PRIPREMNI RADOVI PRI MELIORACIJI DEGRADIRANIH ŠUMA I ZBOR METODA MELIORACIJE

PRIPREMNI RADOVI PRI MELIORACIJI

DEGRADIRANIH ŠUMA

IZBOR METODA MELIORACIJE

Pre pristupanja meliorativnim radovima, potrebno je:• Izvršiti detaljan pregled i analizu svih važnijih

površina za melioraciju• Definisati

- degradacioni oblik šuma - stepen degradacije

- uzrok degradacije• Odrediti prioritet• Odrediti metod i način njihove melioracije

Izvršiti izbor vrsta

drveća za

biomelioracije

Izvršiti izbor vrsta

drveća za

biomelioracije

Izvršiti kategorisanje

objekta melioracije

Izvršiti kategorisanje

objekta melioracije

Utvrditi

prioritete

Utvrditi

prioriteteOdrediti

redosled tretmana

Odrediti

redosled tretmana

Odrediti

metod melioracije

Odrediti

metod melioracijePripremni

radovi

Pripremni

radovi

KATEGORISANJE OBJEKTA

MELIORACIJE

Posle izbora površina za melioraciju vrši se

njihova detaljna analiza:

• ocenjivanje sastojinskih karakteristika i stanja zemljišta

• određuje se degradacioni oblik

(degradirana visoka šuma, izdanačka šuma, tipična šikara, šikarasta niska šuma i dr.)

• ocenjuje se tip i stepen degradiranosti

KATEGORISANJE OBJEKTA

MELIORACIJE

Odlučuje se:

• Koje meliorativne mere treba preduzeti, u kom obimu i kojim redom

• Pritom treba imati u vidu i specifične stanišne prilike, koje mogu biti od uticaja pri toj odluci – odlučujući činilac (reljef,

pravac vetra i sl.)

KATEGORISANJE OBJEKTA

MELIORACIJE

Potrebno je analizirati i “poreklo” svakog objekta (uzrok degradacije) tj. ustanoviti da li je

• rezultat antropogene degradacije (regeneracija takvih šuma je moguća)

• odraz nepovoljnih stanišnih uslova (ograničiti se na eventualno unošenje novih vrsta drveća kojima odgovaraju konkretni uslovi staništa)

UTVRĐIVANJE PRIORITETA PRI MELIORATIVNIM RADOVIMA

Pri ovome je preporučljivo držati se sledećih osnovnih principa:

- prvenstveno odabrati površinski veće, kontinuirane komplekse i po sastavu (odnosno primesi) šumskih vrsta drveća vrednije objekte

- da izbor nije u suprotnosti sa interesima okolnog stanovništva, o zaštiti terena od dalje degradacije i erozije, o podizanju zelenog pojasa oko naselja, o estetskim momentima, podizanju park-šuma, o vojnostrateškim potrebama i sl.

UTVRĐIVANJE PRIORITETA PRI

MELIORATIVNIM RADOVIMA Pri ovome je preporučljivo držati se sledećih

osnovnih principa:

- prioritet dati odraslijim i kvalitetno boljim objektima

- jako degradirane sastojine, tj. ekonomski malo vredni šumski kompleksi, manjeg su

stepena priroriteta

Kriterijumi za odredjivanje redosleda izvođenja meliorativnih radova

Stepen degradiranosti

zemljišta

Starost

sastojine

Zdravstveno

stanje

Obrast

sastojine

Sastav

sastojine

Kategorija

šuma

Kriterijumi

Redosled prema stepenu hitnosti:1. Prirodne sastojine i kulture zahvaćene procesom

masovnog sušenja2. Devastirane sastojine i kulture3. Niskoproduktivne i razgrađene izdanačke sastojine

na dobrom staništu 4. Kvalitetne izdanačke sastojine na dobrom staništu 5. Sastojine manje vrednih vrsta na tuđem staništu 6. Degradirane šume semenog porekla na lošem

staništu 7. Izdanačke degradirane šume na lošem staništu8. Prevođenje šikara u privredni oblik šume

REDOSLED TRETMANA

POJEDINIH KATEGORIJA ŠUMA Pri ostalim identičnim uslovima, iz ekonomskih razloga, redosled rada je sledeći (Jevtić, 1962; Krstić, 2002, 2006):

