View
235
Download
3
Category
Preview:
Citation preview
11
Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi İnşaat Muumlhendisliği Boumlluumlmuuml
YAPI MALZEMESİ
- I
4 Malzemelerin Diğer Mekanik Oumlzellikleri
41
Sertlik411
Sertlik Oumllccediluumlm Metotları
4111Sertlikle Mukavemet Arasındaki İlişki42
Aşınmaya Dayanıklılık
421 Metallerde aşınma olayı
ve deneyi422 Taş
yapılı
cisimlerde aşınma olayı
ve deneyi
43
İşlenebilme44
Tokluk ve Darbeye Dayanıklılık
22
41 Sertlik
Temel mekanik oumlzellikleri
basınccedil
ccedilekme
kesme
eğilme
İkinci derecede oumlnem taşıyabilen bazı
oumlzellikler
sertlik
ilişkili
aşınmaya dayanıklılık işlenebilme tokluk
33
41 Sertlik
izafi bir oumllccediluuml
suumlrtuumlnmeyeccedilizmeyekesmeye
plastik deformasyona
direnccedil
44
Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre
olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil
ggoumloumlsteren bir steren bir
malzemedir malzemedir
41 Sertlik
malzeme yuumlzeyinin kalıcı
şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil
Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil
farklı
yuumlk seviyeleri
Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr
55
a)a)
Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir
Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r
b)b)
Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı
vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le
sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur
c)c)
Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir
increasing hardness
most plastics
brasses Al alloys
easy to machine steels file hard
cutting tools
nitrided steels diamond
41 Sertlik
66
11))
yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek
Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil
gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir
22))
yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm
ileile
kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek
3)3)
ssert bir bilyayert bir bilyayıı
malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
41 Sertlik
77
CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer
41 Sertlik
Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
22
41 Sertlik
Temel mekanik oumlzellikleri
basınccedil
ccedilekme
kesme
eğilme
İkinci derecede oumlnem taşıyabilen bazı
oumlzellikler
sertlik
ilişkili
aşınmaya dayanıklılık işlenebilme tokluk
33
41 Sertlik
izafi bir oumllccediluuml
suumlrtuumlnmeyeccedilizmeyekesmeye
plastik deformasyona
direnccedil
44
Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre
olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil
ggoumloumlsteren bir steren bir
malzemedir malzemedir
41 Sertlik
malzeme yuumlzeyinin kalıcı
şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil
Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil
farklı
yuumlk seviyeleri
Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr
55
a)a)
Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir
Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r
b)b)
Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı
vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le
sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur
c)c)
Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir
increasing hardness
most plastics
brasses Al alloys
easy to machine steels file hard
cutting tools
nitrided steels diamond
41 Sertlik
66
11))
yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek
Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil
gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir
22))
yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm
ileile
kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek
3)3)
ssert bir bilyayert bir bilyayıı
malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
41 Sertlik
77
CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer
41 Sertlik
Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
33
41 Sertlik
izafi bir oumllccediluuml
suumlrtuumlnmeyeccedilizmeyekesmeye
plastik deformasyona
direnccedil
44
Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre
olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil
ggoumloumlsteren bir steren bir
malzemedir malzemedir
41 Sertlik
malzeme yuumlzeyinin kalıcı
şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil
Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil
farklı
yuumlk seviyeleri
Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr
55
a)a)
Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir
Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r
b)b)
Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı
vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le
sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur
c)c)
Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir
increasing hardness
most plastics
brasses Al alloys
easy to machine steels file hard
cutting tools
nitrided steels diamond
41 Sertlik
66
11))
yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek
Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil
gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir
22))
yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm
ileile
kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek
3)3)
ssert bir bilyayert bir bilyayıı
malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
41 Sertlik
77
CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer
41 Sertlik
Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
44
Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre
olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil
ggoumloumlsteren bir steren bir
malzemedir malzemedir
41 Sertlik
malzeme yuumlzeyinin kalıcı
şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil
Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil
farklı
yuumlk seviyeleri
Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr
55
a)a)
Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir
Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r
b)b)
Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı
vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le
sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur
c)c)
Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir
increasing hardness
most plastics
brasses Al alloys
easy to machine steels file hard
cutting tools
nitrided steels diamond
41 Sertlik
66
11))
yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek
Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil
gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir
22))
yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm
ileile
kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek
3)3)
ssert bir bilyayert bir bilyayıı
malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
41 Sertlik
77
CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer
41 Sertlik
Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
55
a)a)
Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir
Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r
b)b)
Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı
vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le
sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur
c)c)
Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir
increasing hardness
most plastics
brasses Al alloys
easy to machine steels file hard
cutting tools
nitrided steels diamond
41 Sertlik
66
11))
yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek
Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil
gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir
22))
yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm
ileile
kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek
3)3)
ssert bir bilyayert bir bilyayıı
malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
41 Sertlik
77
CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer
41 Sertlik
Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
66
11))
yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek
Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil
gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir
22))
yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm
ileile
kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek
3)3)
ssert bir bilyayert bir bilyayıı
malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
41 Sertlik
77
CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer
41 Sertlik
Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
77
CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer
41 Sertlik
Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
88
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
1 2 3 4
5 76 8
9 10
41 Sertlik
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
99
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
11
TALKTALK
22
JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)
33
KALSKALSİİTT
44
FLORFLORİİTT
55
APATAPATİİTT
66
ORTOKLAZORTOKLAZ
77
KUVARSKUVARS
88
TOPAZTOPAZ
99
KORONDENKORONDEN
1010
ELMASELMAS
Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı
ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs
skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir
OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir
Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r
YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı
olabilirolabilir
41 Sertlik
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1010
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1111
MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI
Mohs skalasMohs skalasıı
lineer delineer değğildir ildir
KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş
sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış
41 Sertlik
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1212
Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir
BatBatıırrıılaraklarak
yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri
Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers
sertlik sertlik
deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r
Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r
FarklFarklıı
malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı
farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir
41 Sertlik
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1313
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı
ve ve
oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı
metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde
en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur
41 Sertlik
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1414
Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
Birccedilok farklı
skala farklı
yuumlk ve ccedileşitli uccedil
kombinasyonlarının
kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar
41 Sertlik
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1515
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
BatBatııccıı
UUccedilccedil
118 18 frac14
ve frac12
inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya
Tepe accedilısı
120ordm
olan
uccedil
kısmı
02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış
ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan
ldquobralerdquo
adı
verilen konik elmas uccedil
41 Sertlik
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1616
Son olarak Ana yuumlk
(P1
)
kaldırılır
Meydana gelen kalıcı
izdeki derinlik artışı
bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml
sonuccedilları
etkileyebilir
Bu sakıncayı
gidermek iccedilin oumlnce
batıcı
uccedil
kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0
= oumln
yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1
) uygulanır
41 Sertlik
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1717
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
P0
P0
P1
120
t0t1
020
0 m
m
0
100
t1
t0
P0
Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur
Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı
bir sertlik değerinin duumlşmesi
olarak alınır
Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb
olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir
0002t100CRSD b
tb
41 Sertlik
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1818
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
1919
RRCC
CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş
ccedilccedilelikler elikler
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf
RRAA
Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf
RRBB
Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf
RRCC
RRAA
İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş
malzemelermalzemeler
RRBB
YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m
41 Sertlik
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2020
Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r
1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf
Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf
Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş
yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı
durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r
41 Sertlik
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2121
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
15N Elmas 15
30N Elmas 30
45N Elmas 45
15T 116 inch kuumlre 15
30T 116 inch kuumlre 30
45T 116 inch kuumlre 45
15W 18 inch kuumlre 15
30W 18 inch kuumlre 30
45W 18 inch kuumlre 45
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Skala semboluuml Batıcı
uccedil Ana yuumlk (kgf)
A Elmas 60
B 116 inch kuumlre 100
C Elmas 150
D Elmas 100
E 18 inch kuumlre 100
F 116 inch kuumlre 60
G 116 inch kuumlre 150
H 18 inch kuumlre 60
K 18 inch kuumlre 150
Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı
41 Sertlik
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2222
OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı
iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı
olmalolmalııddıır r
İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı
ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz
ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil
katkatıı
olmalolmalııddıırr
Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı
yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr
Su verilmiSu verilmişş
ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir
OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu
60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir
41 Sertlik
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2323
Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r
Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir
Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi
Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir
41 Sertlik
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2424
YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r
D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
41 Sertlik
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2525
Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı
(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r
41 Sertlik
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2626
(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı
ise Brinell ise Brinell
sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r
SPBSD
S = Df
Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
ccedilccedilok zordurok zordur
41 Sertlik
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2727
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden
((∆∆AEB AEB
∆∆
CEB)CEB)
fD2d
2df
04dDff
22
22 dD21
2Df
41 Sertlik
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2828
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
A
C
BD
Ef
d2 f
d
P
olduolduğğundanundan
πDfP
SPBSD
22 dDDπD2PBSD
Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr
Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil
oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr
41 Sertlik
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
2929
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler
Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye
sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir
BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez
Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı
10 mm 10 mm
Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r
41 Sertlik
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3030
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil
gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf
ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf
ve ve
demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir
Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı
gerektirirgerektirir
10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml
bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı
5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir
41 Sertlik
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3131
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur
Yuumlk uygulandığında malzem
e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı
suumlre belirlidir
Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir
Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil
alaşımları
iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır
41 Sertlik
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3232
Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi
Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo
(mmkgfs)
sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030
Brinell deneyinde kullanılan batıcı
uccedil
diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı
kapsar
Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı
olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder
41 Sertlik
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3333
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı
ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr
Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r
Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir
Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı
olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı
136136
olan elmas olan elmas
piramit bir upiramit bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
41 Sertlik
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3434
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı
cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı
uuccedilccedil
dedeğğiişştirilirtirilir
Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı
izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı
ile tespit edilir ile tespit edilir
Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı
ile hesaplanile hesaplanıır r
SPVSD 2
d2α2Psin
VSD
Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı
=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa
2
dP1854VSD
41 Sertlik
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3535
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml
00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir
Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir
Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r
Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş
bir bir
aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml
yapyapıılabilir labilir
41 Sertlik
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3636
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml
ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r
OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir
600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir
Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir
41 Sertlik
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3737
Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi
Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı
ve tve tuumluumlm m
metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş
yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı
ucun ucun
kullankullanıılmaslmasııddıır r
Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur
Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber
en duyarlen duyarlıı
sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir
Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir
41 Sertlik
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3838
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir
Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı
130130ordmordm
ve 172ve 172ordmordm
3030rsquorsquo
olan olan
piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil
malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr
Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı
olan olan
bir iz olubir iz oluşşur ur
Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur
41 Sertlik
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
3939
Knoop SertliKnoop Sertliğğii
Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r
Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar
Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı
uuccedilccedil
yaklayaklaşışık olarak k olarak
001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı
bir iz bbir iz bıırakrakıır r
t
L
b
711bL
400tb
2L142PKSD
41 Sertlik
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4040
Shore SertliShore Sertliğğii
Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı
ile ile
ulaulaşşttığıığı
yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr
41 Sertlik
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4141
Shore SertliShore Sertliğğii
Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil
kullankullanııllıırr
Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı
olarak lastiolarak lastiğğin in
sertlisertliğği belirleniri belirlenir
Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı
olduolduğğundan undan
didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı
sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir
41 Sertlik
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4242
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
Beton tabancasBeton tabancasıı
adadıı
da verilen bu da verilen bu
aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r
Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış
yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne
kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı
o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr
YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r
Bu deneyin amacBu deneyin amacıı
sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı
saptamaktsaptamaktıır r
Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı
sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir
41 Sertlik
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4343
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4444
Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici
41 Sertlik
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4545
Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı
direncini gdirencini goumloumlsterir sterir
SonuSonuccedilccedil
olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r
41 Sertlik
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4646
Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki
DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin
bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur
AynAynıı
oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz
CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı
arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir
BSD345MPaCcedilD
41 Sertlik
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4747
42 Aşınmaya dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4848
AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı
olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r
AAşışınma miktarnma miktarıı
malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr
SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler
42 Aşınmaya dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
4949
Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin
aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı
olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r
BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı
oluoluşşur ur
ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı
ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı
kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı
parparccedilccedilalar kopar alar kopar
Adezif AAdezif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5050
Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı
etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil
ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir
SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı
ccedilccedilizerek izerek
ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir
CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış
ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k
dduumluumlzeydedirzeydedir
Abrazif AAbrazif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir
yumuyumuşşakak
sertsert
42 Aşınmaya dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5151
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5252
EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5353
42 Aşınmaya dayanıklılık
Suyun aşındırıcı
etkisi
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5454
42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5555
iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı
cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n
oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur
Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı
ile cisim aile cisim aşışınnıır r
Korozif AKorozif Aşışınmanma
Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir
42 Aşınmaya dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5656
İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r
Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir
Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil
ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r
Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı
tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney
ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5757
YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde
oumloumlzellikle tazellikle taşş
bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı
olmalolmalııddıırr
42 Aşınmaya dayanıklılık
karo plakkaro plak
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5858
Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay
dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an
Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı
ile yapile yapııllıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
5959
Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı
saptansaptanıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
300 N300 N
aaşışındndıırrııccıı
toztoz
TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş
ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı
toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6060
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
42 Aşınmaya dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6161
Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr
AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı
Taber aletiTaber aleti
ile bulunur ile bulunur
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı
disk disk
belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r
42 Aşınmaya dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6262
Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı
olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re
yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r
Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles
deneyi uygulandeneyi uygulanıır r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur
42 Aşınmaya dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6363
3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı
ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir
Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu
aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur
100P
PPU u
42 Aşınmaya dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6464
Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı
o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir
TaTaşş
yapyapııllıı
cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı
ve deneyive deneyi
ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı
iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir
42 Aşınmaya dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6565
Mikrodeval agregalarda
42 Aşınmaya dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
66
İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK
43 İşlenebilirlik
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6767
BazBazıı
malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı
mekanik mekanik
iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı
amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r
43 İşlenebilirlik
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
6868
Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir
Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik
Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır
43 İşlenebilirlik
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
69
TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7070
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr
TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe
deneyidirdeneyidir
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7171
Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış
yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe
denilir denilir
Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı
iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
Bir yapBir yapıı
veya yapveya yapıı
elemanelemanıı
statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar
DDışış
bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı
takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi
olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7272
dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış
kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı
uygulanmasuygulanmasıı
(rezonans)(rezonans)
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone
Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı
hareket ettirmek kolaydır
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7373
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı
atom baatom bağğlarlarıı
(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))
deneylerdeneyler
aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi
darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7474
Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr
EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er
Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış
olduolduğğu bir u bir
iişş
etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r
Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil
iişş
oluoluşştururturur
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7575
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7676
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Malzemenin darbeye dayanıklılığını
etkileyen faktoumlrler
- oumlrneğin şekli ve boyutu -
kuvvetin uygulama hızı
-
gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık
the results may be reported as energy lost per unit cross-
sectional area at the notch (Jmsup2
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7777
Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy
deneyideneyi
Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod
deneyideneyi
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı
sasağğlamaklamak
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7878
Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı
oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr
HatalHatalıı
ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı
ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir
CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
7979
Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış
kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı
kaybettikaybettiğğinden hinden h22
den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11
yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar
Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22
yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8080
SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar
Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı
025 025
mmmmrsquorsquodir dir
ZayZayııflatflatıılmlmışış
kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı
deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı
etkilemektedir etkilemektedir
TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı
yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r
Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8181
Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r
P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı
iiccedilccedilin harcanan in harcanan
iişş
ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse
PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11
+W+W
W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11
))
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8282
HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken
Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir
Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8383
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8484
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8585
İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş
ve yve yuumluumlkleniklenişş
şşeklidireklidir
Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8686
Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir
Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı
cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı
ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi
Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n
altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr
OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --
4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı
95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8787
malzemenin tokluğunu kaybedere
k
gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş
sıcaklığı
denir
Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış
bir
petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir
duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8888
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
8989
Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı
kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir
dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı
durumunda farkldurumunda farklııddıırr
BazBazıı
malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r
BBoumloumlylece farklylece farklıı
malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir
CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9090
KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı
ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir
DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r
Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı
bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir
Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9191
CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9292
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9393
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9494
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9595
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9696
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9797
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
9898
44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
Recommended