View
7
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
1
Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı Olur’ları ile
Oluşturulan Komisyonun Çalışması Sonucunda Hazırlanan
Marmara Bölgesi Koruya Dönüştürme Raporu
Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Orman Amenajmanı ve Hasılat Araştırmaları Başmühendisliği
Abbas ŞAHİN
Başmühendis V.
İSTANBUL - 2014
2
Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı Olur’ları ile Oluşturulan
Komisyonların Çalışması Sonucunda Hazırlanan
Marmara Bölgesi Koruya Dönüştürme Raporu
Konu: Koruya dönüştürme çalışmalarının yürütüldüğü Orman Bölge Müdürlüklerinde bugüne
kadar yapılan çalışmaların yerinden incelenerek bu konudaki uygulamalarda gelinen aşamaları
görmek amacıyla Genel Müdürlüğün 23.12.2013 tarih 612436 sayılı Olurları ile oluşturulan
Komisyonların çalışması sonucunda Komisyon Başkanı tarafından hazırlanmış Rapor.
İnceleme: Marmara Bölgesindeki Bölge Müdürlüklerinde, meşe ormanlarından yakacak odun
üretmek amacıyla uygulanmakta olan baltalık işletmeciliğinden, alternatif enerji kaynaklarının
yaygınlaştırılması ile birlikte 1998 yılından itibaren kısmi olarak vazgeçilmeye başlanmıştır.
Marmara Bölgesinde, 2006 yılından sonra baltalık işletme şekline tamamen son verilerek, baltalık
olarak işletilen meşe ormanları koruya dönüştürme çalışmalarına konu edilmiştir. Koruya
dönüştürme çalışmaları gerçekleştirilirken, meşe türlerinin biyolojik özellikleri, iklim, toprak ve
coğrafi koşullar olmak üzere yetişme ortamının özellikleri yanı sıra sosyal faktörler ve teknik
müdahale şekilleri ve şiddetleri bu ormanların meşcere gelişimine etki etmektedir.
Orman Genel Müdürlüğü tarafından, koruya dönüştürme çalışmalarının yürütüldüğü Orman Bölge
Müdürlüklerinde uygulama sonuçlarının yerinde incelenerek, gerçekleştirilen çalışmaların
başarısını ya da başarısızlığını ve bunlara etki eden faktörleri her yönüyle ortaya koymak için bir
çalışma yapılması istenilmiştir. Bu çalışma sonucu oluşturulacak raporda, özellikle yetişme ortamı
şartlarının ve ağaç türlerinin koruya dönüştürmeye uygun olmadığı alanlar için çeşitli öneri ve yeni
işletme şekilleri modellerinin önerilmesi talep edilmiştir.
Çalışmanın kapsamı, Genel Müdürlüğün 23.12.2013 tarih 612436 sayılı Olurları ile belirtilen
konuları ve 05.02.2014 tarihinde Antalya’da gerçekleştirilen Araştırma İhtisas Grupları toplantısı
kapsamında Şube Müdürleri Uğur TÜFEKÇİOĞLU ve Yakup KILIÇ ile komisyon başkanlarının
birlikte gerçekleştirdiği toplantıda karar altına alınan konularla sınırlandırılmıştır. İncelenmesi
istenilen konular, komisyon başkanının katılımıyla her Bölge Müdürlüğünde oluşturulan
komisyon üyeleri ile birlikte Bölge Müdürlükleri merkezlerine gidilerek gerçekleştirilmiştir.
Çalışma üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar;
1- Komisyon başkanı tarafından uygulayıcılardan istenilen tablo halinde plan ve uygulama ve
verileri ile koruya tahvil çalışmaları hakkında işletme müdürlüğündeki çalışmalarla ilgili
görüş ve önerileri,
2- Bölge Müdürlüğü merkezinde tüm Orman İşletme Müdürlüklerinde Müdür/Müdür Yrd. ya
da ilgili orman işletme şefleri/teknik elemanların katılımı ile gerçekleştirilen
forum/çalıştay,
3- Çalışma konusu ile ilgili obje, meşcere ve uygulama alanlarının yerinden incelenmesi.
şeklinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar tamamlandıktan sonra tüm veriler toplanmış ve elde
edilen veriler kullanılarak komisyon başkanınca rapor hazırlanmıştır. Rapor üç bölümden
oluşmaktadır. Birinci bölüm, Marmara Bölgesindeki meşe türleri, meşenin yayılış alanı ve koruya
dönüştürme amacına uygun olan türler hakkında bilgilerden oluşmaktadır. İkinci bölümde, dört
ayrı Bölge Müdürlüğündeki meşe ve meşe koruya tahvil alanları, bunlarla ilgili uygulama
sonuçları ve Bölge Müdürlüğü kapsamındaki başarı ya da başarısızlıkların nedenleri arazide
çekilen görsel materyallerle birlikte incelenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise tüm bu
çalışmalar değerlendirilerek Marmara Bölgesindeki meşe koruya dönüştürme alanları ile ilgili
bulgular ve bunlara bağlı olarak öneriler aktarılmaya çalışılmıştır.
3
BİRİNCİ BÖLÜM
1.1. Ormanların alansal dağılımı, işletme şekilleri, meşe türleri ve koruya dönüştürme
çalışmaları
1.1.1. Ormanların alansal dağılımı ve işletme şekilleri
Türkiye’de 1963 yılı ormancılık sektöründe orman amenajman planlamasında klasik envanter
yöntemlerinin bırakılıp, modern kombine envanter yöntemlerine başlandığı tarihtir. Envanter
çalışmalarına 1963 yılında başlanan orman amenajman planlama çalışmaları ülke genelinde 1972
yılında tamamlanmıştır. Ülke genelinde ormancılıkla ilgili yapılacak çalışmalarda
karşılaştırılabilir başlangıç verileri olarak kullanılabilecek temel veriler bu envanter sonuçlarına
göre ortaya konulmuştur (Şahin, 2013). Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter
verilerine göre 20199296,0 hektar ormanlık alanın 2679558,0 hektarı normal, 6585131,0 hektarı
da bozuk ve çok bozuk olmak üzere toplam 9264689,0 (% 46) hektarı baltalık orman alanlarından
oluşmaktadır. Orman Genel Müdürlüğü’nün 2012 yılı envanter sonuçlarına göre ülke ormanlarının
toplam ormanlık alanı 21678134,0 hektar olup bu alanın 10281728,0 hektarı (% 47,4) normal koru,
6978864,0 hektarı (% 32,2) bozuk koru, 1276940,0 hektarı (%5,9) normal baltalık ve koruya
tahvil, 3140602,0 hektarı da (% 14,5) bozuk baltalık olarak işletilmektedir. Baltalık ve koruya
tahvil olarak işletilen toplam orman alanı 4417542,0 hektar (% 20,4)’dır. 1963 – 1972 yılı envanter
verileri ile 2012 yılı envanter sonuçları karşılaştırıldığında 1972 yılı sonunda ülke ormanlarının %
46’sı baltalık olarak işletilirken 2012 yılında baltalık ve koruya tahvil olarak işletilen orman
alanlarının toplam orman alanına oranı % 20,4’tür. Normal baltalık ormanlarının geçmiş plan
dönemlerinde önemli bir kısmının koru ormanlarına aktarıldığı görülmektedir (Şahin, 2013).
Harita 1. Türkiye’deki meşe ormanlarının yayılışı
Ülke ormanları içerisinde sürgün kökenli ormanların çok büyük bir kısmını meşe ormanları
oluşturmaktadır. 2010 yılı envanter verileri ağaç türüne göre incelendiğinde ülke ormanlarının
6426277,3 hektarının (% 29,83) meşe ormanlarından oluştuğu görülmektedir. Envanter
sonuçlarına göre meşe ormanlarının % 89,23’ü baltalık ve koruya tahvil olarak işletilmektedir
(Şahin, 2013).
Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Marmara Bölgesi ormanlarının
toplam alanı 2931677,0 ha. olup, bu alanın 1325300,0 hektarı koru, 1606377,0 hektarı ise baltalık
olarak işletilmiştir. 2012 yılı verileri incelendiğinde toplam orman alanı 2994256,0 hektar olarak
görülmektedir(Tablo 1). Ormanların tümü koru ya da koruya tahvil olarak işletilmektedir. Baltalık
ormanı mevcut değildir.
4
Orman amenajman planları incelendiğinde 2994256,0 hektarlık toplam orman alanının, 913507,3
hektarlık kısmı (% 30,5) meşe ormanlarından oluşmaktadır (Tablo 2). Orman fonksiyonları
açısından değerlendirildiğinde bu orman alanlarının 716462,6 hektarı (% 78,4) ekonomik (üretim),
197044,7 hektarı (% 21,6) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlardan
oluştuğu görülmektedir. Meşe ormanları verimlilik açısından değerlendirildiğinde 913507,3
hektarlık orman alanının 683729,5 hektarlık kısmı (% 74,8) verimli, 229777,8 hektarı (% 25,2)
ise bozuk orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 3).
Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman alanlarının 565705,3
hektarlık kısmı (% 61,9) mevcut amenajman planlarına göre koruya tahvil, 347802,0 hektarı (%
38,1) ise meşe (saf) ya da meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir. Meşe koruya tahvil
ormanlarının 498182,0 hektarı (% 88,1) ekonomik (üretim), 67523,3 hektarı (% 11,9) ise ekolojik
ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir (Tablo 3).
Tablo 1. Marmara Bölgesi 1963 – 1972 envanter verilerine göre orman İşletme şekilleri ve alanları
İşletme Şekilleri
ADAPAZARI BALIKESİR* BURSA İSTANBUL Toplam
Alan
(Ha.)
% Alan (Ha.)
Koru
Normal Koru 102273 433747 211839 149119 896978 30,6
Bozuk Koru 44540 192059 154910 36813 428322 14,6
Toplam 146813 625806 366749 185932 1325300 45,2
Baltalık
Normal Baltalık 104889 124595 166879 260812 657175 22,4
Bozuk Baltalık 82043 554671 167446 145042 949202 32,4
Toplam 186932 679266 334325 405854 1606377 54,8
Ormanlık Alan Toplamı 333745 1305072 701074 591786 2931677 100
Açıklık Alan Toplamı 506155 1750363 878714 1192291 4327523
Genel Alan Toplamı 839900 3055435 1579788 1784077 7259200
Ormanlık Alanın Genel
Alana Oranı (%)
39,74 42,71 44,38 33,17 40,39
* Çanakkale Bölge Müdürlüğü’ne bağlı Keşan Orman İşletme Müdürlüğü Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü’nde
gösterilmiştir.
0
200000
400000
600000
800000
1000000896978
428322
657175
949202
Ala
n (
Ha.
)
İşletme Şekilleri
Grafik 1. Marmara Bölgesindeki ormanların 1963 - 1972 envanter verilerine göre işletme şekillerine alansal dağılışı
Normal Koru
Bozuk Koru
Normal Baltalık
Bozuk Baltalık
5
Tablo 2. 2012 envanter verilerine göre Marmara Bölgesindeki orman işletme şekilleri ve alanları
Orman Şekli
ADAPAZARI BALIKESİR BURSA İSTANBUL* Toplam Alan
(Ha.)
% Alan (Ha.)
Verimli Orman 296945 723511 491462 583574 2095492 70,0 Bozuk Orman 52329 451472 268130 126833 898764 30,0
Toplam 349274 1174983 759592 710407 2994256 100
* Çanakkale Bölge Müdürlüğü’nün kapatılması sonrası Keşan Orman İşletme Müdürlüğü İstanbul Orman Bölge
Müdürlüğü’ne bağlanmıştır.
Harita 2. Marmara Bölgesindeki meşe ormanlarının saf ve karışık olarak dağılımı
2095492 ha. (% 70)
898764 ha. (% 30)
Verimli Orman
Bozuk Orman
Grafik 2. Marmara Bölgesindeki Ormanların 2012 Envanter Verilerine Göre Alansal Dağılışı
Verimli Orman
Bozuk Orman
6
Tablo 3. Marmara Bölgesindeki meşe ormanlarının işletme amaçlarına göre alansal dağılımı
Orman Fonksiyonları ve
İşletme Amaçları
ADAPAZARI BALIKESİR BURSA İSTANBUL Toplam
Alan
(Ha.) Alan (Ha.)
Ek
on
om
ik (
Üre
tim
) F
on
ksi
yon
lu O
rman
lar
Meş
e K
oru
ya
Ta
hv
il
Verimli 51042,0 52360,2 117582,8 165102,0 386087,0
Bozuk 13052,3 26864,4 38158,6 34019,7 112095,0
Toplam 64094,3 79224,6 155741,4 199121,7 498182,0
Meş
e (S
af)
Ko
ru
Verimli 2414,2 34564,2 5689,4 55102,0 97769,8
Bozuk 2659,1 30244,7 1040,3 24016,0 57960,1
Toplam 5073,3 64808,9 6729,7 79118,0 155729,9
Meş
e K
arı
şık
Ko
ru
Verimli 4625,3 21552,8 3320,3 26783,4 56281,8
Bozuk 1421,1 3166,8 633,3 1047,7 6268,9
Toplam 6046,4 24719,6 3953,6 27831,1 62550,7
Toplam Verimli 58081,5 108477,2 126592,5 246987,4 540138,6
Toplam Bozuk 17132,5 60275,9 39832,2 59083,4 176324,0
TOPLAM 75214,0 168753,1 166424,7 306070,8 716462,6
Ek
olo
jik
ve
Sosy
o-K
ült
üre
l (Ü
reti
m)
Fon
ksi
yon
lu
Orm
an
lar
Meş
e K
oru
ya
Ta
hv
il
Verimli 2049,0 1611,9 - 56334,0 59994,9
Bozuk 954,0 572,4 - 6002,0 7528,4
Toplam 3003,0 2184,3 - 62336,0 67523,3
Meş
e (S
af)
Ko
ru
Verimli 2436,8 18764,1 1088,1 20926,5 43215,5
Bozuk 4872,3 20674,9 698,1 7252,9 33498,2
Toplam 7309,1 39439,0 1786,2 28179,4 76713,7
Meş
e K
arı
şık
Ko
ru
Verimli 3120,7 11906,5 - 25353,3 40380,5
Bozuk 1079,5 7219,7 - 4128,0 12427,2
Toplam 4200,2 19126,2 - 29481,3 52807,7
Toplam Verimli 7606,5 32282,5 1088,1 102613,8 143590,9
Toplam Bozuk 6905,8 28467,0 698,1 17382,9 53453,8
TOPLAM 14512,3 60749,5 1786,2 119996,7 197044,7
GENEL TOPLAM 89726,3 229502,6 168210,9 426067,5 913507,3
Genel Ormanlık Alana Oranı (%) 25,7 19,5 22,1 60,0 30,5
2012 Yılı Ormanlık Alanı (Ha.) 349274,0 1174983,0 759592,0 710407,0 2994256,0
7
1.1.2. Meşe türleri ve yayılışı
Meşeler, odunlarının anatomik yapıları, meyvelerinin olgunlaşma süresi, yaprak ve kabuk
özelliklerine göre başlıca:
1. Ak Meşeler,
2. Kırmızı Meşeler,
3. Herdem Yeşil Meşeler olmak üzere üç gruba ayrılır.
Meşe ormanları 18 tür ile bunlara ait alt tür, varyete ve hibritleri ile doğal olarak ülkemizde yayılış
göstermektedir. Elde edilen bilgilere göre, bu meşe türleri içerisinde Marmara Bölgesi ormanlarında
doğal yayılışı bulunan türler ve alt türler tablo halinde aşağıda verilmiştir. Bu türlerin varlığı ile ilgili
Tablo 4 oluşturulurken Eraslan (1954a), Kantarcı (1974), Irmak ve ark. (1980), Yaltırık (1984),
Kasaplıgil (1992), Öztürk (2013) ve Güler (2013) kaynaklarından yararlanılmıştır.
Tablo 4. Marmara Bölgesinde yayılış gösteren meşe türleri / alt türleri
AK MEŞELER (Tür – Alt tür) Synonyms (Sinonim) Türkçe adı
Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. Quercus sessiliflora Smith
Quercus dschorochensis K. Koch Sapsız meşe, Çoruh meşesi
(ak meşe, ballıca meşe)
subsp. petraea Sapsız meşe
subsp. iberica (Steven &Liebl.) Krassilin Kuzey Anadolu sapsız meşesi
Quercus frainetto Ten. Quercus hungarica Hubeny
Quercus conferta Kitt Macar meşesi
(Kara meşe,)
Quercus robur L. Quercus pedunculata K. Koch
Quercus pedunculiflora K. Koch Saplı meşe
(Yaz meşesi, Alman meşesi)
subsp. robur L. Saplı meşe
Quercus hartwissiana Steven Quercus armeniaca Kotschy Istranca meşesi
Quercus infectoria Oliver Quercus lusitanica Boiss. Mazı meşesi
subsp. infectoria Kuzey Anadolu mazı meşesi
Quercus pubescens Willd. Quercus humilis Miller Tüylü meşe
Quercus virgiliana Ten. Yalancı tüylü meşe
KIRMIZI MEŞELER
Quercus cerris L. Saçlı meşe, Türk meşesi,
Quercus cerris L. var. cerris Derin loplu saçlı meşe
Quercus cerris L. var. austriaca (Willd) Lou. Sığ loplu saçlı meşe
Quercus ithaburensis Decne Quercus aegilops L.
Quercus valonea Schw. Palamut meşesi
subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt. Anadolu palamut meşesi
Quercus trojana P.B. Webb. Makedonya meşesi, Troya
meşesi, Kazdağı meşesi
subsp. trojana Makedonya meşesi
HERDEM YEŞİL MEŞELER
Quercus coccifera L. Quercus calliprinos Webb Kermes meşesi
Quercus ilex L. Quercus rotundifolia Lam. Pırnal meşesi
8
1.1.3. Meşe türlerinin floristik özellikleri ve koruya dönüştürme çalışmalarına uygunluğu
Meşe yetişme ortamı genel olarak ortalama yağışın 350 mm.nin üzerinde olduğu ve su tutma
kapasitesi yüksek, genellikle yeteri kadar kil ihtiva eden topraklardır. meşeler tipik ışık ağacıdır.
Ancak gençliğin oluşum evresinde birkaç yıl gölgeye dayanır. Derin, havalanma kapasitesi
yüksek, balçık tekstürlü toprakları tercih eder. Ağır balçıkta da gelişir, ancak istenilen gelişimi
yapamaz. Durgun sudan hoşlanmaz.(12)
Akmeşelerde tohum olgunlaşması bir yılda gerçekleşirken, Q. cerris'te tohum olgunlaşması 2 yılda
olur. Nisan ayı sonunda çiçekler oluşmakta ve döllenme Mayıs ayında gerçekleşmektedir. Meşeler
35 – 40 yaşından itibaren tohum tutmaya başlamaktadır. Bu yaş türden türe değişmektedir. Zengin
tohum yılında bir ağaç yaklaşık 50.000 tane palamut üretebilmektedir. Zengin tohum yılında m2’de
ortalama 50 palamut görülebilmekte ve bu değer m2’de 80 palamuda kadar çıkabilmektedir
(Evans, 1984).
Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz kıyı dağlarından 1000 m’nin üzerine kadar yükselen meşe
ormanları Doğu Anadolu’ya doğru 1500m’nin üzerine kadar çıkar. Son derece geniş bir alanda
görülen meşe ormanlarındaki meşe türleri indikatör olarak dikkate alınabilir. Şöyleki; İç Anadolu
çevresinde ve burada yükselen dağlarda yarı kurak koşullar altında İç Anadolu Meşesi de denilen
tüylü meşe ( Q. pubescens) toplulukları yaygındır. Lübnan meşesi (Q. libani) Güneydoğu Anadolu,
Bingöl ve Mercan Dağları yöresindeki nemli ortamlarda yetişir. Saçlı meşe (Q. cerris) Marmara
Bölgesinin doğu ve güneyi, Nur Dağları çevresinde ve Karadeniz kıyısında görülür. Palamut
meşesi, (Q. ithaburensis) Ege ve Akdeniz bölgelerinin kıyı kuşağında yaygındır. Kuzey Anadolu
sapsız meşesi (Q. petrea subsp iberica),Karadeniz kıyı kuşağında ve Marmara Bölgesinin nemli
yerlerinde görülür. Istranca meşesi (Q. hartwissiana) Karadeniz kıyı kuşağında, Doğu Karadeniz
meşesi de (Q. pontica) da Doğu Karadeniz kıyı kuşağında görülür(10).
Marmara Bölgesinde bulunan meşe türlerinden boylu gövdeler yaparak ekonomik bakımdan
değerli meşçereler kuran meşe türleri aşağıda belirtilmiştir. Bunlar;
Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız meşe); Dar tepeli 30 m’ye kadar
boylanabilen, 2 m.’ye kadar çap yapabilen, ülkemizde en geniş yayılışı olan meşe türlerindendir.
Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi); 25-30 m kadar boylanabilen, 2 m’ye kadar çap
yapabilen, kalın dallı ve geniş tepeli bir ağaçtır.
Quercus robur L. (Saplı meşe); 30-40m’ye kadar boylanabilen, 2 m’ye kadar çap yapabilen
400-500 sene ömre sahip geniş tepeli bir ağaçtır.
Quercus hartwissiana Steven (Istranca meşesi); 25 - 30 m’ye kadar boylanabilen, 2 m’ye
kadar çap yapabilen düzgün gövdeli dar tepeli bir türdür.