1. Prvenstvo se daje kategorijama šuma u kojima su potrebna manja ulaganja,

2. U približno jednakim stanišnim (proizvodnim) uslovima prioritet se daje pristupačnijim objektima

3. U ekonomski zrelim i stabilnim šumama prvenstvo se daje zrelijim (starijim) sastojinama.

REDOSLED TRETMANA

POJEDINIH KATEGORIJA ŠUMA 4. Prednost se daje i sastojinama prejako i neuredno iskorišćavanim na dobrom staništu,

5. U šumama zahvaćenim procesom degradacije prioritet imaju objekti u kojima se proces degradacije sastojine i zemljišta može brzo i lako zaustaviti,

6. Jako degradirane šume, ne treba uzimati u prvi plan, osim ako interesi druge prirode to ne zahtevaju

7. U mladim i srednjedobnim sastojinama prednost se daje kvalitetnijim sastojinama i šumama vrednijih vrsta drveća

IZBOR METODA MELIORACIJE

Zaštitnešume

Sastojine za melioraciju

Podela degradiranih sastojina

U sastojine za melioraciju svrstane su sve degradirane ili devastirane šume, bez obzira na poreklo, sastav i starost, u kojima se, uz primenu odgovarajućih uzgojnih mera, sadašnje nepovoljno stanje može popraviti i sa njima ubuduće može gazdovati na ekonomskoj osnovi.

U zaštitne šume svrstane su sve degradirane i ostale šume, bez obzira na poreklo, starost i sastav, koje su veoma lošeg kvaliteta (najčešće šikare i šibljaci), koje se nalaze u nepovoljnim stanišnim uslovima - na vrlo plitkom, skeletnom, ekstremno suvom ili ekstremno vlažnom zemljištu, na velikim nagibima. Na njima se i posle izvršene melioracije opšte sadašnje loše stanje ne može bitnije popraviti, pa nema mogućnosti i ekonomskim interesa za gazdovanjem.

Sastojine za melioraciju

Mlade sastojine Starije sastojine

podmladak,

mladik,

srednje doba

dozrevajuće,

zrele

Sastojine za melioraciju:

I. Mlade sastojine

- primenjuju odgovarajuće mere nege (osvetljavanje, čišćenje, prorede)

II. Starije sastojine

- može se već započeti ili se izvodi obnavljanje šuma

Primenom navedenih kriterijuma kvaliteta i strukture, sastojine su dalje raščlanjene

I.

Mlade sastojine

I.1.Za konverziju

I.2.

Za potpunu rekonstrukciju

I.3.

Za delimičnu

rekonstrukciju

Sastojine za melioraciju raščlanjene su na uzgojne jedinice :

I.1. Mlade sastojine za konverziju• Kvalitetne izdanačke sastojine vrednih vrsta drveća na

dobrom - očuvanom staništu • Opredeljujući kriterijum je dovoljan broj kvalitetnih

stabala - "stabala budućnosti" • Obavezno pripadaju I i II biološkom razredu stabala • Treba da su ravnomerno raspoređena po površini

- za bukove šume min. broj stabala je 150-200 po ha - za hrastove šume min. 100-150 po ha

I.2. Mlade sastojine za potpunu rekonstrukciju

Izdanačke i degradirane sastojine u kojima su stabla sa dobrim deblom i krunom zastupljena sa manje od 10 % od ukupnog broja stabala

Nema dovoljno kvalitetnih stabala Vrši se uklanjanje svih stabala čistom sečom U zavisnosti od stanišnih uslova određuje se

konkretan postupak rekonstrukcije:- veštačkim putem podizanje nove, mlade šume

iste vrste - osnivanje šume druge vrste odgovarajuće za

konkretno stanište

I.2. Mlade sastojine za potpunu rekonstrukciju

I.2.a. Rekonstitucija (restitucija) - primenjuje se ako su stanišni uslovi povoljni i

odgovaraju autohtonim vrstama

I.2.b. Supstitucija - ako je stanište degradirano vrši se zamena postojećih

vrsta drveća, odnosno unosi se vrsta kojoj takvo stanište odgovara

I.3. Mlade sastojine za delimičnu rekonstrukciju

• Nije ujednačeno degradirano stanište i sastojina na čitavoj površini

• Isti postupak rekonstrukcije se vrši samo na jednom delu sastojine

• Kombinuje se konverzija, restitucija i supstitucija u zavisnosti od konkretnih uslova

II.

Starije sastojine

II.1.

Za konverziju

II.2.

Za potpunu

rekonstrukciju

II.3.

