View
249
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
1/42
1
Orman Ve Su İşleri Bakanlığından:
İÇME SUYU TEMİN VE DAĞITIM SİSTEMLER İNDEK İ SU KAYIPLARININ
KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ TEKNİK USULLER TEBLİĞİ TASLAĞI
BİR İNCİ BÖLÜM
Maksat, Kapsam, Dayanak
Maksat
MADDE 1 - (1) Bu tebliğin maksadı, içme suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su
kayı plar ının kontrolü hakk ında tespit edilmesi gereken teknik usulleri belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 - (1) Bu Tebliğ, İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su
Kayı plar ının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında uygulanacak teknik usulleri ve yönetmelik
ekinde yer alan bilgi ve formlar ın detaylı açıklamalar ını kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 08/05/2014 tarihli ve 28994 sayılı Resmi Gazete’ de
yayımlanan İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayı plar ının Kontrolü
Yönetmeliğine dayanılarak hazırlanmıştır.
İK İNCİ BÖLÜM
Tanımlar ve Genel Hükümler
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Tebliğde geçen;
a) Ak ıllı Obje: İçme suyu temin, dağıtım ve abone sitemlerine ait tüm coğrafi bilgi
veri tabanlar ında, CAD ve CBS tabanlı yazılımlarda yer alan kuyu, ar ıtma tesisi, depo, boru,ek parça/fitings, vana, bina, fabrika gibi her bir nesnenin vektörel verisi ile özniteliğine ait
çap, malzeme cinsi, koordinat, uzunluk, ebat, abone numarası gibi sözel bilgilerin birbiri ile
ilişkilendirildiği ve sorgulanabilir/analiz edilebilir nitelikteki datalar ını,
b) Arz debisi: Şebekenin bütününe veya herhangi bir bölümüne verilen/arz edilen su
miktar ını/debisini,
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
2/42
2
c) AT Tip İncelemesi: Bir uygunluk değerlendirme işleminin, bir onaylanmış
kuruluşun ürünün teknik tasar ımını incelediği ve bu tasar ımın teknik mevzuatın ilgili
kurallar ına uygun olduğunu doğruladığı ve tasdik ettiği bölümünü,
d) AT Tip İnceleme Belgesi: AT Tip İncelemesinde değerlendirilen tipin teknikmevzuatın ilgili kurallar ını kar şıladığı durumlarda, onaylanmış kuruluş taraf ından imalatçıya
verilen belgeyi,
e) Bakanlık: Orman ve Su İşleri Bakanlığını,
f) Basınç Transmitteri: Sensörlerle ölçülen basıncın büyüklüğünü veya değişimini
standart bir elektriksel değere çeviren aleti,
g) BKV: Basınç Düzenleyici Kontrol Vanasını,
ğ) CTP: Cam Tabanlı Plastik Boruyu,
h) DMA: Alt Bölgeyi (District Metered Area),
ı) Düğüm Noktalar ı: Dağıtım sistemlerinde her k ır ık nokta ve birden fazla borunun
birleştiği noktayı,
i) GPRS: Genel Paket Radyo Servisini,
j) ISO-OSI standartlar ı: Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu (ISO) taraf ından
1984 yılında geliştirilen ve açılımı “Birbiriyle Bağlantılı Açık Sistemler (OSI: Open Systems
Interconnection)” olan standardı,
k) IP: Uluslararası koruma kodunu,
l) İş zekâsı: Bir organizasyonun ham verilerini analiz etmek için kullandığı çeşitli
yazılım uygulamalar ının tümünü,
m) Katodik koruma: Toprak altındaki metal borular ın, toprağın ve suyun aşındır ıcı/
korozif etkilerinden korunması için uygulanan elektriksel koruma sistemini,
n) Kombine Sayaç: Büyük ve küçük çaplı sayaçlar ın bütünleşik halde bulunduğusayaçlar ı,
o) Kv Değeri: Düzenlenen vanadaki ak ış miktar ının verilen vana pozisyonunda 1
barlık basınç kaybını,
ö) Laminer Ak ım: Ak ışkanın her taneciğinin sabit hızda, boru eksenine paralel hareket
ederek boru içerisinde düzgün bir ak ımın oluşturmasını,
p) Servis bağlantısı: Su dağıtım sistemlerinden, abonelere su bağlantısı yapılması
işlemini,
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
3/42
3
r) SMS: K ısa mesaj servisini,
s) Spatial: Sahadan toplanacak üç boyutlu koordinatsal verilerin Uluslararası Yersel
Referans Ağı - Jeodezik Referans sistemi (ITRF-GRS80) kullanılarak elde edilmesini ve
vektörel, topolojik, fotoğrafik tabanlı
tüm konum bilgilerinin birbirleri ile eşleştirilebilirnitelikte olmasını,
ş) Su İhtiyaç Debisi: Bir yerleşimin tümünde veya bir bölümünde bulunan bina,
fabrika, k ışla, ahır gibi tüm yapılar ın ve park, mesire gibi rekreatif alanlar ın içme ve kullanma
suyu ihtiyacını,
t) Su Koçu Darbesi: Sistemindeki su hızının hızla değişmesinin sebep olduğu basınç
dalgalanmasını,
u) Su Yaşı: Suyun üretim noktasından tüketim noktasına gidene kadar şebekedegeçirdiği toplam süreyi,
ü) UAVT: Ulusal Adres Veri Tabanını,
v) Yönetmelik: 08/05/2014 tarihli ve 28994 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan İçme
Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayı plar ının Kontrolü Yönetmeliğini,
ifade eder.
Genel HükümlerMADDE 5 – (1) İdareler içme suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki idari ve fiziki su
kayı plar ının önlenmesi için; idari ve fiziki su kayı plar ının ölçüme dayalı olarak
belirlenmesini, şebekenin ve sistemin şartnamelere uygun yapılmasını, kullanılan
malzemelerin standartlara uygun olarak temin edilmesini, sistemde ana basınç bölgesi ve alt
bölgelerin oluşturulmasını, şebekede etkili bir basınç ve debi yönetimi ile optimum işletme
şartlar ının sağlanmasını, sistemin izlenmesi ve kayıt altına alınmasını ve etkili bir su yönetim
sistemini sağlamakla yükümlüdür.ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Su Kayıplarının Önlenmesinde İzlenecek Adımlar
Temin Edilen İçme Suyu Hacminin ve Debisinin Ölçülmesi
MADDE 6 – (1) İdareler taraf ından; su temin miktarlar ının hesaplanması amacıyla su
kaynaklar ının çık ış boru hattı üzerine kaynağa en yak ın noktaya, ar ıtma tesisi giriş ve çık ış
boru hattı üzerine, servis deposu giriş ve çık ış boru hattı üzerine, terfi merkezleri çık ışı ve alt bölge giriş boru hattı üzerine debi ölçer cihaz tak ılır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
4/42
4
(2) Debi ölçerin seçimi, montajı, işletilmesi ve bak ımında aşağıdaki hususlara dikkat
edilir:
a) Su kalitesine, üretim profiline uygun çap ve özellikte günün teknolojisine uygun,
ölçüm hassasiyeti yüksek debi ölçer seçilir. b) Debi ölçer cihazı, kesintisiz/sürekli ölçüm yapabilen ve ölçtüğü değeri başka bir
cihaza aktarabilen nitelikte olmalıdır.
c) Debi ölçer cihazı, üreticinin öngördüğü montaj kurallar ına uygun şekilde boru
hattına bağlanır.
ç) Debi ölçer cihazının sürekli ve tanımlandığı ölçüm aralığında çalışabilmesi
amacıyla zaman aralıklar ıyla bak ımlar ı yapılır. Bak ım raporlar ı kayıt altına alınır.
d) Debi ölçer cihazının ölçtüğü anlık debi ve endeks bilgisi dijital olarak sürekli
kaydedilir.
Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Veri Tabanının Kurulması
MADDE 7 – (1) İdareler taraf ından mevcut alt yapı tesislerinin sürdürülebilir bir
şekilde işletilmesi ve korunması amacıyla CBS veri tabanı kurulur ve idare taraf ından
belirlenen sürelerde güncellenir.
(2) CBS veri tabanının kurulmasında aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) CBS spatial bir veri tabanı ile tasarlanır. CBS veri tabanına alınacak alt yapı
tesisleri ve donatılar ı ak ıllı obje niteliğinde olmalıdır.
b) CBS veri tabanında; abone bilgi sistemi ve coğrafi adres bilgi sistemi, UAVT ile
entegre edilecek şekilde tasarlanır.
c) İdareler, her bir binanın o binaya ait olan kimlik numarasını, bina içindeki
abonelerden birine ait olan abone numarasını, tarihli fotoğraf ını, binanın herhangi bir köşe
koordinatını ve diğer nitelik bilgilerini sahadan toplar ve CBS veri tabanına kaydeder.
ç) Abone veri tabanı ile (c) bendinde belirtilen veriler özgün bir numara üzerinden
eşleştirilerek CBS veri tabanı ile entegre edilir.
d) Mevcut tüm veriler sayısallaştır ılarak CBS veri tabanına kaydedilir, mevcut
verilerin yetersiz olduğu durumlarda çeşitli teknolojik cihazlarla tarama, kazı gibi yöntemlerle
şebeke doğrulaması yapılır.
e) İdareler, yeni inşa edecekleri tüm altyapı tesislerinin iş sonu projelerini sayısal
ortamda, spatial yapıda yapar ve CBS veri tabanına aktar ır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
5/42
5
f) İdareler, CBS veri tabanını güncelleme ve bak ım-onar ım amacıyla yaptıklar ı her
kazıdan, başta üç boyutlu koordinat alımı olmak üzere sistem elemanlar ına ait çap, malzeme
türü gibi nitelik bilgilerini alarak CBS veri tabanına kaydeder.
İzleme Sistemlerinin Kurulması
MADDE 8 – (1) İdareler, su temin sisteminin uzaktan sevk ve kontrolü için uygun bir
veri tabanı altında ve uygun göreceği iletişim sistemi kullanılarak veri kontrol ve izleme
sistemini (SCADA) kurar. Kurulacak SCADA sistemi, en az aşağıdaki bileşenlerden oluşur:
a) SCADA Kontrol Merkezi, yazılım ve donanım olarak eş zamanlı, yedekli, istemci-
sunucu mimarisinde olmalıdır. Yazılım; izleme ve kontrol ile sınırlı olmayacak aynı zamanda,
“iş zekası, yönetici özeti, sistem performansı” raporlamalar ını sunacak özellikte olmalıdır.
b) İletişim sistemi, İdarenin uygun göreceği bir iletişim-haberleşme sistemi olmalı ve bu iletişim-haberleşme sistemi ISO-OSI standartlar ına uygun olmalıdır.
c) Ölçme ve kontrol istasyonlar ı, sadece aletlerin ölçüm yaparak, ölçüm değerlerini
iletişim cihazı aracılığı ile kontrol merkezine aktardığı istasyonlar şeklinde (izole ölçüm bölge
istasyonlar ı gibi) veya depo, pompa istasyonu, vana kontrol odası gibi hem ölçüm hem de
kontrol gerektiren istasyonlarda; seviye, basınç, debi, pompa bilgisi ve enerji gibi ölçülen
değerleri merkeze taşıyan ve merkezden gönderilen komutlar ı aletlere iletebilen istasyonlar
şeklinde iki türde planlanır. Basınç katlar ının en düşük ve en yüksek noktalar ında basınç,depo çık ışlar ı ve şebekenin en uç noktalar ında ise bakiye klor ölçümleri kesintisiz olarak
yapılmalıdır.
