บทที่ 7 สิทธิ - Faculty of Law CMU · (ข) สิทธิสถานะ...

บทท 7 สทธ

สทธ(right) หมายถง ประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครองให

ลกษณะของสทธ 1. สทธจะตองมความชอบธรรม 2. สทธจะตองมบคคลเปนผถอสทธหรอผทรงสทธ 3. สทธนนตองเปนสงทใชยนกบบคคลอนได 4. สทธจะตองมเนอหา

หนาท (Duty) หมายถง ภาวะผกพนใหบคคลตกอยในสถานะจะตองกระท าการหรองดเวนกระท าการหรอยอมใหเขากระท าการเพอใหเปนไปตามประโยชนของบคคล

ผซอ ผขาย

ลกหน เจาหน

เจาหน ลกหน

หนาทสงมอบสนคา

หนาทช าระเงน

นายจาง ลกจาง

ลกหน เจาหน

เจาหน ลกหน

หนาทท างาน

หนาทจายคาจาง

ความรบผด หมายถง....

อ านาจ หมายถง....

ประเภทของสทธ สทธแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ

ก. สทธมหาชน เปนสทธของราษฎรทมตอรฐและหนวยงานสาธารณะอนๆ เชน สทธทางการเมอง สทธในการฟองรองคด

สทธของกฎหมายมหาชนแบงแยกได ดงตอไปน 1. สทธปฏเสธ 2. สทธกระท าการ 3. สทธเรยกรองใหรฐปฏบตการ

ตวอยางคดทฟองคดตอศาลปกครองได

1. คดเกยวกบการปกครองและการบรหารราชการแผนดน

1.1 ผสมครรบเลอกตง ส.ส ฟองคณะกรรมการการเลอกตงวา ออกค าสงเพกถอนสทธการเลอกตงของผ ฟองคดโดยไมชอบดวยกฎหมาย 1.2 ก านนฟองนายอ าเภอวาออกค าสงพกหนาท โดยไมชอบดวยกฎหมาย

2. คดเกยวกบการพสด สญญาทางปกครอง 2.1 ผเสนอราคาในการจดซอรถยนตของส านกงานต ารวจแหงชาตฟองส านกงาน ต ารวจแหงชาตวาออกค าสงอนมตจดซอรถยนตปฏบตการ ตรวจเกบกวตถ ระเบดโดยไมชอบดวยกฎหมาย

2.2 ผรบจางงานกอสรางฟองเทศบาลต าบลในฐานะผวาจางวาปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรในการตรวจรบงานจางกอสราง

3. คดเกยวกบการควบคมอาคารและเหตเดอดรอนร าคาญ 3.1 เทศบาลเมองละเลยตอหนาทปลอยใหมการประกอบกจการอเคาะพนสรถยนตอน เปนเหตใหเกดความเดอดรอนร าคาญแกผฟองคดและประชาชนในบรเวณใกล เคยง 3.2 องคการบรหารสวนต าบลออกค าสงอนญาตใหกอสรางอาคาร โดยไมชอบดวยกฎหมาย

4. คดเกยวกบการบรหารงานบคคล สวสดการ และการประกอบวชาชพ

4.1 ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตจายเงนบ านาญลาชาเกนสมควร 4.2 ผถกลงโทษทางวนยฟองส านกงานอยการสงสดวาออกค าสงลงโทษทางวนยใหออกจากราชการ โดยไมชอบดวยกฎหมาย

5. คดเกยวกบทดน 5.1 ส านกงานทดนจงหวดละเลยตอหนาทในการพจารณาค าขอออกโฉนดทดน 5.2 นายอ าเภอละเลยตอหนาทปลอยใหมการรกล าทางสาธารณประโยชน และออกโฉนดในทดนสาธารณะ

6. คดเกยวกบการเวนคนและการกระท าละเมด 6.1 การทางพเศษแหงประเทศไทยจายคาทดแทนการเวนคนทดน โดยไมชอบดวยกฎหมาย 6.2 เทศบาลนครด าเนนการถมทดน ตอกเสาเขม สรางเขอน และสรางทางรมฝงแมน าปง เกดความเสยหายแกบานพกอาศยของผฟองคด

ศาลปกครองสงสดมค าพพากษาเพกถอนประกาศอ าเภอแมอายทใหจ าหนายรายชอและรายการบคคลรวม 1,243 คน

ผลกระทบ

ชาวบานแมอายถกปลดจากราชการ

ถกบอกเลกสญญากเงนจาก ธ.ก.ส.

