazırlıkları 13.Sosyal tesisler 14.Diğer tehlikeler

18

1. Yürüyüş Yolları, Geçiş Yolları, Basamak ve Merdivenler

• Merdivenler iyi durumda, yalnızca geçici erişim ya da tek

elle kısa dönemli hafif iş için kullanılır • Yeterince geniş • Hiç engel yok, kaygan değil • Düşmeye neden olabilecek hiçbir açıklık ya da çatlak yok • Yüksekte yapılan çalışmalarda insanların düşmesini

önlemek için korkuluk, ve ara korkuluk ve topuk levhası var

• Objelerin düşmesini önlemek için binanın girişine uygun çatı yapılmış

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

20

21

2. İskeleler, Geçici Platformlar ve Çalışma Platformları Tüm iskele tipleri •Uygun bir şekilde kurulur ve kullanmadan önce denetlenir •Uygun durumdaki korkuluklar, ara korkuluklar ve topuk levhası •Çalışma platformuna güvenli erişim (merdivenler ve basamaklar) •Çalışma platformu yeterince geniş, engeller yok, kaygan değil,

düşmeye neden olabilecek açıklık ya da çatlak yok Sabit iskele: •Temel, ankraj ve güçlendirme(çapraz) uygundur Seyyar iskele: •Kilitlenebilir tekerlekler, iç merdivenler Asma iskele: •Sağa sola hareket etmemek üzere sabitlenmiş, taşıyabileceği en fazla yük kapasitesi raporlanmış, belirli aralıklarla kontrol edilir

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

23

3. Düşmeye ve Çarpmaya Karşı Koruma •Zemindeki açık kenarlarda, asansör boşluklarında vs. üçlü kenar koruması; korkuluk, ara korkuluk ve topuk levhası. •Korkuluk olmayan alanlar uygun bariyerlerle ayrılır •Zemindeki açıklıklar sıkı ve işaretlenmiş kapaklarla örtülür •Kazı alanı uygun bariyer ya da korkuluklarla ayrılır

4. Elektrik ve Aydınlatma •Şantiyedeki elektrik dağıtımı uygun bir şekilde planlanır •Dağıtım panelleri ve kablolar uygun durumda

•Uygun bir şekilde yerleştirilir ve korunur •Yapay aydınlatma iş güvenliği ve kalite için yeterli

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

25

5. Düzen ve Temizlik

• Atık boşaltım yönetimi uygun bir şekilde planlanır. • Farklı atık tipleri için uygun atık kutuları periyodik

olarak boşaltılır . • Atıklar her bir çalışma aşamasından sonra kabaca

temizlenir. • Materyaller uygun bir şekilde depolanır. • Trafik yolları ve yürüyüş yolları açık bir şekilde

belirtilir.

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

27

6. Makine ve Ekipman •Uygun durumda ve temiz •Güvenlik cihazları yerinde •Elektrik kabloları hasar görmemiş •Şantiye ortamı için uygun •Makinelerin etrafındaki alan düzenli •Uygun temel ve destek •Periyodik kontrolleri yapılmış •Taşıyabileceği en fazla yük kapasitesi belirtilir (vinçler ve kaldırma araçları) •Kalifiye operatörler (vinçler ve kaldırma araçları)

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

28

7. Yangına Karşı Koruma

•Zeminlerde ya da yerde fazladan yanıcı materyal yok •İşaretli yerlerde uygun yangın söndürücüler mevcut •Yanıcı materyallerin olduğu yerlerde sigara içmek yasaktır •Elektrik dağıtım kutuları (panoları) ve kabloları iyi durumdadır •Şantiye koşulları için uygun yerleştirilmiş ve uygun durumdaki aydınlatma cihazları. •Sıcak işler (kaynak, taşlama vs.) sıcak işlere ayrılmış özel alanlarda ya da özel bir çalışma ruhsatıyla yapılır

•Sıcak işin yakınındaki yanıcı ve parlayıcı maddeler ve toz ortadan kaldırılır ya da korunur. •Uygun tipte ve boyutta yangın söndürücü mevcut •İşçiler uygun şekilde eğitilir •Gerektiğinde bir yangın detektörü yerleştirilir

•Acil durum çıkışları uygun ve açık bir şekilde işaretlenir

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

29

8. Fiziksel Tehlikeler •İşçiler gürültü seviyesi 85 dB(A)’den yüksek olduğunda uygun kulak koruyucular kullanır •Odyometrik testler yönetmeliklere uygun yapılır •Mümkün olduğunda daha az vibrasyona neden olan çalışma metotları ve araçları seçilerek elde titreşimden kaçınılır.

