Nüfus: 128.000.000 35.220 $

Nüfus: 128.000.000Nüfus: 128.000.00035.220 35.220 $$

Nüfus: 5.560.000Nüfus: 5.560.000750 750 $$

• Aiko bugün 80 yaşında.

• Yaklaşık 5 yıl daha yaşayacak...

Mariam’da 80 yaşına kadar yaşatılabilirdi...

Sağlıkta EşitsizliklerSağlıkta Eşitsizlikler

Alpaslan TÜRKKAN

UÜTF Halk Sağlığı AD.

aturkkan@uludag.edu.tr

1. Ülkelerarası

2. Ülke içi

1. Farklı sosyal gruplar

2. Coğrafi bölgeler belirgin

Neden önemli?

dezavantajlı gruplar ya da altta kalanlar…

• Yaşam şansı düşük

• Erken yaşta kronik hastalık ve sakatlık

• Hastalıkları ağır

• Yaşam kalitesi düşük

• Hızlı yaşlanma

• Hizmetlerden az yararlanma

• Başarısız tedavi/yetersiz sonuç

• Daha fazla acı

• İyi algıladıkları sağlık - yaşam dilimi daha az

Yaşam boyu oluşur ve birikir

• Çocukluk dönemi sosyo-ekonomik koşulları ile erişkin mortalitesi

• Doğumdaki toplumsal sınıf ile 23 yaşındaki çalışma durumu

• Doğumdaki toplumsal sınıf ile erişkin sağlığı risk faktörleri

Yaşam boyu oluşur ve birikir• Baba sosyal sınıfı- çocuk 43 y. İşgöremezlik• Baba bedensel iş- çocuk kardiyovasküler risk

Aile sosyal sınıf

düşük doğum ağırlığı

İleri yaş sağlık soruları

Yedi Yaşındaki Boya Göre İşsizlika

Gör

ece

İşsi

zlik

Ola

sılığ

ı

7. Yaşta boy (cm.)

a 22-32 arasında bir yıldan fazla işsiz kalma

Sosyoekonomik Durum/Sınıf

• Gelir

• Eğitim

• Meslek

Katı gerçekler

• Düşük SED ile iskemik felç nedeniyle ölüm ilişkilidir.

• Yaşam şekli ve çalışma koşulları sağlığı etkiler.

• Kötü sosyoekonomik koşullar sağlığı yaşam boyu etkiler.

• İşsizler ve aileleri erken ölüm riski taşır.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Çoc

uk

ölü

mü

Düşük Düşük-orta Üst- orta Yüksek

Gelir sınıfı

Gelirlerine Göre Ülkelerde 5 yaş altı çocuk ölümleri 1990-2008 (1000'de)

1990 2008

0

20

40

60

80

100

120

Brezilya Pakistan Türkiye Uganda

En zengin ve yoksullarda bebek ölümleri (1000 canlı doğumda)

En zengin %20 En yoksul %20

Sağlık Harcamaları

Sağlığa ayrılan pay (GSYH)

Kişi başı sağlık harcaması (ppp $)

Dünya 9,7 863

En az 1,9 (Myanmar) 17 (Kongo)

En fazla 19,1 (Kirbati) 7 285 (ABD)

Düşük gelirli 5,3 67

Düşük-orta gelirli 4,3 181

Üst-orta gelirli 6,4 757

Yüksek gelirli 11,2 4 145

Türkiye 5,0 677

Sağlık Harcamaları - Beklenen Yaşam Süresi - Ölümler

Kişi başı sağlık harcaması

(ppp $)

Doğumda beklenen yaşam süresi

İnfant mortalitesi (1000 canlı doğum)

5 yaş altı ölüm (1000 canlı doğum)

Dünya 863 68 45 65

Türkiye 677 74 20 22

Venezuella 697 75 16 18

Luxembourg 5 734 80 2 3

ABD 7 285 78 7 8

Uruguay 916 75 14 16

Küba 917 77 5 6

Japonya 2 696 83 3 3

Avusturya 3 763 80 4 4

Anne ölümü

İsveç’te 1 anne

Sierra Leone’de 700 anne

Ölümler (100.000’de)

Bulaşıcı hastalık

Bulaşıcı olmayan hastalık

Yaralanmalar

Dünya 275 612 93

Afrika 978 841 126

Amerika 91 499 66

Güneydoğu Asya 363 701 131

Avrupa 62 590 79

Doğu Akdeniz 308 790 109

Batı Pasifik 99 557 68

Türkiye 82 701 39

World Health Statistics 2010

Hastalıklar

Kolera Malarya Polio-myelitis

Dünya 190.130 172.997.420 1.733

Afrika 160.801 60.731.835 841

Amerika - 719.783 -

Güneydoğu Asya 4.168 100.491.743 723

Avrupa - - -

Doğu akdeniz - 8.291.229 169

Batı pasifik 1.228 2.604.165 -

World Health Statistics 2010

5 yaş altı anemi prevalansı : Sierra Leone=%83, İsveç=%9

Dünya’da SED (2010)

• Kentte yaşam: Dünya %50WHO Amerika bölgesi: %80South-East Asia: :%32

• Okur-yazarlık : Dünyada % 81WHO Amerika bölgesi: %91Afrika bölgesi:%63

• Günlük 1 dolar altı gelir: Dünya :%25,6 Avrupa :% 4,2 Afrika : %52,8

World Health Statistics 2010

Gelirden alınan pay

0

10

20

30

40

50

60

70

Endüşük % 10 En yüksek %10

TürkiyeNamibiaİsveçABDJaponyaNorveç

Source: De Vogli R, Mistry R, Gnesotto R, Cornia GA, Income inequality and life expectancy: Evidence from Italy and top industrialised countries. Journal of Epidemiology and Community Health 2005; 59: 158-162.

