View
221
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Akut Yara Bakımı İlk on dakikada yapılacaklar:
BAŞLANGIÇ AŞAMALARI
◦ Hasta Rahatlığı / Güvenlik
◦ İlk Hemostaz
◦ Mücevheratın Çıkarılması
GENEL FİZİKSEL MUAYENE
MEVCUT HASTALIĞIN ÖYKÜSÜ
ÖZEL BAKIM HAZIRLIKLARI
Mevcut Hastalığın Öyküsü
• Yaralanma zamanı
• Mekanizma (künt/kesici-delici)
• Uygulanan ön tedavi
• Yaranın büyüklüğü
Santimetre cinsinden uzunluğu
Doku katlarına göre derinliği
• Kontaminasyon derecesi (düzenli/düzensiz)
• Yabancı cisim?
Eğer hasta orada olduğunu söylüyorsa genellikle oradadır !
• Bariz motor ve duyu fonksiyonu kaybı
YARA YERİ İYİLEŞMESİNİ BOZAN/GECİKTİREN NEDENLER YARA YERİNİN ÖZELLİKLERİ:
Yaralanma sonrası geçen süre (6 saati geçti ise),
Yaralanmanın yeri, kanlanması kötü olan bir bölgemi?
Ezici yaralanmalar,
Yabancı maddeler ve toprak ile kontaminasyon.
YARA BAKIMI, KULLANILAN MALZEMELER:
Kullanılan deterjan özelliğinde antiseptikler,
Yara yerinin yetersiz temizlenmesi ve irrigasyonu,
Adrenalinli lokal anesteziklerin kullanımı,
Yeterli hemostazın yapılmaması ve yara yeri hematomu gelişmesi,
Kullanılan sütür materyaline reaksiyon gelişmesi,
Yara yerinde aşırı gerginlik oluşması
HASTANIN ÖZELLİKLERİ
İleri yaş,
Beslenme bozukluğu, Kötü hijyen,
Alkolizm, DM,
Periferik damar hastalığı,
Üremi, Karaciğer hastalığı,
Hipoksi, Ciddi anemi
İLAÇ KULLANIMI:
Kortikosteroidler,
Nonsteroidal antienflamatuvar ilaçlar,
Kolşisin,
Antikoagülanlar,
Kanser ilaçları,
Penisilamin
Özel Bakıma Hazırlama
Baştan Sona ve Spesifik Nöro/Motor/Vasküler muayene
Lokal anestezi: Yara kenarlarından doğru mu yoksa bölgesel sinir bloğu mu?
Yara alanı uygun bir solüsyonla hazırlanır
Alkol ya da Hidrojen Peroksit kullanılmaz
Sadece onarımı engelleyen kılları traşlayın
SF ile bolca sulama
Splash guard’lı 30-60 cc’lik şırınga
Yaranın her cm’si başına 50-100 cc solüsyon
Devitalize dokunun keskin bir şekilde eksizyonu
YARA TEDAVİSİ PRİMER KAPATMA: Yaralanma ortaya çıktıktan sonra ilk altı saat içinde yaranın tedavisinin
yapılması anlamına gelmektedir. Eğer bu yaralanma fazla kontamine değil temiz ve vücutta kanlanmanın iyi olan bir bölgesinde ise bu altın süre 12 saate uzatılabilir.
SEKONDER KAPATMA: Eğer doku defekti var, yaralanma 12 saatten önce oldu ve ciddi kontaminasyon olduğu düşünülüyor ise yaranın dipten yukarı doğru kendi kendisine iyileşmesi beklenecektir.
GECİKMİŞ KAPATMA: Kontamine yaralarda kullanılır. Önce yara yeri temizliği yapılır, antibiotik vererek yada vermeyerek 4-6 gün boyunca hastada enfeksiyon gelişip gelişmeyeceği izlenir. Eğer yok ise o zaman yara yeri gecikmeli olarak sütüre edilir.