Quercus cerris L. (Saçlı meşe); 25-30 metreye kadar boy, 1-1,20 m çap yapabilen geniş
tepeli bir ağaçtır.
Akmeşe gurubu türlerinden Quercus pubescens Willd. (Tüylü meşe) ve Quercus virgiliana Ten. (Yalancı
tüylü meşe) bölgenin daha çok güney kesimlerinde, Trakya’da ise kalker ana kayanın bulunduğu ve su
açığının olduğu yarı kurak – kurak alanlarda yayılış göstermektedir. Akmeşe gurubundaki bu türler
Marmara Bölgesinde çok geniş alanlarda saf meşcereler oluşturmamaktadır. Quercus pubescens
Willd. (Tüylü meşe) ve Quercus virgiliana Ten. (Yalancı tüylü meşe) bu bölgede genellikle Quercus
petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız meşe) kısmen de Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi) ile
karışıma katılırlar. Quercus infectoria Oliver (Mazı meşesi), 12 m’ye kadar boy, 80 cm çap
yapabilen geniş tepeli, yarı herdem yeşil bir ağaç olup diğer meşe türleri ile serpili halde meşcere
karışımına katılır.
9
Kırmızı meşe grubu türlerinden üç tür Marmara Bölgesinde yayılış göstermektedir. Bunlar,
Quercus cerris L. (Saçlı meşe), Quercus ithaburensis Decne (Palamut meşesi) ve Quercus trojana
P.B. Webb. (Makedonya meşesi)’dır. Quercus cerris L. (Saçlı meşe) bölgedeki tüm meşe türleri
içerisinde en fazla yayılış alanı olan meşe türlerinin başında gelmektedir. Bu meşe türü bölgedeki
ekonomik değeri yüksek olan akmeşe gurubu türleri ile benzer büyüme ve gelişim özelliği
göstermektedir. Koru ormanı oluşturmak için uygun bir tür olduğu arazi çalışmalarında da tespit
edilmiştir. Quercus ithaburensis Decne (Palamut meşesi) Marmara Bölgesinin güneybatı kısmında
yayılış göstermektedir. Ülkemizde genel yayılışı Akdeniz ikliminin etkisinin olduğu yerlerde yani
Ege ve Akdeniz kıyı kuşağında yaygınlaşmaktadır. Quercus trojana P.B. Webb. (Makedonya
meşesi) ülkemizde geniş yayılışa sahip meşcereler oluşturmamaktadır. Yayılış alanı, Marmara
Bölgesinin Anadolu yakası bölümünde Bursa, Balıkesir ve Çanakkale’nin olduğu bölümde
yoğunlaşmaktadır. Bu alanlarda genel olarak tek ağaç, küme, grup ya da meşcere içerisinde serpili
halde bulunur.
Resim 1. Quercus robur L. (Saplı meşe) Balıkesir – Gönen – Dereköy Mevkii (Foto: ŞAHİN A., 2014)
Marmara Bölgesinde herdem yeşil meşe gurubuna ait iki tür bulunmaktadır. Bunlar, Quercus ilex
L. (Pırnal meşesi) ve Quercus coccifera L. (Kermes meşesi)’dır. Quercus ilex L. (Pırnal meşesi),
boylu bir çalı veya 12-15 m’ye kadar boylanabilen, yuvarlak geniş tepeli herdem yeşil bir ağaçtır.
Quercus coccifera L. (Kermes meşesi), çoğunlukla sık dallı, herdem yeşil, 2-3m boyunda bir çalı
veya korumaya alındığında ya da yetiştirildiğinde 6-7 m’ye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Herdem
yeşil meşe türleri ekonomik değeri yüksek olan koru ormanları kurmaya uygun türler olmayıp bu
türler fonksiyonel verimlilikleri dikkate alınarak planlanmalı ve silvikültürel işlemlere konu
edilmelidir. Koruma fonksiyonlu ormanlar olarak ön plana çıkmaktadırlar.
Marmara Bölgesinde geniş alanlar kaplayan ve meşcerenin asli ağaç türünü oluşturan, ekonomik
bakımdan değerli başlıca meşe türleri; Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız meşe),
Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi), Quercus cerris L. (Saçlı meşe) ve Quercus hartwissiana
Steven (Istranca meşesi)’dır. Quercus robur L. (Saplı meşe) daha çok toprak derinliğinin fazla
olduğu alüvyal topraklarda ve toprak suyunun bol olduğu alanlarda tek ağaç, küme, gurup ve
meşcereye ikinci tür olarak karışan bir tür olarak ön plana çıkmaktadır. Değerli koru ormanları
oluşturabilen meşe türlerimizden Quercus cerris L. dışındakilerin tümü akmeşe grubunda yer
almaktadır.
10
İKİNCİ BÖLÜM
2.1. Koruya tahvil (dönüştürme) çalışmalarının aktüel durumunun belirlenmesi
2.1.1. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu
Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Adapazarı Orman Bölge
Müdürlüğü ormanlarının toplam alanı 333745,0 ha. olup, bu alanın 146813,0 hektarı koru,
186932,0 hektarı ise baltalık olarak işletilmiştir (Tablo 1). 2012 yılı verileri incelendiğinde toplam
orman alanı 349274,0 hektar olarak görülmektedir. Ormanların tümü koru ya da koruya tahvil
olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir.
Orman amenajman planları incelendiğinde 349274,0 hektarlık toplam orman alanının, 89726,3
hektarlık kısmı (% 25,7) meşe ormanlarından oluşmaktadır (Tablo 3 ve 5). Orman fonksiyonları
açısından değerlendirildiğinde bu orman alanlarının 75214,0 hektarı (% 83,8) ekonomik (üretim),
14512,3 hektarı (% 16,2) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlardan
oluştuğu görülmektedir. Meşe ormanları verimlilik açısından değerlendirildiğinde 89726,3
hektarlık orman alanının 65688,0 hektarlık kısmı (% 73,2) verimli, 24038,3 hektarı (% 26,8) ise
bozuk orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 5).
Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman alanlarının 67097,3
hektarlık kısmı (% 74,8) mevcut amenajman planlarına göre koruya tahvil, 12382,4 hektarı (%
13,8) meşe (saf), 10246,6 hektarı ise (% 11,4) meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir.
Meşe koruya tahvil ormanlarının 64094,3 hektarı (% 95,5) ekonomik (üretim), 3003,0 hektarı (%
4,5) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir (Tablo 5).
Tablo 5. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü meşe ormanlarının işletme amaçlarına göre alansal dağılımı
İŞLE
TME
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil Meşe (Saf) Koru Meşe (Karışık) Koru GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
EKONOMİK FONKSİYONLU (ÜRETİM) ORMANLAR
Adapazarı 1729,0 - 1729,0 - - - - - - 1729,0 - 1729,0
Akyazı 1852,0 129,5 1981,5 355,5 - 355,5 1462,5 493,0 1955,5 3670,0 622,5 4292,5
Geyve 632,5 120,8 753,3 205,7 239,1 444,8 922,0 371,9 1293,9 1760,2 731,8 2492,0
Gölcük 7539,6 417,3 7956,9 248,5 1161,5 1410,0 683,7 - 683,7 8471,8 1578,8 10050,6
Hendek 5123,7 92,0 5215,7 513,1 5,0 518,1 489,6 274,5 764,1 6126,4 371,5 6497,9
İzmit 34165,2 12292,7 46457,9 1091,4 1253,5 2344,9 1067,5 281,7 1349,2 36324,1 13827,9 50152,0
Karasu - - - - - - - - - - - -
Toplam 51042,0 13052,3 64094,3 2414,2 2659,1 5073,3 4625,3 1421,1 6046,4 58081,5 17132,5 75214,0
EKOLOJİK ve SOSYO-KÜLTÜREL FONKSİYONLU ORMANLAR
Adapazarı - - - - - - - - - - - -
Akyazı 85,0 9,0 94,0 29,3 - 29,3 227,7 84,9 312,6 342,0 93,9 435,9
Geyve - - - 934,6 1675,4 2610,0 1524,4 980,1 2504,5 2459,0 2655,5 5114,5
Gölcük - - - 39,8 831,5 871,3 809,3 14,5 823,8 849,1 846,0 1695,1
Hendek 62,0 - 62,0 256,1 188,9 445,0 498,3 - 498,3 816,4 188,9 1005,3
İzmit 1902,0 945,0 2847,0 1177,0 2176,5 3353,5 61,0 - 61,0 3140,0 3121,5 6261,5
Karasu - - - - - - - - - - - -
Toplam 2049,0 954,0 3003,0 2436,8 4872,3 7309,1 3120,7 1079,5 4200,2 7606,5 6905,8 14512,3
Gen. Top. 53091,0 14006,3 67097,3 4851,0 7531,4 12382,4 7746,0 2500,6 10246,6 65688,0 24038,3 89726,3
11
2.1.2. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan toplam 67097,3 hektarlık alanın 31143,3
hektarlık (% 46,4) kısmında koruya dönüştürme kapsamında gerekli silvikültürel uygulamalar
yapılmıştır. Bu alanların bir kısmına ikinci kez silvikültürel müdahaleler de gerçekleştirilmiştir
Meşe koruya tahvil ormanlarında silvikültürel müdahalelerin yapıldığı meşcerelerin 29742,4
hektarı (% 95,5) ekonomik (üretim), 1400,9 hektarı (% 4,5) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma)
fonksiyonlu ormanlardır (Tablo 6).
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan meşcerelerde tıraşlama kesimleri en son
2006 yılında yapılmış olup bu alanlarda en genç meşcereler aktüel olarak 8 yaşında, çağ sınıfı
olarak ta “a” çağındadırlar. Aktüel olarak “a” ya da nadiren “ab” çağında olan meşcerelere
silvikültürel müdahaleler yapılmamış olup bu meşcereler 8 ile genel olarak 16 yaşları arasında
bulunmaktadırlar. Müdahale görmüş meşcereler ise genel olarak “ab” ya da “b” çağındadırlar.
Tablo 6. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları
İŞLE
TME
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil (Ekonomik)
Meşe Koruya Tahvil (Ekolojik ve Sosyokültürel)
GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
Adapazarı 1219,0 - 1219,0 - - - 1219,0 - 1219,0
Akyazı 640,8 7,5 648,3 - - - 640,8 7,5 648,3
Geyve 559,4 55,5 614,9 - 2,9 2,9 559,4 58,4 617,8
Gölcük 4715,4 - 4715,4 - - - 4715,4 - 4715,4
Hendek 2843,5 82,0 2925,5 45,5 - 45,5 2889,0 82,0 2971,0
İzmit 17221,3 2398,0 19619,3 1250,5 102,0 1352,5 18471,8 2500,0 20971,8
Karasu - - - - - - - - -
Toplam 27199,4 2543,0 29742,4 1296,0 104,9 1400,9 28495,4 2647,9 31143,3
51
04
2,0
13
05
2,3
24
14
,2
26
59
,1
46
25
,3
14
21
,1
20
49
,0
95
4,0
24
36
,8
48
72
,3
31
20
,7
10
79
,5
0,0
10000,0
20000,0
30000,0
40000,0
50000,0
60000,0
V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k
M e ş e K o r u y a T a h v i l M e ş e ( S a f ) K o r u M e ş e ( K a r ı ş ı k ) K o r u
ALA
N (
HA
.)
G r a f i k 3 . A d a p a z a r ı O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i
Ekonomik Ekolojik ve Sosyo-Kültürel
12
2.1.3. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel
değerlendirilmesi
Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12 2013 tarih ve 612436 sayılı Olur’ları ile oluşturulan
komisyonun Adapazarı Bölge Müdürlüğü’nde 19.03.2014 tarihinde yapılan toplantısında 7 Orman
İşletme Müdürlüğü’nden katılan idari ve teknik elemanlarınca ortaya konulan görüş ve öneriler ile
komisyon başkanlığına sunulan yazılı görüş ve öneriler, redaksiyon çalışması yapılarak İşletme
Müdürlükleri itibariyle aşağıda verilmiştir.
Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Meşe Koruya tahvil işletme sınıfı adı altında yapılan meşe sahalarında tam başarının
sağlandığını söylemek henüz erken olduğunu, bu tür silvikültür çalışmalarının sonuçlarını görmek
için en az 4. veya 5. periyotta ki müdahale sonuçlarının beklenmesi gerekmektedir.
2. Adapazarı İşletme Müdürlüğü koruya tahvil alanlarının tamamı orta ve kötü bonitet de olup
özellikle bu bonitetlerde meşe ormanlık alanlarının koruya tahvil işletme sınıfına ayrılması son
derece isabetli olmuştur.
3. Orman köylüsünün yakacak odun ihtiyaçlarının karşılanmasında baltalık işletme sınıfından
koruya tahvil işletme sınıfına geçmek sancılı olmuştur. Özellikle bu tür sosyal baskılı ormanlarda
birden baltalık işletmesinin bırakılması Orman köylüsü açısından zor olsa da geçen 7-8 yıl içinde
Orman köylüsünün buna alışması bir başarıdır.
4. Koruya tahvil alanlarında orman köylüsünün 34. maddeden doğan KPS hakkının devam
etmesi, orman köylüsüne ekonomik katkı yaptığından orman halk ilişkilerinde bir olumsuzluk
yaşanmamasını neden olmuştur.
5. Koruya tahvil sahalarından kesinlikle bu aşamadan sonra tekrar Baltalık İşletme Sınıfına
dönüş düşünülmemelidir.
6. Meşe Koruya tahvil çalışmaları, İşletme Müdürlüğümüzdeki ormanlarımızın yapısını şu
ana kadar bozmamıştır.
7. Başarısızlıkla sonuçlanan meşe koruya tahvil çalışma alanlarında kesinlikle tür
değişikliğine gidilmemelidir. Ormanlarımızın, doğanın asli ağaç türleri mutlak suretle
korunmalıdır.
Akyazı Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Meşe ağaç türlerimiz, I. ve II. bonitet sahalarında, yetişme ortamının elverişli olduğu
yerlerde ekonomik değeri yüksek, kaliteli kıymet ağacını oluşturmaktadır. Boniteti iyi yerlerde bu
çalışmalar artırılmalıdır. Bu sahaların seçiminde ağaç türü, bonitet ve orman köylülerinden
olabilecek sosyal baskılar gibi hususlar daima göz önünde bulundurulmaktadır. Baltalık işletme
şekliyle işletilen ormanlarda ki, ağaç kütüklerinin sonsuza kadar sürgün verme enerjisi olduğunu
düşünmek olanaksızdır, uzun yıllardan beri baltalık olarak işletilen bu meşcerelerin kökleri
yorulmuş ve verimleri sürekli azalmaktadır.
2. Tüm sosyal ve ekonomik haklarını alabileceği köylülere anlatılmalı bu konuda
bilgilendirme toplantıları yapılmalıdır. Şöyle ki; baltalık ormanların koru ormanlarına
dönüştürülmesinden sonra koru ormanlarından orman kooperatiflerince üretilen tomruk ve sanayi
13
odunlarının ayrı ayrı % 25’ine kadarı istedikleri takdirde satış istif yerlerinden Orman Bölge
Müdürlüklerinin son açık artırmalı satış ortalaması fiyatlarından % 20 düşülerek tespit edilecek
bedelle kendilerine satılacağı bilinmektedir. Ayrıca, % 25’lerde bedel farkı doğduğunda
kendilerine nakden ödeme yapılacağı, Köylü Pazar Satışı (K.P.S.) kayıplarının bu şekilde telafi
edileceğinin ilgili orman köylülerine izah olunarak bu çalışmalara katılmalarının sağlanmasına
gayret gösterilmelidir.
İşletme şefliklerimizde de uygulamalarda görüldüğü üzere kanuni haklarını alan köylüler,
yapılacak üretim çalışmalarını benimseyerek yapmaktadırlar. Hatta bazı köylüler bakım ve tensil
sahalarının kesimlerinden önce bu çalışmaları yapmak istemektedirler. Ekonomik getirisi
bakımından bu çalışmalardan kazandıkları paralar ile ailesini geçindiren köylüler bile
bulunmaktadır.
3. Ormancılık çalışmaları eski olan Avrupa ülkelerinde basit bir işletme şekli olan baltalık
işletmeciliği çok yıllar önce terkedilmiş, ormanlarının tamamı koruya dönüştürülmüştür. Arazi
üzerinde ki uygulamalarda bu sahalar sık sık kontrol edilmeli istikbal ağaçlarının kesilmesine izin
verilmemeli aksi halde amacımıza ulaşamayız. Köylü genelde odun çıkartmak amaçlı kalın fertleri
kesmekte bu fertler genellikle istikbal ağaçlarımızı oluşturmaktadır. Bu kalın sanayi
standardındaki emvallerin köylüye veriş fiyatları artırılarak bu durumun önüne geçilmeli.
4. Baltalıkta mevcut ağaç türü veya türleri, o yetişme ortamı için öngördüğümüz koru ormanı
için tatminkâr görünmez veya sürgünlerin durum ve dağılışları, daha önce ortaya koyulan
dönüştürme tekniklerine elverişlilik göstermez ise baltalığı koruya çevirmek için "tür değiştirerek
dönüştürülür. Yapay gençleştirme teknikleri kullanılır.
5. Köylü işin her aşamasından bilgilendirilmeli ve sürekli bir şekilde ekonomik gelirinin bu
çalışmalar ile artacağının farkında olmalıdır. Orman köylüsüne sosyal ve ekonomik katkı sağlayan
“Köylü Pazar Satışı” sistemi uzun bir süre daha devam edecektir. Ayrıca, baltalık kesimleri
tekniğinden dolayı kış mevsiminde 12 ay gibi kısa süreler içerisinde gerçekleştirilirken koruya
dönüştürme çalışmaları yılın her mevsiminde yani 12 ay yapılabilmektedir. Buda her mevsim
köylümüze iş demektir.
6. Bu sahalarda yapılacak uygulamalara global bakılmalı. Dünya ölçeğinde durum
değerlendirilmelidir. Benzer iklim koşullarında ki ülkelerin yapmış olduğu çalışmalar araştırılmalı
üniversitelerle görüşülmeli ve yapılacak her çalışma doğa ile uyumlu olmalıdır.
Baltalıklardan elde edilen ürünlerin ince çaplı ve ekonomik değerinin düşük olması
nedeniyle baltalıkların koru ormanlarına dönüştürülerek boylu ve çaplı ormanlar haline getirilmesi
temel amaç olmalıdır. Baltalık işletme şekliyle işletilen ormanlarda ki, ağaç kütüklerinin sonsuza
kadar sürgün verme enerjisi olduğunu düşünmek olanaksızdır, uzun yıllardan beri baltalık olarak
işletilen bu meşcerelerin kökleri yorulmuş ve verimleri sürekli azalmaktadır. Baltalık işletmesi
ormanlarında bahsettiğimiz olumsuz etkileri ortadan kaldırılarak gelecek nesillere daha iyi, verimli
ve sağlıklı ormanlar bırakabilmek için Baltalık ormanları Koru ormanlarına dönüştürülmelidir.
7. Baltalıkların koru ormanlarına dönüştürülmesi ile; ormanda meydana gelen ekosistem
değişikliği, yaban hayatı göçü, toprak kaybı vb. etkiler ortadan kalkacağı ormanlar doğal seyrinde
herhangi bir değişiklik olmadan kendi kendini yenileyeceği doğaya yakın ormancılık yapılmış
olacaktır. Bunun sonucunda toplumda gelişen doğa ve çevrecilik bilinci içerisinde düzensiz olarak
faydalanılan ormanların hem sürdürülebilir ormancılığın bir gereği olarak ve hem de ekolojik ve
ekonomik olarak uyum içerisinde olacağı sürdürülebilir bir ormancılık yapılacaktır.
14
Koru ormanlarına yapılan müdahalelerde ormanın iklim, flora, hayvan ve böcek faunası
için gerekli koşullar normal seyrinde devam ederken, baltalık olarak işletilen ormanlarda yaşlı
ağaçlarda yaşayan birçok kuş türleri üreme ve barınma yerlerine kaybeder, zararlı böceklerle
tırtılları yiyerek dengeyi sağlayan parazit ve yırtıcı böceklerin yaşamaları için gerekli koşullar
ortadan kalkar.
Ülkemiz için orman alanlarının artırılması, sürekli ve düzenli ormanlar oluşturulması
yaşamsal önem taşır. Ormanın çok yönlü fonksiyonlarından en yüksek düzeyde yararlanmak
ülkemizin her yerinde yaşanabilir sağlıklı ortamların oluşturulmasını sağlar. Bu fonksiyonların
gerçekleştirilmesi ancak Koru Ormanlarının oluşturulması ve düzenli biçimde işletilmesiyle
mümkün olacaktır.
Sonuç: Müdürlüğümüzde çok az da olsa mutlak ve fizyolojik derinliğin yetersiz olduğu yerlerde
koru ormanı oluşması mümkün olamayacağından, kısa süreli idare müddeti belirlenip lif-yonga
üretimine yönelik baltalık olarak işletilebilir. Az miktardaki bu alanların dışında koruya
dönüştürme işlemleri esas alınmalıdır.