Şebekenin Hidrolik Modellemesinin ve Kalibrasyonunun Yapılması
MADDE 9 - (1) İdareler, mevcut içme suyu temin ve dağıtım sistemlerini daha
verimli yönetmek, sistemin şartlar ını simüle etmek amacıyla hidrolik modellemelerini
aşağıdaki kriterleri göz önüne alarak yaparlar:
a) Yedinci maddede belirtilen hususlara göre yapılandır ılmış ve sayısal ortamda yer
alan sistem elemanlar ına ait vektörel ve fiziksel veriler modelleme yazılımına girilir. Söz
konusu fiziksel veriler aşağıdaki gibi olmalıdır:
1) Borular için : malzeme türü, çap, yaş, uzunluk,
2) Vanalar için : kot, çap, tür,
3) Pompalar için : kot, verim grafikleri, güç,
4) Depolar için : giriş-çık ış-taşk ın kotlar ı, kesit tipi, hacim,
5) Düğüm Noktalar ı için : kotlar.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
6/42
6
b) CBS veri tabanı üzerinde şebekenin alt basınç katlar ının ön tasar ımı aşağıda
belirtilen kriterlere göre yapılır:
1) Abone sayısı,
2) Nüfus,3) Şebeke uzunluğu,
4) Su ihtiyaç debisi,
5) Şebekeye bağlantı adedi,
6) Kapatılması gereken vana sayısı,
7) Her bir alt bölge girişinde debi ölçer odası ve gereken yerlerde basınç kontrol odası
konumlandır ılması.
c) İhtiyaç debilerinin yazılıma girilmesi için; alt bölge bazında tüketim/ihtiyaç
debisinin hesaplanarak veya ölçülerek yazılıma girilmesi sağlanır. Tüketim desenini gerçeğe
en yak ın şekilde belirlemek amacıyla yapılan bu adım gerçekleştirilirken;
1) Kabullerden faydalanma,
2) Tahakkuk verilerini esas alma,
3) Saha ölçümleri yapılması (aynı abone grubuna sahip yapılardan en az %1’inin ana
girişlerine debi ölçer monte edilerek 24 saatlik tüketimin grafiğinin elde edilmesi),yöntemlerinden biri yada birkaçı seçilir. Bu yöntemlerden hangisinin/hangilerinin seçileceği,
şehrin genel özelliklerine göre İdare taraf ından belirlenir.
ç) Hidrolik hesaplar yapılırken aşağıda belirtilen kriterler göz önünde bulundurulur:
1) Basınç katlar ı birbirinden izole olan mevcut sistemin hidrolik modellemesi yapılır.
Böylelikle mevcut sistemin hangi şartlarda çalıştığı ve CBS verilerinin doğruluğu kontrol
edilmiş olur.
2) Hidrolik hesaplar her alt bölge için ayr ı ayr ı yapılır ve her bir alt bölge için yeni
basınç, pürüzlülük, debi gibi değerler elde edilir.
3) Alt basınç katlar ından bütüne doğru ilerlemek yöntemi ile her bir ana basınç katının
ana borular ının depo çık ışlar ına kadar hidrolik hesaplar ı tamamlanır.
4) Tüm su temin sisteminin hidrolik hesaplar ı bitirilir.
d) Modelin Kalibrasyonu, (ç) bendinde belirtilen işlemler sonucunda elde edilen yeni
hidrolik değerlerin doğruluğunu kontrol edebilmek için, sahada alt bölge girişleri, ana
besleme borular ı, depo çık ışlar ı, isale hatlar ı gibi kritik noktalarda basınç, debi ölçümleri
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
7/42
7
yapılarak kar şılaştır ılır. Yazılımdan elde edilen değerler ile sahadan ölçülen değerler birbiri
ile uyuşuncaya kadar kalibrasyon işlemine devam edilir. Örnek kalibrasyon adımlar ı EK
VI’da verilmektedir.
e) Hidrolik Modellemenin içme suyu temin ve dağı
tı
m sistemlerinde oluşmuş veyaaşağıda örneklenen oluşması muhtemel durumlara göre ve sistemin davranışlar ını gerçeğe en
yak ın şekilde belirlemek amacıyla yenilenmesi gerekir. Özellikle aşağıdaki sistem
değişikliklerinde modele dayanmayan müdahaleler yapılmamalıdır:
1) Temin veya dağıtım sistemindeki büyük çaplı su kesintileri,
2) Mevsimsel arz-talep dengesi değişimleri,
3) Yeni bir boru hattı yapımı ve/veya mevcut boru hattı iptali,
4) Pompa istasyonu inşası/devre dışı bırak ılması,
5) Acil durum senaryolar ının oluşturulması ve güncellenmesi,
6) Eş zamanlı birden fazla sayıda yangın çıkması,
7) Su kalitesinin bozulması (özellikle bakiye klor ve su yaşı).
(2) Yeni bir alanın imara/yapılaşmaya açılması halinde, İller Bankası İçme Suyu
Tesisleri Etüt, Fizibilite ve Projelerinin Hazırlanmasına Ait Teknik Şartnamesi esas alınarak
modelleme yapılır.
(3) Bu adımlar tamamlandıktan sonra, İdareler mevcut şebekelerini elde ettikleri yeni
modele uygun hale getirmek için saha çalışmalar ını yürütür.
Şebekelerin Alt Bölgelere Ayrılması
MADDE 10 – (1) İçme suyu dağıtım şebekelerinde su kayı plar ının yönetimi ve
azaltılması için öncelikle sistem kontrol altına alınır ve stratejik noktalara yerleştirilecek debi
ölçerler yardımı ile düzenli olarak izlenir. Sistemi kontrol edebilmek için öncelikle şebekenin
nispeten küçük ve izole edilmiş, kontrol edilebilen alt bölgelere ayr ı
lması
gerekir. Tasar ı
myapılırken 9 uncu maddenin birinci f ıkrasının (b) bendinde belirtilen faktörler göz önüne
alınır. Belirtilen faktörlerle birlikte, 500-3.000 yapı/servis bağlantısı veya en yüksek 100 l/s
ihtiyaç debisine sahip bölgelerden DMA oluşturulur. DMA’lar ın sayısı hesaplanırken,
şebekenin vaziyeti ve maliyet-fayda etkinliği göz önünde bulundurulur. DMA’lar ın
oluşturulması etkili ve bilgi içerikli olup su dağıtım sisteminin optimum bir şekilde
yönetilmesini sağlar. DMA’lar, su dağıtım sisteminin doğru analiz edilmesine, abonelere
yönelik güncel ve doğruluğu yüksek su tüketim verilerinin temin edilmesine yardımcı olur.
Bu bölge girişlerinde sisteme verilen su miktar ı, su basıncı ve su kalitesinin izlenmesiyle ar ıza
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
8/42
8
tespit edilebilir ve müdahale edilebilir. Alt bölgeleme ile mahalle ölçeğinde su kayı plar ının
yüksek olduğu yerler ile öncelik verilecek bölgeler tespit edilir. Ar ıza noktasına ulaşmak için
giderek daralan bir alanda sistematik olarak çalışmak gereklidir, alt bölgelerde aktif kaçak
kontrolü yapılarak borulardaki sızıntılara erken müdahale edilebilir ve böylece su dağıtım
sisteminin daha güvenilir olması sağlanır. Alt bölgelerde uygun basınç kontrol yöntemleri ile
su kayı plar ı engellenebilir.
(2) Proje/pafta üzerinde tasar ımı ve hidrolik modellemesi yapılan DMA’nın, sahada
oluşturulması için “Sıf ır Basınç Testi” yapılır. Bu test aşağıdaki hususlara uygun olarak
gerçekleştirilir;
a) DMA’nın besleneceği ana hattın By-Pass hattı döşenir ve bu yeni hat üzerine bir
ölçüm odası
/istasyonu inşa edilir. Odanı
n/istasyonun ebatlar ı
, içine iki sürgülü vana (baş vesona), bir manometre, bir debi ölçer, bir debi-basınç ayar vanası sığacak şekilde tasarlanır.
b) Proje üzerinde belirlenen kapalı konumda kalması gereken tüm sınır vanalar ı
sahada tespit edilir.
c) Komşu bölgelerle irtibatı olan ve üzerinde vana bulunmayan hatlara vana monte
edilir.
ç) DMA sınır ında yer alan yapılar ın hangi borudan servis bağlantısı yaptıklar ı
belirlenir.
d) İzolasyon vanalar ı ve oda/istasyondaki ana besleme vanası 24 saat kapatılır.
e) Bu işlemler sırasında oda/istasyondaki basınç ve debi kaydedilir.
f) DMA sınır ı boyunca DMA içinde kalan yapılar ın su almaması, sınır dışındaki
yapılar ın ise su alması gerekir. Bu durum, kurulacak bir veya iki ekip ile su kesintisinden
birkaç saat sonra sahada kontrol edilir. Sınır içindeki yapılardan su alanlar ın hangi hattan
beslendiği belirlenerek, servis bağlantısı bölge içindeki hatlardan birine yapılır. Test, DMA
içinde sıf ır basınç ve sıf ır debi sağlanıncaya kadar sürdürülür ve tam izolasyon sağlanır.
Yazılımlar ve Verilerin, Ana Veri Tabanı ile Entegre Hale Getirilmesi
MADDE 11 – (1) İdarelerin sistemi yönetebilmek amacıyla kullandığı CBS veri
tabanı, hidrolik modelleme, SCADA sistemi, tahakkuk-tahsilat (abone), halkla ilişkiler gibi
yazılımlar ın ve verilerin birbiriyle entegre olarak çalışması sağlanır. İdarenin ana veri tabanı
üzerinde yukar ıdaki yazılım ve verilerin aşağıdaki işlemleri yapabilmelerine imkan
sağlayacak şekilde bir sistem kurulur.a) birbirleri ile veri alışverişi,
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
9/42
9
b) su dengesi, optimum işletme basıncı, su yaşı, alternatif işletme senaryolar ı, ölü
saatlerde vana-pompa açık/kapalı konumlar ı gibi analiz/sorgulama,
c) özellikle SCADA yazılımının, farklı yazılımlara ait verileri kullanarak fiziki, idari
kayı
plar, işletme maliyetleri, enerji giderleri gibi hesaplama.(2) Büyük şehir Belediyesi dışındaki diğer belediyeler imkân ve ihtiyaçlar ı
doğrultusunda bu sistemi kurar.
