KÖK HÜCRE NAKLİ YAPILAN HASTALARDA AĞRI...

KÖK HÜCRE NAKLĠ YAPILAN

HASTALARDA AĞRI YÖNETĠMĠ

ERCĠYES ÜNĠVERSĠTESĠ

ġAHĠNUR DEDEMAN KEMĠK ĠLĠĞĠ ve KÖK HÜCRE TEDAVĠ MERKEZĠ

HemĢire Elmas COġKUN

j

AĞRI

Uluslararası ağrı araĢtırmaları derneği ağrıyı ,

vücudun herhangi bir yerinden baĢlayan,

organik bir nedene bağlı olan veya olmayan,

kiĢinin geçmiĢteki deneyimleri ile ilgili ,

sensoryal,emosyonel , hoĢ olmayan bir duygu

olarak tarif etmiĢtir.

• Uluslararası ağrı araĢtırmaları derneği(IASP) ağrıyı,

vücudun herhangi bir yerinden baĢlayan, organik bir

nedene bağlı olan veya olmayan, kiĢinin geçmiĢteki

deneyimleri ile ilgili , sensoryal, emosyonel, hoĢ

olmayan bir duygu olarak tarif etmiĢtir.

AĞRININ FİZYOLOJİSİ

Ağrı algılanması periferdeki ağrı reseptörlerinin

uyarılması ile baĢlar.

Ağrıyı algılayan reseptörlere “nosiseptor” adı verilir.

Nosiseptorler vücut içinde, deride, kan damarlarında,

derialtı dokusunda, kaslarda, fasıyada, perıostda,

vıssera ve eklemlerde bulunan serbest sinir uçlarıdır.

Nosiseptörler mekanik, termal ve kimyasal uyaranlara

yanıt verirler.

AĞRI DEĞERLENDİRİLMESİNDEKİ AMAÇ

Bireyin ağrı deneyimini standart yollardan

değerlendirmek,

Etyoloji ve ağrı tipinin belirlenmesine yardım etmek,

Ağrının birey ve fonksiyonları üzerine etkilerini

değerlendirmek,

Uygun tedavi planını değerlendirmek,

AĞRININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Ağrı öyküsü;lokalizasyonu, baĢlangıç zamanı, süresi,

karakteristiği, artıran azaltan faktörler, kendi

kelimeleri ile ağrının Ģiddeti, uyku-günlük aktivite

durumu, o ana dek kullandığı analjeziklere cevabı.

AĞRI ÖYKÜSÜ

Ağrı öyküsü sakin,telaĢsız hastanın güvenli ve

özerkliğinin korunduğu bir ortamda alınmalıdır.

Dil ve yöresel farklılıklar doğru ve net öyküyü

etkileyebilir.

KonuĢma mümkün olduğunca objektif olmalıdır.

Hastanın geçmiĢ ağrı öyküsü,tedavileri ve etkileri de

değerlendirilmelidir.

AĞRININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Hastanın aktivitesindeki artıĢ ve azalma,

Uyuyup uyumadığı,

Yüz ifadesi,

Ġnleme,iç çekme gibi sesli verilen tepkiler,

Topallama yada yürüyüĢ bozukluğu,

Etkilenen bölgeyi ovuĢturma yada destekleme,

HER HASTA AĞRISINI İFADE EDEBİLİR Mİ?

Ağrısını ifade etmede güçlük çeken hastalar ;

Ciddi psikolojik bozukluğu olanlar

Endotrakeal tüpü olan hastalar

YaĢı 85’in üzerinde olanlar

Yeni doğanlar

Eğitim düzeyleri veya kültürel yapıları sağlık bakım

ekibinden farklı olanlar

AĞRININ DEĞERLENDİRİLMESİ

ĠletiĢim kurulamayan hastalarda ;

Sözsüz ağrı belirtileri değerlendirilmeli

Yüz ifadesi

Ġskelet kaslarında gerginlik

Anksiyete

Kendini koruma pozisyonu

İLETİŞİM KURULAMAYAN HASTALARDA

AĞRI EŞİĞİ

KiĢinin ağrı hissini algıladığı,fark ettiği en hafif uyaran

Ģiddetidir.

Ağrı eĢiği kiĢiden kiĢiye değiĢebildiği gibi,aynı kiĢide

zaman içinde de değiĢiklik gösterebilir.