Baltalık ormanları çok eski bir işletme şekli olduğu, geniş yapraklı ormanlara yapılan
düzensiz ve kuvvetli müdahaleler neticesi bu faydalanma şeklinin ortaya çıktığı, sonraları yakacak
odun ve odun kömürüne olan talep doğrultusunda baltalık işletmeciliğin bugüne kadar süre geldiği
bilinmektedir. Günümüzde ise azalan talep doğrultusunda sosyal talebin ve yöresel baskının
olmadığı baltalık ormanlardan başlamak üzere uygun silvikültürel uygulamalar ile süratle koruya
dönüştürülmesi zorunluluğu artık toplum tarafından kabul görmektedir. Çünkü, orman işletme
şekillerinden koru işletmesi, baltalık ve korulu baltalığa göre doğaya en uygun işletme şekli olup
bu işletmecilik modeli, toplum yaşamının bugünü ve geleceğine yönelik ekolojik ve ekonomik
değere sahip birçok hizmeti sağlamakta olduğu gerçeğiyle bozuk orman alanlarının süratle koruya
dönüştürülmesi gerekmektedir.
Geyve Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Koruya tahvil işletme yöntemleri ile çalışma yapılan meşe sahalarında çok büyük
gelişmeler yaşandığı, gerek çap gerekse boy artımlarından gözlemlenmiştir.
2. Orman köylüsünün yakacak odun ihtiyaçlarının karşılanmasından dolayı olumlu etki
yapmıştır.
3. Koruya tahvil sahalarında KPS ekonomik katkı yaptığından orman halk ilişkilerinde
olumlu etkisi olmuştur.
4. Meşe koruya tahvil sahaları, genelde şahıslar tarafından korunan ormanlar olduğundan bu
alanalar kendi ormanları gibi kabul edilmekte, üretim çalışmalarında belli kişilerce çalışma yapılıp
köylünün tümü faydalanamamaktadır. Bu durum KPS hakkından dolayı bazı sıkıntılar
yaratmaktadır.
5. Bazı koruya tahvil sahalarında ki KPS hakları ormanın gelişmesi ve devamlılığı açısından
olumsuz sebeplere neden olmaktadır, bu açıdan değerlendirildiğinde bazı sahalara da normal
bakım şeklinde üretime geçilmesi ve köylü ihtiyaçlarının bu şekilde verilmesi gereklidir.
6. Genelde sahaların bir daha önceki plan döneminde tıraşlama kesilmiş olup şu anda fertlerin
%80 i 8 cm altında olması, teknik olarak çalışıldığında işaretleme ve üretim de kontrollerin
zorlaştırması nedeniyle koruya tahvil sahalarının olumsuz yönleri de vardır.
15
7. Koruya tahvil sahalarında her sene üretimin bazı köylerde olmaması köylünün iş gücü
açısından sıkıntılara sebep olmakta yani kesimci bulunamamakta, ya da yeterli alt yapı ve teçhizatlı
işçi bulunamamaktadır.
8. Koruya tahvil sahalarında koruya dönüşme ihtimali olmayan sahalarda tıraşlama
yönteminin de düşünülmesi gerekmektedir.
Gölcük Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Koruya tahvilin uygulanmasında, kuruluş özellikleri ve ekolojik şartlar önemli bir etkendir.
Meşe ağacı genç yaşta genellikle düzgün gövde geliştirmez azman yapar dolayısıyla başlangıçta
sahaya sık getirilmelidir. Güneş ışınlarına maruz kalan gövdelerde su sürgünleri oluşur, yoğun su
sürgünleri ise tepe çökmesine neden olur. Tepe çökmesi görülen ağaçlar erken yaşlarda böcek ve
mantar zararına maruz kalır. Bu nedenle meşe türü için aralamanın şiddeti ve zamanı çok önemli
bir etken olup meşenin gelişimi önemli oranda etkileyebilmektedir. Önceki yıllarda ülkemiz
ormanlarında yapılan ormanların tahribatı düzensiz faydalanmalar ve kuvvetli müdahaleler
ormanların yapısını bozmuş bugün koruya tahvile geçilen meşe ormanlarımızda kalite ve
endüstriyel odun üretimi mümkün görünmemektedir.
Ülkemiz için orman alanlarının artırılması, sürekli ve düzenli ormanlar oluşturulması
yaşamsal önem taşır. Ormanın çok yönlü fonksiyonlarından en yüksek düzeyde yararlanmak
ülkemizin her yerinde yaşanabilir sağlıklı ortamların oluşturulmasını sağlar. Bu fonksiyonların
gerçekleştirilmesi ancak kaliteli ormanların oluşturulması ve düzenli biçimde işletilmesi ile
sağlanır. Bu nedenle meşe de kalitenin arttırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.
2. İşletmemizdeki koruya tahvil uygulamalarında ekolojik klimatolojik ve fizyolojik
toprak faktörleri önemli bir etken oluşturmaktadır. Meşenin biyolojik ve ekolojik özelliklerine
bakarsak; yarı ışık veya ışık ağacı olarak bilinen meşeler yeterli ışığa ulaşamadıklarında sürgün
kayıpları başlar. Derin havalandırma kapasitesi yüksek, balçık tekstürlü toprakları seven meşe
ağacı ağır balçıklı topraklarda gelişir ancak istenilen gelişimi yapamaz. Durgun sudan hoşlanmaz.
Düzlükleri yer altı suyu yüksek yerleri sever sırtlardan hoşlanmaz. Islak ve rutubetli yerlerde
yetişebilir. Su baskınları ve sellere dayanıksızdır. Kuraklığa dayanabilmek için kazık kök gelişimi
yapar ardından yoğun güneş ışığına maruz kalan gövdelerde su sürgünleri oluşur.
İşletme Müdürlüğümüz Kadırga Şefliği 49, 50, 51, 52 nolu Mab3 meşçerelerine
bakıldığında ormanın meşenin biyolojisine uygun düzlük alanda kurulduğu, ıslak ve rutubetli
toprak yapısına sahip olduğu görülmekle beraber toprak özelliklerinin kötü olması nedeniyle
yeterli drenaja sahip olmadığı görülmektedir. Gerek olumsuz toprak koşulları gerekse de önceki
yıllarda yapılan düzensiz faydalanmalar ormanının yapısını bozmuş müdahale sonrası bırakılan
istikbal ağaçları bile kalite ve fiziki yapı anlamıyla çok bozuk olup idare süresini tamamlayarak
ormanın devamlılığını sağlamakta endişe uyandırmaktadır.
16
Resim 2-3. Kadırga Şefliği olumsuz toprak şartlarının olduğu koruya tahvil alanları
İşletme Müdürlüğümüz Gölcük Orman İşletme Şefliği 106 nolu KsDyab3 meşçeresine
bakıldığında sahanın fiilen meşe ile kaplı olduğu ancak gerek fizyolojik toprak özellikleri gerekse
de önceki yıllarda yapılan düzenli veya düzensiz uygulamalar aynı şekilde ormanının yapısını
bozmuş, meşçerenin idare süresini tamamlayarak ormanın devamlılığını sağlamasından endişe
duyulmaktadır.
Resim 4-5. Kadırga Şefliği 106 nolu bölme, geçmişte düzensiz yararlanılmış koruya tahvil orman alanları
3. İşletme Müdürlüğümüz bünyesinde yapılan koruya tahvil çalışmalarında orman-halk
ilişkileri olumlu yönde etkilenmiştir. Orman köylüsünün bizzat katılımının sağlandığı
uygulamalarda gerek Köylü Pazar ihtiyacı gerekse de halkın zati yakacak ihtiyacını
karşıladığından orman halk ilişkilerini güçlendirmiştir.
4. Meşe ve özelliklerle kestane ormanlarında meydana gelen kurumalar ağaçların gövde
kalitesi ve devamlılığını olumsuz yönde etkilemekte bu sahaların tıraşlanarak yeniden tesise konu
edilmesi hususunda da talepler çoğunluktadır.
5. Meşe ağacı genç yaşta genellikle düzgün gövde geliştirmediğinde gençliğinde sahaya sık
getirilmelidir. Güneş ışınlarına maruz kalan gövdelerde su sürgünleri oluşacağından ve sonrasında
17
bu su sürgünlerin yoğunluğu tepe çökmesine neden olabilmektedir. Bu ağaçlar erken yaşlarda
böcek ve mantar zararına maruz kalır. Bu nedenle meşe türü için aralamanın şiddeti ve zamanı çok
önemli bir etkendir. Özellikle meşenin gençliğinde yapılan uygulamaların şiddetine çok önem
verilmeli sık sık sahalar kontrol edilmelidir. Kapalılığı kırılmış, tepe çatısı çökmüş, çok bozuk
yapıdaki koruya tahvil sahaları tespit edilerek yeniden tesise konu edilebilir.
6. Uzun yıllardan gelen süreç içerisinde ormanı sahiplenmiş ve koru dışındaki ormanlarda
kendi hak sahipliği yargısı bulunmaktadır. Baltalık işletmeciliğinde ormanlar tıraşlandığından
çevresel faktör olarak halkın tepkisini uyandırmakla beraber meşe ormanlarının ve ormancılığının
kötüye gitmesi ormanların yok olması tehlikesini uyandırdığından meşe ormanlarında tekrar
baltalık işletmeciliğine dönüş şeklinde düşünceler ağırlıktadır. Köylü pazar satışı ve zati yakacak
odun ihtiyacı ile ilgili yapılacak yeni düzenlemelerle beraber halkın koruya tahvil ormanlarına
baskısı ve odun amaçlı orman olarak görülme anlayışı azalacaktır.
7. Koruya tahvil uygulamalarında çalışan teknik personel orman köylüsü ve köylü işçi
postaları işin başında eğitilmeli, uygulamalı tatbikatlar yapılmalı ve uygulanın şiddeti ve nasıl
yapılacağına dair bilgilendirilmelidir. Ayrıca yapılan çalışmaların doğruluğu İşletme
Müdürlüğünce ve Bölge Müdürlüklerince daha sık kontrol edilmelidir.
8. Yetişme ortamı faktörleri ve türlerin biyolojisinin o şartlara uygun olmadığı yerlerde daha
kısa dönüşüm süreli koruya tahvil işletmeciliği veya baltalık işletmeciliği yoluna gidilmeli ya da
saha yeniden tesis edilerek sahaya uygun fertler dikilmelidir.
9. Yetişme ortamı faktörleri ve türlerin biyolojisinin o yöre şartlarına uygun olmadığı
yerlerde, düzgün tepe çatısı ve gövde gelişimi yapamayan meşe sahaları ile yine dal kanserinin
hakim olduğu, kalite ve fiziki yapılarının bozuk olduğu, idare müddetini bile tamamlayamayacak
fertlerin hakim olduğu meşcerelerde daha kısa dönüşüm süreli koruya tahvil işletmeciliği veya
baltalık işletmeciliği yoluna gidilmesinin ya da sahanın yeniden tesis edilerek sahaya uygun
fertlerin dikilmesi uygun olacaktır.
Hendek Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Meşe gerek tür çeşitliliği gerekse de yayılış alanı ve yetişme ortamı şartlarına uyum
gösteren bir tür olmakla beraber bölgemizde yer alan meşe türlerinin birçoğu düşük bonitetli
sahalarada yer almaktadır. Meşe türlerinin büyük bir çoğunluğunun koruya tahvil çalışmalarına
uygun olmadığı (canlandırma kesimi hariç) düşünülmektedir. Şöyle ki:
Koruya tahvil uygulamasının farklı tekniklerini uygulamanın nihai amacı meşcereyi doğal
gençleştirmeye uygun safha getirerek doğal gençleştirme uygulamaları sonucu tohumdan gelen
koru meşcereleri oluşturmaktır. Ancak gerek bölgemizde gerekse de ülkemiz genelinde meşe
türleri ile yapılmış başarılı doğal gençleştirme çalışmaları yok denecek kadar azdır.
İşletme Müdürlüğümüzde de olduğu gibi (örnek olarak Kurtköy Şefliği 35, 37, 57, 58, 75
ve 76 nolu bölmeler) özellikle 20 yaşını geçen meşe fertlerinde yoğun kurumalar meydana
gelmekte bu nedenle meşe fertleri doğal gençleştirme çağına kadar yaşlandırılamamaktadır. Bu
kurumaların sebebi de tespit edilememiştir.
18
Resim 6-7. Kurtköy Şefliği 57 nolu bölme, yoğun kurumaların olduğu orman alanları
Birçok meşe meşceresinde doğal yaşlı ağaçlar olmasına rağmen doğal gençlik gelmemesi
nedeni ile yapılan yapay gençleştirme çalışmalarında sürgünden gelen fertler yapılan yoğun ve
şiddetli sürgün kontrolü çalışmalarına rağmen dikimle gelen kültürlere galip gelmesi nedeniyle
yapay gençleştirme çalışmaları başarısız olmakta ve saha en sonunda sürgün kökenli fertlere
bırakılmaktadır. Buda büyük zaman ve maddi kayba neden olmaktadır.
Ayrıca yapay gençleştirme sonucu elde edilen ya da edilecek olan meşcerelerin uzun
vadede nasıl bir gelişme göstereceği de tam olarak ortaya konulmuş değildir.
Özellikle bölgemizde yer alan ve sürgün kökenli meşe sahalarının ekolojik şartlar
bakımından uygun çimlenme ve yetişme ortamına sahip olmaması (özellikle toprak şartları ve su
açığı yönünden) tohumdan gelen ya da ekim yoluyla elde edilen fertlerin çimlenmesini ya da dikim
yoluyla sahaya getirilen fidanların tutma yüzdesini ve akabinde gelişini olumsuz etkilediğinden
başarısızlık neredeyse kesin olmaktadır.
Yukarıda yazılan nedenlerle özellikle baltalık kökenli olup koruya tahvil işletme sınıfına
alınan meşe sahalarının yine enerji ormanı tekniği ile işletilmesinin uygun olacağı, yetişme ortamı
yönünden iyi ve uygun meşe türlerinden oluşan koru meşcerelerinde ise uygun yöntemlerle (siper
altında dikim) gençleştirme yapılarak koru işletmesine devam edilmelidir. Ancak yetişme ortamı
ve koru işletmesine uygun meşe türleri yanlış silvikültür teknikleri ya da usulsüz kesimler
nedeniyle sürgün kökenli hale gelmişse buralarda koruya tahvil çalışmaları ile bu meşcereler koru
işletme şekline dönüştürülmelidir.
2. İşletme Müdürlüğümüzde yapılan koruya tahvil çalışmaları sonucunda yetişme ortamının
iyi olduğu sahalarda doğal olarak meşcerelerde daha iyi gelişim gözlenmektedir. Ancak, düşük
bonitetli sahalarda özellikle direklik çağına gelen fertlerde kurumalar, ayrıca daha düşük boy
artımı ve çap gelişimi görülmektedir. Bu meşcereler yapılan bakım çalışmalarına çok hızlı cevap
vermemekte, gelişim çok yavaş olmakta ve özellikle ikinci dönüşlerde müdahele edilecek fert
bulunması zor olan meşcereler bile olmaktadır. Yetişme ortamının zayıf olduğu bu sahalarda
19
ileriki yaşlarda kurumalar meydana gelmektedir. Yukarıda da bahsedildiği gibi Kurtköy Şefliği
35, 37, 57, 58, 75 ve 76 nolu bölmelerdeki Mc3, Mcd3 ve Md3 meşcere tipindeki sahalarda yoğun
kurumalar görülmektedir.
3. Koruya tahvil çalışmalarında orman halk ilişkileri genel anlamda KPS hakkının koruya
tahvil uygulamalarında da verilmesi nedeniyle çok kötü yönde etkilenmemiştir. Ancak baltalık
döneminden kalan ve kesim düzeni sistemine bağlı sahiplilik algısı koruya tahvil çalışmalarının
zamanında ve etkin bir şekilde yapılmasına olumsuz etki etmiştir. Bir köy hududundaki ormanların
o köy halkı tarafından ve kendi aralarında kabul gören sahiplilik olgusu çoğu zaman işletmelerin
yıllık bakım programlarının yapılması önünde ciddi bir olgu olarak durmakta ve buda bazı
meşcerelerin zamanında ihtiyacı olan bakımı görmemesi sonucunu doğurmaktadır. Ancak koruya
tahvil çalışmalarının özellikle şehirlerde yaşayan ve ormanla maddi anlamda ilişkisi olmayan
toplumun büyük birçoğunun tepkisini çeken tıraşlama kesimlerinin kalkması açısından
memnuniyetle karşılandığı da aşikârdır.
4. Koruya tahvil çalışmalarının büyük bir bölümünü sıklık bakımı ve ilk aralama bakımları
oluşturmaktadır. Özellikle her yıl geniş sahalarda yapılan çalışmalar teknik elemanların birim alan
başına gösterecekleri ilgi ve ayıracakları zamanı azaltmaktadır. Bu nedenle bu sahalarda hizmet
alımı yöntemi ile mutlaka teknik eleman nezaretinde yapılacak işaretlemelerle çalışmaların
yapılması faydalı olacaktır.
Ayrıca idaremizce çıkarılan yönetmeliklerde ağaç türü ve meşcere boyu baz alınarak
öngörülen müdahale dozlarının sadece bu kritere göre belirlenmesi, sahada bırakılacak istikbal
ağacı sayısı ve çıkarılacak fertlerin belirlenmesi açısından yetersizdir. Meşcerelerde yapılacak
bakımın yılın hangi mevsiminde yapıldığı erken baharda yapılan bakımlarla sonbaharda yapılacak
müdahale dozunun meşcerenin yeni duruma göstereceği uyum ve abiyotik etmenlerden etkilenme
derecesi bakımından farklı olması, yine meşcerenin bakı, yükselti, eğim gibi fizyografik
etmenlerden dolayı yapılacak müdahaleden ne şekilde etkileneceği göz önünde bulundurularak
bakımların yapılması gerekmektedir.
Yakacak odun ihtiyacı verilmesi amacıyla üretim yapılması da sadece yakacak odun
ihtiyacı zamanında bu tür çalışmalara katılan ve yeterli tecrübesi olmayan, yapılan çalışmanın
amacı hakkında bilgisi ve fikri olmayan ve tek amacı kısa zamanda odun ihtiyacını karşılamak
olan köylünün orman üzerindeki menfi etkisini artırmaktadır. Bu nedenle rampa satışları ile bu
konuda tecrübeli ve nitelikli kesim işçileri ile üretimin yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Koruya
tahvil çalışmalarında orman en menfi etki bu tip yeterli bilgi ve tecrübesi olamayan kişilerin
çalıştığı ve çok kısa sürelerde üretim çalışmasının yapıldığı alanlarda meydana gelmektedir.
Uzun vadede orman köylüsüne üretim yaptırmak yerine, bu konuda ehliyetli kişilere üretim
yaptırılmasının, teşkilatımızın üretimden elde ettiği gelirin bir bölümünü orman köylüsüne
aktarması şeklinde bir sübvanse yönteminin kullanılmasının teşkilatımız ve ormancılık çalışmaları
açısından çok önemli bir etkisi olacağı düşünülmektedir.
5. Köyler arsında bulunan sosyal ihtilaflar nedeni ile birçok bölmede üretimler zamanında
yapılamamaktadır. Köy hudutlarından kaynaklanan nedenlerle çıkan ihtilaflar mülki amirler
tarafından çözülmeden orman ile ilgili konu denilerek idaremize yönlendirilmekte, ancak konu
sınır ihtilafından kaynaklandığından 288 sayılı tebliğe göre yapılan tevziatlar taraflarca kabul
görmediğinden bir sonuç alınmamakta ve bakım çalışmaları aksamaktadır.
Yine orman varlığı az olan köylerde ileriki yıllarda zati ihtiyaç alamayacakları endişesi ile
bakım ihtiyacı olan bölmelerin üretime açılması noktasında direnç göstermektedir.
20
Baltalık kesim düzeninden kalma sahiplilik olgusu nedeniyle köylüler sadece kendilerine
ait olduğunu düşündükleri meşcereler de kesim yapmak istemekte, diğer bölmelerde herhangi bir
üretim faaliyetine girmemektedir. Bunun sonucunda da aynı anda birçok bölmede üretim açılması
talepleri olmakta bu durum ormanların bir bölümün uzun yıllar bakımsız kalması bazı
bölümlerinde ise aşırı müdahale yapılması tehlikesini oluşturmaktadır.
Yukarıda belirtilen vb. nedenlerle orman köylüsünün sosyokültürel yapısı ormanlara
yapılacak müdahalelerin zamanında yapılması noktasında ciddi bir engel oluşturmaktadır.
Yapılacak mevzuat düzenlemeleri ile teşkilatımızın özellikle genç meşecere üretimlerinde orman
köylüsünün çalışmaları engelleyici bu tutumlarına karşı teşkilatın elini güçlendirecek mevzuat
değişikliği yapılarak, orman köylüsü dışında da üretim yaptırılmasının yolu açılmalıdır.
6. Ormancılık tekniği açısından yapılan tüm üretim çalışmalarının temel amacı ormanın daha
iyi duruma getirilmesi olup, üretim sonucu çıkarılacak emval ve buradan elde edilecek gelir bir
amaç değil sonuçtur. Ancak ormanda çalışan gerek kesim işçisi gerekse de orman köylüsünün ise
temel amacı en fazla geliri en kısa zamanda en az maliyetle yapmak ve kazanç
maksimizasyonudur. Yapılacak çalışmalardan beklentiler bu anlamda değerlendirildiğinde birbiri
ile çok da fazla örtüşmemektedir. Bu nedenle bu uyumsuzluktan oluşan negatif sonuçların ortadan
kaldırılabilmesi için;
Teknik eleman kontrolü yapılacak müdahalelerinin tüm aşamalarında bulunması
gerekliliği tartışmasızdır. Ancak İşletme şeflerinin iş yoğunluğu nedeniyle kontrolünde meydana
gelen aksamalar hizmet alımı yöntemiyle mühendis istihdamı ile giderilmelidir.