Su Temin ve Dağıtım Sistemlerinin Entegre Yönetimi
MADDE 12 – (1) İçme suyu temin ve dağıtım sistemlerinin (abone sayaçlar ı dahil) bir
bütün olması sebebiyle, sistemin herhangi bir bölümünde yapılacak önemli değişikliklerden
bütün sistem etkilenir. Bu sebeple, su temin ve dağıtım sistemlerinin entegre yönetiminde
aşağıda belirtilen hususlara uygun işletme yapılır:
a) Debi ve Basınç Yönetimi: Sistem, tümevar ım metoduyla dinamik şartlara dayalı
işletilir. Örneğin, bir tam gün en az iki dilime bölünerek (gece yar ısı-gün doğumu ve gün
doğumu-gece yar ısı gibi) iki farklı dilimde arz debisi ve işletme basıncı, asgari ve azami
taleplere göre şekillendirilir. Dolayısıyla su üretimi parçadan bütüne göre şekilleneceğinden,
talebe göre arz yapılır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için, her alt basınç bölgesi girişine debi
ölçer, basınç transmitteri ve debi-basınç regülasyon vanalar ı monte edilir. Bu istasyonlar
SCADA sistemine bağlanarak sürekli izlenir ve ölçülen veriler kaydedilir.
b) Fiziki ve İdari Kayı plar ın Hesaplanması ve Tespit Ekiplerine Gönderilmesi: Her
okuma döneminin sonunda, entegre sistemin üst yazılımı taraf ından her bir alt bölge için gece
çizgisi analizi, tahakkuk ile CBS verilerinin kar şılaştır ılması gibi fiziki ve idari kayı plar ın
miktarlar ı hesaplanır, fiziki ve idari kayı plar ın noktasal tespitinden ve giderilmesinden
sorumlu birime iş emri/uyar ı olarak gönderilmesi sağlanır.
c) Ar ıza Onar ımı: Şebeke ar ızalar ının (abone hattı hariç) onar ımı sırasında aşağıda
sıralanan adımlar uygulanır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için, SCADA kontrol merkezinde
operatörlerle eş zamanlı bir CBS operatörünün kesintisiz görev yapması gerekir, her şebeke
sorumlusunun mobil cihazlar ile güncel CBS uygulamasına erişimi sağlanır. Şebeke ar ızası
olması durumunda yapılması gerekenler aşağıdaki gibidir;
1) Şebeke ar ızası ihbar ı alınması,
2) Alt bölge sorumlusu taraf ından ar ızanın sahada tespit edilmesi,
3) Sorumlunun CBS operatörüne ar ızanın hangi düğüm noktalar ı arasında olduğunu
bildirmesi,
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
10/42
10
4) CBS operatörünün hangi vanalar ın kapatılması gerektiğini, en az abonenin
etkileneceği alternatifler gözetilerek, CBS yazılımdan sorgulaması ve belirlenen vanalar ın
şebeke sorumlusuna geri bildirimi,
5) Şebeke sorumlusunun ilgili vanalar ı
kapatması
ve bunu CBS operatörüne geri bildirimi,
6) CBS operatörü taraf ından yazılım üzerinden vanalar ın kapalı konuma alınması ve
yaklaşık tamir süresinin yazılıma girilmesi,
7) Kapalı konuma alınan vana konumlar ının otomatik olarak SCADA yazılımına
yansıması ve ekrana alarm olarak düşmesi,
8) Kapalı kalma süresine bağlı olarak alt bölge ana besleme hattındaki basıncı ve
debiyi regüle etme veya ana basınç katını besleyen deponun çık ış vanasını k ısma, pompalardan birini devre dışı bırakma gibi önermelerini yapması veya uzaktan kontrol ile
otomatik uygulanması,
9) Tamirin tamamlanmasını müteakip, sistemin ters işletilerek normal duruma
getirilmesi.
ç) Su Dengesinin Kurulması ve İşletme Maliyetlerine İlişkin Raporlar ın
Oluşturulması: Belirli zaman aralıklar ında ve yılsonunda, ihtiyaç ile arz dengesinin kurulup
kurulamadığı, sistemin en ekonomik şekilde yönetilip yönetilemediği hususlar ı ile birim
işletme maliyetlerini içeren raporlar ve faaliyet raporlar ı hazırlanır.
d) Su Dengesi Hesap Tablosunun Otomatik Hazırlanması: İçme Suyu Temin ve
Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayı plar ının Kontrolü Yönetmeliği ve bu Tebliğ ekinde yer alan
bilgiler ve tablolar, üst yazılım marifeti ile hazırlanır ve Yönetmelikte belirtilen sürelerde
Bakanlığa gönderilir.
(2) Büyük şehir Belediyesi dışındaki diğer belediyeler imkân ve ihtiyaçlar ı
doğrultusunda bu sistemi kurarlar.
Aktif Sızıntı Kontrolü ile Fiziki Kayıpların Tespiti ve Azaltılması
MADDE 13 – (1) Fiziki kayı plar ı azaltmak amacıyla İdareler bünyelerinde, ihtiyaç
kadar teknik eleman ve işçiden oluşan bir birim/ekip kurar. Kurulan birim/ekip, sızıntının
noktasal tespitini yapmak amacıyla bu tebliğin 13 üncü maddenin birinci f ıkrasının (b)
bendinde belirtilen iş emrine göre iş planlaması yapar ve tespit edilen sızıntılar mümkün olan
en k ısa süre içinde onar ılır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
11/42
11
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemi ile Şebekede Kullanılacak Malzemelere
İlişkin Hususlar
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemi ile Şebekede Kullanılacak Borular, Boru Ek
Parçaları, Aktif Sızıntı Tespit Cihazlarının Özellikleri ile Dikkat Edilecek Hususlar
MADDE 14 – (1) İçme suyu temin ve dağıtım sistemi ile şebekede kullanılan borular
ve bu borularda dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda belirtilmektedir:
a) PVC Borular
1) Borular depolanmalar ı sırasında direk güneş ışığına maruz bırak ılmamalıdır.
2) Uzun müddet açıkta kalarak boru rengi değişmiş, üzeri beyazlaşmış, elastikliğini ve
diğer özelliklerini kaybetmiş PVC borular k ır ılgan olduğundan şebeke imalatında
kullanılmamalıdır.
3) PVC ile yapılan isale hattı imalatlar ında zemin ıslahı, tranşe (hendek) içlerindeki
kum/çak ıl yataklama ve gömlekleme imalatlar ı şartnamelere uygun olarak titizlikle
yapılmalıdır.
b) Çelik Borular
1) İçme suyu tesisi sahasında boru izolasyonlar ının bozulmaması için gerekli tedbirler
alınarak, boru ve özel parçalar ı uygun yükseklikte ve düzgün istiflenerek, imalat yerine hasar
görmeden taşınmalıdır.
2) İmalatlar ında filmli kaynak kontrolü yapılmalıdır.
3) Çelik Borular ile yapılan isale hattı imalatlar ında zemin ıslahı, tranşe (hendek)
içlerindeki kum/çak ıl yataklama ve gömlekleme imalatlar ı şartnamelere uygun olarak titizlikle
yapı
lmalı
dı
r.4) Çelik borular ın katodik korumalar ı yapılmalıdır.
c) Polietilen Borular
1) Borular depolanmalar ı sırasında direk güneş ışığına maruz bırak ılmamalıdır.
Güneşin morötesi ışınlar ından etkilenmemesi için üstü kapalı alanlarda muhafaza edilmelidir.
2) Ek parçalar ı ise ambalajlı olarak teslim alını p muhafaza edilmelidir.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
12/42
12
3) Ek parçalar mümkün olduğu kadar enjeksiyon yöntemi ile imal edilmiş olmalıdır.
Konfeksiyon yöntemi ile imal edilmiş parçalar sık ar ıza verdiğinden kullanılması tavsiye
edilmemektedir.
4) Polietilen borular ile yapı
lan isale hattı
imalatlar ı
nda zeminı
slahı
, tranşe (hendek)içlerindeki kum/çak ıl yataklama ve gömlekleme imalatlar ı şartnamelere uygun olarak titizlikle
yapılmalıdır.
ç) Düktil Borular
1) Düktil borular ın su ile temas eden iç yüzeylerinde kesinlikle pürüzlülük ve beton
yüzeyde imalat hatalar ı bulunmamalıdır.
2) Düktil borular ın taşınması sırasında beton k ısımda ve borunun dış kaplama
k ı
smı
nda kesinlikle hasar oluşmamalı
dı
r.3) Borular temin edilirken darbe dayanımlar ı dikkate alınmalıdır.
4) Düktil Borular ile yapılan isale hattı imalatlar ında zemin ıslahı, tranşe (hendek)
içlerindeki kum/çak ıl yataklama ve gömlekleme imalatlar ı şartnamelere uygun olarak titizlikle
yapılmalıdır.
d) CTP borular
1) CTP borularla yapılan isale hattı imalatlar ında zemin ıslahı, tranşe (hendek)
içlerindeki kum/çak ıl yataklama ve gömlekleme imalatlar ı şartnamelere uygun olarak titizlikle
yapılmalıdır.
Boru Ek Parçaları (Fittingsler): Vanalar, Vantuzlar, Pislik Tutucular, Yangın
Hidrantları, Basınç Düzenleyici Kontrol Vanaları Ve Debi Ölçerlerde Dikkat Edilmesi
Gereken Hususlar
MADDE 15 – (1) İçme suyu temin ve dağıtım sistemi ile şebekede kullanılan Vanalar,
vantuzlar, pislik tutucular, yangın hidrantlar ı, basınç düzenleyici kontrol vanalar ı ve debi
ölçerlerde dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda belirtilmektedir:
a) Vanalar: Su sistemi yönetimi kapsamında şebeke hatlar ında ve izolasyon
bölgelerinde, mutlak sızdırmazlık sağlanması için elastomer yataklı sürgülü vana kullanılır.
Bu vanalar; sfero dökme demir gövdeli, volkanizasyon sistemi ile üretilmiş elastomer
kaplama sistemine sahip, boyutlandırma olarak F4/F5 sınıf ı, iç ve dış boyası insan sağlığına
zararlı içerik bar ındırmayan sertifikalı, tam açık veya tam kapalı basınç k ır ıcı olarak
kullanılmayacak şekilde olmalıdır. Bağlantı elemanlar ı ile cıvatalar paslanmaz çelikten
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
13/42
13
olmalıdır. Şebekelerdeki düşük kotlu noktalarda ise suyu boşaltmak için tahliye odası, tahliye
vanası ve tahliye ayağı yapılır.
b) Vantuzlar: Vantuzlar dinamik özellikte, hattın içinde biriken havayı tahliye
edebilecek şekilde seçilir. Şebekelerde eğimin değiştiği üst noktalarda vantuz kullanı
lı
r.Vantuzlar yerleştirilen izolasyon vanalar ının öncesinde veya sonrasında kullanılır.
c) Pislik Tutucular: Basınç k ır ıcılardan, debi ölçerlerden, bazı vanalardan veya büyük
çaplı sayaçlardan önce kullanılır. Pislik tutucular flanş bağlantılı, iç ve dış boyası insan
sağlığına zararlı içerik bar ındırmayan sertifikalı olmalıdır. Kullanım yerine uygun tipte
seçilmelidir. Filtresi, partiküller için gerekli hassasiyete sahip, paslanmaz çelikten üretilmiş
olmalıdır.
