Praktyka - Kancelaria prawna RKKWrkkw.pl/pdf/116_Samodzielne_NWZ_przez_akcjonariusza.pdf ·...

54

Praktyka

Samodzielne zwoływanie nadzwyczajnych walnych zgromadzeń w spółkach niepublicznych

Zgodnie z art. 402 KSH w zwizku z art. 5 § 3 KSH ogłosze-nie o zwołaniu zgromadzenia niepublicznych spółek akcyj-nych następuje w drodze publikacji ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a w przypadku gdy wszystkie akcje takiej spółki są imienne, walne zgromadzenie może zostać zwołane również poprzez wysłanie do akcjonariu-szy zawiadomień listem poleconym lub przesyłką kurier-ską. Mając na względzie art. 399 § 3 KSH, zgodnie z którym: „Akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej połowę ogółu głosów w spółce mogą zwołać nadzwyczajne walne zgromadzenie. Akcjona-riusze wyznaczają przewodniczącego tego zgromadzenia”, stwierdzić należy, że akcjonariusz spółki akcyjnej niepu-

Wprowadzenie

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji wskazano, że wprowadzone rozwiązanie ma na celu ochronę akcjo-nariuszy większościowych przed nielojalnością ze strony członków zarządu, którzy mogą bronić się przed grożącym im odwołaniem (będącym przykładowo wynikiem zmiany kontroli nad spółką) odmawiając zwołania zgromadzenia żądanego przez większość kapitałową. Zaznaczono przy tym, że interesu większości akcjonariuszy nie zabezpiecza istniejące przed wejściem w życie nowelizacji uprawnie-nie do żądania zwołania zgromadzenia, które przyznane jest mniejszości (art. 400 KSH). Stwierdzono bowiem, że w takim przypadku zarząd ma prawo odmowy zwołania zgromadzenia, co sprawia, iż konieczne jest wówczas wy-stąpienie przez akcjonariuszy o uzyskanie upoważnienia są-dowego. Zważywszy, że zarząd może próbować przedłużać to postępowanie lub w inny sposób je utrudniać, a także że członkowie rady nadzorczej również mogą nie być zainte-resowani zwołaniem zgromadzenia, ustawodawca uznał, iż zasadne jest przyznanie większości kapitałowej prawa, które pozwoli jej samodzielnie zwoływać zgromadzenie spółkiakcyjnej3.

Samodzielne zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia przez akcjonariusza – prawo czy fi kcja?

dr Radosław L. Kwaśnicki*/Alicja Piskorz**/Agnieszka Nalazek***

Na mocy ustawy z 5.12.2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami fi nan-sowymi1, która weszła w życie 3.8.2009 r., wprowadzono do Kodeksu spółek handlowych2 nowe uprawnienie gwarantujące akcjonariuszom reprezentującym co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej połowę głosów w spółce możliwość samodzielnego zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia oraz wyznaczenia przewodniczącego tego zgromadzenia (art. 399 § 3 KSH). Przedmiotem niniejszego artykułu będzie analiza funkcjonowania omawianego prawa w praktyce oraz próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy rzeczywiście zrealizowany został cel, w jakim pra-wo to zostało wprowadzone, i czy chroni ono – w równym stopniu – akcjonariuszy wszystkich spółek akcyjnych, w tym w szczególności spółek publicznych.

* Autor jest radcą prawnym, Partnerem Zarządzającym w kancelarii prawnej RKKW.

** Autorka jest aplikantem radcowskim w kancelarii prawnej RKKW.*** Autorka jest aplikantem radcowskim w kancelarii prawnej RKKW.1 Dz.U. z 2009 r. Nr 13, poz. 69; dalej jako: ZmKSHU.2 Dz.U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037 ze zm.; dalej jako: KSH.3 Uzasadnienie projektu nowelizacji dostępne jest na stronie interneto-

wej: http://orka.sejm.gov.pl (dostęp on-line w dniu 23.3.2012 r.), s. 19−20 uzasadnienia.

55

Nr 3/2012 Monitor Prawa Handlowego PRAKTYKA

dzenia, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w Dziale II Tytuł III KSH (spółka akcyjna) lub w statucie, oraz nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli zwołanie go uzna za wskazane.