Köylülerin kısa vadeli kazanç yerine ormanın sürdürülebilir şekilde işletilmesi ile uzun
vadede daha kazançlı olacağı konusunda bilgilendirilmeli yaptıkları işin önemi konusunda daha
bilinçli olmaları sağlanmalıdır.
Yapılacak mevzuat değişiklikler ile profesyonel kesim işçiliğine doğru hızla geçilmeli
mutlaka sertifikalı orman işçiliği konusunda ilgili mevzuat çıkarılarak daha profesyonel bir işgücü
ile çalışmanın yolu açılmalıdır.
7. Biyolojik ve ekolojik açıdan hangi meşe türlerinin hangi silvikültürel metotlarla işletilmesi
bilimsel ve teknik olarak yapılacak araştırmalarla ortaya konulmalı.
Planlama aşamasında meşelerin türleri de tespit edilmeli hatta meşelerin rumuzlarına hangi
türe ait olduğunu gösteren ilaveler yapılmalı. Planlama aşamasında biyolojik ve ekolojik yapısı
mutlaka dikkate alınmalı.
Tüm meşe sahalarının baltalığa dönüştürülmesi gibi kaba ve genel bir değerlendirme
yapılmamalı. Pazar durumu göz önüne alınarak yakacak oduna talebin azaldığı lif yonga
kuruluşlarının da meşeye olan talebinin az olduğu göz önüne alınarak ne kadar alanda baltalık
işletmesi yapılması gerektiği ve idare müddetlerinin ne olacağı konusunda Pazar durumu mutlaka
göz önüne alınmalı.
Yetişme ortamının çok kötü olduğu meşe sahalarında yapılan müdahalelere cevap
vermeyen meşcerelerde (maki formunda) toprağı koruma fonksiyonu göz önünde tutularak bu
sahalara en az müdahale olacak şekilde işletme metodu seçilmeli.
Sonuç: Mevcut sahalardan biyolojisi ve ekolojisi yönünden uygun olan ve koru olarak işletilen
sahalar aynen devam etmeli ya da çeşitli nedenlerle sürgün kökenli duruma gelmiş olanlar varsa
21
da koruya tahvil çalışmaları ile koru işletmesine dönüştürülmelidir. Toprak koruma fonksiyonu
olan sahalar koruma fonksiyonu ile işletilmeli, baltalığa uygun türlerin olduğu nispeten düşük
bonitetli olan ve belli bir yaştan sonra yaşlandırılması mümkün olmayan sahalarda ise piyasa
şartları da göz önüne alınarak belirlenecek idare sürelerinde baltalık olarak işletilmelidir. Sosyal
yönden tepkilere neden olan ön görünümlü meşcerlerde ise mutlaka bantlar halinde meşcereler
bırakmak gibi hem yaban hayatı açısından hem de toplumsal tepkileri azaltmaya yönelik
tedbirlerde alınarak çalışmalar yapılmalıdır.
İzmit Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Tüm meşe baltalıklarının koruya tahvil işletme sınıfına alınmasına müteakiben daha
radikal bir karar daha alınarak KPS hakkının da kaldırılarak sosyal baskının azaltılması
sağlanmalıdır.
2. 1/10 tarife bedeli ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması uygulamasından vazgeçilmeli,
onun yerine rampa satışı ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması sağlanmalıdır. Sebep: onlarca
kişinin yakacak odun ihtiyacını karşılamak için, koruya tahvil işinin özünü bilmeden ormana
girmesi, ormanı bölüşmesi ve iyi niyetle çalışması çok zor.
3. Zati ihtiyacın karşılandığı ormanlık alanı az olan köylerde ikinci dönüşüm başladı. İkinci
dönüşümde hem çap arttı hem de çıkan emval azaldı. Bu nedenle yakacak odun ihtiyacını
karşılamaya devam edeceksek, yakacak-lif yonga ayrımının ortadan kaldırılması gerekmektedir.
4. İyi bonitet sahalar ile anropojen etki ile bozulan sahalar dışında kalan meşe alanlarında
koruya tahvil uygulamasından vazgeçilmesi, bu sahalardaki kurumlardan yola çıkarak kısa süreli
işletme sistemi ile gençleştirilmesi tıraşlama olan yöntemin tercih edilmesi.
5. Farklı meşe türlerinin silvikültür isteklerine göre farklı koruya tahvil uygulama
yöntemlerinin bir prensip olarak benimsenmesi.
6. Koruya tahvil çalışmasının baltalık işletmesine göre daha teknik bir iş olmasından dolayı
artan iş yüküne uygun personel takviyesi veya hizmet alımı ile mühendis istihdamının sağlanması.
7. Geçmiş yıllarda yapılan ekim, dikim veya doğal gençleştirme sahaları ile 3-4-5 veya 6
dönüşümün uygulandığı sahaların tespit edilerek bu ormanların olduğu yerlere bu işin yoğun
olduğu işletme şefleri ile teknik gezilerin yapılması.
Karasu Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Karasu Orman İşletme Müdürlüğü, Karasu Orman İşletme Şefliği’nde koruya tahvil
işletme sınıfına ayrılmış sadece 98 nolu bölme bulunmaktadır. Koruya tahvil sahasının alanı 35.5
ha.dır. KnGna 19,5 ha. ve KnGnab3 16,0 ha. dır.
Söz konusu 35,5 ha.lık koruya tahvil bölmesinin bakım blokunda yer alan KnGnab3
meşcerelerinden farkı yoktur. Yalnızca köye odun verilebilmesi için 2003-2013 süreli amenajman
planında 3,0 ha. lık parsellerle 10 yıl yakacak odun verilebilmesi düşünülerek planlanmıştır.
2. Koruya tahlil çalışmalarına amaç orman köylüsüne zati yakacak odun vermek ise KPS
satışları kaldırılmalı ve koruya tahvil sahaları da bakım sahalarına aktarılmalıdır. Her iki
uygulamada da ileri ki yıllarda yapılan silvikültür müdahale aynıdır.
22
3. Koruya tahvil sahaları genelde işçi postalarının insafına bırakılmış bir şekilde uygulama
yapılmaktadır. Halbuki bu sahalar çok dikkatlice ve özenli bir şekilde damgalanmalıdır. Damga
yapılmadan bu sahalardan uygulama yapılması engellenmelidir. Teknik elemanın damga
yapmadığı koruya tahvil alanlarında uygulama yapılmamalıdır.
4. Baltalık işletmeciliği çağ dışı ve ilkel ve sadece yakacak odun amaçlı uygulanmaktadır.
Geriye tekrar baltalık işletmeciliğini getirmeyi düşünmek ormancılığımızı geriye götürmektir.
Ayrıca, baltalık ormanları o zamanın şartlarında açmacılığı engellediğinden mevcut koruya tahvil
sahaları korunmalı, açmacılık eğilimli potansiyel sosyal baskılı sahalarda koruma
yoğunlaştırılmalıdır.
5. Bozuk meşe sahaları ağaçlandırmaya konu edilmeden, rehabilitasyon şeklinde uygulamaya
konu edilmelidir.
2.2.1. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu
Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Balıkesir Orman Bölge
Müdürlüğü ormanlarının toplam alanı 1305072,0 hektar olup, bu alanın 625806,0 hektarı koru,
679266,0 hektarı ise baltalık olarak işletilmiştir (Tablo 1). 2012 yılı verileri incelendiğinde toplam
orman alanı 1174983,0 hektar olarak görülmektedir. Ormanların tümü koru ya da koruya tahvil
olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir. Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü’ne
bağlı Keşan Orman İşletme Müdürlüğü 1963 – 1972 envanter verilerine göre Balıkesir’de,
Çanakkale Bölge Müdürlüğü’nün kapatılması sonrası Keşan Orman İşletme Müdürlüğü İstanbul
Orman Bölge Müdürlüğü’ne bağlandığından 2012 envanter verileri İstanbul’da gösterilmiştir.
Orman amenajman planları incelendiğinde 1174983,0 hektarlık toplam orman alanının, 229502,6
hektarlık kısmı (% 19,5) meşe ormanlarından oluşmaktadır (Tablo 3 ve 7). Orman fonksiyonları
açısından değerlendirildiğinde bu orman alanlarının 168753,1 hektarı (% 73,5) ekonomik (üretim),
60749,5 hektarı (% 26,5) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlardan
oluştuğu görülmektedir. Meşe ormanları verimlilik açısından değerlendirildiğinde 229502,6
hektarlık orman alanının 140759,7 hektarlık kısmı (% 61,3) verimli, 88742,9 hektarı (% 38,7) ise
bozuk orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 7).
Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman alanlarının 81408,9
hektarlık kısmı (% 35,5) mevcut amenajman planlarına göre koruya tahvil, 104247,9 hektarı (%
45,4) meşe (saf), 43845,8 hektarı ise (% 19,14) meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir.
Meşe koruya tahvil ormanlarının 79224,6 hektarı (% 97,3) ekonomik (üretim), 2184,3 hektarı (%
2,7) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir (Tablo 7
ve Grafik 4).
Resim 8. Susurluk Orman İşletme Şefliği
Kirazköy Mevkii (Foto: ŞAHİN A., 2014)
Quercus cerris (Saçlı meşe) + Qercus
frainetto (Macar meşesi) karışık koruya tahvil
meşceresi.
23
Tablo 7. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü Meşe Ormanlarının İşletme Amaçlarına Göre Alansal Dağılımı
İŞLE
TME
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil Meşe (Saf) Koru Meşe (Karışık) Koru GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
EKONOMİK FONKSİYONLU (ÜRETİM) ORMANLAR
Alaçam - - - - - - - - - - - -
Balıkesir 6863,3 3889,7 10753,0 12346,6 14974,1 27320,7 2809,1 1131,5 3940,6 22019,0 19995,3 42014,3
Bandırma 15931,9 1271,7 17203,6 7874,5 3055,0 10929,5 6344,5 1669,4 8013,9 30150,9 5996,1 36147,0
Bayramiç - - - 111,1 65,6 176,7 1516,6 - 1516,6 1627,7 65,6 1693,3
Biga 16824,0 17864,0 34688,0 2355,5 1228,0 3583,5 - 32,0 32,0 19179,5 19124,0 38303,5
Bigadiç - - - - - - - - - - - -
Çan 3575,6 1782,0 5357,6 3806,8 4033,6 7840,4 3896,5 - 3896,5 11278,9 5815,6 17094,5
Çanakkale 8000,7 1986,5 9987,2 1005,5 456,9 1462,4 581,1 67,3 648,4 9587,3 2510,7 12098,0
Dursunbey - - - 385,7 693,8 1079,5 41,7 266,6 308,3 427,4 960,4 1387,8
Kalkım - - - 728,1 519,1 1247,2 2987,8 - 2987,8 3715,9 519,1 4235,0
Sındırgı 539,8 68,7 608,5 894,4 41,8 936,2 83,5 - 83,5 1517,7 110,5 1628,2
Yenice 624,9 1,8 626,7 5056,0 5176,8 10232,8 3292,0 - 3292,0 8972,9 5178,6 14151,5
Toplam 52360,2 26864,4 79224,6 34564,2 30244,7 64808,9 21552,8 3166,8 24719,6 108477,2 60275,9 168753,1
EKOLOJİK ve SOSYO-KÜLTÜREL FONKSİYONLU ORMANLAR
Alaçam - - - 114,6 1448,7 1563,3 - - - 114,6 1448,7 1563,3
Balıkesir 319,4 515,4 834,8 1767,3 3552,7 5320,0 2704,8 - 2704,8 4791,5 4068,1 8859,6
Bandırma 1292,5 57,0 1349,5 2336,9 877,4 3214,3 4832,6 856,7 5689,3 8462,0 1791,1 10253,1
Bayramiç - - - - - - - - - - - -
Biga - - - - - - - - - - - -
Bigadiç - - - 596,4 611,5 1207,9 - 5710,1 5710,1 596,4 6321,6 6918,0
Çan - - - 5044,7 4002,6 9047,3 612,0 104,1 716,1 5656,7 4106,7 9763,4
Çanakkale - - - 191,2 952,9 1144,1 92,6 - 92,6 283,8 952,9 1236,7
Dursunbey - - - 344,2 2786,7 3130,9 25,3 548,8 574,1 369,5 3335,5 3705,0
Kalkım - - - 591,1 671,9 1263,0 2382,0 - 2382,0 2973,1 671,9 3645,0
Sındırgı - - - 6843,4 5030,2 11873,6 404,4 - 404,4 7247,8 5030,2 12278,0
Yenice - - - 934,3 740,3 1674,6 852,8 - 852,8 1787,1 740,3 2527,4
Toplam 1611,9 572,4 2184,3 18764,1 20674,9 39439,0 11906,5 7219,7 19126,2 32282,5 28467,0 60749,5
Gen. Top. 53972,1 27436,8 81408,9 53328,3 50919,6 104247,9 33459,3 10386,5 43845,8 140759,7 88742,9 229502,6
52
36
0,2
26
86
4,4
34
56
4,2
30
24
4,7
21
55
2,8
31
66
,8
16
11
,9
57
2,4
18
76
4,1
20
67
4,9
11
90
6,5
72
19
,7
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k
M e ş e K o r u y a T a h v i l M e ş e ( S a f ) K o r u M e ş e ( K a r ı ş ı k ) K o r u
ALA
N (
HA
.)
G r a f i k 4 . B a l ı k e s i r O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i
Ekonomik Ekolojik ve Sosyo-Kültürel
24
2.2.2. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan toplam 81408,9 hektarlık alanın 42822,8
hektarlık (% 52,6) kısmında koruya dönüştürme kapsamında gerekli silvikültürel uygulamalar
yapılmıştır. Bu alanların 1154,3 hektarlık kısmında ikinci kez silvikültürel müdahaleler
gerçekleştirilmiştir. Meşe koruya tahvil ormanlarında silvikültürel müdahalelerin yapıldığı
meşcerelerin tümü ekonomik (üretim) fonksiyonlu ormanlardır (Tablo 8).
Tablo 8. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları
İŞLE
TME
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil (Ekonomik)
Meşe Koruya Tahvil (Ekolojik ve Sosyokültürel)
GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
Alaçam Koruya tahvil mevcut değil
Balıkesir 5530,7 - 5530,7 5530,7 - 5530,7
Bandırma 12901,9 - 12901,9 12901,9 - 12901,9
Bayramiç Koruya tahvil mevcut değil
Biga 15379,5 - 15379,5 15379,5 - 15379,5
Bigadiç Koruya tahvil mevcut değil
Çan 3777,2 - 3777,2 3777,2 - 3777,2
Çanakkale 4717,8 - 4717,8 4717,8 - 4717,8
Dursunbey Koruya tahvil mevcut değil
Kalkım Koruya tahvil mevcut değil
Sındırgı - - - - - -
Yenice 515,7 - 515,7 515,7 - 515,7
Toplam 42822,8 - 42822,8 42822,8 - 42822,8
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan meşcerelerde tıraşlama kesimleri en son
2006 yılında yapılmış olup bu alanlarda en genç meşcereler aktüel olarak 8 yaşında, çağ sınıfı
olarak ta “a” çağındadırlar. Aktüel olarak “a” ya da nadiren “ab” çağında olan meşcerelere
silvikültürel müdahaleler yapılmamış olup bu meşcereler 8 ile genel olarak 16 yaşları arasında
bulunmaktadırlar. Müdahale görmüş meşcereler ise genel olarak “ab” ya da “b” çağındadırlar.
Resim 9. Gönen Orman İşletme Şefliği
(Foto: ŞAHİN A., 2014) Quercus cerris
(Saçlı meşe) + Qercus frainetto (Macar
meşesi) karışık koruya tahvil meşceresi.
25
2.2.3. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel
değerlendirilmesi
Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12 2013 tarih ve 612436 sayılı Olur’ları ile oluşturulan
komisyonun Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü’nde (Dursunbey İşletme Müdürlüğünde)
17.04.2014 tarihinde yapılan toplantısında tüm şube ve işletme müdürlerinin katılımıyla
gerçekleştirilen toplantıda ortaya konulan görüş ve öneriler ile komisyon başkanlığına sunulan
yazılı görüş ve öneriler ile komisyonca arazide gerçekleştirilen çalışmaların sonucunda belirlenen
esaslar aşağıda verilmiştir.
Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Balıkesir OBM de 2006 yılında Baltalıkların Koruya Tahvil İşletme Sınıfına alınmasından
sonra bu güne kadar yapılan koruya tahvil sahalarında genel yapı itibariyle meşe türleri, saf veya
karışım olarak Quercus petraea (Sapsız Meşe), Quercus frainetto (Macar Meşesi) ve Quercus
cerris (Saçlı Meşe) meşcerelerinden oluşmaktadır. En iyi gelişme sapsız meşenin saf ve Macar
meşesi ile karışımda olduğu sahalarda görülmüştür. Bunun yanında Macar meşesinin saçlı meşe
ile yaptığı karışımlarda da gelişimlerin iyi durumda olduğu gözlenmiştir.
Bonitetin iyi olduğu şahalarda bu durum daha bariz olarak önümüze çıkmaktadır. Saçlı meşenin
saf olduğu meşcereler ile Macar meşesi ile karışım yaptığı sahalarda ise gelişmeler çok olumlu
olmayıp bunda antropejen etkiler, klimatik ve edafik faktörler rol oynamaktadır. Koruya tahvil
uygulamalarında başarı, meşe türlerinin biyolojileri ile ekolojilerindeki istekleri doğrultusunda
önemli olmaktadır. Sapsız ve Macar meşesinde bunu gözlemlemekteyiz. Şartlar kötüleştiğinde
Saçlı meşe diğer meşe türlerinin yerini almaktadır.
Resim 8. Quercus cerris - Quercus frainetto Resim 9. Quercus frainetto - Quercus petraea
2. Balıkesir ve Çanakkale İli İşletmelerinin Marmara denizinden gelen rutubet ve diğer genel
faktörler çerçevesinde meşe türleri gelişimlerinde etki iyi yönde gözlenmektedir. Bu durum Bölge
Müdürlüğü ormanlarının güney kesimlerine inildikçe bariz olarak göze çarpmaktadır. Uygulama
yapılan Koruya Tahvil sahalarında iyi bonitetlerde, özellikle toprak şartları iyi fizyolojik toprak
derinliğinin “1” Metrenin üzerinde, kapalı meşcerelerdeki sahalarda yapılan çalışmalarda, başarı
oranı artmakta, müdahale sonrası meşcere çap ve boy artımı daha hızlı gözlenmektedir. Bonitetin
orta ve kötü olan sahalarda, eğer toprak derinliği iyi değilse fert sayısı fazla olsa dahi müdahale
sonrası çap - boy artımı istenilen düzeyde olmamaktadır. Bonitetin kötü sahalarda fert adedi az ve
gelişimin zayıf olması nedeniyle müdahale daha mutedil yapılmaktadır. Rakımın müdahalenin
başarısı üzerine bir etkisi gözlenmemiştir.
26
Konu ile ilgili olarak Bandırma İşletme Müdürlüğü Şefliklerinde yapılan değerlendirmeler;
Sarıköy Şefliğinin Şaroluk köyü hudutlarında bulunan 239 ve 240 nolu bölmelerde III. bonitette
400 rakımda, toprak yapısının kumlu balçık olup, meşcere tipi Mb3, hektardaki fert sayısının 1229
adet olup, servetin hektarda 63,414 m³ ve artımın 3,207 olması nedeniyle hektarda 30 m³ eta
verilmiştir. 239 ve 240 nolu bölmelerde 20 yıl önce baltalık işletmeye sınıfına göre tıraşlama
yapılmış ve bu zamana kadar herhangi bir müdahale görmemiştir.
Resim 10. Sarıköy Şefliği 239 nolu bölme Resim 11. Sarıköy Şefliği 240 nolu bölme
Resim 12. Sarıköy Şefliği 239 nolu bölme Resim 13. Sarıköy Şefliği 240 nolu bölme
Bu bölmelerde 2013 yılında yapılan müdahale sonrası, çap ve boy artımı, tepe gelişimi üzerine
olumlu etkileri görülmeye başlanmıştır (Resim: 10, 11, 12, 13).
Sarıköy Şefliği 182 nolu bölmede III. bonitette, toprak yapısı killi balçık, rakım 100 metre, Mb3
meşçeresine 1229 adet fert olan, servetin 63,414 m³ ve artımın 3,207 m³ bu bölmeye verilen eta
ise 8 m³ tür.
27
Aladağ Şefliğinin Alacaoluk köyü hudutlarında bulunan 89 nolu bölme Mb2 meşçeresi III.
bonitette 400 m. rakımda, toprak yapısı kumlu balçık, hektardaki fert sayısı 405 adet olup, servet
hektarda 20,816 m³ ve artımın 1,053 olması nedeniyle 5 yıllık dönemde hektarda damga miktarı
11 m³ ve 90 nolu Mb3 meşceresinde III. bonitet 400 rakımda, toprak yapısı kumlu balçık
hektardaki fert sayısı 1150 adet olup, servet hektarda 105,850 m³ ve artım 4,460 olması nedeniyle
5 yıllık dönemde hektarda 45 m³ eta verilmiştir.
Resim 14. Aladaş Şefliği 90 nolu bölme Resim 15. Aladağ Şefliği 89 nolu bölme
Aladağ Şefliğinin Karaağaçalan köyü hudutlarında bulunan 138 nolu bölme Mab3 meşçeresi III.
bonitet 80 m. rakımda, toprak yapısının killi balçık, hektardaki fert sayısının 925 adet, servetin
hektarda 40,267 m³ ve artımın 2,150 m³ olması nedeniyle 5 yıllık dönemde hektarda 19 m³ eta
verilmiştir.