ACİL SERVİS’de İLK YAKLAŞIM
Hastanın anksiyetesini azaltmak,
Ağrısını dindirmek,
Hastayı süratle acil servisten tedavisini tamamlayarak uzaklaştırmak,
Yaralanma kaç saat önce oldu bunu kesin olarak ortaya koymak gerekir çünkü tedavinin şekli ona göre değişecektir,
Hastaya ilaçlara karşı allerjisi olup olmadığı sorulmalıdır,
Tüm yaralanmış hastalarda vital bulgular gözden geçirilmelidir,
Hastanın özellikle yaralı olan bölgesi olmak üzere tamamen soyulması gerekir ki iyice muayene edilebilsin,
Hastanın yaralanması dikkate alınarak yine tam bir fizik muayenesi yapılmalıdır. Tabi öncelik A,B,C olarak hava yolunun açıklığı şeklinde olmalıdır.
Hastanın dolaşım sistemi tekrar tekrar değerlendirilmelidir. Yara çok küçük dahi olsa ciddi kanamalar oluşabilir.
Hasta grafiye vs. gidecek ise yara yeri mutlaka geçici olarak ıslak bir ped ile kapatılmalıdır.
Yara Debridmanı
Bir kusuru düzeltirken bir tane daha yaratmayın
Yara kenarlarını mümkün olduğunca düzgün hale getirin
Kötü Sonuçlar
Yetersiz hazırlık,
Çok büyük ya da çok küçük sütür malzemesi kullanımı,
Sütürleri çok sıkı atma ya da içerde çok uzun bırakma,
Yara kenarlarını ters çevirme ya da içini dışına fazlasıyla çevirme,
Yara Tipleri
Yırtılmalar
Kesik yaraları
Saplanan cisimler
Sıyrıklar
Yanıklar
Kopmalar
Amputasyonlar
Isırıklar
Yırtılmalar
Düzgün
◦ Yaralanmadan sonra geçen süre kısa
◦ Genelde kesici travma sonrası
◦ Temiz, pürüzsüz yara kenarları
◦ Etrafında çürük yok
◦ Kontaminasyon çok az
Düzensiz
◦ Yaralanmadan sonra geçen süre uzun
◦ Genelde künt travma sonrası
◦ Pürüzlü ve çürüklü yara kenarları
◦ Çıkıntılı, devitalize kenarlar
◦ Büyük oranda kontaminasyon
Delici yaralanmalar
Derinliği genişliğinden daha fazla
Normalde kapatılmamalıdır
Alttaki yapı ve organlarda da hasar olabileceğini göz önünde bulundurun
İyice yıkayın
Devitalize epidermal deri örtüsü
Sıyrıklar
Dermis ve/veya epidermiste yüzeysel kalkma
İçinde yabancı cisim bulunabilir
İz bırakabilir
SÜTÜR SINIFLAMASI 1- Emilme özelliklerine göre:
◦ A - Absorbe olanlar
◦ B - Absorbe olmayanlar(nonabsorbabl)
2- Hammaddelerine göre
◦ A - Doğal
◦ B - Sentetik
3- Yapılarına göre
◦ A - Monoflament
◦ B - Multiflament
MONOFLAMENT SÜTÜRLER
Tek sıra materyalden(iplik) yapılmış,
Basit yapıları nedeni ile multiflament sütürlere göre dokuda daha az rezistansa sebep olurlar.
Sütür hattı enfeksiyonu geliştirme riskleri daha azdır.
Monoflament sütürlerle düğüm atmak daha kolaydır.
MULTİFLAMENT SÜTÜRLER
Birkaç sıra, zincir materyalden meydana gelirler. Bu örgülü yapı sütürün daha güçlü, esnek ve flexibl olmasını sağlar.
Multiflament sütürlerde kullanım kolaylığı açısından (dokulardan kolay geçmesi) kaplanmış türleri de vardır. Coated (kaplanmış) multiflament sütürler daha çok intestinal cerrahi girişimler için uygun seçeneklerdir.
KATKÜT
Doğal absorbe edilebilen bir materyaldir, koyun barsak submukozasından yada sığır barsak serozasından elde edilir.
%98 kollajen,
Prolitik olaylarla absorbe edilir ve sık olarak dokuda inflamatuar reaksiyonlara sebep olur.
Katküt piyasada düz, yarı kromik, kromik ve ekstra kromik olarak bulunmaktadır. Bu tanımlamalar absorbsiyon süresiyle alakalıdır. Absorbsiyon süresi kromikleşme süresiyle artar.