ç) Yangın Hidrantlar ı: Yangın hidrantlar ının önünde sürgülü elastomer yataklı vanakullanılır. Yangın hidrantlar ı yer üstü tipi olmalıdır. K ır ılma ve darbe anında su kaybını
önleyecek şekilde kendiliğinden kapanacak mekanizmaya sahip olmalıdır.
d) Basınç Düzenleyici Kontrol Vanalar ı: Seçilecek basınç düzenleyici kontrol vanası
yüksek Kv değerine sahip olmalıdır. Basınç durumuna ve idarenin ihtiyaçlar ına göre
diyaframlı, pistonlu, türbinli tip olarak kullanılabilir. Basınç düzenleyici kontrol vanalar ının
pilot mekanizmalar ı mukavim ve esnek olmalıdır. Bak ım, onar ım ve ar ıza durumlar ında
basınç düzenleyici kontrol vanalar ına yerinde müdahale edilebilmesi şebeke durumuna göre
gözden geçirilmelidir. Basınç düzenleyici kontrol vanasının kullanılacağı şebekedeki giriş ve
çık ış basınç değerlerini sağlaması gerekmekte olup, basınç k ırma oranı belirlenmelidir. Basınç
düzenleyici kontrol vanalar ının elektronik basınç kontrol ünitesine uygunluğu dikkate
alınmalıdır. Basınç değişimlerine hızlı tepki verebilmelidir. Su koçu darbesine kar şı dayanıklı
olmalıdır. Yüksek kavitasyon direncine sahip olmalıdır. Düzenleyici kontrol vanalar ı temin
edilmeden önce üreticisinden aşağıdaki bilgiler alınmalı ve bu bilgiler doğrultusunda ürün
seçimi yapılmalıdır.
1) Debi çizelgesi: sabit işletme şartlar ında en düşük debi, normal işletme şartlar ında en
düşük debi /en yüksek debi, sürekli olarak kabul edilebilir en yüksek debi.
2) ΔP ve Q değerleri,
3) Sürekli, en yüksek ve aralıklı ΔP ve Q değerleri,
4)Vananın açılma oranı (%) ve vananın kapasitesi (Kv) bilgileri,
e) Debi ölçerler: Su miktar ının ölçülmesinde kullanılan debi ölçerlerin hassas olmalar ı
gerekir. Debi ölçerin sağlıklı çalışabilmesi açısından, montaj yapılacak noktada boru tam dolu
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
14/42
14
olmalı ve debi ölçerlerin montajında topraklama yapılmasına dikkat edilmelidir. Kullanılan
başlıca debi ölçer çeşitleri özelliklerine göre aşağıda belirtilmektedir:
1) Ultrasonik debi ölçerler;
a) Boru içindeki her türlü bozulmalardan etkilenir.
b) Büyük çaplarda kullanımında, hassas ölçüm yapılamamaktadır.
c)
Monte edilirken sensörlerin aynı hizada olması (düzgün sinyal ak ışı için) gerekir.
ç) Zaman aralıklar ıyla kalibrasyon yapılması gerekir.
d) Bu tip debi ölçer montajında ölçüm yapılabilmesi için cihaza boru tipi, et kalınlığı
ve boru çapı gibi belirli parametreler tanımlanır.
2) Elektromanyetik debi ölçerler;
a)Yapısı gereği uzun süre kalibrasyon gerektirmez.
b) Hassas ölçüm yapabilir.
c) Diğer tip debi ölçerlere göre daha maliyetlidir.
ç) Debi ölçerler IP68 koruma sınıf ında seçilmelidir.
Aktif Sızıntı Tespit Cihazları, Veri Kaydediciler, Korelasyon Cihazları, Yer
Mikrofonları, Metal Dedektörü, Elektronik Basınç Düzenleyici Kontrol Vanası
Kontrolörü, Yüksek Frekanslı Basınç Ölçme Cihazı, Telemetri Veri Kaydediciler Ve
Manometrelerde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
MADDE 16 – (1) İçme suyu temin ve dağıtım sistemi ile şebekede kullanılan aktif
sızıntı tespit cihazlar ı, veri kaydediciler, korelasyon cihazlar ı, yer mikrofonlar ı, metal
dedektörü, elektronik basınç düzenleyici kontrol vanası kontrolörü, yüksek frekanslı basınç
ölçme cihazı, telemetri veri kaydediciler ve manometrelerde dikkat edilmesi gereken hususlar
aşağıda belirtilmektedir:
a) Veri Kaydediciler (Datalogger): Veri kaydediciler tek taraflı veri iletişimi için
SCADA sistemlerinde kullanılır. Veri kaydediciler ile ilgili olarak:
1) IP68 koruma sınıf ında olmalıdır.
2) Şarj edilebilir uzun ömürlü pil kullanılmalıdır.
3) Portlar ı askeri tipte olmalıdır.
b) Korelasyon cihazlar ı: Kullanımı sırasında doğru sonuç alınması için hava şartlar ı,
boru döşeme derinliği, boru metrajı, boru karakteri ve yüksek bir arka plan gürültüsü gibi
faktörlere dikkat edilir. Korelasyon cihazlar ı ile ilgili olarak:1) Etkin sonuç alınabilmesi için sessiz ortamda çalışma yapılmalıdır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
15/42
15
2) Sensörleri IP68 koruma sınıf ında olmalıdır.
3) Şarj edilebilir uzun ömürlü pil kullanılmalıdır.
c) Yer Mikrofonlar ı: Cihaz, kazı yapılmaksızın toprak altındaki kaçaklar ın tespit
edilebilmesi açısından kaçak çalışmalar ında mutlaka bulunması gereken bir ekipmandır. Yer
mikrofonlar ı ile ilgili olarak:
1) Cihazı kullanacak kişi mutlaka eğitimli ve deneyim sahibi olmalıdır.
2) Etkin sonuç alınabilmesi için sessiz ortamda çalışma yapılmalıdır.
3) Saha çalışmalar ına uygun, IP65 koruma sınıf ında üretilmiş olmalıdır.
4) Kulaklığı, dış ortam seslerini geçirmeyecek tipte olmalıdır.
5) Şarj edilebilir uzun ömürlü pil kullanılmalıdır.
ç) Metal Dedektörü; Şehir içinde sıklıkla yapılan asfalt çalışmalar ı sebebiyle asfalt
altında kalan priz ve vana buşaklelerin yerini tespit amacı ile kullanılır. Metal Dedektörü ile
ilgili olarak:
1) Yüzeyin daha derininde yer alan metal cisimleri kazı yapılmadan tespit edebilecek
özellikte olmalıdır.
2) Sadece sese dayalı değil, görsel veriler de sunabilmelidir.
3) Şarj edilebilir uzun ömürlü pil kullanılmalıdır.
d) Elektronik Basınç Düzenleyici Kontrol Vanası Kontrolörü:
1) Kontrolörün kurulumu sırasında debiye veya zamana duyarlı kontrol opsiyonlar ı
tercih edilebilir özellikte olmalıdır.
2) Kullanıcı, kontrolör ayar ını kontrole esas parametreleri girerek ve/veya uzaktan
erişim (telemetri sistemi) ile gerçekleştirir.
3) Kontrolör, tuş tak ımı dâhil IP68 koruma sınıf ında olmalıdır.
4) Gerektiğinde, elektronik BKV kontrolörlerinin kaydettiği basınç ve debi değerlerini
kontrol merkezine iletebilecek şekilde olmalıdır.
5) Şarj edilebilir uzun ömürlü pil kullanılmalıdır.e) Yüksek Frekanslı Basınç Ölçme Cihazı: Basınç ölçme cihazı, şebekenin istenen
bölgelerinde basıncın sürekli izlenmesini sağlayabilmeli, kayıt ve aktar ım yapabilmelidir. Bu
cihaz ile ilgili olarak:
1) Saniyede 4 ve üzeri kayıt yapabilir özellikte olmalıdır.
2) Su koçu darbesini tespit edebilmelidir.
3) IP68 koruma sınıf ında olmalıdır.
4) Şarj edilebilir uzun ömürlü pil kullanılmalıdır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
16/42
16
f) Telemetri Veri Kaydediciler: Bu cihazlar, debi, giriş basıncı, çık ış basıncı
değerlerini programlanan zaman aralığında haf ızasına kaydeden, GPRS/SMS aracılığıyla
merkezi bilgisayara gönderen ve yerinde kayıt yapan değişik yapı ve tiplerdeki veri
kaydedicilerden toplanan verilerin mevcut yazılım aracılığı ile işlenmesi, raporlanması ve
değerlendirilmesini yapabilen cihazlardır.
g) Manometreler: Boru hatlar ında ve fittingslerin kritik noktalar ında basınç ölçmek
için kullanılır. Basınç düzenleyici kontrol vanalar ının giriş ve çık ışında zorunlu olarak
kullanılır. Manometreler ile ilgili olarak :
1) Her sene akredite kurumlarca kalibre edilmesi sağlanır.
2) Dijital manometreler IP68 koruma sınıf ında olmalıdır.
İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sisteminde Dikkat Edilecek Diğer Hususlar
MADDE 17 – (1) İçme suyu temin ve dağıtım sisteminde dikkat edilecek diğer
hususlar şunlardır:
a) Şebeke borular ı, projesinde belirtilen çap, cins ve basınç sınıf ında kullanılır.
b) Satın alınacak borular tabi olduklar ı standartlara göre test edilerek boru kabulleri
yapılır.
c) Borular montaj kurallar ı
na uygun olarak monte edilir, su tecrübesine (bası
nçtestleri) tabi tutulur. Bağlantı noktalar ında su kaçağı olmamasına dikkat edilir.
ç) Boru üzerinde fabrika etiketi bulunmalıdır. Etikette üretici adı, boru cinsi, basıncı
belirtilir.
d) İdarelerce, borular ın nakliyesinde kullanılacak araçlar ın malzemenin boydan boya
bütün ağırlığını taşıyabilecek nitelikle olmaması ve borular ın kamyon kasası dışına
sarkmaması sağlanır. Yükleme ve boşaltma sırasında malzemeler kamyondan aşağı
atılmamalı, yuvarlanmamalı ve sürüklenmemelidir. İç içe boru nakli yapılmamalıdır.
Özellikle PE ve PVC ile çelik ve CTP borularda stok sahasında gerekli güvenlik koridorlar ı
bırak ılır.
e) Sistemde hem eski hem de yeni borular var ise eski borular iptal edilir ve abone
bağlantılar ı yeni borudan yapılır.
f) İçme suyu depolar ında uygun malzemeler kullanılarak sızdırmazlık sağlanır.
g) Şebekede bulunan boru ve ek parçalar ın montajında teknik hususlara dikkat
edilmesi gerekir. Aksi takdirde fiziki su kayı plar ının artmasına sebep olur.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
17/42
17
ğ) Şebekede çalışmalar bölgesel olarak ele alınır. Döşenen hatlar ın beslendiği
depodan su verilerek abone bağlantısı yapılır. Şebeke uzun süre boş bırak ılmadan hizmete
sunulur.
h) Boru hatlar ı, tasdikli projesine ve gerekli şartnamelere uygun olarak yapılır.
ı) Şebekede don ve ısı etkileri göz önünde bulundurularak boru üzerinden zemin
yüzeyine kadar en az 1 m derinliğe boru döşenir. Ancak 2000 m kotunun üzeri yerlerde boru
üstünden zemin yüzeyine kadar boru derinliği en az 1,25 m olarak alınır.
Servis Bağlantılarının Yapılması ve Servis Bağlantı Şekilleri
MADDE 18 – (1) Servis bağlantısı işleminde şebekede bulunan boru cinsine uygun
olan bağlantı yapılır. Servis bağlantılar ı yapılması esnasında, şebeke basınç katlar ına, alt
bölge sınırlar ına dikkat edilir. Abone bağlantısında kullanılacak malzemenin seçiminde idare
taraf ından; malzeme maliyeti, işçilik kalitesi, abone bağlantısının yapılacağı coğrafi şartlar
dikkate alınır.
(2) Servis bağlantılar ı idarelerce yapılır/yaptır ılır.
(3) Başlıca bağlantı şekilleri aşağıdaki gibidir;
a) Kolyeli bağlantılar: PVC ve düktil borularda kolyeli bağlantı yapılması zorunludur.