ถกปฏเสธสทธในกองทนประกนสงคม

ถกปฏเสธสทธในการศกษา การเรยน ร.ด.

ถกปฏเสธสทธในการเดนทางออกไปศกษาตอนอกเขตแมอาย และถกจบเมอฝาฝนเดนทางออกไป

ถกปฏเสธสทธในกองทนฌาปนกจสงเคราะหของบพการ

ถกปฏเสธสทธทจะเดนทางไปตางประเทศ เพอแขงขนกฬาโอลมปกคนพการ แมไดรบการคดเลอกตวนกกฬาแลว ฯลฯ

นายอ าเภอแมอายไดออกประกาศลงวนท 5 ก.พ.2545 เรองจ าหนาย ยกเลกเพกถอนรายการบคคล กรณการขอแกไขสญชาตไทยและเพมชอลงในทะเบยนบาน (ทร.14) ในอ าเภอแมอาย ชาวแมอาย 866 คนจงน าคดไปฟองศาลปกครองเชยงใหม ซงศาลปกครองเชยงใหมพพากษาวา ประกาศอ าเภอแมอายนน เปนค าสงไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากกอนออกค าสง ไมแจงใหผ ฟองคดทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอ และไมเปดโอกาสใหผ ฟองคดไดโตแยงแสดงพยานหลกฐานอนเปนการไมปฏบตตามมาตรา 30 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539

สทธเอกชน แบงแยกไดดงตอไปน

1. สทธแยกโดยวตถแหงสทธ 1.1 สทธทไมใชทางทรพยสน แยกเปน 2 ประเภท (ก) สทธบคคลภาพ (ข) สทธสถานะ แยกได 2 ประการ คอ - สทธสถานะในครอบครว - สทธสถานะอนๆ

1.2 สทธทางทรพยสน แยกเปน

(ก) ทรพยสทธ แยกเปน 2 ประเภท คอ 1) กรรมสทธ ไดแกสทธทงปวง ทเจาของมอยเหนอ

ทรพยสน อนไดแก สทธใชสอย จ าหนาย ไดดอกผล สทธตดตาม และเอาคนซงทรพยสนของตน และสทธขดขวางมใหบคคลอนสอดเขาเกยวของกบทรพยสนนน โดยมชอบดวยกฎหมาย.

2) ทรพยสทธเหนอทรพยสน ไดแก ภาระจ ายอม สทธเหนอพนดน สทธเกบกน สทธอาศย สทธ

จ านอง สทธจ าน า

ภาระจ ายอม ไดแก ขอผกพนอนเปนเหตใหเจาของ อสงหารมทรพย จ าตองรบกรรมบางอยาง ซงกระทบถงทรพยสนของตน หรอตองงดเวนการใชสทธบางอยาง อนมอยในกรรมสทธทรพยสนนน เพอประโยชนแก อสงหารมทรพย อน

สทธเหนอพนดน คอ สทธเปนเจาของโรงเรอน สงปลกสราง หรอ สงเพาะปลก บนดน หรอใตดนนน

สทธเกบกน ไดแกสทธ ซง ผทรงสทธ มสทธครอบครอง ใช และ ถอเอาซงประโยชนในอสงหารมทรพย

(ข) สทธเสมอนทรพยสทธ ไดแก สทธสมปทาน (ค) สทธในสงทไมมรปราง ไดแก ทรพยสนทางปญญา (ง) สทธทางหนหรอสทธเรยกรอง

บอเกดของ หน

สญญา ละเมด

จดการงาน นอกสง

ลาภมควรได

สทธเรยกรองตามกฎหมายลกษณะหน

2. สทธแยกโดยคกรณ

2.1 สทธเดดขาด 2.2 สทธสมพนธ หรอสทธสมผส ขอบเขตของการใชสทธ การใชสทธ คอ การทด าเนนการใหไดรบประโยชนท

ตนควรจะไดตามกฎหมาย การใชสทธตองกระท าภายในขอบเขตทกฎหมาย

อนญาตและคมครองให

1.1 การใชสทธในทางทผด (Abuse of right) ป.พ.พ. มาตรา 421 “การใชสทธซงมแตจะกอใหเกดความเสยหายแกบคคลอน ทานวาเปนอนมชอบดวยกฎหมาย”