•Araçların bakımı uygun şekilde yapılır •İşçilerin maruziyet süresi sınırlıdır ve işçiler elde titreşimin uzun vadeli sağlık riskleri konusunda bilgilendirilirler •Maruziyet altındaki işçiler sağlık gözetimine tabi tutulur

•Radyasyon, yüksek ya da düşük sıcaklık vs. gibi diğer fiziksel tehlikelere maruziyetin kontrolü güvenlik mevzuatına ve standartlarına uygundur

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

30

9. Kimyasal Tehlikeler •Havayı kirleten proseslerde lokal havalandırma var •İşçiler maske giyer •Mümkün olduğunda daha az tehlikeli maddeler kullanılır •Materyal güvenlik veri formları mevcut •Gerektiğinde maruziyet iş sağlığı hizmetleri tarafından izlenir •Kapalı alanlarda yapılan iş özel bir çalışma ruhsatıyla yürütülür

•Girmeden önce hava test ediliyor, gerektiğinde temizlenir ve havalandırılır (oksijen, yanıcı ya da toksik gazlar/dumanlar) •İzolasyon gerektiğinde tehlikeli maddelerin çalışma sırasında içeri girmesini önleyecek şekilde uygun •Gerektiğinde hava iş sırasında izlenir •İşçiler güvenli çalışmak konusunda eğitimlidir

•Dışarıda destek için bekleyen bir kişi ve gerektiğinde uygun kurtarma araçları mevcut

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

31

32

10. Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıkları

Şantiye yerleşimi ve iş proseslerinin iyi planlanmasıyla elle kaldırma ve materyallerin taşınmasından kaçınılır

Materyallerin kaldırılması ve hareket ettirilmesi için uygun araç ve makineler kullanılır (el arabaları, kaldıraçlar, asansörler, vinçler, teleskopik vinçler, mobil kaldırma çalışma platformları vs.)

Maruziyet altındaki işçiler için sağlık gözetimi

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

33

11. Psiko-sosyal Stres Faktörleri •Hakaret içeren davranış ve ayrımcılık kabul edilmez

• Örneğin; cinsiyet, ırk veya kişinin karakterine dair isim takma, cinsel taciz vs.

•İşçilere, doğru çalışma metotlarına uygun talimat verilir •İşçiler kendilerini ve işlerini ilgilendiren değişiklikler konusunda bilgilendirilir •İşçilere iş sağlığı ve güvenliği konusundaki iyileştirmeler ve işleri hususunda fikirlerini ifade etme olanağı tanınır. •İşçiler başarılı çalışmaları üzerine düzenli geribildirim alır •Sorun çıktığında amirler destek verir •Amirler adil davranır

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

34

12. İlk Yardım ve Acil Durum Hazırlıkları •Uygun ilk yardım ekipmanı mevcut •İlk yardım yapabilecek eğitimli işçiler mevcut •Yangın ya da diğer acil durumlar için eylemler planlanır, öğretilir ve tatbikatı yapılır

13. Sosyal Tesisler •İşçilerin kıyafetlerini değiştirmeleri, yıkanmaları, yemek yemeleri ve dinlenmeleri için uygun tesisler mevcut •Günlük temizlenir

İnşaat Sektörü İçin RD Kontrol Listesi

Risk Değerlendirmesi Formu Örneği

Her bir faaliyetin

uygulanmasından sorumlu

bir kişi ve bu uygulanmanın

tamamlanması gereken bir

son tarih vardır.

37 erkan.serter@csgb.gov.tr