Kolyeli bağlantı
lar; kolye, vana, bağlantı
parçalar ı
ve borulardan oluşur. b) Kolyesiz bağlantılar: Boru çatlaklar ına yol açması, boru üzerine monte edilen vana
parçasının mukavemetini azaltması sebebi ile tavsiye edilmez. Bu tip bağlantılar sık ar ıza
verdiğinden fiziki su kayı plar ını arttır ır.
c) Elektrofüzyon kaynaklı bağlantılar: Polietilen borulardan oluşan şebekelerde abone
bağlantısında elektrofüzyon kaynaklı bağlantı şekli kullanılır. Aksi takdirde malzeme
uyumsuzluğu sebebiyle fiziki su kayı plar ı oluşur.
Alt Bölge Odası (DMA) Tasarımı
MADDE 19 - (1) Oluşturulan izole bölgelerde debi ve/veya basınç kontrolü için,
kullanılan malzemelere erişim kolaylığı ve cihazlar ın korunması maksadıyla alt bölge odası
tasar ımı yapılır. Bu tasar ım esnasında aşağıdaki hususlara dikkat edilir.
a) Alt bölge odası giriş ve çık ışında izolasyon vanası bulunur, iki vana arasında ihtiyaç
duyulan aletler kullanılır.
b) Alt bölge odalar ında çelik veya polietilen boru ve bağlantı parçalar ı ile montaj
yapılır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
18/42
18
c) Alt bölge odalar ının tasar ımı yapılırken, giriş kapağı (asgari D400 sınıf ı), merdiven,
havalandırma bacası ve su tahliye noktası bulunmasına ve veri iletişimine uygun olmasına
dikkat edilir.
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemi ve Şebekede Kullanılacak Malzemelerin
Yönetimi
MADDE 20- (1) Malzeme yönetiminde dikkat edilmesi gereken faktörler aşağıda
belirtilmektedir.
a) Malzeme ömrü tayini: İdarelerde kullanılan malzemeler taşınır işlem
yönetmeliklerine uygun olarak kodlanarak CBS veri tabanına işlenerek, malzemenin geçirdiği
bak ım onar ımlar, ar ıza sayısı gibi faktörler sisteme işlenmek suretiyle takip edilerekekonomik çalışma ömrü tanımlanır.
b) Malzeme verimliliği: Malzemenin kullanım süresince bak ım ve enerji
gereksinimleri incelenerek şebeke sistemine uygunluğu tayin edilir.
c) Maliyet analizi: Malzemenin ilk yatır ım, bak ım-onar ım, işçilik, enerji ve ömrünü
tamamladıktan sonraki hurda işlemleri maliyetleri göz önüne alınır.
ç) Ürün geliştirme faaliyetleri: İdarelerce kullanılan malzemelerin, teknolojik
gelişmelere uygun olarak geliştirilmesi faaliyetlerini kapsar.
d) Önleyici bak ım onar ım: Malzemelerde çalışma şartlar ı sebebiyle sıkça yı pranan ve
şebeke sistemindeki ak ışı durdurma ihtimali olan parçalar ın belirli zaman aralıklar ında ön
bak ımdan geçirilmesini kapsar.
e) Doğru malzeme seçimi: Kullanılacak pompa, basınç k ır ıcı vana ve her türlü
komplike parçalar ın çalışma yerleri, kapasiteleri, verimleri, enerji tüketimleri, işçilik
gereksinimleri ve maliyetleri gibi faktörler göz önüne alınarak en doğru seçimin yapılması
işlemini içerir.
f) Stok kontrolü: Her malzeme, standartlara uygun şekilde tanımlanarak türlerine göre
gruplandır ılır. Aynı zamanda malzemelerin stok giriş ve çık ışlar ı takip edilerek malzemenin
tüketim karakteristiğini ve acil durumlarda sürekli bulunabilirliğini sağlama faktörlerini
içermelidir.
g) Garanti süreci takibi: İdarelerce temin edilen malzeme ve ekipmanlar ın garanti
süreleri hassasiyetle takip edilir.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
19/42
19
Malzeme Seçim Kriterleri
MADDE 21 - (1) Malzeme hammaddesi, çalışma basıncı, sızdırmazlık koruması,
bak ım onar ım gereksinimi, yedek parça temini, malzemenin sahip olduğu kalite
sertifikasyonlar ı ve kapsamı, muayene ve test imkânlar ı, kolay montaj şartlar ı ve diğer tesisat
elemanlar ına uyumu, ölçüm aletleri için ölçme hassasiyeti, enerji verimliliği ve uzun ömürlü
depolanabilirlik faktörleri göz önüne alınır.
(2) İçme Suyu temin ve dağıtım sistemlerinde kullanılan malzemelerin insan sağlığına
zarar vermeyecek nitelikte olmasına dikkat edilir. Bu kapsamda aşağıdaki hususlar dikkate
alınmalıdır:
a) Ağır Metal Kontrolü; Kullanılan tesisat malzemelerinin ağır metal açısından insan
sağlığına zarar vermeyecek düzeyde olmasına dikkat edilmelidir. b) Boya Kalitesi; Malzemelerde iç ve dış koruyucu olarak kullanılan boyalar ın insan
sağlığına zarar vermeyecek uygunlukta olmasına ve kullanılan boyalar ın sertifikalı olmasına
dikkat edilir.
c) Korozyon Kontrolü; Boru ve bağlantı parçalar ının korozyon dayanımının yüksek
olmasına dikkat edilir.
Sayaç Seçimi Ve Aranacak Özellikler
MADDE 22 - (1) Seçilen sayaçlar, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından alınmış
2016 yılına kadar (75/33/AT) Tip Onay belgesi veya 7/8/2008 tarihli 26960 sayılı Resmî
Gazete ’de yayımlanan Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) doğrultusunda onaylanmış
kuruluştan alınmış AT Tip İnceleme Belgesine haiz olmalıdır.
Sayaç Özellikleri
MADDE 23 – (1) İdareler sayaç tiplerini ihtiyaçlar ına göre belirler ve bu
niteliklerdeki sayaçlar ın kullanımını sağlar. Sayaç tipi, çapı ve yer seçimi İdare taraf ından
yapılır. İdarelerce sayaç seçiminde dikkat edilecek hususlar şunlardır:
a) Hassas ölçümlü ve güvenilir olmalıdır.
b) Saha şartlar ında metrolojide sürekliliği sağlamalıdır.
c) Dışar ıdan müdahalelere kar şı emniyetli tasarlanmış olmalıdır.
ç) Kayıt mekanizması kolay okunabilir olmalıdır.
d) Montajı kolay olmalıdır.
e) Donma ve müdahaleye kar şı
dayanı
klı
olmalı
dı
r.f) Düşük basınç kaybına sahip olmalıdır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
20/42
20
g) Boru çapına göre değil tüketim alışkanlığına göre seçilmelidir.
ğ) Geniş ölçüm aralığı olmalıdır.
Sayaç Çap Tayini
MADDE 24 - (1) Sayaç çapı tüketim esasına göre seçilecek olup asgari sayaç çapı DN20 (3/4”) olmalıdır. Abonenin, genellikle gece saatlerindeki en düşük tüketimi (m3/saat),
gün içerisindeki en yüksek tüketimi (m3/saat) ve ortalama tüketimleri (m3/saat) aboneden
talep edilir veya kurum imkânlar ı ile tespit edilir. Abonenin bir saatte tüketeceği ortalama su
miktar ına en yak ın değer, üretici kataloglar ından faydalanmak sureti ile (Q3-Qn değeri) çap
seçilir. Abonenin en düşük ve en yüksek tüketimlerinin, seçilen sayaç çapı için katalogda
verilen Qmin-Q1 ve Qmax-Q4 debi aralığında kaldığı teyit edilir.
(2) Abonenin tüketimlerinin bilinemediği veya temin edilemediği durumlarda, emsalteşkil edebilecek mevcut abone sayaç çapı esas alınarak çap seçilir. Abonenin tüketimleri
takip edilerek seçilen sayaç çapının doğru seçilip seçilmediği kontrol edilir. En yüksek ve en
düşük tüketimleri dengesiz olan veya gün içerisinde yüksek su tüketimi yanında, (seçilen
sayacın Qmin değerinin altında) çok düşük su tüketimi gibi özel durumlarda “Kombine Sayaç”
kullanılır.
Sayaçların Ölçme Hassasiyeti
MADDE 25 – (1) Sayacın giriş ve çık ışında laminer ak ım profilini bozacak herhangi bir düzenek bulunmamalıdır. Seçilecek sayaç sınıf ı, pompa-hidrofor tesisatlar ı haricinde
asgari “B” veya ölçme aralığı R ≥100 olacaktır. Pompa-hidrofor tesisatlar ında [Qt-Q2] ve [Qn-
Q3] aralığında kalmak kaydı ile istenilen sınıfta seçilebilir.
Seçilecek Sayaçların Gövde Malzemesi
MADDE 26 – (1) Sayaca ait gövde malzemesi seçiminde 20 inci maddenin ikinci
f ıkrasındaki kriterler göz önünde bulundurulur.
Sayacın Emniyeti ve Korunması
MADDE 27 – (1) Sayaçlar, sayacın çalışmasını engellemeye yönelik abone
müdahalesine, dona, sele, bina tesisatından kaynaklanan hidrolik darbe ve titreşimlere, ters su
ak ışına, kavitasyona, aşır ı yüksek basınca, su koçu darbesine, ortam sıcaklığına ve neme,
tesisattan kaynaklanan mekanik gerilmeye ve dengesizliğe, çevre şartlar ına bağlı korozyona
ve elektromanyetik bozucu etkilere kar şı korumaya alınır. Sayaca dışar ıdan müdahalenin
önlenmesi maksadı ile vidalı sayaçlar rakor kelepçesi ile, flanşlı sayaçlar ise tel mühür
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
21/42
21
kullanılarak tesisata bağlanır. İdareler, sayacını emniyetle koruyamayan ve su fatura
ödemelerini aksatan abonelerin sayaç tiplerini ve sayaç yerlerini değiştirmelerini talep eder.
Sayaçların Konulacağı Yerlerin Seçimi
MADDE 28 - (1) Sayacın bağlanacağı tesisat, sağlık ve güvenlikle alakalı ulusaldüzenlemelere ve gerekiyorsa, tehlike tanımı ile ilgili kurallara uygun imal edilmiş olmalıdır.
Personel ve kullanıcının sağlığı açısından risk oluşturabilecek tüm tesisat şartlar ından
kaçınılmalıdır. Aydınlatma, havalandırma, kaygan veya tümsekli zeminler, hareket
kabiliyetini k ısıtlayıcı engeller dikkate alınarak, makul şartlar sağlanır.
(2) Sayaçlar ın merdiven altında, bina girişi yol seviyesi altında, bodrum ve karanlık
yerlerde olmaması gerekir. Tesisat, sayacın rahatlıkla değiştirilmesine elverişli esneklikte
olmalıdır. Seçilen mahallerden pis su tesis borular ı, gaz borular ı, alçak ve yüksek gerilimkablolar ı geçirilmemeli ve konulmamalıdır.
(3) Yüksek miktarda su tüketen/tüketecek fabrika, işyeri, liman, organize sanayi
bölgesi vb. abonelerin sayaçlar ı, tesis girişinin (sınır ının) dışında veya hemen iç k ısma,
idarenin belirleyeceği bir yere rögar içinde monte edilir.