Resim 16. Aladağ Şefliği 138 nolu bölme Resim17. Aladağ Şefliği 138 nolu bölme
Bu bölmelerde 2013 yılında yapılan müdahale sonrası çap ve boy artımı, tepe gelişimi üzerine
olumlu etkileri görülmeye başlanmıştır. Saçlı meşe ve Macar meşesinin hakim olduğu
meşcerelerde ise başarı etkilerinin görülmesi daha yavaş olmaktadır (Resim: 14, 15, 16, 17).
3. Orman köyleri genelde ilk aşama da canlandırma kesimlerinden koruya tahvile geçişte zati
yakacak odun ihtiyacı ve köy kesim düzeninde tıraşlama kesiminin kolaylığı yönünden olumsuz
yaklaşsa da uygulama süresince zamanla koruya tahvil uygulamalarında bakım müdahalelerinin
daha iyi olduğu kanaati köylerde ve kamuoyunda olumlu karşılanmış, sonucunda orman halk
ilişkilerinin gelişmesinde iyileşme olmuştur. Yeterli iş gücü olmayan köyler ise kısmen bu
28
sahalardan uzun yıllardır kışlık yakacak odun ihtiyaçlarını temin ettiği için bu çalışmalara olumsuz
yaklaşabilmektedir.
4. Koruya tahvil çalışmalarında meşcere gelişimini geriye götürecek usulsüz ya da yanlış
müdahaleleri engellemek için; öncelikle sahalarda teknik elemanlarca işaretleme yapılması sonrası
kontrol ve denetim önem teşkil etmektedir. Ayrıca köylülerin kışlık zati yakacak odun
ihtiyaçlarının bu sahalardan karşılanması da olumsuz etkiler oluşturabilmektedir.
5. Koruya tahvil uygulamalarında KPS ve köylü zati yakacak ihtiyaçlarının kaldırılması,
orman-halk ilişkilerinde bilinçlendirmeye gidilmesi ile saçlı meşe meşcerelerinde tekrar baltalık
kesimlerine dönülmesi ile koruya tahvil uygulamalarının başarısını olumlu yönde etkileyecek
idari, hukuki ve sosyal düzenlemelere ihtiyaç vardır.
Bunun yanında, gelir düzeyinin yüksek olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen köylerde koruya
tahvil programları sorunsuz olarak gerçekleştirilmesi daha kolay olmaktadır. Gelir düzeyinin
düşük olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen kırsal köylerde ise koruya tahvil programlarının
gerçekleşmesi sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı daha güç olmaktadır. Koruya tahvil sahası
olarak verilen meşe meşcerelerinin köylüler ile istişare edilerek belirlenmesi, köy hudutlarında
ihtilaf olan yerlerde kesinlikle koruya tahvil sahası verilmemeli ve öncelikle ihtilaf giderilmelidir.
Koruya tahvil sahalarında usulsüz kesim yapan köylülere bir daha KPS kesimi verilmemesi
yönünde de hukuki ve sosyal düzenlemelere gidilebilir.
6. Koruya Tahvil çalışmalarında istenmeyen sonuçların meydana gelmesinde; İşletme
Şefi’nin eş zamanlı pek çok konuda görevli ve sorumlu olması, geniş sahalarda yeterli sayıda
personel olmaması, çalışan köylü veya posta işçilerinin müdahalelerde istismar yapma ihtimalleri
ile denetim ve takibinin zorlukları söz konusudur.
Bu bağlamda, bakımlarda kesim işlerinin ehil işçilere verilmesi, gerekirse bu noktada işçi
postalarının Orman İdaresince eğitime tabi tutulmaları ve belgelendirilmeleri ile denetim ve
kontrol için ara eleman alınması başarıda rol oynayacaktır.
Ayrıca; Koruya tahvil çalışmasında teknik elemanın yapılan çalışma hakkında bilgi sahibi olması,
çalışan köylülere, işçi postalarına yapılan çalışma hakkında bilgi vermesi başarıyı artırmaktadır.
Çalışan işçiler ister köylü, ister işçi postası olsun uygulamalı kesim yapılması, sahanın işaretli
olması ve çalışan işçilerin yaptıkları bakım hakkında bilgili olmaları başarıyı artırmaktadır.
Koruya tahvil çalışması yapılan İşletme Şefliklerinde veya İşletme Müdürlüklerinde orman
köylülerinin ve işçi postalarının da katılımıyla seminerler verilmesi de fayda temin edecektir.
7. Koruya dönüştürme şartlarının zor olduğu, bilhassa saçlı meşenin yayılış gösterdiği
sahalarda enerji ormancılığı yapılabilir. Ayrıca, bozuk yapı gösteren sahalarda ağaçlandırma
çalışmaları ile uygun türler getirilerek koru ormanı elde edilmesi sağlanabilir. Gerekirse tür
değişikliğine gidilebilir.
8. Bölge Müdürlüğümüz İşletmelerinde ekim ve dikim yoluyla elde edilmiş meşe meşcereleri
mevcut değildir.
29
2.3.1. Bursa Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu
Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Balıkesir Orman Bölge
Müdürlüğü ormanlarının toplam alanı 701074,0 hektar olup, bu alanın 366749,0 hektarı koru,
334325,0 hektarı ise baltalık olarak işletilmiştir (Tablo 1). 2012 yılı verileri incelendiğinde toplam
orman alanı 759592,0 hektar olarak görülmektedir. Ormanların tümü koru ya da koruya tahvil
olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir.
Orman amenajman planları incelendiğinde 759592,0 hektarlık toplam orman alanının, 168210,9
hektarlık kısmı (% 22,1) meşe ormanlarından oluşmaktadır (Tablo 3 ve 9). Orman fonksiyonları
açısından değerlendirildiğinde bu orman alanlarının 166424,7 hektarı (% 98,9) ekonomik (üretim),
1786,2 hektarı (% 1,1) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlardan oluştuğu
görülmektedir. Meşe ormanları verimlilik açısından değerlendirildiğinde 168210,9 hektarlık
orman alanının 127680,6 hektarlık kısmı (% 75,9) verimli, 40530,3 hektarı (% 24,1) ise bozuk
orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 9).
Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman alanlarının 155741,4
hektarlık kısmı (% 92,6) mevcut amenajman planlarına göre koruya tahvil, 8515,9 hektarı (% 5,1)
meşe (saf), 3953,6 hektarı ise (% 2,3) meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir. Meşe
koruya tahvil ormanlarının tümü ekonomik (üretim) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir
(Tablo 9 ve Grafik 5).
Tablo 9. Bursa Orman Bölge Müdürlüğü Meşe Ormanlarının İşletme Amaçlarına Göre Alansal Dağılımı
İŞLE
TME
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil Meşe (Saf) Koru Meşe (Karışık) Koru GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
EKONOMİK FONKSİYONLU (ÜRETİM) ORMANLAR
Bilecik 46089,0 8647,0 54736,0 - - - - - - 46089,0 8647,0 54736,0
Bursa 30856,8 10108,1 40964,9 1017,0 631,9 1648,9 - - - 31873,8 10740,0 42613,8
İnegöl 12177,2 8040,1 20217,3 - - - - - - 12177,2 8040,1 20217,3
Keles 610,5 0,5 611,0 - - - - - - 610,5 0,5 611,0
MK Paşa 16486,4 5274,2 21760,6 4672,4 408,4 5080,8 3320,3 633,3 3953,6 24479,1 6315,9 30795,0
Orhaneli 3539,4 3475,7 7015,1 - - - - - - 3539,4 3475,7 7015,1
Yalova 7823,5 2613,0 10436,5 - - - - - - 7823,5 2613,0 10436,5
Toplam 117582,8 38158,6 155741,4 5689,4 1040,3 6729,7 3320,3 633,3 3953,6 126592,5 39832,2 166424,7
EKOLOJİK ve SOSYO-KÜLTÜREL FONKSİYONLU ORMANLAR
Bilecik - - - - - - - - - - - -
Bursa - - - - - - - - - - - -
İnegöl - - - - - - - - - - - -
Keles - - - - - - - - - - - -
MK Paşa - - - - - - - - - - - -
Orhaneli - - - - - - - - - - - -
Yalova - - - 1088,1 698,1 1786,2 - - - 1088,1 698,1 1786,2
Toplam - - - 1088,1 698,1 1786,2 - - - 1088,1 698,1 1786,2
Gen. Top. 117582,8 38158,6 155741,4 6777,5 1738,4 8515,9 3320,3 633,3 3953,6 127680,6 40530,3 168210,9
30
2.3.2. Bursa Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan toplam 155741,4 hektarlık alanın 70715,9
hektarlık (% 45,4) kısmında koruya dönüştürme kapsamında gerekli silvikültürel uygulamalar
yapılmıştır. 117582,8 hektarlık verimli koruya tahvil orman alanının 65318,0 hektarlık (% 55,6)
kısmında silvikültürel uygulamalar yapılmıştır. Bu alanların yaklaşık % 10’luk kısmında ikinci
kez silvikültürel müdahaleler gerçekleştirilmiştir. Meşe koruya tahvil ormanlarında silvikültürel
müdahalelerin yapıldığı meşcerelerin tümü ekonomik (üretim) fonksiyonlu ormanlardır(Tablo 10).
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan meşcerelerde tıraşlama kesimleri en son
2006 yılında yapılmış olup bu alanlarda en genç meşcereler aktüel olarak 8 yaşında, çağ sınıfı
olarak ta “a” çağındadırlar. Aktüel olarak “a” ya da nadiren “ab” çağında olan meşcerelere
silvikültürel müdahaleler yapılmamış olup bu meşcereler 8 ile genel olarak 16 yaşları arasında
bulunmaktadırlar. Müdahale görmüş meşcereler ise genel olarak “ab” ya da “b” çağındadırlar.
Tablo 10. Bursa Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları
İŞLE
TME
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil (Ekonomik)
Meşe Koruya Tahvil (Ekolojik ve Sosyokültürel)
GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
Bilecik 21016,6 583,5 21600,1 - - - 21016,6 583,5 21600,1
Bursa 18437,7 537,2 18974,9 - - - 18437,7 537,2 18974,9
İnegöl 9588,2 4180,4 13768,6 - - - 9588,2 4180,4 13768,6
Keles 118,5 - 118,5 - - - 118,5 - 118,5
MK Paşa 10013,3 8,0 10021,3 - - - 10013,3 8,0 10021,3
Orhaneli 923,1 88,8 1011,9 - - - 923,1 88,8 1011,9
Yalova 5220,6 - 5220,6 - - - 5220,6 - 5220,6
Toplam 65318,0 5397,9 70715,9 - - - 65318,0 5397,9 70715,9
11
75
82
,8
38
15
8,6
56
89
,4
10
40
,3
33
20
,3
63
3,3
10
88
,1
69
8,1
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k
M e ş e K o r u y a T a h v i l M e ş e ( S a f ) K o r u M e ş e ( K a r ı ş ı k ) K o r u
ALA
N (
HA
.)
G r a f i k 5 . B u r s a O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i
Ekonomik Ekolojik ve Sosyo-Kültürel
31
2.3.3. Bursa Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel
değerlendirilmesi
Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12 2013 tarih ve 612436 sayılı Olur’ları ile oluşturulan
komisyonun Bursa Bölge Müdürlüğü’nde 20.02.2014 tarihinde yapılan toplantısına katılan idari
ve teknik elemanlarınca ortaya konulan görüş ve öneriler ile komisyon başkanlığına sunulan yazılı
görüş ve öneriler ayrıca, komisyonca arazide gerçekleştirilen çalışmaların sonucunda belirlenen
esaslar aşağıda verilmiştir.
Bursa Orman Bölge Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Bölge Müdürlüğündeki Meşe Koruya Tahvil alanlarının tümü daha önce normal (standart)
baltalık olarak planlanan alanlardan oluşmamaktadır. Daha önce köylüye yakacak odunu temin
etmek amacıyla baltalık işletme sınıfları içerisinde planlanan bozuk nitelikli meşe alanları da
koruya tahvil alanlarına aktarılmıştır. Ayrıca bu alanların bir kısmı koruya dönüştürülmesi uygun
olmayan meşe türlerine ait meşcerelerden oluşmaktadır.
2. Yapılacak çalışmalar orman köylüsünün sosyal ve ekonomik durumunu olumsuz
etkileyecek sonuçlara neden olmamalıdır. Bunun olmaması için;
Orman köyü tanımı niteliğindeki 31. ve 32. Madde tanımlarındaki ölçütler yeniden
belirlenmeli,
Orman köyü kavramı ve ölçütleri, amenajman planlarında verilen eta miktarı ile
ilişkilendirilmemeli mülki sınırlar içerisindeki verimli orman alanı miktarı ya da varlığı dikkate
alınmalı,
Ormancılıkta üretim (hasılat eldesi) düzenlemesini yapan 280 sayılı Tebliğ yeniden ele
alınmalı,
3. Meşe ormanlarının koruya dönüştürme çalışmaları yoğun ormancılık tekniğini
gerektirdiğinden meşe koruya tahvil çalışmalarında fiili olarak çalışan orman köylüsünün
haklarının yeniden değerlendirilmesi bu ormanların geleceği açısından yararlı olacaktır.
4. Koruya tahvil çalışmalarında meşcere gelişimini geriye götürecek usulsüz ya da yanlış
müdahaleleri engellemek için Ho faktörünü dikkate alan yöntemi geliştirmek ve bu çalışmalara
uyarlamak çalışmalara önemli katkı sağlayacaktır.
Ho faktörü: Meşcere içerisindeki ince çaplı bireylerin kesilip, galip – istikbal ağacı olarak
belirlenen bireylerin kalan meşcerede bulunacak şekilde müdahale edileceği ve elde edilen ürüne
göre ödemeyi öngören ve teşvik eden yöntem.
5. Rusum bedelleri özellikle ilk kez gerçekleştirilecek müdahaleler için orman işçiliği
yapanlar lehine yeniden düzenlenmelidir.
6. Ayıklama, sıklık, ve ilk aralama bakım çalışmalarında tüm köylünün çalıştırılması yerine,
bu konuda uzmanlaşmış – eğitilmiş orman mühendislerinin gözetiminde ve kontrolünde işçi
postalarının çalıştırılması hukuksal olarak sağlanmalıdır.
7. Dünyada ve özellikle ülkemizin coğrafi, ekolojik, topografik benzerlikleri olan ülkelerdeki
sürgün kökenli meşe ormanlarındaki uygulamaların yerinde görülmesi sağlanması, ülkemizdeki
32
çalışmalara ışık tutacaktır. O ülkelerde yapılan uygulamaların ülkemize uyarlanması ve
karşılaşılan sorunların karşılaştırılmalı olarak ortaya konulması sağlanmalıdır. Bu konuda yetkin
olan teknik personelin ve komisyon üyelerinin bu ülkelere teknik geziler yapması yararlı olacaktır.
Resim 18. Bursa İşletme Şefliği – Uludağ Mevkii (Foto: ŞAHİN A., 2014) 1980 yılında baltalık olarak
tıraşlanmayıp köylü ikna edilerek koru işletmesine aktarılan Quercus petraea (Sapsız meşe) meşceresi. Meşcere
orta yaşı yaklaşık 55 yaşında, meşcere orta boyu 20-22 m., meşcere orta ağacı çapı 22cm.
8. Meşcere yaşı ve gelişimi uygun olduğu halde koruya tahvil çalışmalarında bakıma
girilemeyen yerler ile ilgili nedenler ayrıntılı olarak incelenmelidir (yetişme ortamı koşullarının
yetersizliği ve sosyal nedenler gibi.).
9. Meşe ve kayın bakım patikalarının uygunluğu yeniden ele alınmalıdır.
Resim 19. Yumurtatepe Orman İşletme
Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2013) Meşe
koruya tahvil alanlarındaki bakım
patikası.
33
10. Koruya tahvil çalışması ile ilgili alanlarda orman köylüsünün temel geçim kaynağı
ormancılık faaliyetleri ise ormancılık çalışmalarında başarı oranı düşmektedir. Alternatif geçim
kaynaklarının olduğu köylerde uzmanlaşmış kişilerce yapılan ormancılık çalışmaları (bakım
çalışmaları) daha başarılıdır.
Resim 20. Sergen
Orman İşletme Şefliği
(Foto: ŞAHİN A., 2014)
Üst kısım koru olarak
işletilen, alt kısım ise
koruya tahvil olarak
işletin orman alanları.
11. Pazara yakınlık orman işletmeciliğinde olumlu etkiler yaparken, ormanlar üzerinde orman
köylüsünün etkisi olumsuz yönde (usulsüz kesimler) etki etmektedir.
12. Lif – Yonga sanayisinin talepleri arasında meşe türleri bugün için ön planda
tutulmamaktadır. Ancak, belirli işletme müdürlüklerinde meşe yapacak emvalleri çok daha iyi
fiyatlarla kolay pazarlanabilmektedir.
Resim 21. Biga Orman İşletme Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2014)
Quercus cerris (Saçlı meşe) + Qercus frainetto (Macar meşesi)
lif- yonga odunu. Resim 22. Bursa – Uludağ Mevkii (Foto:
ŞAHİN A., 2014) Quercus petraea (Sapsız
meşe) gövdesi.
34
13. 2001 yılına kadar yapılan meşe ekim çalışmaları tamamıyla başarısız olmuştur. Bu tarihten
sonra ekim çalışması yapılmamıştır. Başarısız olan ekim çalışmaları yerleri özellikle fıstıkçamı ve
diğer çam türleri ile yeniden ağaçlandırılmıştır. Meşe fidan dikimi çalışması yapılmamıştır.
14. Ülkemizde gerçekleştirilen “başarılı doğal gençleştirme çalışmaları” geniş alanlarda Bursa
Orman Bölge Müdürlüğünde yer almaktadır.
15. Koru olarak işletilen/planlanan ama kökeni sürgün olan meşe ormanlarının durumu ayrıca
iyi bir şekilde irdelenmelidir.
Resim 23. Çalı Orman
İşletme Şefliği Unçukuru
Mevkii (Foto: ŞAHİN A.,
2014) Quercus cerris (Saçlı
meşe) + Qercus frainetto
(Macar meşesi) karışık
meşceresi. Yaklaşık 50
yaşında, 20-30 cm çap
aralığında, 20 - 22 m.
meşcere orta boyu olan
meşcere gelişimi oldukça iyi
olan Mbc3 koru meşceresi
16. Ihlamur ve kestane ile karışım oluşturan meşe ve kayın meşcerelerinde meyve üretimine
yönelik yapılan çalışmalarda meyve veren türler lehine müdahaleler yapılarak meşe ve kayın
türleri meşcerelerde uzaklaştırılmaktadır. Buna yönelik gerekli önlemlerin alınması sağlanmalıdır.
2.4.1. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu
Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre İstanbul Orman Bölge
Müdürlüğü ormanlarının toplam alanı 591786,0 hektar olup, bu alanın 185932,0 hektarı koru,
405854,0 hektarı ise baltalık olarak işletilmiştir (Tablo 1). 2012 yılı verileri incelendiğinde toplam
orman alanı 710407,0 hektar olarak görülmektedir. Ormanların tümü koru ya da koruya tahvil
olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir. Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü’nün
kapatılması sonrası Keşan Orman İşletme Müdürlüğü İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü’ne
bağlandığından 2012 envanter verileri İstanbul’da gösterilmiştir.
Orman amenajman planları incelendiğinde 710407,0 hektarlık toplam orman alanının, 426067,5
hektarlık kısmı (% 60,0) meşe ormanlarından oluşmaktadır (Tablo 3 ve 11). Orman fonksiyonları
açısından değerlendirildiğinde bu orman alanlarının 306070,8 hektarı (% 71,8) ekonomik (üretim),
119996,7 hektarı (% 28,2) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlardan
oluştuğu görülmektedir. Meşe ormanları verimlilik açısından değerlendirildiğinde 426067,5
hektarlık orman alanının 349601,2 hektarlık kısmı (% 82,1) verimli, 76466,3 hektarı (% 17,9) ise
bozuk orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 11).