Düz katküt: Özellikle yüzeyel kan damarlarının bağlanmasında ve deri altı yağ dokusunun kapatılmasında uygundur. Ortalama 15-20 günde absorbe olur.
Kromik katküt: Kromik katküt fasia ve periton gibi iyileşmek için daha uzun süre desteğe ihtiyaç duyan dokularda tercih edilir. Absorbsiyon süresi 90 günden uzundur.
Kollajen sütürler: Düz ve kromik türleri vardır. Görünüş ve özellikleri katküte benzer. İyi düğüm tutma yeteneğine sahiptir. Özellikle göz cerrahisinde kullanılan tiplerinin minimum doku reaksiyonu yapma özelliği vardır.
VİCRYL: Vicryl yara iyileşmesi sırasında, gerekli gerilme kuvvetini genellikle üç haftada sağlar. 90 gün içinde emilir. Sentetik bir materyal olup enfeksiyon varlığında kullanılabilir.
COATED VİCRYL: Kaplanmış vicryl daha çok intestinal cerrahide seçilir.
İPEK
En yaygın kullanılan nonabsorbabl sütürdür.
İpek emilmeyen bir sütür materyali olarak sınıflandırılmasına rağmen canlı dokularda yapılan uzun süreli araştırmalar tensil gücünün çoğunu veya tümünü yaklaşık bir yılda kaybettiğini ve genellikle iki yıl sonra ipeğin hiç kalmadığını göstermektedir.
Dokular içinde kolaylıkla görülebilmesi için daha çok siyah olarak, bir sebze boyası ile boyanmaktadır
İpek neme maruz kaldığında tensil gücünü kaybettiği için kuru olarak korunmalıdır.
PROLEN= POLİPROPİLEN
Uzatılarak monoflament bir sütür malzemesi haline getirilen polimerize, sentetik bir materyaldir.
Doku reaksiyonu minimaldir ve diğer sentetik sütürlerden daha iyi düğüm tutar.
Enfeksiyon durumunda rahat kullanılabir. Dokuya yapışmaz, çıkarılması kolaydır.
Doku içerisinde son derece hareketsiz olan prolen oluşturduğu tensil gücü yüksek olarak uzun süre korur.(2 yıl)
SÜTÜRLER NE ZAMAN ALINMALI Yüz : 3-5. Gün
Göz kapağı: 4. Gün
Kulak: 4-5. Gün
Burun: 3-5. Gün
Saçlı deri: 7-10. Gün
Boyun: 5-7. Gün
Gövde: 7-10.gün
Kol-el: 8-10. Gün
Bacak-ayak: 10-14. gün
Yanıklar Dört kategori:
◦ Termal
Alev, buhar
◦ Kimyasal
Asit ya da baz
◦ Elektrik
Elektrik akımına maruz kalma, şimşek
◦ Radyasyon
Güneş yanığı, radyasyon tedavi
Üç sınıflandırma:
◦ Yüzeysel Kısmi Kalınlık (Birinci derece)
Epidermis, minimal dermis
◦ Derin Kısmi Kalınlık (İkinci derece)
Dermal penetrasyon, kesecikler
◦ Tam kalınlık (Üçüncü derece)
Dermisden deri altı doku, kas ve/veya kemiğe kadar
Kopmalar Tam ya da yarı kalınlıkta olabilir
Fiili doku kaybı içerir
Tedavi kopmanın büyüklüğüne bağlıdır
>1.0 cm² greft gerektirebilir
Amputasyonlar Kemiği içeren amputasyon
Kemik ya da dokuda tamamen kayıp söz konusu olabilir
Çapraz ya da eğik olabilir
Tam ya da yarım olabilir
Kopmuş Parçaya Tedavi Nasıl Uygulanır Kontaminasyonun hepsini alın
Salinli, steril sargı beziyle sarın
Buzlu su içeren ikinci bir torbaya yerleştirin – parçanın donmamasına dikkat edin
Mümkünse hastayla birlikte nakledin
Memeli Isırıkları En yaygın olanları köpek, kedi ve insandır
Genelde bildirilmeyen ısırık sayısı bildirilenden çok daha fazladır
Köpek ısırıkları tüm hayvan ısırıklarının %80’ini, kedi ısırıkları %5-15’ini, geri kalanını da diğer tüm hayvanlar oluşturmaktadır
Isırıkların 5 ila 14 yaş arası çocuklarda olma olasılığı daha fazladır
Isırıkların çoğu bilinen hayvanlardandır, %3-15’i ise vahşi ya da izi bulunamayan hayvanlardan
Tüm ısırıkların %75’i kol ve bacaklardadır