(4) Sayacın bağlanacağı yerin yak ınında sürekli manyetik alan oluşturacak orta-yüksek
gerilim-mıknatıs kütlesi vb. maddeler olmamalıdır. 25 kilogramdan daha ağır olan sayaçlar ın
yerleştirileceği tesisatın bulunduğu mekân, sayacın tak ılacağı veya söküleceği yere rahatçataşınabilmesini sağlayacak nitelikte olmalıdır. Ayr ıca sayacın monte edildiği yerin çevresinde,
kaldırma gereçlerinin yerleştirilmesine izin verecek bir açıklık sağlanır.
Sayaç Montaj Kuralları
MADDE 29 – (1) Su sayacının tesisata yerleştirilmesi ve bulunduğu mekândaki çevre
şartlar ı, sayacın üreticisi taraf ından belirtilen hizmet ömrü süresince maruz kalacağı tüm etki
büyüklükleri itibar ıyla, tanımlı çalışma aralığının dışına çık ılmamasını sağlayacak şekilde
olmalıdır. Tesisat imalatı ve sayaç montajı istenilen standartlarda yapılmadan su
verilmemelidir. Sayaçlar ve alt gruplar ı aşağıdaki gereklerin kar şılanmasını güvence altına
alacak şekilde tesisata/şebekeye yerleştirilir:
a) Kesici Vana-Filtre-Çekvalf: Her sayacın, suyun giriş yaptığı baş taraf ında sayaç ile
aynı çapta kesici vana ve suda çözünmüş maddelerin sayacın içinde tortu bırakma ihtimaline
kar şı sayacı korumak amacıyla filtre, çık ış taraf ında da ters ak ışı önlemek amacıyla çekvalf
bulunur. Flanş bağlantılı sayaçlarda harici filtre kullanılır, seçilen filtrenin belli zaman
aralıklar ıyla temizlenebilir veya kartuşlar ı yenilenebilir olmalıdır.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
22/42
22
b) Sayacın Tesisata Bağlantısı: Her türlü mekanik su sayacı tesisata yatay olarak, boru
ekseninde sağa veya sola yatır ılmadan bağlanır. Üst üste sıralı sayaçlar ın bulunması
durumunda, sayaç boru eksenlerinin ara mesafesi en az 25 santimetre olmal ıdır. Sayaçlar
üreticinin belirttiği montaj kurallar ına göre tesisata bağlanır. Sayacın çık ışındaki tesisat, sayaç
her zaman su ile dolu olacak şekilde yukar ı yönlendirilmeli ve sayaç hiçbir zaman tesisatın en
üst noktasına bağlanmamalıdır. Sayaca ulaşacak şekilde tesisata hava girmesi mümkün ise,
sayacın su giriş taraf ına ve yeterince uzak bir mesafede bir hava separatörü - vantuz
yerleştirilir. Borunun tam dolu olmaması durumu göz önünde bulundurularak, hidrofor veya
pompa emiş hatlar ı üzerine sayaç bağlantısı yapılmaz. Zorunlu kalınması durumunda boru
üzerinde düşey düzlemde aşağı yönde omega yapılarak omega üzerine kurallara uyarak
montaj yapılır. Gerek sayacın normal çalışması sırasında, gerekse sayaç yerinden söküldüğü
veya bağlantı uçlar ının sadece birinin sökülmüş olduğu esnada, suyun itme gücü etkisiyle
tesisatın hiçbir parçası esnememeli ve yerinden oynamamalıdır. Bu maksatla sayacın giriş ve
çık ış taraf ındaki boru şebekesi uygun biçimde sabitlenmelidir. Flanşlı sayaçlar ın kolaylıkla
değişimin yapılabilmesi için boru tesisatında demontaj parçası kullanılmalıdır.
c) Sayacın Rögar İçinde Tesis Edilmesi: Rögar, yüzeysel su sızıntısını engelleyecek
şekilde zemin kotundan yüksek olmalıdır. Rögar kapağı, tek bir kişi taraf ından kolaylıkla
hareket ettirebilecek, üzerinde yükleri taşıyabilecek ve su sızıntısına engelleyecek şekilde
olmalıdır. Sayaç ve bağlantı parçalar ı, kirlenmeye kar şı korunması ve montaj-demontaj
kolaylığı maksadıyla, rögar iç zemin kotundan yeterince yükseğe yerleştirilmelidir. Rögar
içinde bir drenaj kuyusu veya suyu tahliye etmek için bir boşaltma kanalı imal edilmelidir.
Rögar içinde sayaçla ilgili donanınım haricinde başka cihazlar bulundurulmamalıdır. Rögar
yapımında kullanılan malzemeler, korozyona dayanıklı ve yeterli mukavemete sahip
olmalıdır.
ç) Sayacın Besleme Basıncı: Sayacın sağlıklı ölçüm yapabilmesi için tesisatın abone
bağlantısı k ısmında yeterli miktarda basınç olmalıdır. Bina iç tesisatında yüksek basınç
bulunması durumunda sayaçtan önce uygun çapta basınç k ır ıcı vana yerleştirilir ya da iç
tesisat basıncını kar şılayacak şekilde yeterli basınç sınıf ında sayaç temin edilir.
d) Sayaçlar ın Devreye Alınması: Yeni veya tamir edilmiş su sayacı tesisata
yerleştirilmeden önce, borulardan yeterli miktarda su geçirilmeli. Besleme borusundaki tüm
kalıntılar temizlenir, su sayacına veya besleme borusuna herhangi bir yabancı madde
girmemesi için, bulunulan mekân temiz ve kuru hale getirilmeli.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
23/42
23
(2) Sayaçlar, hassas ölçüm cihazı olup doğru ve uygun şekilde paketlenmemiş ise
henüz yerine montajı yapılmadan hasar görebileceğinden montaj öncesinde doğru ve uygun
şekilde depolanarak muhafaza edilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Abonelik Hizmetleri ve İzinsiz Su Kullanımı
Abonelik İşlemleri
MADDE 30 - (1) İdarelerin hizmet vermekle yükümlü olduğu tüm gerçek ve tüzel
kişilerin abone olması zorunludur. İdareler, su ve atıksu hizmetinden yararlananlara su sayacı
takmakla ve işler durumda muhafaza etmekle aboneyle birlikte sorumludur.
(2) İdareler abonesiz ve sayaçsız su kullanımını önlemek amacıyla gerekli çalışmalar
yapmalı ve cezai hükümler getirilmelidir.
(3)Abonelerin; kimlik, adres, iletişim, sayaç numarası, sayaç markası, sayaç çapı,
sayaç boyu, sayaç damga tarihi, sayaç sınıf ı, sayaç endeksi, sayaç çalışma prensibi ve sayaç
çarpanı mutlaka kayıt altına alınır, mevcut kayıtlarda ise güncelleme yapılır. Adres kayıtlar ı
Ulusal Adres Veri Tabanındaki parametrelere uygun olarak tutulur.
(4) Abonelik tesis edilirken suyun kullanım şekline ve kullanıcısına göre abone türleri
belirlenerek, sisteme giriş yapılır.
Su Tesisat Projelerinin Onaylanması
MADDE 31 - (1) Yapı ruhsatı alınması esnasında su tesisat projesinin idareler
taraf ından tasdik edilmesi gerekir. Büyük şehir Belediyesi sınırlar ı dahilinde su ve
kanalizasyon idarelerinden su tesisat projelerinin onayı alındıktan sonra yapı ruhsatı verilir.
(2) İdarelerce yapı ruhsatı aşamasında su tesisat projesini onaylarken sayaçlar ın
konulacağı yerlerin seçimindeki kriterler dikkate alınır.
Sayaç Temin Mükellefiyeti
MADDE 32 – (1) Bu tebliğdeki esaslar dikkate alınarak sayaçlar, büyük şehir
belediyelerinde idarece, diğer belediyelerde ise abone veya idarece temin edilir. Yüksek
tüketimli aboneler ile idareler, sayaçlar ın ar ıza yapma ihtimaline kar şı yedek sayaç
bulundurur.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
24/42
24
Yüksek Su Tüketimli Aboneler
MADDE 33 – (1) İdareler, kendi yetki ve görevleri dâhilinde belirledikleri yüksek su
tüketimli abonelerinin takibi için, imkânlar ı çerçevesinde ayr ı birim kurarak özel takip
yaparlar. Bu abonelerin su kullanı
m miktarlar ı
uzaktan devamlı
izlenir.Yangın Hidrantları ve Yangın Söndürme Tesisatları
MADDE 34 - (1) Yangın hidrantlar ının tamamı tespit edilerek kayıt altına alınır.
(2) Yangın hidrantlar ından ve yangın söndürme tesisatlar ından yangın dışında su
alınmasına müsaade edilmez. İdareler maksat dışı su alanlar hakk ında idari düzenlemeler
yaparak cezai müeyyide uygular.
İzinsiz Tüketimler
MADDE 35 - (1) İzinsiz su kullanımlar ının tespiti amacı ile uzmanlaşmış elemanlar
taraf ından planlı saha taramalar ı yapılarak kayıtlar tasnif edilir. İzinsiz kullanımın önlenmesi
için gerekli tedbirler alınır.
(2) Aboneli veya abonesiz olup sayaçsız su kullananlar, sayaca müdahale ederek
bozma, k ırma veya herhangi bir şekilde çalışmasını durdurarak su kullananlar, sayacın devre
dışı bırak ılması suretiyle su kullananlar, sayacın yerinden sökülmesi sebebiyle su kullananlar,
idareye ait kuyudan, su şebeke hattından, şube yolundan veya kaynaktan delerek boru
döşeyerek, motor bağlayarak, tahribat yaparak şebekeye müdahale etmek suretiyle sayaçtan
geçirmeksizin su kullananlar tespit edilerek tutanak altına alınır ve cezai müeyyideler
uygulanır.
(3) Abonesiz sayaçlı su kullananlar, sayacı söküp ters bağlayarak su kullananlar,
sayacı idareden habersiz başka bir sayaç ile değiştirerek su kullananlar, sayaç rakor
kelepçelerini kopartarak su kullananlar, idare taraf ından kesilen suyu açarak sayaçtan
geçirerek su kullananlar, idareden izin almaksızın servis hattının yerini değiştirerek sayaçlı su
kullananlar, idareden izin almaksızın abone türünü değiştirerek su kullananlar, sayacın
mührünü kopartarak su kullananlar, usulsüz su kullandıklar ı için tespit edilerek tutanak altına
alınır ve cezai müeyyide uygulanır.
(4) İzinsiz tüketimlerde ayr ıntılı tutanak tutularak olayla ilgili fotoğraf çekilir,
mümkünse kameraya alınır, izinsiz su kullananlar tespit edilir.
(5) Sayaç açma, kesme, sökme ve takma gibi bütün eylemler iş emri ile yapılır.
(6) Sayaç harici su kullanımına müsait düzenek ve mekanizma tespit edildiğinde fiili
durum derhal ortadan kaldır ılır, körtapa tak ılır. Yapılan işlemlerin tamamı tutanak altına
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
25/42
25
alınır. K ır ık olan sayaçlarda zabıt mümzileri taraf ından k ır ık olan saatin su kullanımını eksik
gösterip göstermediği ve suyun sayaçtan geçip geçmediği, abone taraf ından k ır ılı p k ır ılmadığı
tespit edilir.