Varsıl Ülkelerde Yaşam Ümidi ve Gelir Eşitsizliği

Gini katsayısı ( 1990 – 1998 )

Doğ

umda

yaş

am ü

mid

i ( 2

001

)

ABD’de yoksul siyahi erkekler,zengin beyazlarda 20 yıl kısa yaşar.

Sağlık insan gücü

Doktor

10.000 kişiye

Hemşire / Ebe

10.000 kişiye

Diş hekimi

Dünya 14 28 3

Afrika 2 11 <0,5

Amerika 23 55 12

Güneydoğu asya 5 11 <0,5

Avrupa 33 68 5

Doğu akdeniz 10 14 2

Batı pasifik 14 21 2

Türkiye 15 19 2

World Health Statistics 2010

Avrupa: 33Avrupa: 33Sierra Leone: <0,05Sierra Leone: <0,05

Eşitlik (TDK)

1. İki yada daha çok şeyin eşit olması durumu, denklik.

2. Yasalar önünde insanlar arasında ayrım bulunmaması durumu.

3. Bedensel, ruhsal başkalıkları ne olursa olsun, insanlar arasında toplumsal ve siyasal haklar yönünden ayrım bulunmaması durumu.

Sağlıkta Eşitsizlik,

Ahlaki-vicdani

• Önlenebilir,

• önlenebilir olması nedeniyle

gereksiz

• adil olmayan

farklılıklar

Farklılık ≠ Eşitsizlik

• Cinsiyet

• Yaş

Eşitsizlik olması için…

• Toplumun geri kalanı?

• Neden haksız mı?

• Kendi mi seçti?

• Kontrolü altında mı?

Sağlıkta eşitsizlik nedenleri

1. Doğal, biyolojik varyasyon2. Sağlığa zararlı davranışlar3. Sağlığı iyileştiren davranışlar4. Kişinin yaşam tarzını seçme şansı

olmadığında sağlığa zararlı davranışlar.5. Sağlıksız ve stresli iş ve yaşam koşulları6. Temel sağlık ve diğer sosyal hizmetlere

ulaşmada yetersizlik7. Hasta kişinin sosyal sınıfının değişimi ile

sağlığa bağlı sosyal değişmeler

Araştırmalarda ortak kanı

• Sağlıkta eşitsizlik düşük gelirli ülkelere özgü

bir durum değildir.

• Toplam ölüm hızları düşse de mesleki sınıflar

arası sağlık eşitsizlikleri artmaktadır.

• SED ile Ölüm hızları: TERS ORANTILI

(Bebek,çocuk ve perinatal ölümler)

• Yoksulluk; sağlıkta eşitsizlikleri belirleyen en önemli etken

• DSÖ YoksulluğuDÜNYANIN EN BÜYÜK KATİLİ

olarak tanımlamış ve Uluslararası hastalık sınıflamasında Z59.5 olarak kodlamıştır.

Araştırmalarda ortak kanı

Araştırmalarda ortak kanı

• Sağlıkta eşitsizlik; gelir dağılımı eşitsizliği ile

ilişkilidir.

• Böylesi ekonomik neden

psikososyal süreç üzerinden

bireysel düzeyde etkili olmaktadır.

Kısaca...

• Düşük gelirli,

• Eğitimli ve

• Meslek statülü bireyler sağlık göstergeleri

bakımından daha kötü durumdadır.

Sağlıkta eşitsizliklerSağlıkta eşitsizlikler

EKONOMİK EŞİTSİZLİKLEREKONOMİK EŞİTSİZLİKLER

SOSYAL EŞİTSİZLİKLERSOSYAL EŞİTSİZLİKLER

TOPLUMSAL EŞİTSİZLİKLERTOPLUMSAL EŞİTSİZLİKLER

Sağlıkta Eşitlik,

“Herkesin tam sağlık potansiyeline erişebilme

şansına sahip olması ve sakınmadıkları

sürece bu potansiyele ulaşmak

açısından kimsenin dezavantajlı

olmamasıdır.”

Sağlık hizmetlerinde eşitlik

• Eşit ulaşılabilirlik,

• Eşit kullanım,

• Eşit kalitede hizmet,

Sağlıkta eşitsizliğe yönelik üç politika

1. Yoksul Sağlığını

Düzeltmek

2. Zengin-yoksul

farklılığını indirgemek

3. Eşitsizlikleri düzeltmek

Sağlıkta eşitsizlikle mücadele

• Yaşama ve çalışma şartları • Yoksulluk• Gelir dağılımı• İşsizlik• Kişilerin daha sağlıklı yaşam biçimlerini benimseme• Kişilerin katılımı• Sektörlerarası işbirliği• Uluslararası ilgi ve kontrol• Sağlık hizmetinde ulaşılabilirlik• Araştırma, izleme ve değerlendirme

Dikkatiniz için teşekkürler…