35
Tablo 11. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü Meşe Ormanlarının İşletme Amaçlarına Göre Alansal Dağılımı
İŞLE
TME
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil Meşe (Saf) Koru Meşe (Karışık) Koru GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
EKONOMİK FONKSİYONLU (ÜRETİM) ORMANLAR
Bahçeköy 306,8 11,4 318,2 - - - - - - 306,8 11,4 318,2
Çatalca 39408,8 866,4 40275,2 1317,7 46,8 1364,5 1816,8 4,7 1821,5 42543,3 917,9 43461,2
Demirköy 7630,0 194,8 7824,8 23552,3 957,2 24509,5 9274,1 106,3 9380,4 40456,4 1258,3 41714,7
Edirne 9862,0 2908,0 12770,0 2417,0 10354,5 12771,5 770,0 - 770,0 13049,0 13262,5 26311,5
İstanbul 3086,7 83,9 3170,6 - - - - - - 3086,7 83,9 3170,6
Kanlıca 5569,9 17,6 5587,5 525,4 - 525,4 460,6 21,6 482,2 6555,9 39,2 6595,1
Keşan 4246,9 6873,9 11120,8 - - - 230,5 - 230,5 4477,4 6873,9 11351,3
Kırklareli 3103,0 2697,0 5800,0 17708,5 11795,0 29503,5 9194,5 760,0 9954,5 30006,0 15252,0 45258,0
Şile 25246,5 3809,1 29055,6 861,6 206,7 1068,3 1851,8 - 1851,8 27959,9 4015,8 31975,7
Tekirdağ 32348,1 15570,6 47918,7 454,3 553,1 1007,4 673,8 4,7 678,5 33476,2 16128,4 49604,6
Vize 34293,3 987,0 35280,3 8265,2 102,7 8367,9 2511,3 150,4 2661,7 45069,8 1240,1 46309,9
Toplam 165102,0 34019,7 199121,7 55102,0 24016,0 79118,0 26783,4 1047,7 27831,1 246987,4 59083,4 306070,8
EKOLOJİK ve SOSYO-KÜLTÜREL FONKSİYONLU ORMANLAR
Bahçeköy - - - 987,4 24,5 1011,9 3805,9 123,2 3929,1 4793,3 147,7 4941,0
Çatalca 30852,9 1880,8 32733,7 6305,8 247,7 6553,5 4508,8 138,2 4647,0 41667,5 2266,7 43934,2
Demirköy - - - 3916,4 113,4 4029,8 477,6 2,9 480,5 4394,0 116,3 4510,3
Edirne - - - 749,0 1933,0 2682,0 74,0 - 74,0 823,0 1933,0 2756,0
İstanbul 1345,7 5,8 1351,5 2804,6 893,1 3697,7 3780,3 827,4 4607,7 7930,6 1726,3 9656,9
Kanlıca 955,6 - 955,6 1229,8 - 1229,8 7028,4 501,3 7529,7 9213,8 501,3 9715,1
Keşan 3285,5 2640,7 5926,2 - - - 45,3 721,0 766,3 3330,8 3361,7 6692,5
Kırklareli 3576,5 186,0 3762,5 537,5 3451,0 3988,5 587,5 856,0 1443,5 4701,5 4493,0 9194,5
Şile 3986,1 565,8 4551,9 1096,4 251,4 1347,8 806,0 13,4 819,4 5888,5 830,6 6719,1
Tekirdağ 5037,2 115,4 5152,6 1147,0 279,1 1426,1 5,2 - 5,2 6189,4 394,5 6583,9
Vize 7294,5 607,5 7902,0 2152,6 59,7 2212,3 4234,3 944,6 5178,9 13681,4 1611,8 15293,2
Toplam 56334,0 6002,0 62336,0 20926,5 7252,9 28179,4 25353,3 4128,0 29841,3 102613,8 17382,9 119996,7
Gen. Top. 221436,0 40021,7 261457,7 76028,5 31268,9 107297,4 52136,7 5175,7 57672,4 349601,2 76466,3 426067,5
Resim 24 - 25. Sergen Orman İşletme Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2014) Koruya tahvil olarak işletin orman alanları
36
Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman alanlarının 261457,7
hektarlık kısmı (% 61,4) mevcut amenajman planlarına göre koruya tahvil, 107297,4 hektarı (%
25,1) meşe (saf), 57672,4 hektarı ise (% 13,5) meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir.
Meşe koruya tahvil ormanlarının 199121,7 hektarı (% 76,2) ekonomik (üretim), 62336,0 hektarı
(% 23,8) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir
(Tablo 11 ve Grafik 6).
2.4.2. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan toplam 261457,7 hektarlık alanın
143670,7 hektarlık (% 54,9) kısmında koruya dönüştürme kapsamında gerekli silvikültürel
uygulamalar yapılmıştır. 221436,0 hektarlık verimli koruya tahvil orman alanının 134873,7
hektarlık (% 60,9) kısmında silvikültürel uygulamalar yapılmıştır. Bu alanların yaklaşık % 15’lik
kısmında ikinci kez silvikültürel müdahaleler gerçekleştirilmiştir. Meşe koruya tahvil
ormanlarında silvikültürel müdahalelerin yapıldığı meşcerelerin yaklaşık % 75 lik kısmı ekonomik
(üretim), % 25 lik bölümü ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olduğu
öngörülmektedir (Tablo 12).
Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan meşcerelerde tıraşlama kesimleri en son
2006 yılında yapılmış olup bu alanlarda en genç meşcereler aktüel olarak 8 yaşında, çağ sınıfı
olarak ta “a” çağındadırlar. Aktüel olarak “a” ya da nadiren “ab” çağında olan meşcerelere
silvikültürel müdahaleler yapılmamış olup bu meşcereler 8 ile genel olarak 16 yaşları arasında
bulunmaktadırlar. Müdahale görmüş meşcereler ise genel olarak “ab” ya da “b” çağındadırlar.
165102,0
34019,7
55102,0
24016,0 26783,4
1047,7
56
33
4,0
60
02
,0 20
92
6,5
72
52
,9 25
35
3,3
41
28
,0
0,0
20000,0
40000,0
60000,0
80000,0
100000,0
120000,0
140000,0
160000,0
180000,0
V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k
M e ş e K o r u y a T a h v i l M e ş e ( S a f ) K o r u M e ş e ( K a r ı ş ı k ) K o r u
ALA
N (
HA
.)
G r a f i k 6 . İ s t a n b u l O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i
Ekonomik Ekolojik ve Sosyo-Kültürel
37
Tablo 12. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları
İŞ
LETM
E
MÜ
DÜ
RLÜ
ĞÜ
Meşe Koruya Tahvil (Ekonomik)
Meşe Koruya Tahvil (Ekolojik ve Sosyokültürel)
GENEL TOPLAM
Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam
Alan (Ha.)
Bahçeköy 185,9 - 185,9 - - - 185,9 - 185,9
Çatalca 26209,6 1213,0 27422,6 12895,1 916,0 13811,1 39104,7 2129,0 41233,7
Demirköy Veri elde edilememiştir. Sahanın % 58,5 ine girildiği belirtilmiştir. 4452,1 47,0 4499,1
Edirne 6816,0 624,0 7440,0 - - - 6816, 624,0 7440,0
İstanbul 892,9 - 892,9 513,6 - 513,6 1406,5 - 1406,5
Kanlıca Veri elde edilememiştir. Sahanın % 45 ine girildiği kabul edilmiştir. 2944,4 - 2944,4
Keşan Veri elde edilememiştir. Sahanın % 45 ine girildiği kabul edilmiştir. 3389,6 4281,6 7671,2
Kırklareli Veri elde edilememiştir. Sahanın % 45 ine girildiği kabul edilmiştir. 3005,8 1297,4 4303,2
Şile 25860,3 - 25860,3 678,3 - 678,3 26538,6 - 26538,6
Tekirdağ 23911,3 - 23911,3 866,8 - 866,8 24778,1 - 24778,1
Vize 22052,0 418,0 22470,0 200,0 - 200,0 22252,0 418,0 22670,0
Toplam 105928,0 2255,0 108183,0 15153,8 916,0 16069,8 134873,7 8797,0 143670,7
2.4.3. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel
değerlendirilmesi
Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12 2013 tarih ve 612436 sayılı Olur’ları ile oluşturulan
komisyonun İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü’nde 17.03.2014 tarihinde yapılan toplantısında
Orman İşletme Müdürlüklerinden katılan idari ve teknik elemanlarınca ortaya konulan görüş ve
öneriler ile komisyon başkanlığına sunulan yazılı görüş ve öneriler, redaksiyon çalışması yapılarak
İşletme Müdürlükleri itibariyle aşağıda verilmiştir.
Bahçeköy Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Koruya Tahvil uygulamaları kapsamında yapılan işaretleme, damgalama ve kesimlerin
kontrolü mutlaka ilgili şef veya görevlendirilen mühendis tarafından yapılmalı.
Resim 26. Midye Orman
İşletme Şefliği (Foto:
ŞAHİN A., 2013) Teknik
elemanlar tarafından
işaretlenen ve mutedil bir
silvikültürel müdahalenin
yapıldığı 17 yaşındaki
meşe koruya tahvil alanı.
38
2. Koruya tahvil çalışmalarına başlanılmadan her yıl düzenli olarak işletme şeflikleri bazında
Silvikültür Şube Müdürlüğü tarafından şeflere, ilgili mühendislere, ilgili muhafaza memurlarına
ve işçi postalarına işaretleme, damgalama ve kesim tekniği konusunda uygulamalı eğitim
verilmeli.
3. Yıl içerisinde kesim yapılan ve yapılmakta olan sahaların Silvikültür Şube Müdürlüğünce
kontrolleri sık sık yapılmalıdır. Yapılan uygulamanın uzun vadedeki getirisi ve önemi görevli
personele ve işçi postalarına anlatılmalı.
4. Öncelikle iyi bonitet meşe koruya tahvil sahalarında idare sürelerinin kısaltılarak
gençleştirme çalışmalarının erkene alınması yönünde planlama yapılmalı.
5. Bozuk Meşe Koruya Tahvil sahalarının tespitinin iyi bir şekilde yapılıp, bu sahalarda nasıl
bir silvikültürel müdahalenin yapılacağı belirlenmeli.
6. İşletme Müdürlüğümüzde Koruya Tahvil uygulamalarında orman halk ilişkileri
bakımından herhangi bir problem yaşanmamıştır.
Çatalca Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Koruya tahvil çalışmalarında türün etkisi olup olmadığı açısından değerlendirme
yapılmamıştır.
2. İyi bonitetli sahalarda, orman verimli olduğu için koruya tahvil çalışmaları daha başarılıdır.
Boniteti düşük olan sahalarda koruya tahvil çalışmaları keserek değil, meşçereyi yaşlandırarak
yapılması ve mutedil girilmesi gerekir.
Resim 27 - 28. İğneada Orman İşletme Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2013) Kötü ve iyi bonitetli koruya tahvil alanları
39
3. Koruya tahvil çalışmalarında orman halk ilişkileri olumlu yönde etkilenmiştir. Ormanda
gerçekten çalışmak isteyenlere imkân doğmuştur. Fakat ormanda fiili olarak çalışmayan
kişilerinde iş almaları ve işi başkalarına el altından para ile devretmeleri nedeniyle problemler
oluşmaktadır.
4. Koruya tahvil çalışmaları baltalıktan gelen ormanların iyileştirilerek koru ormanı haline
getirilmesi amacını taşıyan önemli bir teknik çalışmadır. Bu nedenle eline motorlu testereyi,
baltayı alan herkesin ormana gidip yapabileceği bir iş değildir. Yapılacak koruya tahvil
çalışmalarında elde edilecek emvalin KPS’ına konu edilmemeli, vahid-i fiyat ile ormanda üretim
işçiliği yapmak isteyenlere verilmeli ve orman içi rampalara istif edilerek ihale ile satılması
sağlanmalıdır. Ayrıca koruya tahvil çalışmalarında işaretleme yapmak ve daha sonra buna göre
kesim yapmak bir çözüm gibi görünse de fiili olarak koruya tahvil sahalarının tamamının
işaretlenmesi mümkün değildir. Çünkü sahalar oldukça fazladır ve bazı sahalara diri örtü
yoğunluğu nedeniyle kesim motoru ile kesim yapılmadan girilmesi mümkün değildir.
5. Orman içi ve kenarında yaşayan köylülerin en önemli geçim kaynağı ormancılıktır. Bu
nedenle buralarda yaşayan halkın ormanlar üzerinde önemli bir baskısı vardır. Bu baskının
azaltılması için orman köylüsü için ormanlar bir geçim kaynağı olmaktan çıkartılmalıdır. Ormanda
fiilen çalışanlara iş tevziatı yapılmalı, dilekçe verip fiilen çalışmayanlara iş verilmemeli, menfaat
karşılığı işin devri engellenmelidir. Ayrıca yapılacak koruya tahvil çalışmalarda elde edilecek
emvalin KPS’ına konu edilmemeli vahid-i fiyat ile ormanda üretim işçiliği yapmak isteyenlere
verilmeli ve orman içi rampalara istif edilerek ihale ile satılması sağlanmalıdır.
6. Koruya tahvil çalışmalarında görevli teknik personelin yapacağı denetim ve kontrolün
önemi çok büyüktür. Ancak çalışılan sahaların çok büyük olması, personelin yeterli olmaması,
ormanda üretim yapan sayısının çok fazla olması başarıyı olumsuz yönde etkilemektedir. Orman
işçisi, orman köylüsü ve köylü işçi postalarının yapılacak olan koruya tahvil çalışmalarının
başarısında önemli ölçüde etkilidir.
7. Koruya tahvil çalışmalarındaki verimi düşüreceğinden enerji ormanı çalışmaları Çatalca
Orman İşletme Müdürlüğümüz için uygun değildir. Bu gibi yerlerde tıraşlama kesimi vb.
kesimlerden ziyade boşluk olan yerlere dikim veya ekim yoluyla tamamlama yapmak
gerekmektedir.
Resim 29 - 30. Susurluk Orman İşletme Şefliği, bölme no: 94 – 95, Quercus cerris + Quercus frainetto (Foto: ŞAHİN
A., 2013) Doğal gençleştirme alanında boşluklara tohum ekimi yapılarak gençlik elde edilmiş alan.
40
Demirköy Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Meşenin biyolojik özellikleri ve ekolojik istekleri beraber değerlendirildiğinde meşe
koruya tahvil meşcerelerine mutedil müdahale edilmesi ancak müdahale sıklığının meşcerenin
vereceği tepkiye göre düzenlenmesi değerlendirilmelidir.
Meşe koruya tahvil sahalarında Amenajman Planında mevcut verilere göre yıllık ortalama
toplam yağış miktarının 835 mm olduğu, bu miktarın yalnızca 195 mm’sinin vejetasyon
mevsiminde oluştuğu, Thornthwaite yöntemine göre haziran-eylül aylarında su noksanının olduğu
görülmüştür.
Meşe koruya tahvil sahalarında toprak türü kumlu balçık ve balçık, fizyolojik derinliği
genel olarak derin (> 120 cm) topraktır. Bonitet ise genel olarak iyi veya orta bonitettir.
2. Meşe koruya tahvil sahaları klimatolojik olarak değerlendirildiğinde kesimlerin vejetasyon
dönemi dışında yapılmasının faydalı olacağı değerlendirilmektedir. Fizyolojik ve toprak
özelliklerine göre de iyi bonitette daha sık kötü bonitette ise daha seyrek aralıklarla müdahalenin
yapılması değerlendirilmektedir.
3. 2006 yılında baltalıktan koruya tahvile geçiş aşamasında orman halk ilişkileri öncelikle
olumsuz etkilenmiştir. 1 yıl süreyle koruya tahvil sahalarında köylü çalışmamak diğer bir deyişle
baltalığa geri dönmek için elinden gelen tepkiyi göstermiştir. Ancak geri dönülmeyeceğinin
anlaşılması üzerine yavaş yavaş uygulamaya başlanılmıştır. İşin yapımı aşamasında iki önemli
sorun ortaya çıkmıştır. Bunlar;
Birincisi kesim tekniği veya dozajıdır. Baltalık kesimlerinde tek unsur bölme sınırı iken
koruya tahvilde idaremizin dahi ortak bir uygulama birliğini sağlayamadığı damgasız kesim birçok
zorluğu beraberinde getirmiştir. İdarenin ve dürüst orman işçisinin tecrübe kazanması üç dört yılı
bulmuştur. Bu zaman içerisinde art niyetli orman işçileri ormana zarar vermiş buna karşılık bazen
yaptıkları yanlarına kalmış bazen de durum adli mercilere taşınmıştır. Adli merciye taşınan
vakalarda da işin damgayla değil de sözlü tarifle yapılmış olması sebebiyle idaremiz işi savunmada
zorlanmıştır. Bu sorunun çözümü orman işçisine teslim edilen sahanın evrak ve arazi üzerinde çok
ne bir şekilde belirlenmesidir. Örneğin işin planlanarak önce bakım patikalarının açılması bu
bittikten sonra ortaya çıkan parsellerde kesim yapılması, patikaların açılmasından sonra ortaya
çıkan parsellerin arazide tarifinin daha kolay olması ve tevziat tutanağından numara verme
koordinat belirtme gibi işlemlerin yapılması sağlanmalıdır. Daha sonra tevziatı müteakip bölmede
çalışan tüm köylülerle bir parselde kesim yaptırılması, işin işçiye tarif edilmesi, işin nasıl
yapılacağının öğretildiğine dair tutanak tutularak üretim dosyasında bulundurulması yapılabilir.
İkinci önemli sorun ise baltalıktan gelen alışkanlık üzere işin tüm köy nüfusuna tevzi
edilmesi işidir. Baltalıklarda geleneksel olarak yapılan bu tevziat sorun oluşturmaz iken koruya
tahvilde önemli bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Koruya tahvilde baltalığa kıyasla yapılacak iş
miktarı azalmış ve kesim tarzı zorlaşmıştır. Kişi başı kazanç azalmıştır. Orman işçiliği yapmak
isteyen köylüye yeteri miktarda iş verilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Ancak diğer taraftan
yıllardır kendisi çalışmadan sözde hissesini devrederek çalışan orman işçisinden para kazanan
uyanık köylü ve bu işi organize eden muhtarlar huzursuz olmuştur. Baltalıktan koruya tahvile
geçişte zor duruma düşen muhtar ve sözde hisse sahipleri bu sefer de gelirlerini kaybetmekle karşı
karşıya kalmışlardır. Bu sorunun çözümü ise; alışkanlıklardan vazgeçilerek arazide tüm
hazırlıkların yapılarak tevziatın bizzat İşletme Şefi tarafından yapılması olmalıdır.
41
4. Koruya tahvil sahaları üretimin her aşamasında çok sıkı şekilde İşletme Şefince kontrol
edilmelidir. Köylüye verilecek eğitimlerden önce İşletme Şefi ve üretim memurları yapılacak
çalışmayı yerinde görüp kararlaştırmaları ve fikir birliğine varmaları önemlidir. Üretim işçisine
yapılacak işin tekniği İşletme Şefince başka, üretim memurunca başka şekilde tarif edilebilmekte
bu durumda sorun oluşturmaktadır. İşletme Şefince bilinen teknik müdahale şeklinin üretim
memurlarınca anlaşılması ve orman işçisi tarafından da uygulanması esastır. Bu silsiledeki
aksaklık işin tekniğine uygun yapılmaması sonucunu doğuracaktır.
5. Yetişme ortam koşulları iyi olan Yıldız dağlarının kuzey bakısında bulunan Demirköy
Orman İşletme Müdürlüğü Koruya Tahvil sahalarında ılımlı ve tecrübeli orman köylüsünün de
desteği ile başarılı çalışmaların yapıldığı değerlendirilmektedir.
Edirne Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. İşletme Müdürlüğümüzde, Quercus cerris (Saçlı Meşe) ve Quercus freinetto (Macar
meşesi) koruya tahvil sahalarında en çok bulunan türler olup, koruya tahvil çalışmalarında başarı
elde edilmektedir.
2. İşletme Müdürlüğü sınırlarında karasal iklim mevcut olup, toprak verimsiz ve orta
derinlikte, bonitet düşüktür.
Resim 31. Ergene havzasında boniteti çok kötü koruya tahvil alanı (Foto: ŞAHİN A., 2013)
3. Orman halk ilişkileri ilk yıllarda olumsuz etkilenmiştir. Köylü elinden önemli bir hakkının
devlet eliyle gasp edildiğini düşünmüştür. Şimdi olumlu veya olumsuz hiçbir etki
bulunmamaktadır.
42
4. Koruya tahvil çalışmalarında meşcere gelişimini geriye götürecek usulsüz ya da yanlış
müdahaleleri engellemek için yapılan damgalama ve işaretleme kesim aşamasında sıkı kontrol
edilmeli.
5. Orman köylüsü tüm orman için olduğu gibi, koruya tahvil sahalarını da maddi geçim
kaynağı olarak görmekte, elde edilen odun miktarı düştüğü için rahatsız olmaktadır. Silvikültürel
istek dikkate alınarak aynı sahalara periyodik olarak belli aralıklarla girilerek odun üretimi
arttırılmalı ve çok geçmeden bu sahalar koru olarak planlanmalıdır.
6. Baltalıktan, koruya tahvile geçişte geçen süre başarı veya başarısızlığı değerlendirmek için
yeterli süre değildir. Bir plan dönemi geçmeli ve başarının kriterleri belirlenmelidir.
7. Bozuk koruya tahvil sahalarında sahalar tamamen boşaltılarak dikim yoluyla meşe
meşceresi oluşturulmalı, ihtiyaç varsa tür değişikliğine gidilmeli. İşletmemizde toplam 184,0 ha
dikim yoluyla tesis edilmiş meşe ağaçlandırma sahası mevcuttur. Başarılıdır.
Resim 32. Dikim yoluyla elde edilmiş meşe gençliği (Foto: ŞAHİN A., 2014)
Keşan Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. 2005 Yılında yürürlüğe giren amenajman planları düzenlenirken koruya tahvil işletme
sınıfları da ayrılmıştır. Bu sınıflandırmada meşelerin koruya tahvil uygulamasına uygun olan
türleri gözetilmiştir. Dolayısıyla koruya tahvil uygulamalarında meşe türlerinin başarısızlığa yol
açan bir etkisi bulunmamaktadır. Yapılan tespitlere göre İşletme bünyesinde akmeşelerden
Quercus robur (Saplı Meşe), Quercus petraea (Sapsız Meşe), Quercus hartwissiana (Istranca
Meşesi), Quercus frainetto (Macar Meşesi), Quercus infectoria (Mazı Meşesi), Quercus
pubescens (Tüylü Meşe), Quercus virgiliana (Yalancı Tüylü Meşe), kırmızı meşelerden Quercus
cerris (Saçlı Meşe), Quercus ithaburensis (Anadolu Palamut Meşesi) ve herdem yeşil meşelerden
Quercus coccifera (Kermes Meşesi) yayılış göstermektedir.