- การใชสทธในทางกอใหเกดความเดอดรอนเสยหายแกผอน เปนการใชสทธทไมชอบ

การใชสทธในทางทผดมหลกเกณฑ ดงน

1. ผกระท าตองมสทธทกระท าได 2. สทธนนตองเปนสทธทกฎหมายรบรองโดยเฉพาะ 3. ผกระท าใชสทธนนโดยแกลงใหเขาเสยหาย

สรางอาคารปดกนทางลมและแสงสวาง

กอสรางอาคารท าใหสงปลกสรางขางเคยงเสยหาย

การคน การจบมงใหเกดความเสยหายแกชอเสยง

การชมนมในทสาธารณะทละเมดสทธเสรภาพของบคคลอน หรออาจกอใหเกดอนตราย ความเดอดรอนเสยหาย

1.2 การใชสทธโดยสจรต (Bona fides) ป.พ.พ. มาตรา 5 “ในการใชสทธแหงตนกด ในการช าระหนกด บคคลทกคนตองกระท าโดยสจรต”

- บคคลตองประพฤตตนอยางซอสตยและไววางใจตอกน - เปนกฎหมายยตธรรม คอ สามารถน าศลธรรมความรสกทางจารต

ประเพณของสงคม เขามาเปนองคประกอบในการปรงแตงกฎหมาย

คด ถงขนม 2 ลานบาทของทมทนายทกษณ ชนวตร

มถนายน 2551

โดยศาลพเคราะหแลว เหนวา การทผถกกลาวหาท 3 น าถงเงนจ านวน 2 ลานบาท มามอบใหกบเจาหนาทของศาล มองไดวาเปนการจงใจใหกระท าการอนเปนการมชอบตอหนาท โดยผถกกลาวหาท 2 และ 3 รวมกนรเหนเปนตวกลาง ขอตอสของผถกกลาวหาท 3 ทวาเปนการหยบถงผด โดยประสงคจะมอบถงชอกโกแลตใหกบเจาหนาท และทผถกกลาวหาท 1 และ 2 ตอสวา ไมมสวนรเหนไมสามารถรบฟงได

ตวอยาง

การใชสทธฟองรองคดแพงหรอคดอาญานน ท าไดไมถอวาเปนละเมด แตตองเปนการฟองโดยมเรองฟอง

เจาหนน ายดบานเรอน โดยมเหตผลใหเชอโดยสจรตวา บานเรอนทยดเปนลกหนตามค าพพากษาจนขายทอดตลาดบานเรอนนนไป ดงน ยอมถอไดวาเปนการกระท าทโดยใชสทธทางศาล ไมเปนการละเมด

การใชสทธในการด าเนนคดของเจาหน

เจาหนจะใชสทธความเปนเจาหนฟองรองใหลกหนช าระหนแกตนหรอทวงหนนน จะตองกระท าการโดยสจรต การกระท าดงตอไปนถอวาเปนการกระท าโดยไมสจรต

- การทวงหน โดยวธการไมชอบดวยกฎหมาย เชน ดาทอลกหนหรอการประจานลกหน

- การฟองลกหนในยอดเงนทสงกวายอดเงนทกจรง

- การลงวนทยอนหลงในสญญาก - การไมน ายอดเงนตนหรอดอกเบยทลกหนช าระมาแลวไปหกออกจากยอดหนทคางช าระ

ปจจบนนการเขยนขอความทางอนเตอรเนตท าไดงาย การเขยนขอความแบบไหน ถงจะเรยกวาหมนประมาท

การคมครองสทธ

1. การกระท าเพอปองกน มลกษณะส าคญดงน 1) ตองกระท าพนภยนตรายทเกดขน 2) ภยนตรายนนเกดขนโดยเหตอนมชอบดวยกฎหมาย

และผกอภยนตรายนนไมมอ านาจทจะกระท าได 3) ภยนตรายในขณะนน 4) การกระท านนพอสมควรแกเหต

ป.พ.พ. มาตรา 449 บคคลใดเมอกระท าการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย กดกระท าตามค าสงอนชอบดวยกฎหมายกด หากกอใหเกดเสยหาย แกผอนไซรทานวาบคคลนนหาตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนไม ผตองเสยหายอาจเรยกคาสนไหมทดแทนจากผเปนตนเหตให ตองปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย หรอจากบคคลผใหค าสงโดย ละเมดนนกได