Köpek Isırıkları Tüm ısırıkların yaklaşık %80’i köpeklerin neden olduğu ısırıklardır
Isırıkların %4 -%10’u enfekte olur
Kurbanlar daha çok erkeklerdir
Yaralar bazen dikilebilir ve primer olarak kapatılabilir – ayrıca gecikmiş onarımı göz önünde bulundurun
Genelde Staphylococcus Aureus ve Staphylococcus Epidermidis
Köpek ve Kedilerde: Pasteurella Multocida,
Tüm suçlu organizmaları kapsayacak profilaksi
Rabies profilaksisini düşünün
Radyografik çalışma yapın
Kol ya da bacağa 12-24 saat atel takın
Kedi Isırıkları Tüm ısırıkların %5 ila %15’i
%17 -%50’si enfekte olur
Isırık ve tırmalama kurbanları en çok kadınlardır
Estetik açıdan önemli OLMADIĞI SÜRECE dikiş atmayın
En yaygın organizmalar Pasteurella Multocida, Staphylococcus Aureus ,Streptococci ve diğerleridir
Yarasının yapısı ve yüksek pasteurella multocida konsantrasyonu nedeniyle kedi ısırıkları köpeklerinkinden daha sorunludur
Tüm suçlu organizmaları kapsayacak profilaksi
Rabies profilaksisini düşünün
Radyografik çalışma yapın
Kol ya da bacağa 12-24 saat atel takın
İnsan Isırıkları Enfeksiyon oranı yüksek, ancak tam sayısı belli değildir
Estetik açıdan önemli OLMADIĞI SÜRECE dikiş atılmamalıdır
Çoğunlukla dorsal MCPJ’ler üzerinde (mafsallar) bulunurlar
Hemen suçlu organizmaları kapsayan antibiyotik verin
Genelde radyografik çalışma gerekir
Kol ya da bacağa 12-24 saat atel takın
Ne Zaman Bir Yara “Sadece” Bir Yara Değildir Kafa - açık kafatası kırıkları
Göz - küresinde yırtılma
Boyun – boyun kaslarına penetrasyon
Göğüs - pnömotoraks
Karın - Peritoneal ihlal (Derin Kesikler)
Kol ve Bacak – Açık kırıklar
Kasık - üretral ya da testiküler yırtılma
Tendonlar - Fleksor ve ekstensorlar
Yara Kapama Tekniği Kapama Tekniğini Seçme
Doğru Sütürü Seçme
Zımba Endikasyonları (Stappler)
Dermabond (Yara Yapışkanı) Endikasyonları
Basit Tek Dikişler
Sütür Alternatifi – bant ve yapışkan
Ne Zaman Primer Yara Kapama Yapılmalı? Kol ve bacaklar 6-12 saat
Yüz 12-24 saat
Tedaviye karar verirken kontaminasyon ve diğer faktörleri göz önünde bulundurun
Basit Sütürler Basit tek dikiş
◦ Tek tek düğümlenmiş tekli dikişler (tüm düğümleri yaranın aynı tarafına atın)
◦ Komplikasyonsuz yırtılma ve yara kapamada kullanılır
Matris Sütürler Yatay matris dikiş
◦ Fasiyal kapamada daha fazla sağlamlık sağlar; ayrıca nasırlı deride kullanılır (örn. avuçiçleri ve ayaktabanları)
◦ İki aşamalı dikiş:
Basit dikiş atılır
İğne ters çevrilip, 2.basit dikiş birincinin hemen yanına atılır (birinci dikişle aynı boyda)
Dikey matris dikiş
◦ Deri kenarlarının ters çevirme yoluyla tam toplanmasını sağlar
◦ İki aşamalı dikiş:
Basit dikiş atılır – yara kenarına göre “uzak, uzak” (büyük ısırık)
İğne ters çevrilir ve 2.dikiş birincinin içine atılır – “yakın, yakın” (küçük ısırık)
Subkütiküler Sütürler
Genelde devam eden bir dikiştir, ama tek olarak da atılabilir
Intradermal yatay ısırıklar
Sütürün çapraz yara oluşmasına meydan vermeden uzun süre kalmasına olanak sağlayın
Steril-stripler
Steril yapışkan bantlar
Farklı en ve boylarda mevcuttur
Genellikle subkütiküler sütürlerle kullanılır
Zımba ya da sütür alındıktan sonra kullanılır
Gecikmiş kapamalarda kullanılabilir
YARA KAPATMA TEKNİKLERİ YARA ŞERİTLERİ Doku travmasını önleyen ve hastaya konfor sağlayan non invaziv cilt kapama yöntemidir.