43
2. Orta ve kötü bonitetli sahalarda meşcereler daha seyrek ve daha cılız görünümlü fertlerden
oluşmaktadır. Bu sahalarda tohum tutmaya teşvik edilecek ağaçları belirlemede zorlanılmakta,
yeterli sayıda fert belirlenememektedir. Bu gibi sahaların özel ağaçlandırmaya konu edilmesi
düşünülebilir.
Resim 33 - 34. Ergene havzasında yer alan Vize Orman İşletme Şefliği koruya tahvil alanlarında çok kötü bonitetli
meşe meşcereleri (Foto: ŞAHİN A., 2013)
3. Yöre halkının meşe ormanlarından kışlık zati yakacak odun temin etme dışında bir
beklentisi olmadığından koruya tahvile dönüş olumlu ya da olumsuz bir etkiye yol açmamıştır.
Halkın alışılageldik bir KPS beklentisi de bulunmamaktadır. Ayrıca baltalık uygulamasına son
verilerek geçimini otlatma hayvancılığına dayalı olarak sürdüren köylülerin işlediği otlatma suçları
da azalmıştır.
4. Buralarda yapılacak çalışmaların ehil kişiler eliyle yapılması, köylülerin zati ihtiyacının
karşılanması amacıyla çok sayıda kesimcinin ormana sokulduğu kesme taşıma hariç satış
metodunun buralarda uygulanmaması gerekir. Yine KPS gibi üreticinin odun üretimini arttırma
beklentisinin çok olduğu üretim şekillerinin de en azından sosyal problem yaşanmayacak
bölgelerden başlanarak tedricen de olsa terk edilmesi yerinde olur.
5. Koruya tahvil uygulaması karşısında karşılaşılan engellemelerin önüne geçebilmek için
üretimden elde edilen kazancın bir kısmının köy bütçesine ya da doğrudan köylülere destekleme
vb. adlarla aktarılmasına yönelik kanuni düzenlemeler uygulamaların başarısını olumlu yönde
etkileyecektir.
6. İşletme Şefliklerinin görev alanları çok geniş sahaları kapsamaktadır. Bu geniş sahalarda
yürütülen teknik çalışmaların tamamı sadece 1 teknik eleman (İşletme Şefi) nezaretinde
yürütülmektedir. Bu da özellikle ilk aralama bakımı, sıklık bakımı ve koruya tahvil gibi işaretleme
aşamasında yoğun emek ve zaman gerektiren uygulamalarda teknik elemanın istenilen verimi
verememesine yol açmaktadır. Bu gibi uygulamalarda İşletme Şefliklerinin alanlarını daraltılması,
Şeflik bünyesinde yardımcı teknik eleman istihdamının sağlanması ya da dışarıdan hizmet alımı
yapılması gibi seçeneklerin devreye sokulması gerekmektedir. Ayrıca sadece koruya tahvilde değil
tüm üretimlerde çalışacak işçilerin sertifikalı ya da bu amaçla eğitim veren okullardan mezun,
güvenlik tedbirlerini alma konusunda yeterince donanımlı kişilerden seçilmesi yerinde olur.
7. Baltalık işletmeciliğinin devam ettiği ve koruya dönüştürme şartlarının zor olduğu
sahalarda uygun koşullar sağlanana kadar baltalık işletmesinin dışında bir alternatif
görünmemektedir.
44
Şile Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Koruya tahvil uygulamalarında ki başarı ya da başarısızlıkta meşe türünün çok fark edilir
bir etkisinden ziyade, uygulama hatalarından söz edilebilir. Uygulamalar, entansif çalışmalarla
iyileştirilebilir.
2. Koruya tahvil uygulamalarında iyi bonitetlerde çap ve boy gelişimi, düşük bonitetlere göre
daha iyidir. Buralarda uygulama hatalarının telafisi iyi bonitetlere oranla daha zor olduğundan,
hassas davranmak ve memur potansiyelini bu kesimlere daha çok yönlendirmek uygulama
hatalarını azaltacaktır.
3. Koruya tahvil uygulamalarının başlangıcından günümüze kadar geçen süreçte, baltalık
kesimlerindeki serbestlik ve elde edilen ürün miktarındaki fazlalık hala gündeme getirilmektedir.
2. dönüş uygulamalarında birim alandan çıkan emvalin azalması, harcanan emeğe karşılık
bulunamadığı şikâyetlerini beraberinde getirse de, verilecek en ufak taviz telafisi zor sonuçlar
doğurabilir. Kısacası baltalık işletmesine geri dönüş özlemi uyuyan bir dev gibi pusuda
beklemektedir.
Resim 35. Sergen Orman İşletme Şefliği, Bölme No:88, Meşcere tipi: Mbc3 (Foto: ŞAHİN A., 2014). Baltalık olarak
tıraşlanmayıp koru işletmesine aktarılan orta bonitetli Quercus petraea (Sapsız meşe) meşceresi. Meşcere orta yaşı
yaklaşık 40 – 50 yaşında, meşcere orta boyu 14- 16 m., meşcere orta ağacı çapı 18 cm.
4. Genç meşcerelerin yoğun olduğu şefliklerde, işaretlemeler için hizmet alımının yapılması
gereklidir. Koruya tahvil çalışması yapılacak köylerde, hizmet alımını üstlenen mühendislik
bürolarının, teknik elemanlarına yardımcı olacak elemanları çalışmanın yapılacağı köylülerden
seçerlerse hem sosyo-ekonomik yönden katkı, hem de işin takibinde süreklilik sağlanabilecektir.
5. Sahile yakın köylerin ekonomik durumları iç köylerden daha iyi olduğundan koruya tahvil
çalışmalarına ilgisiz kalmaktadırlar. Kışlık yakacak odun ihtiyaçlarının karşılanması onlar için
yeterli olmaktadır. İç kesimlerdeki köyler, mangal kömürü üretimi yaptıklarından fiilen koruya
45
tahvil çalışmalarına katılmaktadır. Daha çok kazanma arzusu yapılan müdahalenin dozunu arttırıcı
etkisi olmaktadır. Bu kesimlerde kesim tatbikatlarının daha fazla, kontrollerin daha yoğun
yapılması gerekmektedir.
6. Koruya tahvil uygulamalarındaki başarı yeterli teknik eleman, memur ve bu alanda
yetişmiş orman işçisi sayısı ile yakından alakalıdır. Dışarıdan getirilecek işçi postaları, mümkünse
daha önce baltalıkta çalışmamış, koru ormanlarında çalışmış postalardan seçilmesi faydalı
olacaktır. Herşeye rağmen mutlaka işe başlamadan mahallinde eğitici uygulamalar yapılmalı ve
uygulamalar fotoğraflanmalı, kayıt altına alınmalıdır.
7. Kestane dal kanserinin yaygın olduğu sahalarda halen mevcut sağlıklı ya da hipovirülent
fertlerin korunarak, hastalıklı diğer fertlerin tamamen sahadan uzaklaştırılmasıyla hastalığın
yavaşlatılması sağlanacaktır. Elde edilecek emval ile tel-çit kazığı ve kestane çubuğu pazar
ihtiyaçlarına bir nebze cevap verilebilecektir.
8. İşletmemizde muhtelif yıllarda sun'i yolla tesis edilmiş (1+0 tüplü fidan dikilerek) toplam
36,0 Ha. meşe alanı vardır. Kültür bakımları düzenli olarak yapılmakta olsa da gelişimleri şimdilik
arzu edilen seviyede değildir.
Sonuç: Şile Orman İşletme Müdürlüğümüzün Koruya Tahvil İşletme Sınıflarındaki meşe ve diğer
ağaç türlerinden oluşan koruya tahvil meşcerelerinde çalışmalar; mevcut teknik ve tali elemanlarla
bu güne kadar özveriyle elden gelebildiğince tekniğine uygun yapılmaya çalışılmıştır. Ancak gerek
yeteri kadar hizmet alımı ve gerekse yetişmiş işçi ve teknik eleman takviyesi ile uygulamaların
çok daha iyi seviyelere getirilebileceği muhakkaktır.
Tekirdağ Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri
1. Koruya tahvil çalışmaları esnasında silvikültürel uygulamalar doğrultusunda icra edilerek,
mutedil bir seleksiyon ile hedef meşcere tipine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu nedenle 2006 yılında
Plan Değişikliği Raporu ile Çerkezköy Orman İşletme Şefliği’nin Orman Amenajman Planı
yenilenmiştir. Yenilenme sonucunda plan dâhilinde ki meşe koruya tahvil bölmeleri yıllara göre
planlanmış olup uygulamada kolaylık sağlanmıştır. Silvikültürel olarak uygulamada başarıya
ulaşılmasında etkili olmuştur.
2. Genel sahalarımızda bonitetin belirsiz olduğu yerler çoğunlukta olup uygulamada mutedil
davranılarak elit fert ve meşcerenin kapalılığına dikkat edilmiştir. Bu itibarla meşcerelerde
kapalılık ve alt tabaka formasyonunu koruyucu uygulama yapılmıştır.
3. Orman Amenajman Planında belirtilen zaman – mekan düzeninde hareketle orman köyüne
isabet eden bölme alanı ve servet miktarına dikkat edilmiş ve yeterince bilgi aktarılarak orman –
halk ilişkisi korunmuştur.
4. Silvikültürel uygulamalar öncesi yapılan eğitim amaçlı tatbikatlar sayesinde yanlış
müdahalelerin önüne geçilmelidir.
5. Meşe koruya tahvil alanları ile ilgili KPS rüsum bedelleri ormanların iyileşmesine olumlu
etki yapacak şekilde yeniden ele alınmalıdır.
6. Trakya genelinde meşe türlerinde kök yorgunluğu seyir göstermektedir. Bu nedenle daha
önce baltalık işletmesi içerisinde yer alan meşcerelerde yaşlı köklerden yararlanarak yeni kök
oluşturulması için yöntemler geliştirilmelidir.
46
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3. Marmara Bölgesindeki koruya dönüştürme çalışmalarının genel değerlendirilmesi,
bulgular, sonuç ve öneriler
Komisyon başkanı ile dört ayrı Bölge Müdürlüğündeki komisyon üyeleri birlikte, yaklaşık 5 aylık
süre içerisinde büro ve arazilerde ülkemiz ormancılığı için önemli olan bir konuda çalışma
yapmıştır. Tüm bu çalışmalar Bölge Müdürlükleri bazında yukarıdaki bölümlerde iyi bir şekilde
verilmeye çalışılmıştır. Bu bölümde ise dört ayrı Bölge Müdürlüğünde ayrı ayrı ele alınan konular
harmanlanıp, değerlendirildikten sonra sonuç ve önerileri komisyon başkanı tarafından aşağıda
verilmiştir Bunlar;
1. Marmara Bölgesindeki mevcut orman amenajman planları incelendiğinde 2994256,0
hektarlık toplam orman alanının, 913507,3 hektarlık kısmı (% 30,5) meşe ormanlarından
oluşmaktadır. Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman
alanlarının 565705,3 hektarlık kısmı (% 61,9) koruya tahvil, 347802,0 hektarı (% 38,1) ise meşe
(saf) ya da meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir. Meşe koruya tahvil ormanlarının
498182,0 hektarı (% 88,1) ekonomik (üretim), 67523,3 hektarı (% 11,9) ise ekolojik ve
sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir.
2. Ülke ormanları içerisinde sürgün kökenli ormanların çok büyük bir kısmını meşe ormanları
oluşturmaktadır. 2010 yılı envanter verileri ağaç türüne göre incelendiğinde ülke ormanlarının
6426277,3 hektarının (% 29,83) meşe ormanlarından oluştuğu görülmektedir. Envanter
sonuçlarına göre meşe ormanlarının % 89,23’ü baltalık ve koruya tahvil olarak işletilmektedir.
Anadolu ve Trakya’da çok geniş yayılış alanına sahip olan ak meşeler, kırmızı meşeler ve herdem
yeşil meşeler floristik özellikleri, büyüme, gelişim ve silvikültürel özellikleri bakımından
birbirlerinden oldukça farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklara rağmen meşeler yeterince
araştırmaya konu edilmemiş, yapılmış olan hemen hemen tüm ormancılık çalışmaları cins esasına
göre gerçekleştirilmiştir. Ülke ormancılığı açısından çok büyük öneme sahip meşe ormanlarının
gelecekte en kısa zamanda tür ya da takson esaslı çalışmalara konu edilmesi sağlanmalıdır.
3. Arazi inceleme ve gözlemler ile yapılan inceleme ve kaynak taramasında Marmara
Bölgesinde en çok sapsız meşe (Q.petraea (Matt.)Lieb.), macar meşesi (Q. frainetto Ten.) ve saçlı
meşe (Q. cerris L.) gözlenmiştir. Meşe karışık meşcerelerinde büyüme ve gelişim farklılık
göstermektedir. Bazı meşe türleri büyüme ve gelişim bakımından diğer türlere göre üstünlük
sağlamaktadır. Meşe türlerinin bu gelişimleri dikkate alınarak idare süreleri ile koruma hedefleri
ve işletme amaçları farklılaştırılmalıdır.
4. Bozuk nitelikteki meşe alanlarında öncelikle koruma ve rehabilitasyon çalışmaları
gerçekleştirilmeli, bu yöntemlerle başarı sağlanamayacak alanlarda yapay gençleştirme
çalışmalarına başlanmalıdır. Fonksiyonel verimlilik açısından değerlendirildiğinde o fonksiyonu
yerine getirecek nitelikteki alanlarda yapay gençleştirmeye konu edilmemelidir.
Ormanlarımızdaki asli ağaç türleri mutlak suretle korunmalı eğer endüstriyel ağaçlandırmalar
yapılacaksa bunlar yetişme ortamı şartları dikkate alınarak uzmanlar tarafından belirlenmelidir.
5. Marmara Bölgesinde koruya tahvil sahalarından kesinlikle bu aşamadan sonra tekrar
Baltalık İşletme Sınıfına dönüş düşünülmemelidir.
6. Koruya tahvil sahalarında, koruya dönüşme ihtimali olmayan sahalarda baltalık işletme
sınıfı kurulmaksızın farklı yöntemler ve işletme amaçları altında küçük alanlarda ormanı
iyileştirmek şartıyla tıraşlama yöntemi uygulanmalıdır. Bu çalışmalar, koruya tahvil işletme
47
sınıfında yer alan tüm meşcerelere en az bir kez bakım yapılıp ve baltalık işletmesine dönülmesinin
mümkün olmadığı algısı net bir şekilde anlaşılıncaya kadar başlanılmamalıdır.
7. Koruya tahvil meşcerelerindeki ağaç âdeti, kapalılık, servet ve artım üzerinde en etkili olan
değişkenlerin başında ocak sayısı, ocaklardaki ağaç sayısı ve ocakların alandaki dengeli dağılımı
gelmektedir. Yetişme yeri kötü alanlar ya da kötü bonitet alanlarda ocak sayısı bonitetin iyi olduğu
alanlara göre daha azdır. Koruya tahvil uygulamalarında başarı kendisini gösterinceye kadar
mümkün olduğu kadar ocaklar söndürülmeden devam ettirilmelidir.
8. Kötü bonitet alanlardaki servet ve artım miktarı orta ve iyi bonitet alanlara göre oldukça
düşüktür. Bonitetin düşük olması meşcerenin tepe tacı gelişimi ve boy büyümesi üzerinde de etkili
olmaktadır.
9. Yetişme ortamı şartlarının iyi olduğu I. ve II. bonitet alanlarda idare süresi kısa tutulmalı
belirlenen süre içerisinde dönüştürme tamamlanmalıdır.
10. Orman envanteri ve planlanması, idare süreleri ve işletme amaçları, hâsılat tabloları, dikili
gövde hacim ve artım tabloları, silvikültürel müdahale şekilleri meşe türleri esas alınarak
gerçekleştirilmelidir.
11. Koruya tahvil meşcerelerine yapılacak ilk müdahaleden sonra ortalama göğüs yüksekliği
çapının 8 cm ve üzeri olduğu meşcerelerde yapılacak aralama müdahalelerinin şiddeti kapalılığın
bir daha ki dönüş süresine kadar oluşmasına engelleyecek şiddette olmamalıdır. Böylece bu
müdahale şekliyle ağaçlarda su sürgünü oluşmasına fırsat verilmemiş olacaktır.
12. Elde edilen bulgulara göre 20 yaşında mutedil müdahale görmüş orta bonitet meşe
meşcerelerine, yaklaşık 5 yıl sonra ikinci kez müdahale edilebilir. İlk müdahale ayıklama şeklinde
yapılırken ikinci müdahale daha çok koruya dönüştürmenin esasları dikkate alınarak yapılmalıdır.
13. Sıklık çağındaki meşcerelerde temel amaç “sıklık, sıklık kalacak prensibi” doğrultusunda
müdahale yapılması olmalıdır. Daha ileri yaşlarda (40 –60) alana homojen bir şekilde dağılmış
belirli sayıda (hektarda 70–100 adet) tohum ağacı seçilip bunların bakımına yönelik silvikültürel
müdahaleler yapılmalıdır. Meşcerelerin gençleştirilmesine esas olacak olan tohum ağaçlarındaki
kovuk oluşum durumu, tepe çökmesi, su sürgünü oluşumu gibi faktörler dikkate alınarak
dönüştürme süresi (patolojik olgunluk süresi) belirlenmelidir.
14. Marmara Bölgesi ve özellikle Trakya’da yakın gelecekte çok geniş meşe koruya tahvil
alanları doğal gençleştirme çalışmasına konu olacaktır. Meşe koru ormanlarının gençleştirme
çalışmalarındaki düşük başarı durumu dikkate alındığında meşe türlerinin biyolojisini dikkate alan
ve gençleştirme yöntemlerinin başarısını arttıracak araştırmaların yapılması yararlı olacaktır.
Biyolojik ve ekolojik açıdan hangi meşe türlerinin hangi silvikültürel metotlarla işletilmesi
bilimsel ve teknik olarak yapılacak araştırmalarla ortaya konulmalı.
15. Planlama aşamasında meşelerin türleri de tespit edilmeli hatta meşelerin rumuzlarına hangi
türe ait olduğunu gösteren ilaveler yapılmalı. Planlama aşamasında biyolojik ve ekolojik yapısı
mutlaka dikkate alınmalı.
16. Öncelikle iyi bonitet meşe koruya tahvil sahalarında idare sürelerinin kısaltılarak
gençleştirme çalışmalarının erkene alınması yönünde planlama yapılmalı.
48
17. Meşcere yetişme ortamına ve sağlığına göre (ağaçlarda dipten çürüme başlayıp,
başlamadığı da dikkate alınarak) 80 – 200 yaşları arasında gençleştirmenin yapılması
düşünülmelidir (Çalışkan, 2000).
18. Yetişme ortamının iyi olduğu sahalarda doğal olarak meşcerelerde daha iyi gelişim
gözlenmektedir. Ancak, düşük bonitetli sahalarda özellikle direklik çağına gelen fertlerde
kurumalar, ayrıca daha düşük boy artımı ve çap gelişimi görülmektedir. Bu meşcereler, yapılan
bakım çalışmalarına çok hızlı cevap vermemekte, gelişim çok yavaş olmaktadır. Bu tür meşcereler
için farklı faydalanma metodları geliştirilmelidir.
19. Ülkemizde yer alan meşe türlerinin birçoğu düşük bonitetli sahalarda yer almaktadır.
Ülkemizdeki yetişme ortamı koşulları ve meşe türlerinin yayılış alanı düşünüldüğünde Marmara
Bölgesi koruya dönüştürme açısından en uygun alanlardır. Bu durumda dikkate alınarak
ülkemizdeki endüstrinin talep ettiği kaliteli ve nitelikli odun hammaddesinin karşılanacağı orman
alanları bu bölgede bulunmaktadır. Bu kapsamda amaçlanan dönüştürme süreleri içerisinde,
meşcereyi doğal gençleştirmeye uygun safhaya getirerek doğal gençleştirme uygulamaları sonucu
tohumdan gelen koru meşcereleri oluşturmaktır. Ancak gerek bölgemizde gerekse de ülkemiz
genelinde meşe türleri ile yapılmış başarılı doğal gençleştirme çalışmaları yok denecek kadar azdır
ve bu konular daha çok ön plana çıkarılmalıdır.
20. Ayrıca idaremizce çıkarılan yönetmeliklerde ağaç türü ve meşcere boyu baz alınarak
öngörülen müdahale dozlarının sadece bu kritere göre belirlenmesi, sahada bırakılacak istikbal
ağacı sayısı ve çıkarılacak fertlerin belirlenmesi açısından yetersizdir. Meşcerelerde yapılacak
bakımın yılın hangi mevsiminde yapıldığı erken baharda yapılan bakımlarla sonbaharda yapılacak
müdahale dozunun meşcerenin yeni duruma göstereceği uyum ve abiyotik etmenlerden etkilenme
derecesi bakımından farklı olması, yine meşcerenin bakı, yükselti, eğim gibi fizyografik
etmenlerden dolayı yapılacak müdahaleden ne şekilde etkileneceği göz önünde bulundurularak
bakımların yapılması gerekmektedir.
21. Yetişme ortamının çok kötü olduğu meşe sahalarında yapılan müdahalelere cevap
vermeyen meşcerelerde (maki formunda) toprağı koruma fonksiyonu göz önünde tutularak bu
sahalara en az müdahale olacak şekilde işletme amacı belirlenmelidir.
