View
12
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Orta-Uzun Mesafe Koşularında VO2 Maks/Koşu Ekonomisi/Laktat
Ölçümleri ve Antrenman Çıkarımlar
Yrd. Doç. Dr. Tahir HazırHacettepe Üniversitesi, Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu
Prof. Dr. Muzaffer ÇolakoğluEge Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu
Uzun mesafe koşularında aerobik enerji sisteminin katkısı
Erkek Kadın
1500 m % 87 % 90
5000 m % 96 % 97Weyand ve diğ., 1998
1500 m % 84Spencer ve Gastin, 2001
1500 – 3000 m koşuda enerji sistemlerinin katkısı
Duffield ve diğ., 2005
Basset ve Howley, 2000
UZUN MESAFE KOŞU PERFORMANSI İÇİN TEMEL FİZYOLOJİK FAKTÖRLER
DAYANIKLILIĞIN FİZYOLOJİK TEMELLERİ
Maks KAH Maks SV
Maks Q
(Hb); SaO2 %
Maks (Ca - Cv O2)
VO2 maks
KapilerYoğunluk
OksidatifEnzimler
LT’de VO2 maks %Koşu
Ekonomisi
LT’deVO2
Yarışma Performansı
(Bassett ve Howley, 2000)
Fibril tipiTip I %
VO2maks
OKSİJEN TAŞIMA SİSTEMİNİN FONKSİYONEL SINIRLARININ EN İYİ GÖSTERGESİ
Başarılı bir dayanıklılık performansı için temel özellik
20 ml/kg/dk < VO2maks > 80 ml/kg/dk
Kalp debisi ve kanın oksijen kapasitesiMERKEZİ FAKTÖRLER
Kapiler yoğunluk, mitokondriyal kapasite ve aerobik enzim aktivitesi PERİFERAL FAKTÖRLER
VO2maks
Koşu esnasında hız artışına bağlı olarakoksijen gereksinimi sürekli artar, oksijentüketimi üst değere ulaşır ve hızartmasına rağmen değişmez.
Büyük kas gruplarının aktifleştiği egzersizesnasında mümkün olan en yüksek oksijentüketim hızı
Coyle, 1995
Hill ve ark., 1923-1924
VO2maks
MUTLAK
L.dk-1 (Kürek, Kayak, Kol /Bisiklet ergometresi)
ORANSALVücut ağırlığı / Yağsız vücut kitlesi
ml.kg-1.dk-1 (Koşu bandı, saha)
ALLOMETRİK
ml.kg(-0.67 / -0.75).dk
VO2maks
20 – 90 yaş arası erkek vekadınlarda VO2maksDeğerleri (Loe ve diğ., 2013)
Yaş (yıl) VO2maks (ml/kg/dk)
Erkekn = 1929
Kadınn = 1881
20-29 54.4±8.4 43.0±7.7
30-39 49.1±7.5 40.0±6.8
40-49 47.2±7.7 38.4±6.9
50-59 42.6±7.4 34.4±5.7
60-69 39.2±6.7 31.1±5.1
+70 35.3±6.5 28.3±5.2
VO2maks
Yaş (yıl) VO2maks (ml/kg/dk)
Erkek(Aktif)
n = 1819
Erkek(Sedanter)
n = 570
15-24 50.6 ± 7.3 47.4 ± 7.9
25-34 47.4 ± 7.4 41.9 ± 7.2
35-44 45.4 ± 6.8 39.0 ± 6.8
45-54 40.5 ± 6.5 35.6 ± 7.7
55-64 35.3 ± 6.2 30.0 ± 6.3
65-74 30.0 ± 6.1 23.1 ± 6.3
Yaş (yıl) VO2maks (ml/kg/dk)
Kadın(Aktif)
n = 1019
Kadın(Sedanter)
n = 515
15-24 38.9 ± 5.7 35.6 ± 5.7
25-34 38.1 ± 6.6 34.0 ± 4.8
35-44 34.9 ± 5.9 30.0 ± 5.4
45-54 31.1 ± 5.4 27.2 ± 5.0
55-64 28.6 ± 6.1 23.9 ± 4.2
65-74 25.1 ± 4.4 21.2 ± 3.4
15 – 74 yaş arası aktif ve sedanter erkek ve kadınlarda VO2maks değerleri (Herdy ve Uhlendorf, 2010)
VO2maks
KALITIM (FİBRİL TİPİ, ENZİM AKTİVİTESİ, KALBİN
BOYUTLARI VB.)