(7) İzinsiz tüketimlerde su kullanı
mı
na elverişli aletler ve vası
talar kullanı
lamaz halegetirilir, ayr ıntılı olarak tutulacak tespit tutanağında kullanılan suyun miktar ı konusunda
mukayese imkanı verecek her türlü ayr ıntılı bilgi toplanarak tutanağa yazılır.
Bedelsiz Su Kullanımlarının Takibi
MADDE 36 - (1) Bedelsiz su kullanan abonelerden ibadethaneler, halk çeşmeleri ve
idareler taraf ından kullanılan sular sayaçtan geçirilir. Bu sayaçlar zaman aralıklar ıyla okunur
ve sürekli takip edilir.
(2) Bedelsiz su kullanı p abone olmayanlar için abonelik tesis edilir.
İzinsiz Tüketimleri Önlemek İçin Birim Oluşturulması ve Bu Birimin Görevleri
MADDE 37 - (1) İdarelerce izinsiz tüketimlerin tespiti, sebeplerinin araştır ılması ve
engellenmesi amacıyla bir birim oluşturulur. Bu birim, su kaybına yol açan her türlü faktörü
araştır ır, lüzumlu tedbirlerin alınması için gerekli tekliflerde bulunur ve gerekli çalışmalar ı
yapar. Kaynaktan başlayarak, isale ve dağıtım hatlar ında, abonelerden ve sayaçlardan
kaynaklanan her türlü izinsiz tüketimi tespit ederek veriler toplar, izinsiz tüketimin önlenmesi
için öneriler hazırlar. Bu birim, izinsiz tüketimin önlenmesi için sürekli takipte bulunur,
raporlamalar yapar. Bu birime bağlı izinsiz tüketim konusunda uzmanlaşmış elemanlardan
oluşan bir ekip kurulur. İdareler taraf ından, bu ekipler için gerekli ekipmanlar temin edilir.
(2) Abone ve sayaç yönetiminde raporlamalar yapılır. Raporlarda ve izinsiz tüketimin
takibinde dikkate alınacak hususlar şunlardır:
a) Okuma verileri düzenli olarak kontrol edilir.
b) Anormal okumalar tespit edilir.
c) Abonelerin farklı zaman aralıklar ındaki tüketimleri analiz edilir.
ç) Asgari ve azami tüketim eşiklerinin dışında olan sayaçlar listelenir.
d) Sıf ır tüketimi olan sayaçlar listelenir.
e) Sayaç okuyucular ının istatistikleri listelenir, okuyucular ın verimliliği izlenmek
suretiyle artır ılmalıdır.
f) Değiştirilen sayaçlar değişim öncesi ve sonrası analiz edilerek fayda ve maliyeti
değerlendirilir.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
26/42
26
g) İzole bölgeler var ise tüketim analizleri bölgesel kar şılaştırmalı olarak yapılır.
ğ) Verimsiz ölçüm yapan sayaçlar tespit edilip değiştirilir.
h) Ardışık aynı tüketimler, negatif tüketimler ve büyük tüketiciler listelenir.
ı) Bu listeler kullanılarak okuma ve faturalar ın doğruluğu teyit edilir.
(3) Yukar ıda bahsi geçen hususlar dikkate alınmak suretiyle hazırlanan raporlarla
birlikte öneriler sunulur.
(4) İdarelerce içme - kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki idari ve fiziki su
kayı plar ının önlenmesi ile sistemin izlenmesi ve kontrolü için en üst yöneticiye doğrudan
bağlı, konusunda uzmanlaşmış bir üst birim kurulur. Bu birim su kayı plar ını en aza indirmek
için kurum içerisindeki eş güdümü sağlar, su kayı plar ının önlenmesi için birimlerin yapmalar ı
gereken işleri tanımlar.
ALTINCI BÖLÜMÇeşitli ve Son Hükümler
Bilgi Verme Yükümlülüğü
MADDE 38 - (1) İdareler, İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su
Kayı plar ının Kontrolü Yönetmeliği ekinde yayımlanan ve bu tebliğ ile detaylandır ılı p
açı
klanan ve ekte yer alan bilgi ve envanter formlar ı
nı
(EK I, EK II, EK III, EK IV, EK V veEK VI ) bu tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren her yıl, takip eden yılın Şubat ayı
sonuna kadar Bakanlığa yazılı olarak gönderir.
(2) İdareler, raporda yer alan bilgilerin doğruluğunun tespiti maksadıyla, Bakanlıkça
yerinde yapılacak incelemelerde faydalanılmak üzere talep edilen her türlü bilgi ve belgeyi
doğru ve eksiksiz olarak sunmak ve incelemeler esnasında kolaylık sağlamakla
yükümlüdürler.
YürürlükMADDE 39– (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 40 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Orman ve Su İşleri Bakanı yürütür.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
27/42
27
EK I
İÇMESUYU TEMİN VE DAĞITIM SİSTEMLER İNDEK İ
SU KAYIPLARI YILLIK RAPORU
…/…/20..
İLİ :
BELEDİYE ADI :
NÜFUSU : (Toplam nüfus ile mevcut içme-kullanma suyu sisteminden beslenen nüfus ayr ı ayr ı belirtilmelidir.)
SU İDARESİ ADI (varsa) :
ADRES : İRTİBAT KURULACAK K İŞİNİN
ADI-SOYADI-ÜNVANI/GÖREVİ :
TELEFON/FAKS :
E-POSTA :
RAPORUN AİT OLDUĞU YIL :
1. GENEL BİLGİ: (Bu bölümde raporun ait oldu ğ u yılda içme-kullanma suyu sistemindeki su kayı plar ı ile ilgili gerçekle ştirilen çal ı şmalar hakk ında bilgi verilecektir.)
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
28/42
28
İÇMESUYU TEMİN VE DAĞITIM SİSTEMLER İNDEK İ SU KAYIPLARI ENVANTER FORMU
1
İçme Suyu Temin Edilen
Su Kaynağının Adı
Yeraltı suyu Yerüstü suyuKaynaktanÇekilen Su
Miktarı (m3/yıl)
TOPLAM
2Yıllık arıtılan su miktarı (m3/yıl)(Arıtma uygulanıyor ise)
3Yıllık dağıtım sistemine verilen(varsa arıtma tesisi çık ışındansonra) toplam su miktarı (m3/yıl)
4 Abone sayısı ve türleriBu bölüm için Tebliğ EK II tablosu
doldurulacaktır.
5Yıllık su tüketim miktarı (m3/yıl)(izinli tüketim miktarı)
6Su kayıp miktarı (m3/yıl)(Sisteme verilen su miktarı - izinlitüketim miktarı)
7İletim ve dağıtım hattı uzunluğu(boru cinsi ve uzunluğu (m))
Bu bölüm için Tebliğ EK IV tablosudoldurulacaktır.
8 SCADA sistemi var mıdır? Var Yok
9CBS programı var mıdır? Varsahangi program olduğunubelirtiniz.
10Abone bilgi sistemi var mıdır?Varsa hangi program olduğunubelirtiniz.
11 Su kayıpları için tespit ve azaltmaçalışmaları var mıdır? (Aktif Var Yok
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
29/42
29
fiziki kaçak kontrolü, İzole altbölge oluşturma, Basınç yönetimivb.) Varsa açıklayınız.
12
Su kayıpları için tespit birimi varmıdır? Varsa personel sayısını belirtiniz (hizmet alımları dadahil).
Var Yok
13
Sistemdeki yıllık toplam ihbaredilen ve edilmeyen sızıntı ve
patlama sayısı nedir?
İhbar edilen arıza adedi:
İhbar edilmeyen aktif sı
zı
ntı
tespitleri:
14Kullanılan abone sayaç tiplerinive sayılarını belirtiniz.
Bu bölüm için Tebliğ EK V tablosudoldurulacaktır.
15İçme suyu temin ve dağıtımı içinharcanan enerji miktarı (kw/yıl)
16Depo bilgileri (Her bir deponunkapasitesi ayrı ayrı verilecektir)
1…….m3 2 ……… m3 3 ………. m3
4…….m3 5 ……… m3 6 ………. m3
17 Ortalama şebeke basıncı 20-40 mSS 60-80 mSS40-60 mSS 80-100 mSS
Diğer………
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
30/42
30
STANDART SU DENGESİ FORMU: ( A şa ğ ıda yer alan tabloyu verilen açıklamalara göredoldurunuz.)
(1)
Sisteme GirenSu Miktar ı
…………….
m3/yıl
(100%)
(9)
İzinli Tüketim
………………
m3/yıl
(...%)
(4) Faturalandır ılmış İzinli Su Tüketimi
…………………
m3/yıl
(...%)
(2) Faturalandır ılmış Ölçülmüş Kullanım
………………………
m3/yıl
(...%)
(5)Gelir Getiren
Su Miktar ı
….…………
m3/yıl
(...%)
(3) Faturalandır ılmış Ölçülmemiş Kullanım
………………………
m3/yıl
(...%)
(8)Faturalandır ılmamış İzinli Su Tüketimi
…………………
m3/yıl
(...%)
(6) Faturalandır ılmamış Ölçülmüş Kullanım
………………………m3/yıl
(...%)
(17)
GelirGetirmeyen Su
Miktar ı
……………
m3/yıl (...%)
(7) Faturalandır ılmamış Ölçülmemiş Kullanım
………………………
m3/yıl
(...%)
(10)
Su Kayı plar ı
………………m3/yıl
(...%)
(13)
İdari Kayı plar
…………………m3
/yıl
(...%)
(11) İzinsiz Tüketim
………………………m3/yıl
(...%)
(12) Sayaçlardaki ÖlçümHatalar ı
………………………
m3/yıl
(...%)
(14)
Fiziki Kayı plar
……………………
m3/yıl
(...%)
(16) Temin ve Dağıtım
Hatlar ı ile ServisBağlantılar ında OluşanKayı p-Kaçaklar
………………………
m3/yıl
(...%)
(15) Depolarda MeydanaGelen Kaçak ve
Taşmalar
………………………
m3
/yıl(...%)
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
31/42
31
AÇIKLAMALAR
Su Dengesi Formu’nun (Hesap Tablosu) doldurulması için izlenecek adımlar;
(1) Baraj gölü, doğal göl, kuyular, pı
nar, vb yüzeysel veya yer altı
su kaynaklar ı
ndanelde edilerek ar ıtılan (sadece dezenfeksiyon yapılan tesislerden, ileri ar ıtma proseslerine sahip tesislere kadar olan aralıktaki tüm ar ıtmalar olabilir) temiz suyun,tesis çık ışında ölçülen miktar ının, m3/yıl cinsinden ifadesi bu hücreye yazılır.
(2) Abone veri tabanına kayıtlı (abone sözleşmesi bulunan) her türlü abonenin (mesken,ticari, resmi kurum, vb) belirli periyotlarla endekslerinin okunması sureti ile eldeedilen toplam su miktar ının m3/yıl cinsinden ifadesi bu hücreye yazılır.*
(3) Ölçülmeden su tüketen kullanıcılar ın tükettikleri suyun, emsal abonelerle mukayeseetmek suretiyle belirlenerek, fatura düzenlenmesini ifade eder. Bu tür faturalar ın sutüketim toplamlar ının m3/yıl cinsinden ifadesi bu hücreye yazılır.