22. Bozuk nitelikli ve “1” kapalı ormanlar ormanın fonksiyonları da dikkate alınarak koruma
fonksiyonlu ormanlar olarak planlanmalı ve bu alanlarda faydalanma yerine iyileştirme çalışmaları
yapılmalıdır.
23. Ormancılık tekniği açısından yapılan tüm üretim çalışmalarının temel amacı ormanın daha
iyi duruma getirilmesi olup, üretim sonucu çıkarılacak emval ve buradan elde edilecek gelir bir
amaç değil sonuçtur. Ancak ormanda çalışan gerek kesim işçisi gerekse de orman köylüsünün ise
temel amacı en fazla geliri en kısa zamanda en az maliyetle yapmak ve kazanç
maksimizasyonudur. Yapılacak çalışmalardan beklentiler bu anlamda değerlendirildiğinde birbiri
ile çok da fazla örtüşmemektedir. Bu nedenle bu uyumsuzluktan oluşan olumsuz sonuçların
ortadan kaldırılabilmesi için;
Teknik eleman kontrolü yapılacak müdahalelerinin tüm aşamalarında bulunması
gerekliliği tartışmasızdır. Ancak İşletme şeflerinin iş yoğunluğu nedeniyle kontrolünde meydana
gelen aksamalar hizmet alımı yöntemiyle mühendis istihdamı ile giderilmelidir.
Koruya tahvil çalışmalarında meşcere gelişimini geriye götürecek usulsüz ya da yanlış
müdahaleleri engellemek için; öncelikle sahalarda teknik elemanlarca işaretleme yapılması sonrası
49
kontrol ve denetim önem teşkil etmektedir. Ayrıca köylülerin kışlık zati yakacak odun
ihtiyaçlarının bu sahalardan karşılanması da olumsuz etkiler oluşturabilmektedir.
Gelir düzeyinin yüksek olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen köylerde koruya tahvil
programları sorunsuz olarak gerçekleştirilmesi daha kolay olmaktadır. Gelir düzeyinin düşük
olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen kırsal köylerde ise koruya tahvil programlarının
gerçekleşmesi sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı daha güç olmaktadır. Koruya tahvil
çalışması ile ilgili alanlarda orman köylüsünün temel geçim kaynağı ormancılık faaliyetleri ise
ormancılık çalışmalarında başarı oranı düşmektedir. Alternatif geçim kaynaklarının olduğu
köylerde uzmanlaşmış kişilerce yapılan ormancılık çalışmaları (bakım çalışmaları) daha
başarılıdır.
Köylülerin kısa vadeli kazanç yerine ormanın sürdürülebilir şekilde işletilmesi ile uzun
vadede daha kazançlı olacağı konusunda bilgilendirilmeli yaptıkları işin önemi konusunda daha
bilinçli olmaları sağlanmalıdır.
Koruya tahvil çalışmalarına başlanılmadan her yıl düzenli olarak işletme şeflikleri bazında
Silvikültür Şube Müdürlüğü tarafından şeflere, ilgili mühendislere, ilgili muhafaza memurlarına
ve işçi postalarına işaretleme, damgalama ve kesim tekniği konusunda uygulamalı eğitim
verilmeli.
Yıl içerisinde kesim yapılan ve yapılmakta olan sahaların Silvikültür Şube Müdürlüğünce
kontrolleri sık sık yapılmalıdır. Yapılan uygulamanın uzun vadedeki getirisi ve önemi görevli
personele ve işçi postalarına anlatılmalı.
Yapılacak mevzuat değişiklikler ile profesyonel kesim işçiliğine doğru hızla geçilmeli
mutlaka sertifikalı orman işçiliği konusunda ilgili mevzuat çıkarılarak daha profesyonel bir işgücü
ile çalışmanın yolu açılmalıdır.
Koruya tahvil sahaları genelde işçi postalarının insafına bırakılmış bir şekilde uygulama
yapılmaktadır. Halbuki bu sahalar çok dikkatlice ve özenli bir şekilde damgalanmalıdır. Damga
yapılmadan bu sahalardan uygulama yapılması engellenmelidir. Teknik elemanın damga
yapmadığı koruya tahvil alanlarında uygulama yapılmamalıdır.
Yakacak odun ihtiyacı verilmesi amacıyla üretim yapılması da sadece yakacak odun
ihtiyacı zamanında bu tür çalışmalara katılan ve yeterli tecrübesi olmayan, yapılan çalışmanın
amacı hakkında bilgisi ve fikri olmayan ve tek amacı kısa zamanda odun ihtiyacını karşılamak
olan köylünün orman üzerindeki olumsuz etkisini artırmaktadır. Bu nedenle rampa satışları ile bu
konuda tecrübeli ve nitelikli kesim işçileri ile üretimin yapılmasını zorunlu kılmaktadır.
Orman varlığı az olan köylerde ileriki yıllarda zati ihtiyaç alamayacakları endişesi ile
bakım ihtiyacı olan bölmelerin üretime açılması noktasında direnç göstermektedir.
24. Koruya tahvil uygulamalarında çalışan teknik personel orman köylüsü ve köylü işçi
postaları işin başında eğitilmeli, uygulamalı tatbikatlar yapılmalı ve uygulanın şiddeti ve nasıl
yapılacağına dair bilgilendirilmelidir. Ayıklama, sıklık ve ilk aralama bakım çalışmalarında tüm
köylünün çalıştırılması yerine, bu konuda uzmanlaşmış – eğitilmiş orman mühendislerinin
gözetiminde ve kontrolünde işçi postalarının çalıştırılması hukuksal olarak sağlanmalıdır.
25. Dünyada ve özellikle ülkemizin coğrafi, ekolojik, topografik benzerlikleri olan ülkelerdeki
sürgün kökenli meşe ormanlarındaki uygulamaların yerinde görülmesi sağlanması, ülkemizdeki
50
çalışmalara ışık tutacaktır. O ülkelerde yapılan uygulamaların, ülkemize uyarlanması ve
karşılaşılan sorunların karşılaştırılmalı olarak ortaya konulması sağlanmalıdır. Bu konuda yetkin
olan teknik personelin ve komisyon üyelerinin bu ülkelere teknik geziler yapması yararlı olacaktır.
26. Ormancılığı gelişmiş ve coğrafi konumu ülkemize daha benzer olan Avrupa ülkeleri
baltalıklarının genel orman alanı içindeki oranları % olarak şu şekildedir; Almanya % 5, Avusturya
2, Fransa 55, İtalya 60, İspanya 36, Yunanistan 65, Bulgaristan 45 ve Türkiye % 46 (FAO, 1963).
Bu ülkeler daha sonraki yıllarda sürgün kökenli ormanlarını önemli oranda koruya dönüştürmüş
ya da dönüştürmektedirler.
27. Baltalık kesim düzeninden kalma sahiplilik olgusu nedeniyle köylüler sadece kendilerine
ait olduğunu düşündükleri meşcereler de kesim yapmak istemekte, diğer bölmelerde herhangi bir
üretim faaliyetine girmemektedir. Bunun sonucunda da aynı anda birçok bölmede üretim açılması
talepleri olmakta bu durum ormanların bir bölümün uzun yıllar bakımsız kalması bazı
bölümlerinde ise aşırı müdahale yapılması tehlikesini oluşturmaktadır.
28. Meşe ormanlarının koruya dönüştürme çalışmaları yoğun ormancılık tekniğini
gerektirdiğinden meşe koruya tahvil çalışmalarında fiili olarak çalışan orman köylüsünün
haklarının yeniden değerlendirilmesi bu ormanların geleceği açısından yararlı olacaktır. Bu
kapsamda;
Orman köyü tanımı niteliğindeki 31. ve 32. Madde tanımlarındaki ölçütler yeniden
belirlenmeli,
Orman köyü kavramı ve ölçütleri, amenajman planlarında verilen eta miktarı ile
ilişkilendirilmemeli mülki sınırlar içerisindeki verimli orman alanı miktarı ya da varlığı dikkate
alınmalı,
Ormancılıkta üretim (hasılat eldesi) düzenlemesini yapan 280 sayılı Tebliğ yeniden ele
alınmalı,
29. Koruya tahvil çalışmalarında orman halk ilişkileri bazı işletmelerde varsayılanın aksine
olumlu yönde etkilenmiştir. Ormanda gerçekten çalışmak isteyenlere imkân doğmuştur. Fakat
ormanda fiili olarak çalışmayan kişilerinde iş almaları ve işi başkalarına el altından para ile
devretmeleri nedeniyle problemler oluşmaktadır. Koruya tahvil çalışmalarında orman köylüsünün
tümü yerine bizzat bu işte yetkin ve çalışan köylülerin istihdam edilmesi sağlanmalı (Ör: Yangın
mükellef listelerinin oluşturulmaları gibi).
30. Koruya tahvil çalışmalarında görevli teknik personelin yapacağı denetim ve kontrolün
önemi çok büyüktür. Ancak çalışılan sahaların çok büyük olması, personelin yeterli olmaması,
ormanda üretim yapan sayısının çok fazla olması başarıyı olumsuz yönde etkilemektedir. Orman
işçisi, orman köylüsü ve köylü işçi postalarının yapılacak olan koruya tahvil çalışmalarının
başarısında önemli ölçüde etkilidir.
31. Genç meşcerelerin yoğun olduğu şefliklerde, işaretlemeler için hizmet alımının yapılması
gereklidir. Koruya tahvil çalışması yapılacak köylerde, hizmet alımını üstlenen mühendislik
bürolarının, teknik elemanlarına yardımcı olacak elemanları çalışmanın yapılacağı köylülerden
seçerlerse hem sosyo-ekonomik yönden katkı, hem de işin takibinde süreklilik sağlanabilecektir.
51
32. Baltalıklardan elde edilen ürünlerin ince çaplı ve ekonomik değerinin düşük olması
nedeniyle baltalıkların koru ormanlarına dönüştürülerek boylu ve çaplı ormanlar haline getirilmesi
temel amaç olmalıdır.
33. Lif – Yonga sanayisinin talepleri arasında meşe türleri bugün için ön planda
tutulmamaktadır. Ancak, belirli işletme müdürlüklerinde meşe yapacak emvalleri çok daha iyi
fiyatlarla kolay pazarlanabilmektedir.
34. Koru olarak işletilen/planlanan ama kökeni sürgün olan meşe ormanlarının durumu ayrıca
iyi bir şekilde irdelenmelidir.
35. Koruya tahvil çalışmalarında meşcere gelişimini geriye götürecek usulsüz ya da yanlış
müdahaleleri engellemek için Ho faktörünü dikkate alan yöntemi geliştirmek ve bu çalışmalara
uyarlamak çalışmalara önemli katkı sağlayacaktır.
Ho faktörü: Meşcere içerisindeki ince çaplı bireylerin kesilip, galip – istikbal ağacı olarak
belirlenen bireylerin kalan meşcerede bulunacak şekilde müdahale edileceği ve elde edilen ürüne
göre ödemeyi öngören ve teşvik eden yöntem.
36. Rusum bedelleri özellikle ilk kez gerçekleştirilecek müdahaleler için orman işçiliği
yapanlar lehine yeniden düzenlenmelidir.
37. Meşcere yaşı ve gelişimi uygun olduğu halde koruya tahvil çalışmalarında bakıma
girilemeyen yerler ile ilgili nedenler ayrıntılı olarak incelenmelidir (yetişme ortamı koşullarının
yetersizliği ve sosyal nedenler gibi.).
38. Köylünün ihtiyacının rampa satışıyla karşılanması yoluna gidilmelidir.
39. Koruya tahvil alanlarında yıl içerisindeki kesim süresi kısa tutulmalıdır.
40. Orman kanunun 40. Maddesine göre iş gücü tanımı yapılmalıdır.
41. Bozuk meşe meşcerelerinin köylünün sadece yakacak odun ihtiyacını karşılayacak şekilde
planlanması yapılmalıdır. Bozuk meşe meşcerelerinde yapılacak çalışmalarda geniş alanlarda
tıraşlama yapılmamalı. Bu alanda yapılan çalışma baltalık işletmesine geri dönüş olarak
algılanabilecektir.
42. Orman köylüsü içerisinde orman suçlarından hüküm giymiş kişilerin, KPS hakkının
verildiği ormancılık çalışmalarında çalıştırılması engellenmeli.
43. Koruya tahvil işletme sınıfının olduğu köylerde sosyal baskının olduğu durumlar var ise
34. Madde hakları verilmemelidir. Bu alanlar koruya tahvil işletme sınıfından çıkarılarak koru
işletme sınıfına aktarılmalıdır.
44. Köyler arasındaki ihtilafların temel nedenlerinden en önemlisi KPS hakkıdır. Koruya tahvil
alanlarında KPS hakkının kaldırılması Marmara Bölgesindeki hemen hemen tüm idari ve teknik
elemanlar tarafından istenmektedir.
45. Koruya tahvil alanlarında uygulama yapılırken, yıllık uygulama miktarı İşletme Şefliğinin
teknik işgücünün ve yapabilirliğinin üzerinde olmamalı. Alanın fazla olması gerekli kontrollerin
52
yapılmasına engel olduğundan teknik uygulamaların ve müdahalelerin başarısını olumsuz
etkilemektedir. Dolayısıyla meşcere yapısının çağ ve kalite sınıfı aşağıya düşmektedir.
46. Orman Genel Müdürlüğü, kendisini ülkedeki orman köylüsünün İş ve İşçi Bulma Kurumu
olarak görmemelidir. Orman Genel Müdürlüğü’nün istihsal (üretim) çalışmaları günümüz
koşullarına ve yasal mevzuatına uyumlu hale getirilmelidir (4857 sayılı İş Kanunu ve 6331 sayılı
İş Güvenliği kanunu ile uyumlulaştırılmalı).
47. 280 sayılı Tebliğ ile belirtilen KPS hakkı koruya tahvil sahalarında kaldırılmalı,
kaldırılmadığı takdirde yararlananların kimler olacağı Tebliğ ile net bir şekilde belirtilmelidir.
48. Koruya Tahvil İşletme Sınıfı bulunan plan ünitelerinin amenajman planlarının süresi bittiği
takdirde hemen yenilenmelidir. Plan yenilenmediği takdirde aynı bölme içerisindeki bölmecikler
uygulayıcı tarafından bir çok parsele bölünmekte ve bu parsellerde koruya tahvil çalışmaları aynı
zamanda gerçekleştirilememektedir. Dolayısıyla bir bölmedeki meşcere tipi bir çok alt bölmeciğe
bölünmekte ve meşcere tipinin homojen yapısı ortadan kaybolmaktadır.
49. Koruya tahvil meşcereleri “b” çağına ulaştığında KPS satışına konu edilmeyecek şekilde
planlanmalı. Yani, Koruya tahvil işletme sınıfından çıkarılarak koru işletme sınıfına aktarılmalıdır.
50. Tüm meşe baltalıklarının koruya tahvil işletme sınıfına alınmasına müteakiben daha
radikal bir karar daha alınarak KPS hakkının da kaldırılarak sosyal baskının azaltılması
sağlanmalıdır. 1/10 tarife bedeli ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması uygulamasından
vazgeçilmeli, onun yerine rampa satışı ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması sağlanmalıdır.
Sebep: onlarca kişinin yakacak odun ihtiyacını karşılamak için, koruya tahvil işinin özünü
bilmeden ormana girmesi, ormanı bölüşmesi ve iyi niyetle çalışması oldukça zordur.
51. Koruya tahvil alanlarının ileride koru ormanına dönüştürüleceğinden dolayı bu alanlardaki
yol ağları yeniden planlanmalıdır.
52. Meşe ve kayın bakım patikalarının uygunluğu yeniden ele alınmalıdır.
53. Koruya tahvil sahalarında baltalık işletmesi zamanında kalan mevcut sürütme yolları halen
mevcut olduğundan ayrıca bakım patikası yapılması durumunda ormanda gereksiz yere tahribat
olmaktadır. Uygulayıcıya mevcut sürütme yollarının olduğu yerlerde bakım patikası yapmama
serbestliği sağlanmalıdır.
54. Ihlamur ve kestane ile karışım oluşturan meşe ve kayın meşcerelerinde meyve üretimine
yönelik yapılan çalışmalarda meyve veren türler lehine müdahaleler yapılarak meşe ve kayın
türleri meşcerelerde uzaklaştırılmaktadır. Buna yönelik gerekli önlemlerin alınması sağlanmalıdır.
55. Koruya Tahvil İşletme sınıfındaki meşcerelerde müdahale edilmeden bırakılan kontrol
parselleri olmalı. Bu alanlar, ormanın süksesyonu hakkında bilgi veren alanlar olacaktır.
56. Koruya dönüştürme çalışması ekonomik olmalı ve yetişme yeri koşullarına aykırı
olmamalıdır.
57. Koruya dönüştürme metodları içerisinde Marmara Bölgesi ekonomik fonksiyonlu iyi
bonitetli koruya tahvil meşcereleri için en uygun yöntem; doğrudan doğruya dönüştürme metodu
içerisinde Direkt metodudur. Koruma fonksiyonlu ormanlar için küçük alanlarda grup metodu da
53
kullanılabilir. Tür değiştirerek dönüştürme metodu içerisinde öncelik şeritlerde tür değiştirme
küçük alanlarda olmak şartıyla tam alanda tür değiştirmede kullanılabilir.
58. Marmara Bölgesinde bulunan meşe türlerinden boylu gövdeler yaparak ekonomik
bakımdan değerli meşçereler kuran meşe türleri; Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız
meşe), Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi), Quercus robur L. (Saplı meşe), Quercus
hartwissiana Steven (Istranca meşesi) ve Quercus cerris L. (Saçlı meşe)’dir. Bu türlerin saf ya da
karışım oluşturduğu meşcereler Marmara Bölgesinde koruya dönüştürmeye uygun alanlardır.
59. Farklı meşe türlerinin silvikültür isteklerine göre farklı koruya tahvil uygulama
yöntemlerinin bir prensip olarak benimsenmesi sağlanmalıdır. Her tür için aynı şablon
uygulanmamalı. Silvikültürel uygulamalar şablon yaklaşımı reddeder.
Ülkemiz için orman alanlarının artırılması, sürekli ve düzenli ormanlar oluşturulması yaşamsal
önem taşır. Ormanın çok yönlü fonksiyonlarından en yüksek düzeyde yararlanmak ülkemizin her
yerinde yaşanabilir sağlıklı ortamların oluşturulmasını sağlar. Bu fonksiyonların gerçekleştirilmesi
ancak optimal ormanların oluşturulması ve düzenli biçimde işletilmesi ile sağlanır.
Kaynaklar
Acatay, A., 1970, Trakya Mıntıkasındaki meşe monokültürü, bunun koruya tahvil ve
değiştirilmesi zarureti. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt:16, Sayı: 2, Dergi Seri
No: 32, s.3–12. Güzel İstanbul Matbaası, Ankara.
Anonim, 2012, Türkiye Orman Varlığı. CTA Tanıtım Limited, Ankara.
Anonim, Orman Amenajman Plan verileri.
Eraslan, İ., 1954a, Trakya ve Bilhassa Demirköy Mıntıkası Meşe Ormanlarının Amenajman
Esasları Hakkında Araştırmalar. T.C. Tarım Vekâleti Orman Umum Müdürlüğü
Yayınlarından, Sıra No: 132, Seri No: 13. Kader Basımevi.
Güler, N., 2013, Vize’nin flora ve vejetasyonu. (Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Basılmamış Teknik
Rapor)
Irmak, A., Kurter, A., Kantarcı, M.D., 1980, Trakya’nın Orman Yetişme Bölgelerinin
Sınıflandırılması. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 2636, O.F.
Yayın No: 276. Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul.
Kantarcı, M.D., 1974, Trakya orman sahalarının tabii ağaç ve çalı türlerine göre bölgesel
sınıflandırılması. Edebiyat Fakültesi Basımevi, Güney – Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi,
Sayı: 2-3
Mattfeld, J., 1971, Doğu Trakya’nın Bitki Coğrafyası Bakımından Durumu. İstanbul
Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 1544, O.F. Yayın No: 159. Kutulmuş
Matbaası, İstanbul. (Çeviren: Muzaffer SELİK).
Odabaşı, T., 1976, Türkiye’de Baltalık ve Korulu Baltalık Ormanları ve Bunların Koruya
Dönüştürülmesi Olanakları Üzerine Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi
Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 2079, O.F. Yayın No: 218.
Öztürk, S., 2013, Türkiye’nin Meşeleri Teşhis ve Tanı Kılavuzu. Orman Genel Müdürlüğü,
Orman Zararlılarıyla Mücadele Dairesi Başkanlığı.
Şahin, A., 2009, “Koruya tahvil ormanlarındaki uygulamalar”. Basılmamış Teknik Rapor – Sunu,
İstanbul.
Şahin, A., Şahin, N., Çalışkan, A., Ertaş, A., 2013, Trakya’daki Meşe (Quercus sp.) Koruya
Tahvil Meşcerelerindeki Uygulamaların Orman Amenajmanı ve Hasılatı ile Silvikültürel Esaslar
Açısından İncelenmesi. Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu,
Bildiriler Kitabı s: 548 – 561, 26-28 Kasım 2013, Antalya.
Vural, F., 1940, Belgrad Ormanında Meşenin Silvikültürce Tabi Olacağı Muamele, Ekolojik
Esaslar ve Teknik Teklifler. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü.
Recommended