AĞRI EŞİĞİNİ AZALTAN NEDENLER

STRES

Uykusuzluk

Anksiyete

Yorgunluk

korku

Üzüntü

çaresizlik

Depresyon

öfke

Rahatsız< edici ortam

Tedirginlik

AĞRI EŞİĞİNİ ARTIRAN NEDENLER

GevĢeme

DıĢa dönük kiĢilik

Dinlenme

Yeterli uyku

Ruhsal durumun iyi olması veya düzelmesi

AĞRI KONTROLÜ

AMAÇ

Ağrısı olan hastalarda ağrıyı durumuna uygun,hızlı ve

uygun bakım yönetimini sağlamak

Kemik iliği,kök hücre nakli ve yüksek doz kemoterapi

uygulanan hastalar dahil olmak üzere ağrılı hastalarda

bakım yönetiminin ana hatlarını belirlemek.

AĞRI KONTROLÜ

Ağrı bireyi fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden etkilediği

için kontrol altına alınması önemlidir.

Ağrının kontrol altına alınması bireyin rahatlaması,

yaĢam kalitesinin yükseltilmesi, komplikasyonların

azaltılması ve hastanede yatıĢ süresinin kısaltılması

açısından önemlidir.

AĞRININ SINIFLANDIRILMASI

BaĢlama Süresine Göre

Kaynaklandığı Bölgeye Göre

BAŞLAMA BÖLGESİNE GÖRE

AKUT AĞRI

KRONĠK AĞRI

KAYNAKLANDIĞI BÖLGEYE GÖRE

SOMATĠK AĞRI

VĠSSERAL AĞRI

SEMPATĠK AĞRI

AKUT AĞRI

Bir doku hasarı sonucu baĢlar ve doku hasarının

iyileĢmesi ile giderek azalır.

Neden olan lezyon ile ağrı arasında yer, zaman ve

Ģiddet açısından yakın iliĢki vardır.

KRONİK AĞRI

Akut patolojik durumun geçmesine rağmen devam

eden yada kronik doku patolojisi ile birlikte olan

ağrıdır. Bu süre 3-6 ay olarak belirtilmektedir.

KRONİK AĞRI

Kronik ağrı tedavi edilmediği takdirde hastada

fiziksel, psikolojik, ailevi ve toplumsal

sorunların birbiri ile iç içe geçtiği dramatik bir

tablo oluĢturur!!!

SOMATİK AĞRI

Somatik sinirlerden kaynaklanan ağrı ani baĢlar,

keskindir ve iyi lokalize edilir.

Sinir köklerinin yayılım bölgesinde yada periferik

sinirler boyunca hissedilir.

SEMPATİK AĞRI

Sempatik sinir sistemi aktivasyonu ile ortaya çıkar.

Yanma tarzında olup, hasta ağrıyan bölgede soğukluk

ve üĢümeden yakınır.

VİSSERAL AĞRI

YavaĢ baĢlar

Künt ve sızlayıcıdır

Lokalizasyonu güçtür

Kolik ve kramp tarzında olabilir.

Ağrı kaynağı iç organlardır.

AĞRI TEDAVİSİ

Algoloji (ağrı tedavisi) bölümü, her türlü kronik

ağrının yanı sıra, sebebi bulunamayan Ģiddetli

ağrıların tanı ve tedavisiyle uğraĢan bir bilim

dalıdır.

Genellikle kanser ağrıları, nevraljiler, kas-iskelet

sistemi ağrıları, boyun ağrıları, omuz-kol ağrıları,

sırt ağrıları, bel-bacak ağrıları, damar tıkanıklığına

bağlı ağrılar, nedeni belirlenemeyen ağrılar bu

bölümde tedavi edilmektedir.

AĞRI TEDAVİSİ

NON-FARMAKOLOJĠK

YÖNTEMLER

FARMAKOLOJĠK

YÖNTEMLER

NON FARMAKOLOJİK YÖNTEMLER-I

Analjeziklerin kullanım oranının azaltılması, hastanın

ağrı sorununun olabildiğince giderilerek yaĢam

kalitesinin yükseltilmesi amacı ile kullanılır.

Bu yöntemlerin birey tarafından kolaylıkla

uygulanabilir olması, analjezikler gibi yan etkilerinin

olmaması ve bireye ekonomik yük getirmemesi gibi

avantajları vardır.

NON-FARMAKOLOJİK YÖNTEMLER-II

Farmakolojik olmayan yöntemler, ağrının ilaç

dıĢı yöntemlerle kontrol edilmesidir.

Farmakolojik olmayan yöntemlerin ağrının

Ģiddetini azaltıcı yönde etki gösterdiğinden

özellikle son yıllarda kullanımı geniĢlemiĢtir.

NON FARMAKOLOJİK YÖNTEMLER

Periferal Yöntemler

Masaj

Sıcak-Soğuk

Uygulama

Terapötik Dokunma

BiliĢsel-DavranıĢsal Yöntemler

* Hipnoz

* Mizah

GevĢeme

Dikkati BaĢka Yöne

Çekme

PERİFERAL YÖNTEMLER-I

Periferal teknikler, ağrıyı azaltmada kullanılan

deri uyarım giriĢimlerini içerir.