Problemy dotyczące zwoływania walnego zgromadze-nia spółki publicznej obrazuje stan faktyczny, na tle którego zapadła uchwała SN z 17.12.2010 r.5 W sprawie tej zarząd zaniechał dokonania ogłoszenia o zwołaniu nadzwyczajnego walnego zgromadzenia spółki przez akcjonariusza posia-dającego ponad 50% w ogólnej liczbie głosów. Sąd Najwyż-szy uznał, że zarząd, który otrzyma żądanie akcjonariuszy większościowych dotyczące publikacji ogłoszenia o zwołaniu zgromadzenia, nie może odmówić zamieszczenia ogłoszenia na stronie internetowej spółki oraz poprzez odpowiednie systemy informatyczne, albowiem to nie zarząd decyduje o jego zwołaniu, lecz uprawnieni akcjonariusze. Konse-kwencją nieumieszczenia ogłoszenia o walnym zgroma-dzeniu jest jego niezwołanie. Wobec powyższego SN uznał, że odmowa zamieszczenia przez zarząd spółki publicznej ogłoszenia o zwołanym przez akcjonariuszy zgromadzeniu oznacza w istocie niezwołanie takiego zgromadzenia, co za-grożone jest sankcją, o której mowa w art. 594 § 1 pkt 3 KSH, a zatem karą grzywny dla członków zarządu w wysokości do 20 000 zł. Należy jednak zwrócić uwagę, że sankcja ta nie wydaje się zbyt dotkliwa, co może zachęcać do unikania zwoływania zgromadzeń przez członków zarządu, zwłasz-cza gdy żądane zgromadzenie ma na celu zmianę władzy w spółce. Co więcej, nawet jeżeli zarząd zapłaci tę niewysoką grzywnę, uprawnienie akcjonariusza większościowego i tak pozostanie niezrealizowane.

Jak wskazano na wstępie, na powyższe problemy nie napotykają większościowi akcjonariusze spółek akcyjnych niepublicznych, którzy realnie mogą samodzielnie zwołać zgromadzenie poprzez publikację ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a jeżeli wszystkie akcje danej spółki są imienne, również poprzez wysłanie do akcjonariu-szy zawiadomień listami poleconymi/przesyłkami kurierski-mi. Taka sytuacja powoduje, że – poprzez usterkę legislacyj-ną – te same podmioty są w identycznych okolicznościach traktowane odmiennie: akcjonariusze większościowi spółek akcyjnych niepublicznych dysponują bowiem skutecznym instrumentem wykonywania prawa samodzielnego zwoły-wania walnego zgromadzenia, podczas gdy akcjonariusze większościowi spółek publicznych takiego skutecznego in-strumentu nie posiadają. Powyższa sytuacja jest sprzecz-na z podstawowymi zasadami porządku prawnego, w tym z konstytucyjną zasadą równości.

blicznej, chcąc samodzielnie zwołać zgromadzenie, powinien opublikować zawiadomienie o zgromadzeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a jeżeli wszystkie akcje spółki są imienne, mógłby zwołać zgromadzenie samodzielnie również za pomocą listów poleconych/przesyłek kurierskich wysła-nych do akcjonariuszy. Oba ww. sposoby zwołania walnych zgromadzeń są możliwe do wykonania przez akcjonariuszy, co sprawia, że w przypadku niepublicznych spółek akcyjnych przyznane akcjonariuszom prawo do samodzielnego zwoła-nia walnego zgromadzenia jest prawem skutecznym.

Samodzielne zwoływanie nadzwyczajnych walnych zgromadzeń w spółkach publicznych

Inaczej natomiast sytuacja wygląda w przypadku spółek publicznych, tj. takich, w których co najmniej jedna akcja jest zdematerializowana (art. 4 pkt 20 ustawy z 29.7.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumen-tów fi nanowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych4). Zgodnie z art. 4021 § 1 KSH walne zgromadzenie takiej spółki zwołuje się: przez ogłoszenie dokonywane na stronie internetowej spółki oraz w sposób określony dla przekazywania informacji bieżących zgodnie z przepisami OfertaPublU. Do zwołania walnego zgroma-dzenia spółki publicznej niezbędna jest zatem publikacja ogłoszenia o zwołaniu zgromadzenia na stronie interneto-wej spółki oraz zgodnie z art. 4021 § 1 KSH w zw. z art. 56 OfertaPublU, w którym wskazany jest sposób określony dla przekazywania informacji bieżących, przekazanie tej informacji w formie raportu bieżącego Komisji Nadzoru Finansowego, spółce prowadzącej dany rynek regulowany oraz do publicznej wiadomości. Akcjonariusz spółki akcyj-nej publicznej, chcąc samodzielnie zwołać zgromadzenie, powinien zatem umieścić ogłoszenie o zwołaniu zgro-madzenia na stronie internetowej spółki oraz przekazać je za pomocą odpowiednich systemów informatycznych. Tymczasem dostęp do strony internetowej spółki oraz systemów informatycznych ma jedynie zarząd spółki, ewentualnie osoby przez niego upoważnione, nie zaś ak-cjonariusze. W konsekwencji oznacza to, że uprawnienie większościowych akcjonariuszy do samodzielnego zwo-łania walnych zgromadzeń spółek publicznych może być niekiedy martwe, np. wówczas, gdy zarząd spółki odmó-wi akcjonariuszowi umieszczenia ogłoszenia o zwołaniu zgromadzenia na stronie internetowej spółki oraz w od-powiednich systemach informatycznych, akcjonariusz ten w rzeczywistości zgromadzenia samodzielnie zwołać nie może. Analogiczne trudności napotkać może również rada nadzorcza spółki publicznej, która w świetle art. 399 § 2 KSH jest uprawniona do zwołania zwyczajnego walnego zgroma-