% 40 – 70 (Bouchard ve Malina, 1983)
VO2maks
ANTRENMAN Bireysel (kalıtsal) % 0 – 90
Sedanter / Aktif % 20 - 30
Dayanıklılık Sporcuları % 2 - 3
VO2maks
YÜKSELTİYükselti arttıkça
VO2max düşer.
ÇEVRE, ERGOMETRE
VO2maks
Bisiklet testleri, koşu bandından
% 7- 8 daha düşük
Kol ergometresi koşu bandının
% 65 – 70’ine karşılık gelir
ERGOMETRE
Sürekli test protokolü
McConnel ve Clark, 1988
Sabit hız - artan eğim
Mesafeci n = (10)
VO2maks
Sürekli ve kesintili test protokolü Sabit eğim, artan hızMesafeci n = 9
Midgley ve ark., 2007
VO2maks
VO2maks
Kenyalı Elit uzun mesafeciler 79.9 - 84.8 ml/kg/dkJ. Machuka 84.8 ml/kg/dkKipchoge Keino 82.0 ml/kg/dkHenry Rono 84.3 ml/kg/dk
Beyaz Elit Atletlerİskandinav uzun mesafeciler ortalama 79.9 ml/kg/dkAmerikalı Elit Orta Uzun Mesafeciler < 80 ml/kg/dkDave Bedford 85 ml/kg/dkSteven Prefontaine 84.8 ml/kg/dk
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansıarasındaki ilişki
Heterojen popülasyonlarda ilişki yüksekVO2maks = 54.8 – 84.6 ml/kg/dk 10.000 m koşu zamanı arasındaki ilişki = r = -0.91Elit seviyede ve benzer VO2maksa sahip
(Homojen) popülayonlarda ilişki zayıfr = -0.09 Coyle, 1983
VO2maks – Dayanıklılık performansıarasındaki ilişki
VO2maks – 10.000 m zamanı r = -0.32 (Powers ve Ark., 1983)
VO2maks – Yürüyüş temposu r = 0.62(Hagberg ve Coyle, 1983)
VO2maks - 5.000 / 10.000 m zamanır = -0.65 / -0.67
(Kumagai ve Ark., 1982)
VO2maks
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
14 BİSİKLETÇİ
VO2maks = 4.8 L/dk (4.7 - 5.0)
VO2maks % 88 (4.2 - 4.3 L/dk)
YORGUNLUK ZAMANI = 12 - 75 dk
Coyle ve ark., 1988
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
VO2maks başarılı bir uzun mesafe
performansı için ön şarttır
Yüksek tempoda uzun süreli egzersiz yapmanın kriteri değil !
VO2maksVO2maks – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
Antrenmanla VO2maks’daki gelişmenin sınırlı
VO2max’ın bir üst sınıra ulaşmasına rağmen dayanıklılığın gelişmeye
devam etmektedir.
Bu nedenle dayanıklılık performansı, VO2maks’dan çok
anaerobik eşik olarak tanımlanan spesifik kan La konsantrasyonlarına karşılık
gelen oksijen tüketimi (Laktat eşiğindeki VO2) ile daha yakın ilişki içerisindedir.