Deri uyarımı ağrıyı gidermek için geçici amaçlı

yapılır.

PERİFERAL YÖNTEMLER-II

MASAJ-I

Masaj insanlığın var oluĢundan beri kullanılan eski bir

yöntemdir. Pek çok kültürde tedavi ve iyileĢtirici etkileri

nedeni ile kullanılmaktadır.

Masaj, dolaĢımı artırarak kalbin pompalama gücünü

artırmakta, kas spazmını çözerek kasların

gevĢemesini ve kiĢinin rahatlamasını sağlamaktadır.

MASAJ-II

Masaj yapılan bölgede meydana gelen vazodilatasyon

ile basıya maruz kalan bölgelere olan kan akımı

artırılmakta ve bölgede biriken metabolitler

uzaklaĢtırılmakta ve ağrı azaltılabilmektedir.

PERİFERAL YÖNTEMLER-III

SICAK SOĞUK UYGULAMA-I

Sıcak Uygulama Etki Mekanizması

Sıcak uygulama, dokunma reseptörlerini uyararak,

vazodilatasyon ile iskemik ağrıyı azaltır.

Metabolik artıkları uzaklaĢtırarak

Endorfinlerin salınımı artırarak

Kas spazmının gidererek,

Dokuların viskoelastik özelliklerinde değiĢme sonucu

sinir uçlarındaki baskı, gerilme ve hipoksi gibi etkileri

azaltarak ağrıyı azaltır ya da giderir.

SICAK SOĞUK UYGULAMA-II

Soğuk Uygulama Etki Mekanizması

Ödem ve kas spazmını ortadan kaldırarak,

Periferik sinirlerin iletimini yavaĢlatarak ya da bloke

ederek ,

Dokunma reseptörlerini uyararak ve endojen

opioidlerin salınımını artırarak da ağrıyı azaltmaktadır .

SICAK SOĞUK UYGULAMA-III

Soğuk uygulama sıcak uygulamaya nazaran ağrının

giderilmesinde daha uzun süreli bir etkiye sahiptir.

Soğuk uygulama travmadan sonra 24-48 saat içinde,

böcek ısırmalarında, kanama, kas spazmı, romotoit

artritte, yanıkta, baĢ ağrısı ve diĢ ağrılarında uygulanır.

TERAPÖTİK DOKUNMA

Terapötik dokunma; vital enerji alanlarındaki dengesizlikten kaynaklanan hastalık veya semptomları iyileĢtirme amacıyla, eller ile enerji alanlarını etkileyip, enerjiyi düzenleme, arttırma, dengeleme ve korumaya yönelik bir yaklaĢımdır.

HİPNOZ

Bilinçli zihin devre dıĢı

bırakılarak bilinçaltı

zihnine telkinler

yerleĢtirmektir.

Hipnoz, kiĢinin, o andaki

gerçeğin farkında olmasına

rağmen ondan ayrı olduğu

hissine sahip yoğun bir

fiziksel ve zihinsel

rahatlamak durumu olarak

görülebilir.

GEVŞEME

Öfke, kaygı, korku vb.

coĢkularla artan ruhsal

gerilimin ve gerilen

kasların bazı hareketlerle

normal duruma gelmesi.

DİKKATİ BAŞKA YÖNE ÇEKME

Dikkati ağrıdan uzaklaĢtırarak ağrının algılanmasındaki Ģiddeti azaltır.

Bu tekniğin kullanılmasındaki amaç, ağrıya toleransı artırmak ve ağrıya duyarlılığı azaltmaktır.

Müzik dinleme, televizyon izleme, kitap okuma ve düĢleme bu yöntemde yer alır.

MİZAH

FARMAKOLOJİK YÖNTEMLER

FARMAKOLOJİK YÖNTEMLER

Günümüzde ağrının kontrolünde yaygın olarak

farmakolojik yöntem olarak ilaçlar kullanılmaktadır.

Ağrı kontrolünde analjezik tedavisi, çabuk etki

göstermesi ve kolay uygulanabilir olması nedeniyle

ağrının giderilmesinde en çok tercih edilen tedavi

yöntemidir.

FARMAKOLOJİK TEDAVİ

•NONOPĠOĠDLER (NSAĠ)

•OPĠOĠDLER

•ADJUVANLAR

NON-OPİOİDLER

Non-opioidler hafif ağrı ve ateĢ tedavisinde kullanılan

ilaçlardır.

Ağrı 0-10 arasında bir skala üzerinde, eğer 1 ila 4

arasında ağrı var ise bir non-opioid kullanılabilir.