4 T. jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 185, poz. 1439 ze zm.; dalej jako: OfertaPublU.

5 III CZP 96/10, OSNC Nr 7−8/2011, poz. 81, s. 79.

PRAKTYKA Monitor Prawa Handlowego Nr 3/2012

56

Propozycje zmian

W piśmiennictwie pojawiają się głosy6, iż powyższy pro-blem można rozwiązać poprzez wprowadzenie do statutu spółki publicznej postanowień, które w sytuacji, gdy akcjo-nariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakłado-wego lub co najmniej połowę ogółu głosów w spółce wykonają prawo do zwołania walnego zgromadzenia, będą zobowią-zywały zarząd spółki do podjęcia odpowiednich czynności „wykonawczych” (technicznych), o których mowa w art. 4021 § 1 KSH. Akcjonariusze, chcąc zwołać walne zgromadzenie, będą musieli wówczas poinformować spółkę o tym, że zwołują walne zgromadzenie w trybie art. 399 § 3 KSH, natomiast zarząd, działając na podstawie postanowień statutu, będzie zobowiązany niezwłocznie (w statucie można wskazać, iż nie później niż w ciągu 24 godzin od otrzymania ogłoszenia), opublikować ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia w sposób określony w przepisach KSH (oczywiście warun-kiem koniecznym do dokonania takiego ogłoszenia jest jego kompletność). Wprowadzenie proponowanego postanowienia do statutu spółki (wraz ze szczegółowym określeniem obo-wiązków zarządu spółki łączących się z otrzymaniem takie-go ogłoszenia od akcjonariusza oraz dookreśleniem skutków w razie niewykonania tych obowiązków), z całą pewnością może ułatwić – w razie niewykonania opisywanych obowiąz-ków przez zarząd – pociągnięcie takich członków zarządu do odpowiedzialności wobec spółki na podstawie art. 483 KSH. Nie sposób jednak nie zauważyć, że rozwiązanie to nie gwa-rantuje możliwości wykonania prawa samodzielnego zwołania walnego zgromadzenia przez akcjonariuszy spółki publicznej, gdyż zarząd spółki, pomimo grożącej mu sankcji, i tak może odmówić publikacji ogłoszenia o zwołaniu zgromadzenia na stronie internetowej oraz w sposób określony dla przekazywa-nia informacji bieżących zgodnie z przepisami OfertaPublU, zwłaszcza zważywszy na fakt, że w praktyce trudno wykazać jest szkodę, którą poniosła spółka z tytułu braku publikacji ogłoszenia o zgromadzeniu, a która jest niezbędną przesłanką odpowiedzialności z art. 483 KSH.

Innym sposobem na zmianę istniejącego stanu rzeczy byłoby podniesienie górnej wysokości sankcji grożącej człon-kom zarządu za nieopublikowanie ogłoszenia o zwołaniu walnego zgromadzenia przez akcjonariuszy większościo-wych. Wysokość ww. sankcji określona jest w art. 594 § 1 pkt 3 KSH i aktualnie wynosi 20 000 zł, co w sposób zasad-niczy odbiega od wartości sankcji występującej w obrocie dotyczącym spółek publicznych. Tytułem przykładu warto przywołać art. 96 ust. 6 oraz art. 96b OfertaPublU, w których górną granicą sankcji dla członka zarządu niewykonującego obowiązków, o których mowa w tych przepisach, jest kwota 100 000 zł. Podniesienie górnej granicy sankcji określonej w art. 594 § 1 pkt 3 KSH do wysokości sankcji występującej na gruncie OfertaPublU mogłoby przyczynić się do szerszego respektowania przez zarządy spółek publicznych prawa ak-

cjonariuszy większościowych do samodzielnego zwoływania zgromadzenia tych spółek.