(4) (2) ve (3) numaralı hücre için belirlenen su tüketim değerlerinin toplanması ile elde
edilen değerdir.(5) Yine (2) ve (3) numaralı hücre için belirlenen su tüketim değerlerinin toplanması ileelde edilen değerdir.
(6) İ badethane, itfaiye, halk çeşmesi, vb kullanıcılar ın tükettikleri su, ücretlendirilmese bile mutlak surette abone yapılarak sayaç marifeti ile ölçülmeli ve endeksleri kayıtaltına alınmalıdır. İşte bu tür abonelerin tükettikleri sular ın, tı pk ı faturalandır ılanaboneler gibi, veri tabanındaki kayıtlar ından elde edilen su tüketim miktar ını ifadeeder ve m3/yıl cinsinden ifadesi bu hücreye yazılır.
(7) Bu hücredeki değer, genellikle kurumun tecrübesine ve kayıtlar ına dayalı tahminyürütmesine bağlı olarak belirlenir. Çünkü;
a. Yangın hidrantlar ından itfaiyenin kullandığı su
b. Her türlü boru ar ızası nedeniyle, onar ım tamamlanıncaya kadar boşa akan suc. Boru hatlar ının veya armatürlerin (vana, vantuz, debi ölçer, vb) bak ımlar ı
sırasında tahliye edilen su
gibi zorunlu hallerde kullanılan veya kaybedilen su hacmini tarif eder ve tüm buçalışmalar ın tarih, çalışma süresi, boru çapı, vb etkenleri kaydedilerek, yıl sonundatoplanır ve m3/yıl cinsinden ifadesi bu hücreye yazılır.
(8) (6) ve (7) numaralı hücre için belirlenen su tüketim değerlerinin toplanması ile eldeedilen değerdir.
(9) (4) ve (8) numaralı hücre için belirlenen su tüketim değerlerinin toplanması ile eldeedilen değerdir.
(10) (1) numaralı hücredeki değerden (9) numaralı hücredeki değerin çıkar ılmasındanelde edilen değerdir.
(11) Tablodaki en hassas belirlenmesi gereken hücredir. Tahmin ve yaklaşık hesapkullanılarak belirlenebilmektedir. Tahminin doğruluğunu analiz etmek için CBS’denyararlanılır: UAVT esas alınarak, abone olmayan meskenler başta olmak üzere, suihtiyacı olan tüm işletme ve kurum/kuruluşlar ın adetleri, tecrübeli personel (taramaekipleri) marifeti ile etkili saha çalışması ve teknik elemanlar ın ofis çalışmalar ı ileanalizler sonucu belirlenir. Belirlenen tüketiciler, abone veri tabanındaki emsalleriile mukayese edilerek, tükettikleri toplam su hacmi m3/yıl cinsinden bu hücreyeyazılır.
(12) Abone sayaçlar ının;
a. yanlı
ş montaj b. kullanım süresini aşması (10 yıl)
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
32/42
32
c. tür/cinsine göre üreticinin kabul ettiği hatalı ölçüm tolerans aralığı d. bozuk olduğu halde fark edilmemesi
vb teknik nedenlerden kaynaklanan eksik ölçüm hatalar ını ifade etmektedir. Buşartlar ın bazılar ının oluşumu kaçınılmaz olduğundan, sayaç tamir istasyonlar ı olanİdareler genel kalibrasyon tecrübelerine ve veri kayıtlar ına dayalı olarak, tamir
istasyonu olmayan İdareler ise; ölçü ve ayar mevzuatı, üretici bilgileri, SanayiTicaret İl Müdürlükleri veya deneyim sahibi İdareler ile iş birliği yaparak buhücrede istenen değeri belirleyeceklerdir.
(13) (11) ve (12) numaralı hücre için belirlenen su tüketim değerlerinin toplanması ileelde edilen değerdir.
(14) (10) numaralı hücredeki değerden (13) numaralı hücredeki değerin çıkar ılmasındanelde edilen değerdir.
(15) Yanlış su yönetimi (su seviyesinin ayarlanamaması nedeniyle taşk ın savağındantahliye olan su miktar ı) ve deponun fiziki durumu nedeniyle görülmeyensızmalardan kaynaklanan zayi su miktar ını ifade eder. Bu hücredeki değerin
belirlenmesi için SCADA sisteminden yararlanılır. Depolar ın giriş ve çık ışlar ınamonte edilecek debi ölçerlerin sürekli kontrolü ile günlük, haftalık ve aylıkhesaplamalar yapılarak kaydedilir ve yılsonu değeri elde edilerek bu hücreye yazılır.
(16) (14) numaralı hücredeki değerden (15) numaralı hücredeki değerin çıkar ılmasındanelde edilen değerdir. İdareler minimum gece debilerine göre bu bölümdeki kaybı hesaplar, şebekesindeki fiziki kaybı tahmin eder, hesap sonucunda çıkan bu sonuç(14) numaralı hücre değeri ile (15) numaralı hücre değer fark ı alınarak kar şılaştırmayapılarak karar verilir.
(17) (8) ve (10) numaralı hücre için belirlenen su tüketim değerlerinin toplanması ile eldeedilen değerdir.
Tablonun hazırlanma amacı esasen, kaybolan suyun sistemin hangi nokta/alanlar ındakaybolduğunu belirlemede İdarelere yol göstermek olup, İdarelerin daha kolay ve seri birşekilde daha doğru alanlarda düzenleme yapmak, yatır ım planlamak ve tedbir almalar ını sağlamaya yöneliktir. Göz ardı edilmemesi gereken bir diğer husus ise, tabloda koyu renk ile
belirtilen hücrelerin, Toplam Kayı p Miktar ını oluşturan hücreler olduğudur. Yine anlaşılacağı üzere Gelir Getirmeyen Su miktar ı, izinli tüketim sınırlar ında olmalar ına rağmen (6), (7) ve(8) numaralı hücrelerdeki değerleri de kapsamaktadır.
Son olarak; her bir hücredeki m3/yıl cinsindeki değerlerin, (1) numaralı hücrede yeralan m3/yıl cinsindeki değere bölünmesi ile her bir hücredeki % oranı elde edilir. Bir başka
deyişle; her bir hücrede tanı
mlanan kayı
p su miktar ı
nı
n, sisteme giren toplam su miktar ı
naoranı olarak da tarif edilebilir.
*Sadece atıksu aboneliği olan ( kendi kuyusundan içme ve kullanma suyunu temineden) abonelerin tüketimleri hesaba dahil edilmeyecektir.
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
33/42
33
EK II
İÇME SUYU ABONE TİPLER İNE GÖRE ABONE SAYISI VE
TAHAKKUK TABLOSU
ABONE TİPİ
ABONE
SAYISI
DAĞITILAN SUMİKTARI (m3/yıl)
ABONEBİR İM
FİYATI
(TL/m3)
(Atıksu bedeli ve
KDV dahil)
TAHAKKUK
MİKTARI (m3/yıl)
Ücretli Ücretsiz
Resmi Kuruluşlar
Sağlı
k Kurumları
Okullar
Sanayi İşletmeleri
Ticarethaneler
Meskenler
Park, Bahçe ve
WC’ler
Din ve Hayır
Kurumları
İnşaat Şantiyeleri
Tankerle Su Satışı
Tarımsal Amaçlı
Su Kullanımı
Köyler
Mahalle Çeşmesi
Liman
Diğer (Belirtiniz)
A)
B)
Toplam
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
34/42
34
SU ABONESİ OLMAYAN ATIKSU ABONELER İNE AİT BİLGİLER
Su abonesi olmayan fakat kanalizasyondan yararlanan aşağıda belirtilen abonetiplerine göre doldurulacaktır.
ABONE TİPİ ABONE
SAYISI
TAHAKKUK MİKTARI
(m3/yıl)
Resmi Kuruluşlar
Sağlık Kurumları
Okullar
Sanayi İşletmeleri
Ticarethaneler
Meskenler
Park, Bahçe ve WC’ler
Din ve Hayır Kurumları
İnşaat Şantiyeleri
Tankerle Su Satışı
Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı
Köyler
Mahalle Çeşmesi
Liman
Diğer (Belirtiniz)
A)
B)
C)
Toplam
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
35/42
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
36/42
36
8
Korelatör ……….. adet
9
İdarede Kullanılan Dataloggerlar
Basınç Datalogger ı ……….. adet
Debi Datalogger ı ……….. adet
10
İdarede Kullanılan Basınç K ır ıcı Vanalar
Diyaframlı Tip Basınç K ır ıcı ……….. adet
Pistonlu Tip Basınç K ır ıcı ……….. adet
11
İdarenin içmesuyu temin ve dağıtım Hatlar ında kaçak tespitinde kullandığı yöntem
tipi
12 Kullanılmakta olan Datalogger veDebimetreler ne sıklıkla kalibre edilmektedir?
13 Kalibrasyon İşlemlerinde hangi akredite
merkez kullanılmaktadır ?14 Boru k ır ıklar ında müdahalede su kesme
işlemi hangi yöntemle yapılmaktadır ?
15
İdarede kullanılan Yangın Hidrantı Tipi
Yeraltı tipi □
Yer üstü tipi □
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
37/42
EK IV
İÇMESUYU TEMİN VE DAĞITIM HATLARININ BORU, CİNS VE ÇAPLARINA G
İÇMESUYU TEMİN VE DAĞITIM HATLARININ BORU, CİNS VE ÇAPLARINA
HattınÇapı (mm)
Cinsi
Çelik(metre)
HDPE(metre)
PVC(metre)
CTP(metre)
ÖGBB(metre)
Font(metre)
DF(metre)
Pik(metre)
AÇB(metre)
Tünel(metre)
G(
Ø 100 -400
Ø 400
Ø 500
Ø 600
Ø 700Ø 800
Ø 900
Ø 1000
Ø 1200
Ø 1400
Ø 1600
Ø 1800
Ø 1820
Ø 1850
Ø 2000
Ø 2200
Ø
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
38/42
Ø
Ø
Ø
Ø
TünelGaleri
Kanal
Muhtelif
Toplam
Katodik Koruma Uygulanan Boru Var İse;
Çap (mm) Korunan Çelik Boru Uzunluğu (metre) PVC: Polivinil klorür
CTP: Cam tabanlı plastik
DF : Düktil Font
AÇB : Asbest Çimento Borular
ÖGBB : Ön Gerilmeli Beton Boru
HDPE :Yüksek Yoğunluklu Polietilen
Katodik koruma : Korozyonu önlemeye yarayan bir tür
metal koruma yöntemi
Toplam
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
39/42
EK V
İÇMESUYU TEMİN VE DAĞITIM SİSTEMLER İNDE KULLANILAN SAYAÇLARA İLİŞK
Ödeme
Şekline Göre
Çalışma
Prensbine Göre
Tipe
Göre
Bağlantı
Çapı(DN) Adet
Tipe
Göre
Bağlantı
Çapı(DN) A
Mekanik
Hız Esaslı (Tek Hüzmeli)
Kuru
20
Yaş
20
25 25
40 40
50 50
65 65
80 80
100 100
125 125 150 150
200 200
Diğer Diğer
Hız Esaslı
(Çok Hüzmeli)Kuru
20
Yaş
20
25 25
40 40
50 50
65 65 80 80
100 100
125 125
8/18/2019 İçme Suyu Temin Ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğ Taslağı (2)
40/42
150 150
200 200
Diğer Diğer
Hacim Esaslı (Volümetrik)
Kuru
20
Yaş
20
25 25
40
Recommended