Diklofenak

Etodolak

Ġbuprofen vb

OPİOİDLER-I

Opioid; Vücutta medulla spinalis, beyin ve

periferik sinir uçlarında kendilerine özel

reseptörlere bağlanarak morfin benzeri etki

gösteren doğal ve sentetik ekzojen maddelere

denir.

OPİOİDLER-II

Bilinen en güçlü analjezik ajanlardır.

Orta ve Ģiddetli ağrıda endikedirler.

Medulla spinaliste ağrı iletiminden sorumlu

maddelerin salınımı ve beyinde ağrının

algılanmasını inhibe ederler.

KLİNİKTE OPİOİD KULLANIMI

• Kodein

• Tramadol ZAYIF ETKĠLĠ

• Morfin

• Transdermal Fentanil GÜÇLÜ ETKĠLĠ

ADJUVAN İLAÇLAR-I

Ġkincil/Adjuvan Analjezikler: Kendileri ağrı kesici

olmadığı halde bazı ağrıların tedavisinde kullanılabilen

ilaçlara ikincil ya da adjuvan ağrı kesiciler

denmektedir. Bu ilaçlar bazen kullanılan ağrı kesicinin etkisini

arttırmakta, bazen de ağrıya eĢlik eden baĢka

sorunları düzelterek ağrı kontrolünde dolaylı rol

almaktadırlar.

ADJUVAN ĠLAÇLAR

Kas gevĢeticiler

Epilepsi ilaçları,

Depresyon ilaçları

Bazı kalp ilaçları

Kortizon

Alerji ilaçları

AĞRI ÖLÇÜLEBİLİR Mİ?

Ağrı subjektif bir duyu olduğu için değerlendirilmesi ve

ölçümü çeĢitli zorluklar içermektedir.

Subjektif bir duyuyu objektif ölçebilmek için hasta ile

doğru iletiĢim kurmak gerekmektedir.

AĞRI ÖLÇÜLEBİLİR Mİ?

Ağrı Ģiddeti, ağrının objektif değerlendirilmesinde en

önemli parametredir

Ağrı subjektif olduğu ve kiĢiden kiĢiye değiĢiklik

gösterdiği için, objektif ölçümü çok zordur.

Ölçümde asıl olan hastanın belirttiği ağrı Ģiddetine

inanmaktır.

AĞRI SKALASI

Ağrı skalaların amacı ağrıyı kantitatif olarak ölçüp

hangi analjeziği seçip dozunun ne olacağı konusunda

belirleyici olmaktır.

Ġdeal skala uygulaması kolay, güvenilir ve fizyolojik,

kültürel ve eğitim seviyesine bakmaksızın

uygulanabilir olandır.

Quality of life assessment after Haematopoietic StemCell Transplant (HSCT)

Michelle Kenyon, Antonio Pagliuca, Ziyi Lim, Janet Hayden, Ghulam J Mufti

London, UK

Abstract:

Introduction

Quality of life (QOL) is growing in importance as an outcome measure following HSCT. Treatment specific QOL tools exist and have been validated in patients receiving haematopoietic stem cell transplant (HSCT). FACT-BMT: http://www.ebmt.org/6NursesGroup/Journal/FACT-BMT.pdf, a validated self-report questionnaire uses a 5 point Likert scale and covers 4 specific domains that include physical, social and family, emotional and functional well-being. Scoring produces a range from 0-148, the higher the score, the better the QOL. FACT-BMT - allows a holistic assessment that identifies patient’s needs which may not be revealed by a standard clinical consultation.

AĞRISI OLAN HASTADA HEMŞİRELİK BAKIMI-I

Ağrısını ve nedenlerini konuĢmak,gerekli açıklamaları yapmak,

Ağrının artmasına neden olan sebepler (iĢtahsızlık, konstipasyon, dizüri gibi)için planlamalar yapılmalı,

Daha önceki ağrı deneyimleri sorgulanmalı,

Anksiyete ve korkusu giderilmeli,

Hastaya ıĢık ve gürültüden uzak rahat ve sakin bir ortam hazırlamak,

Yatak istirahati uygulamak.

AĞRISI OLAN HASTADA HEMŞİRELİK BAKIM-II

GevĢeme tekniklerini öğretmek,

Sık pozisyon değiĢtirmek,

Masaj,sıcak-soğuk uygulama yapmak,

Ilık banyo yaptırmak,

Ağız bakımı vermek,

Dikkati baĢka tarafa çekmek,

Arzu ettiği kiĢilerle görüĢmesini sağlamak.

AĞRISI OLAN HASTADA HEMŞİRELİK BAKIMI-III

Analjezik tedavisini ağrılı

iĢlemlerden önce

verilmesi planlanmak,

Doktor istemine göre

analjezik uygulaması.

AĞRISIZ GÜNLER DĠLEĞĠYLE….