Warto również rozważyć rozwiązanie polegające na wprowadzeniu do KSH obowiązku publikacji przez spółkę, w trybie określonym w art. 4021 § 1 KSH (tj. na stronie inter-netowej spółki oraz w sposób określony dla przekazywania informacji bieżących zgodnie z przepisami OfertaPublU), otrzymanej informacji o zwołaniu nadzwyczajnego walne-go zgromadzenia przez akcjonariusza reprezentującego co najmniej 50% kapitału zakładowego lub co najmniej 50% w ogólnej liczbie głosów.

Powyższy obowiązek winien być skorelowany z obowiąz-kiem publikacji przez spółkę nie później niż w terminie, o którym mowa w art. 4021 § 2 KSH, tj. co najmniej 26 dni przed datą walnego zgromadzenia, informacji wymienionych w art. 4023 § 1 KSH. Są to informacje związane z danym zgromadzeniem, m.in.:− informacja o ogólnej liczbie akcji w spółce i liczbie głosów

z tych akcji w dniu ogłoszenia, a jeżeli akcje są różnych rodzajów – także o podziale akcji na poszczególne rodzaje i liczbie głosów z akcji poszczególnych rodzajów;

− dokumentacja, która ma być przedstawiona walnemu zgromadzeniu;

– projekty uchwał;− formularze pozwalające na wykonywanie prawa głosu

przez pełnomocnika lub drogą korespondencyjną, jeżeli nie są one wysyłane bezpośrednio do wszystkich akcjo-nariuszy.Równocześnie analogiczny obowiązek należałoby wpro-

wadzić do rozporządzenia Ministra Finansów z 19.2.2009 r. w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepi-sami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim7. W przypadku naruszenia omawianego obowiązku przez członków zarządu wprowadzone rozwiązanie skutkowałoby możliwością wydania przez KNF decyzji o wykluczeniu na czas określony lub bezterminowo papierów wartościowych danej spółki z obrotu na rynku regulowanym albo nałożenia kary pieniężnej do wysokości 1 000 000 zł albo zastosowania obu tych sankcji łącznie (art. 96 OfertaPublU). Wydaje się, że proponowane rozwiązanie sprawiłoby, iż członkowie zarządu świadomi sankcji, jaka wiąże się z niewypełnianiem obowiąz-ków informacyjnych przez zarządzaną przez nich spółkę, chętniej wykonywaliby obowiązki związane z samodzielnym zwołaniem przez akcjonariuszy walnych zgromadzeń. Warto również zasygnalizować, że proponowana w tym miejscu regulacja została wprowadzona do § 6 ust. 8 Załącznika nr 3 Alternatywnego Systemu Obrotu – Informacje bieżące i okre-

6 M.in. S. Zarzycka, Uprawnienia akcjonariuszy spółki publicznej związa-ne ze zwołaniem walnego zgromadzenia, MoP Nr 7/2011, s. 396.

7 Dz.U. z 2009 r. Nr 33, poz. 259.

57

Nr 3/2012 Monitor Prawa Handlowego PRAKTYKA

sowe przekazywane w alternatywnym systemie obrotu na rynku NewConnect8.