Za delimičnu rekonstrukciju

II.1. Starije sastojine za konverziju

• Dozrevajuće i zrele ( stabla već plodonose)• Uglavnom su starije od 60 godina• Proces transformacije u viši uzgojni oblik

prirodnim podmlađivanjem • Primenjuje se odgovarajući način obnavljanja

(vrsta obnovnih seča) • Eventualno se obavljaju pomoćne mere,

podsejavanje ili podsađivanje,

II. 1. Starije sastojine za konverziju

• Postupak melioracije se odvija prirodnim podmlađivanjem na dva osnovna načina:

II.1.a. Klasična prirodna obnova - primenom odgovarajućeg načina prirodnog obnavljanja (vrste seče) u zavisnosti od vrste drveća.

II.1.b. Prirodna obnova sa primenom pomoćnih mera i eventualnim podsejavanjem ili podsađivanjem ako je otežano prirodno obnavljanje

II.2. Starije sastojine za potpunu rekonstrukciju

- veštačko podmlađivanje U sastojinama gde nije moguće izvršiti

prirodnu obnovu Vrši se veštačko podizanje novih šuma Uslov je da je ujednačeno degradirana na

čitavoj površini Posle izvršene čiste seče i uklanjanja stare

sastojine vrši se veštačko obnavljanje, podizanje nove, mlade šume

II.2. Starije sastojine za potpunu rekonstrukciju

- veštačko podmlađivanje U zavisnosti od stanišnih uslova primenjuje

se:

II.2.a. Veštačko podizanje nove sastojine istom vrstom – restitucijom

II.2.b. Veštačko podizanje nove sastojine zamenom vrste – supstitucijom

II.3. Starije sastojine za delimičnu rekonstrukciju

• To su sastojine koje nisu ujednačeno degradirane na čitavoj površini

• Vrši se kombinacija prirodne obnove konverzijom i veštačke obnove restitucijom i supstitucijom

• Na delu površine gde je šuma očuvana i kvalitetnija i dobro zemljište primenjuje se konverzija (prirodna obnova) a na ostalom delu, u zavisnosti od stanja zemljišta, restitucija ili supstitucija

Kategorizacija šuma po stepenu degradiranosti i melioratrivnom postupku

Neophodno je izvršiti jedinstvenu kategorizaciju degradiranih šuma

- da u praksi nebi dolazilo do subjektivne, ponekad i pogrešne procene i kategorizacije šume po stepenu degradiranosti

- pa samim tim i izvođenje neodgovarajućih uzgojnih mera pri melioraciji

Već postojeće i usvojene šifre za uzgojne grupe su detaljnije raščlanjene

A, E, L, M, N ...

1, 2, 3, 4, 5, 6.....

I, II ..............

1, 2, 3 ...........

a, b ............

Oznaka pripadnosti gazdinskoj

klasi kod grupimičnog gazdovanja

Oznaka uzgojne grupe kod

grupimičnog gazdovanja

meliorativni postupak u okviru uzgojne jedinice

(1 - konverzija, 2 - potpuna rekonstrukcija,

3 - delimična rekonstrukcija)

detaljnije definisanje meliorativnih

radova (a - restitucija, b - supstitucija)

Uzgojne jedinice za kategorizaciju u

pogledu starosti (I - mađe, II - starije)

PRIMERI

L1/I.1 - Kvalitetne izdanačke mlade sastojine bukve za konverziju

M2/I.2a - Loše, niskoproduktivne mlade izdanačke sastojine hrasta za potpunu rekonstrukciju vršenjem restitucije

L2/I.2b - Loše mlade izdanačke sastojine bukve za potpunu rekonstrukciju vršenjem supstitucije

L2/I.3 - Loše mlade izdanačke sastojine bukve za delimičnu rekonstrukciju (kombinuje se konverzija, restitucija i supstitucija)

L2/II.1a - Starije izdanačke sastojine bukve za konverziju prirodnom obnovom

M2/II.1b - Starije izdanačke sastojine hrasta za konverziju prirodnom obnovom uz primenu pomoćnih

mera i eventualnim podsejavanjem

PRIMERI

M2/II.2a - Starije izdanačke sastojine hrasta za potpunu rekonstrukciju vršenjem restitucije

M2/II.2b - Starije izdanačke sastojine hrasta za potpunu rekonstrukciju vršenjem supstitucije

L2/II.3 - Starije izdanačke sastojine bukve za delimičnu rekonstrukciju

• Za ostale kategorije degradiranih šuma šiframa se takođe obeležavaju uzgojne jedinice sa odgovarajućim uzgojnim merama, npr.:

A5/II.2b - Degradirane starije sastojine bukve semenog porekla predviđene za potpunu rekonstrukciju uz

primenu supstitucije (zamene vrste)N/I.2b - Mlađe šikare predviđene za rekonstrukciju sa

zamenom vrste

Izbor vrsta za biomelioracije (fitomelioracije) i veštačku obnovu šume

Biomelioracije pošumljavanjem vrše se:- na goletima, - napuštenim poljoprivrednim zemljištima, - na sečinama koje se nisu obnovile prirodnim putem, - na požarištima, - na površinama na kojima je šuma uništena vetrom,

štetnim insektima, bolestima, - pri veštačkom obnavljanju na površinama pod

degradiranim šumama (progaljene, zastarčene i osiromašene sastojine, kresanici, šikare itd.)

Uspešno ostvarivanje mera zavisi od pravilnog izbora vrsta za pošumljavanje

Pri tome treba razlikovati dve krajnosti

Goleti

tereni sa kojih je

šuma davno uklonjena

Degradirane šume

i šikare

koje treba unaprediti

Na goletima

• Teško bi uspevale vrste koje su tu nekada rasle zbog bitno izmenjenih uslova mikroklime i zemljišta

• Na njima se najčešće mora podići šuma pionirskih vrsta koje mogu popraviti stanište

• Takva šuma se kasnije zameni vrednijim vrstama koje grade trajnu šumu

Pri melioraciji degradiranih šuma i šikara

• Mikroklimatski uslovi i zemljište nisu previše pogoršani kao na goletima

• Mogu se unositi vrste koje, tu ili u neposrednoj okolini, uspešno rastu

Određivanje pripadnosti obešumljene površine staništu određenih vrsta može izvršiti na više načina:

1. Na osnovu prirodne (postojeće) vegetacije na konkretnoj površini ili šume u blizini

2. Na osnovu komparativnih fitocenoloških i istraživanja stanišnih uslova i određivanje potencijalne vegetacije

3. Na osnovu istorijskih podataka i pisanih dokumenata o ranijim šumama

4. Toponomistički (na osnovu dendrotoponima) – naziva mesta ili lokaliteta po određenim vrstama (npr. Leskovo, Jasikovo, Lipovac, Brestovac, Jelovo brdo, Borjak, Brezovica itd.)

Često bi nekadašnja (ishodna) vegetacija na degradiranim staništima tu veoma teško uspevala - izbor vrsta se vrši za odgovarajuće stanje

zemljišta

Izbor neodgovarajuće vrste je glavni uzrok neefikasnosti meliorativnih mera - gubitka vremena

- materijalnih gubitaka

Osnovni kriterijum za pravilan izbor vrsta pri biomelioraciji je da one imaju određene kombinacije bioloških i

ekonomskih osobinaSve karakteristike koje treba uzeti u obzir pri izboru vrsta mogu se podeliti na

1. Osnovne

(primarne)

2. Dopunske

(sekundarne)

1. Osnovne karakteristike su sledeće: - sposobnost prilagodjavanja uslovima sredine; - otpornost prema negativnim uticajima klimatskih

faktora i sposobnost preživljavanja u nepovoljnim uslovima;

- da imaju jak i razgranat korenov sistem, koji dobro prodire (prorašćuje) u zemljište, drenira ga, razrahljuje i vezuje;

- sposobnost da formiraju gustu krunu, da brzo grade gušći sklop;

- da daju veće količine šumske prostirke koja se dobro razlaže i brzo humificira (dobri biomelioratori zemljišta)

2. Dopunske karakteristike:- da imaju brzi rast, odnosno veći prirast;

- da ostvaruju što veću količinu drvne mase;

- da imaju veću ekonomsku vrednost, i ostvaruju bolji kvalitet drvne mase;

- da drvo ima veću upotrebnu vrednost u industriji i zanatstvu;

- da su manje zahtevne u pogledu sadnje i održavanja

Uspeh pošumljavanja pri biomelioraciji zavisi od većeg broja međusobno povezanih i zavisnih činilaca:

Uslova staništa

(edafo-klimatskih)

Bioloških faktora

Tehničko-tehnološkihfaktora

1. Edafo-klimatski faktori:- Stanje zemljišta (stepen degradiranosti,

ugroženost od erozije, fizičke osobine i dr.

- Klimatski faktori (količina, raspored i oblik padavina, ugroženost od ekstremnih temperatura, vetra, snega i leda)

- Orografski faktori (nagib terena, ekspozicija, nadmorska visina, konfiguracija, mrazne doline).