(Tanaka ve Ark.1984)
ANAEROBİK EŞİK
ANAEROBİK
METABOLİZMANIN ENERJİ ÜRETİMİNDE PAYININ ARTMAYA
BAŞLADIĞI NOKTA
İŞ YÜKÜ (KOŞU HIZI)
KALP ATIM HIZI
OKSİJEN TÜKETİMİ (% VO2maks)
ANAEROBİK EŞİK
LAKTİK ASİT GLİKOJEN DEPOLARI
YORGUNLUK
Aerobik AnaerobikMetabolizma Metabolizma
Anaerobik Eşik
SolunumsalEşik
Bireysel Anaerobik
Eşik
AerobikEşik
Kritik Hız
Kan LaAtmaya Başladığı
Nokta
OBLA
Laktat Eşiği
MLSS
EŞİK KAVRAMI
Kan La konsantrasyonu
LAKTAT EŞİĞİ
LAKTAT EŞİĞİ
Kan laktat
konsantrasyonunu hızla
artmaya başladığı nokta
LAKTAT EŞİĞİ
LAKTAT EŞİĞİ ANAEROBİK EŞİK PLAZMA LA BİRİKİM NOKTASI
SABİT LA EŞİKLERİ ANAEROBİK EŞİK(Dmax)
La-production
Blood catecholamines
LAKTAT EŞİĞİ
LAKTAT EŞİĞİ18 maratoncuKoşu bandı anaerobik eşik koşu hızından hesaplanan ortalama maraton koşu zamanı 2:53:49
Gerçekleşen Ortalama Maraton koşu zamanı : 2:52:06
Farrel ve ark., 1979
An. Eşik Koşu Hızı – Maraton Koşu Hızı arasındaki ilişki r = 0.98
LAKTAT EŞİĞİ
Anaerobik eşik koşu hızı - 5.000 / 10.000 m zamanır = - 0.95 / - 0.84 (Kumagai ve ark., 1982)
Anaerobik eşik % VO2maks – 5000 /10.000 m zamanır = -0.884 /-0.88 (Tanaka ve ark., 1984)
Anaerobik eşik koşu hızı – Yürüyüş temposur = 0.94 (Hagberg ve Coyle, 1983)
Anaerobik eşik VO2 – Yürüyüş temposur = 0.82 (Hagberg ve Coyle, 1983)
LAKTAT EŞİĞİ
VO2max = 4.8 L/dk VO2max % 88Yorgunluk zamanı = 12 dk VO2max % 61Yorgunluk zamanı = 75 dk VO2max % 86Yorgunluk zamanı = 31 dk VO2max % 70
Coyle ve ark., 1988
LAKTAT EŞİĞİNE KARŞILIK GELEN OKSİJEN TÜKETİMİNİN VO2maks’a YÜZDE ORANI
YÜKSEK TEMPODA UZUN SÜRELİ EGZERSİZ YAPMA KAPASİTESİNİN TEMEL KRİTERİ
LAKTAT EŞİĞİ
SEDANTER: Laktat eşiğindeki VO2 / % 35-60 VO2maks
DAYANIKLILIK SPORCUSU : Laktat eşiğindeki VO2 / % 75-88 VO2maks
Kenyalı Atlet KIP KEINO5000 m temposu % 100 VO2maks10.000 m temposu % 97–98 VO2maks
(Karlsson et al., 1968)
LAKTAT EŞİĞİ
2 mmol : Yenilenme Antrenmanı
2.5 mmol : Yaygın Dayanıklılık Antrenmanı
3.0 mmol: Yoğun Dayanıklılık Antrenmanı
3.5 mmol: Yaygın İnterval Antrenmanı
4.0 mmol: Yoğun İnterval Antrenmanı
5-8 mmol: Yaygın/Yoğun Tekrar
Verili bir egzersiz şiddetinde/koşutemposunda kullanılan oksijenmiktarıNe kadar düşükse o kadar ekonomik
KOŞU EKONOMİSİ
Koşu ekonomisi, benzer VO2maks’a sahip atletler arasında % 30’a varan değişkenlik göstermesine rağmen elit seviyede VO2maks’tan daha iyi bir performans belirleyicidir.