2. การกระท าโดยจ าเปน

ป.พ.พ. มาตรา 450 ถาบคคลท าบบสลาย หรอท าลายทรพยสงหนงสงใด เพอจะบ าบดปดปองภยนตรายซงมมาเปนสาธารณะโดยฉกเฉน ทานวาไมจ าตองใชคาสนไหมทดแทน หากความเสยหายนนไมเกน สมควรแกเหตภยนตราย ถาบคคลท าบบสลาย หรอท าลายทรพยสงหนงสงใด เพอจะบ าบด ปดปองภยนตรายอนมแกเอกชนโดยฉกเฉน ผนนจะตองใชคนทรพยนน

ปองกนกบจ าเปน ตางกนอยางไร

ปองกนนนภยนตรายจะตองเกดจาการ ละเมดกฎหมายเทาน น แตจ า เปนภยนตรายจะเกดจากการละเมดกฎหมายหรอไมกได และกระท าตอบคคลทสามมใชผ กอภย เชน สนขบาไมมเจาของวงไลกดด า ด าตองพงประตรวบานของแดงเพอเขาไปหลบภย ด าอางจ าเปนไดเพราะ ภยนตรายน นไมไดเกดจากการละเมดกฎหมายเนองจากสนขนนไมมเจาของ

3. การใชสทธชวยเหลอตนเอง บคคลใชก าลงปองกนสทธของตนไดตามพฤตการณจะขอใหศาลหรอเจาหนาทชวยเหลอใหทนทวงทไมได

- สทธยดสตวทกอความเดอดรอนเสยหายเพอใหชดใชคาสนไหมทดแทน

ทรพยสทธและบคคลสทธ

1. ทรพยสทธ หมายถง สทธทมอยเหนอทรพยหรอสทธทบงคบเอาแกทรพย เชน ก. เปนเจาของนาฬกา ก.มสทธเหนอนาฬกานนทกอยาง หากมใครแยงนาฬกาเรอนนนไป ก. มสทธตดตามเอาคน หรอ ก.มสทธท าลายนาฬกานนได ผใดจะมาขดขวางไมได

ทรพยสทธมหลายประเภท เชน กรรมสทธ สทธครอบครอง สทธอาศย ภาระจ ายอม สทธเกบกน สทธเหนอพนดน สทธจ านอง สทธจ าน า สทธยดหนวง สทธในลขสทธ เครองหมายการคา

2. บคคลสทธ หมายถง สทธทมอยเหนอบคคล หรอสทธทจะบงคบเอากบตวบคคล เพอทจะท าใหตวบคคลกระท าการ งดเวนกระท าการ หรอใหสงมอบทรพยสน ไดแกสทธตามสญญาตางๆ เชน ก. จางข.มาสรางบานให ข.สรางบานไมเสรจตามก าหนดเวลา ก.จะบงคบกบทรพยของข. ไมได ก. ตองฟองบงคบให ข.สรางใหเสรจหรอชดใชคาเสยหาย หรอก. ซอรถยนตจาก ข.แลว ข. ไมยอมสงมอบรถยนตใหแก ก. ดงน ก. ตองฟองบงคบให ข.สงมอบรถ

ความแตกตางระหวางทรพยสทธกบบคคลสทธ

1) วตถแหงสทธ - ทรพยสทธมวตถแหงสทธเปนทรพยสนโดยตรง - บคคลสทธมวตถแหงสทธเปนบคคลหรอสทธทจะบงคบ

เอากบตวบคคล 2) การเกดขนของสทธ - ทรพยสทธเกดขนโดยอาศยอ านาจตามกฎหมายเทานน - บคคลสทธเกดขนโดยนตกรรมหรอนตเหต

3) หนาททเกดจากสทธ - ทรพยสทธกอใหเกดหนาทบคคลโดยทวไปท

ตองเคารพตอทรพยสทธของบคคลนนๆ - บคคลสทธ กอใหเกดหนาทเฉพาะคกรณเทานน

บางกรณบคคลสทธอาจเกดหนาทแกบคคลภายนอกดวย เชน หากลกจางกระท าละเมดในการทางทจาง นายจาง(บคคลภายนอก) ตองรวมรบผดดวย

4) อายของสทธ - ทรพยสทธมลกษณะคงทนถาวรไมหมดสนไป

แมมไดใชทรพยสทธนน - บคคลสทธมลกษณะไมถาวรและยอมหมดสน

ไป หากไมไดใชสทธภายในเวลาทกฎหมายก าหนด โดยทวไปอายความ 10 ป