İnvaziv sütür uygulaması ve cilt staplerine kıyasla daha az enfeksiyon riski vardır.
Atravmatik bir iyileşme sağladığından sütüre ve staplere kıyasla yara irritasyonu minimaldır.
Cilde iyi yapışma sağlar.
Uygulaması kolaydır.
Yara uçlarını en uygun şekilde yaklaştırır.
Kozmetik sonuçları daha iyidir.
Endikasyonlar:
Primer cilt kapama
Cilt sütürlerinin, staplerin ve doku yapıştırıcılarının yerini alır
Cilt altı ve cilt sütürü uygulamalarına ek olarak
Yüksek gerilimli yaralarda ekstra rahatlama
Erken sütür ya da stapler alınmasından sonra destek olarak
Kontrendikasyonlar:
Enfekte yaralar
Yüksek gerilimli yaralarda primer uygulama
Eklem yerlerinden geçen insizyonlar
Aşırı tüylü alanlar
Islak ya da yağlı deri
Deri yapıştırıcılarına alerjisi olduğu bilinen hastalar
Zımbalar Hızlı yara kapama
Uygulaması kolay
Düzgün bir şekilde yerleştiğinde dokuyu ters çevirin
Kafa derisi, gövde, kol ve bacaklarda kullanılır, ama…
Asla yüz, ayak ya da ellerde kullanmayın!
Yapışkan Malzemeler Çekme dayanıklıkları düşük olan yerlerde küçük yüzeysel yırtılmalarda kullanın
Kıllı alanlarda kullanılmaz
Artık Yarayı Kapattık Yara sargıları ve atele alma
Sütürlerin alınması
Antibiyotik endikasyonları ve seçimi
Tetanoz aşısı endikasyonları
Sargılama ve Atele Alma Eklemler üzerindeki yaralarda iyileşme sağlamak açısından yarayı atele almak faydalı olabilir –
tüm tendon yaralarının atele alınması gerektiğine dikkat edin
Açık yaraların çoğunda sargı sarılmalı, orijinal sargı 48 saat süreyle çözülmemeli, daha sonra sabun ve su ile yıkadıktan ve antimikrobiyel krem kullandıktan sonra günde iki kez değiştirilmelidir
…yaraların “çok ıslak” tutulmaması gerekir.
Sütürün Alınması Yüz: 3-5 gün
Kafa derisi: 7 gün
Dayanıklılığı yüksek alanlar: 10-12 gün
Dayanıklılığı düşük alanlar: 7-10 gün
Komplikasyonlar Enfeksiyon belirtileri şunlardır:
◦ ağrı
◦ ateş
◦ kırmızılık
◦ pürülan akıntı
◦ ılıklık
◦ şişme
◦ kırmızı damarlar
Antibiyotik Kullanımı Tüm Açık Kırıklar
Tüm Açık Eklem ve Tendon Yaraları
Tüm Memeli Isırıkları
Çoğu Ağır Kontamine Yaralar
Tüm Boydan Boya Yırtıklar
Ayaktaki Çoğu Kesici/Delici Yaraları
…ancak her zaman hastayı bütün olarak düşünün – sadece yarasını değil
Kozmetik mi Fonksiyon mu? İkisi arasında hassas bir denge vardır.
Eğer bir tanesine çok fazla önem verilirse, diğeri bundan zarar görür.
Recommended