Można by również rozważyć rozwiązanie, w którym akcjonariusz spółki publicznej chcący samodzielnie zwo-łać zgromadzenie zwracałby się w tym celu bezpośrednio, tj. z pominięciem zarządu spółki, do KNF. Wydaje się, iż w świetle zadań nałożonych na KNF, w szczególności sprawo-wania nadzoru nad rynkiem fi nansowym (por. art. 3 oraz 4 ustawy z 21.7.2006 r. o nadzorze nad rynkiem fi nansowym9), takie rozwiązanie byłoby dopuszczalne. Dodatkowe ułatwie-nie wprowadzenia takiego rozwiązania stanowi fakt, iż Urząd Komisji Nadzoru Finansowego zarządza systemem ESPI10, przez który przekazywane jest m.in. ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia spółki publicznej. Komisja Nadzoru Finansowego, po uprzedniej weryfi kacji ograniczonej jedynie do tego, czy dany akcjonariusz spełnia przesłanki samodziel-nego zwołania zgromadzenia (tj. czy posiada 50% udziału w kapitale zakładowym lub 50% ogólnej liczby głosów)11, byłaby uprawniona do przekazania ogłoszenia o zwołaniu walnego zgromadzenia przez akcjonariusza większościowego. Postulowane rozwiązanie wymagałoby jednak wprowadzenia szeregu zmian, zarówno w samym KSH (tu m.in. należałoby wyłączyć obowiązek umieszczenia w takiej sytuacji ogłosze-nia o zwołaniu zgromadzenia na stronie internetowej spół-ki oraz zmodyfi kować regulację dotyczącą samodzielnego zwoływania przez akcjonariusza walnego zgromadzenia), jak również w innych ustawach, w tym regulujących upraw-nienia KNF lub kompetencje Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Rozwiązanie to miałoby jednak tę zaletę, że o możliwości wykonania przez akcjonariuszy prawa do samodzielnego zwołania zgromadzenia nie decydowałby już zarząd, który nierzadko jest stroną sporu na linii akcjona-riusz – zarząd, lecz niezależny podmiot trzeci. Dodatkowo plusem takiego rozwiązania byłoby urzeczywistnienie celu ZmKSHU, którym było zapewnienie możliwości zwoły-wania walnych zgromadzeń przez akcjonariuszy w sposób

samodzielny, tj. bez konieczności zwracania się w tym celu do zarządu spółki czy do sądu rejestrowego. Wydaje się, że powyższe rozwiązanie nie skutkowałoby tym, iż KNF poprzez opublikowanie ogłoszenia o zwołaniu walnego zgromadzenia de facto stawałaby po stronie większościowego akcjonariu-sza (np. w trakcie sporu korporacyjnego). Komisja byłaby bowiem tylko pośrednikiem przekazującym odpowiednie informacje, której funkcję w tym zakresie można przyrównać do funkcji Monitora Sądowego i Gospodarczego. Analogicz-ne rozwiązanie można by wprowadzić odnośnie uprawnienia do zwołania walnego zgromadzenia spółki publicznej przez radę nadzorczą. Rada nadzorcza również musiałaby jedynie wykazać Komisji, iż jest organem spółki, oraz przedłożyć odpowiednią uchwałę wraz ze wszystkimi informacjami nie-zbędnymi do zwołania zgromadzenia.

Podsumowanie

Opisane powyżej propozycje zmian istniejącego stanu nie zamykają możliwości ustawodawczej ingerencji, a jedy-nie stanowią zwrócenie uwagi na istniejący problem, który wbrew pozorom pojawia się w praktyce i może prowadzić do uniemożliwienia wykonywania praw przysługujących akcjona-riuszom (paradoksalnie) większościowym spółek publicznych. Warto jest zatem podjąć dyskusję na temat wypracowania skutecznego mechanizmu zwoływania walnych zgromadzeń przez akcjonariuszy spółek publicznych, jak również przez inne uprawnione organy (radę nadzorczą). Mamy nadzieję, iż ni-niejsze opracowanie stanie się przyczynkiem do otwarcia takiej – jakże potrzebnej z punktu widzenia praktyki – dyskusji.

8 Opublikowany na stronie NewConnect: www.newconnect.pl w zakład-ce „Regulacje”.

9 Dz.U. z 2006 r. Nr 157, poz. 1119.10 Skrót od: Elektroniczny System Przekazywania Informacji.11 Weryfi kacja ta mogłaby odbywać się na podstawie wystawianych przez

podmioty prowadzące rachunek papierów wartościowych zaświadczeń, zawierających informację o liczbie akcji posiadanych przez dany podmiot.

SUMMARY

Sovereign convocation of an extraordinary general meeting by the shareholder – right or fi ction?

Th e new act of 5.12.2008 amending the Commercial Companies Code and the Financial Instruments Trading Act1, which entered into force as of 3.8.2009, introduced a new right to the Commercial Companies Code2 guaranteeing the possibility to independently convene an extraordinary general meeting and appoint the chairman of that meeting by shareholders re-presenting at least 50% of the share capital or at least 50% of the voting rights in the company (Article 399 § 3 of the KSH). Th is article off ers an analysis of the functioning of that legal act in practice and an attempt to answer the question whether the objective to be served by the act has been attained and whether the act equally protects shareholders of all joint-stock companies, in particular public companies.

1 Dz.U. of 2009 No. 13, item 69; hereinaft er: ZmKSHU.2 Dz.U. of 2000 No. 94, item 1037 as amended; hereinaft er: KSH.T