KOŞU EKONOMİSİ
ml / kg / dk
veya
ml / kg / kmVO2 (ml/dk) /hız (m/dk) / VA(kg) x 1000
veya
Kcal / kg / kmVO2 (L/dk) x O2 kalorik eş. / hız(m/dk) / VA x 1000
Non anaerobik şiddet /laktat eşiğinin
altı
RER < 1.0
Koşu temposu : 14 / 16 / 18 km/h
Elit mesafeci
KOŞU EKONOMİSİ
KOŞU EKONOMİSİ
Yüksek koşu ekonomisine sahip atlet aynı bir tempoda düşük koşu ekonomisine sahip atletten daha az oksijen tüketir. Atlet 1, atlet 2’den daha iyi koşu ekonomisine sahiptir ve Atlet 1’in 10 km zamanı atlet 2’den 1 dk daha iyidir.
KOŞU EKONOMİSİ
KOŞU EKONOMİSİ
Koşu ekonomisi – 10.000 m performansı
241 m/dk (44 ml/kg/dk) r = 0.83
268 m/dk (50 ml/kg/dk) r = 0.82
295 m/dk (56 ml/kg/dk) r = 0.79
Di Prampero ve diğ., 1993
Koşu ekonomisinde % 5’lik bir artışın uzun mesafe performansında % 3.8’lik bir iyileşme sağlayacağı hesaplanmıştır.
KOŞU EKONOMİSİ
8 Zenci(yaş:28 yıl), 8 beyaz (yaş 26) atlet (10 km zamanı: 29.0-37.0 dk)
Weston ve diğ., 2000
KOŞU EKONOMİSİ
Weston ve diğ., 2000
KOŞU EKONOMİSİ
16.1 km/h hızda zencilerin ortalama oksijen tüketimi daha düşük8 zenciden 5’inin VO2’si kendi ortalamalarına eşit veya altındaBeyaz atletlerden 7’sininVO2’si zenci atletlerin ortalamasınınüstünde8 zenci atletten sadece 2’sinin VO2’si beyaz atletlerin ortalamasının üstünde
Weston ve diğ., 2000
KOŞU EKONOMİSİ
Laktat eşiğinin üzerindeki koşu tempoları
VO2max’ın % 100’ünde interval türü antrenmanlar
Kuvvet antrenmanları
KOŞU EKONOMİSİ
Conley ve diğ., 1984
Koşu ekonomisi – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
Steve Scott 1 mil rekortmeni
VO2maks’ta % 3.8 artış (74.4 to 77.2 mL/kg/dk)
6 ay dayanıklılık antrenmanı
Koşu ekonomisinde % 6.6 artış 16 km/h koşu hızı 48.5’den 45.3 mL/kg/dk
16 km/h koşu hızındaki oksijen tüketimi VO2maks’ın % 65.1’den % 58.6’ya
Uzun Mesafe Koşu Performansı
Paula Radcliff 2:15:25 (2003)
17 - 29 yaş (1991 – 2003)
17 – 21 yaş (1991 – 1995)1991 – 95 yılları arasında laktat eşiği 6 dk 25 sn / mil’den 5 dk 20 sn’ye yükselmiştir. Laktat eşindeki koşu temposundaki artış % 20
VO2maks’ta değişim yok. Laktat eşiğindeki oksijen tüketimi VO2maks’ın % 80’inden % 88’e yükselmiş
16 km/h hızdaki koşu ekonomisi 1991’de 53 ml/kg/dk1995’de 48 ml/kg/dk Koşu ekonomisinde % 9 artış
SONUÇ
Üst düzey atleti belirleyen VO2maks’tır
VO2maks’ın sürekli kullanılabilir yüzdesi üst düzey atletin sergileyeceği performansı belirler.
Sergilenen performansı sıraya sokan koşu ekonomisidir.
İlginize teşekkür ederiz....
Recommended