2. Biološki činioci:Izbor vrsta za određena staništa (lokalitete pošumljavanja):

- Za suva staništa sadnice treba da imaju povoljan odnos nadzemnog dela biljke i korena – razvijenost sadnice,

- Za zakorovljene terene sadnice veće visine,

- Gde vladaju ekstremni klimatski uslovi jače (deblje) sadnice

- Poreklo i kvalitet semena i sadnog materijala – provenijencija, rase, starost i dr.

- Kvalitet sadnog materijala

3. Tehničko-tehnološki faktori:

- Tehnička opremljenost savremenim sredstvima rada i način pripreme zemljišta

- Stepen obučenosti i motivisanost radne snage, manipulacija sa sadnicama, stručnost rada pri sadnji

- Tehnološki postupci sadnje (geometrija sadnje, način sadnje, vreme sadnje i dr.)

Pri izboru vrsta pri melioracijama treba se držati sledećih osnovnih načela:

1. Koristiti vrste koje odgovaraju uslovima konkretnog staništa,

2. U šumama intenzivnije zahvaćenim procesima degradacije sastojine i zemljišta, koriste se vrste koje imaju meliorativno dejstvo

3. Prednost davati domaćim - autohtonim vrstama

4. Mogu se koristiti i ekonomski vredne alohtone vrste – egzote veće proizvodnosti i prilagođenih našim uslovima

Na osnovu detaljno izvršenih ekološko-vegetacijiskih istraživanja i potencijalne vegetacije dat je predlog osnovnih vrsta šumskog drveća i žbunja koje treba koristiti za najvažnija šumska staništa u Srbiji:

- u kompleksu sladun-cerovih šuma preporučuju se prvenstveno edifikatori: na kiselim silikatnim podlogama sladun, na vlažnijim staništima lužnjak, na višim položajima kitnjak i krupnolisni medunac. Na ovim staništima mogu se koristiti alohtone vrste, koje su se na našem području pokazale veoma poželjnim i korisnim mogu se koristiti i atlaski kedar, crveni hrast i eventualno bagrem

- u kompleksu ksero-mezofilnih šuma kitnjaka, cera i graba glavna vrsta za pošumljavanje je kitnjak. Prateće vrste na distričnim smeđim zemljištima i rankerima su breza, jasika i beli bor; na eutričnim smeđim zemljištima crni jasen, bela lipa, brekinja i cer; na krečnjačkoj geološkoj podlozi crni grab, na serpentinitu rašeljka i crni bor

- u bukovo-jelovom podpojasu kao glavnu vrstu treba koristiti jelu, a u subalpijskom pojasu planinski javor, jelu, smrču, muniku, beli bor. Na plitkim i nerazvijenim zemljištima na krečnjaku i serpenitinitu može se koristiti crni bor, a na silikatnim stenama breza, jasika i beli bor. Na vrlo kiselim zemljištima na bukovom staništu treba koristiti kitnjak, beli bor, smrču i jasiku

- terene gde geološku podlogu čine bazične stene treba pošumljavati crnim borom, a na većim nadmorskim visinama (iznad 1200 m) belim borom

- u visoko planinskom području, na staništu smrčevih šuma glavna vrsta za pošumljavanje je smrča i eventualno beli bor, planinski javor, molika

NEGA SASTOJINA U FAZI MELIORACIJE

Melioracija degradiranih šuma sastoji se iz nekoliko faza, odnosno vidova radova, koji su obuhvaćeni zajedničkim opštim pojmom meliorativnih mera

Meliorativne mere

Nega šuma Obnavljanje Meliorativna

pošumljavanja

Svi ovi radovi usko su međusobno povezani

Nega šuma u fazi melioracije sastoji se od sledećih radova:

Popunjavanje Popunjavanje

Prorede Prorede

Selekcija izdanaka i izbojaka

Selekcija izdanaka i izbojaka

Čišćenje Čišćenje

Nega

šuma

Nega

šuma

Ovi radovi se izvode u skladu sa oštim uzgojnim načelima, odnosno po identičnim principima.

Ipak imaju određene specifičnosti, po kojima se razlikuju od klasičnih šumsko-uzgojnih radova.

Čišćenje Zauzima važno mesto u meliorativnim

radovima u degradiranim šumama Pod tim se podrazumeva uklanjanje:

- svega onoga što je nepoželjno i suvišno- što ometa pravilan rast i uspešan razvoj vrednih sastojinskih elemenata - što svojom primesom prouzrokuje

- nepovoljan sastav šume - nepovoljan odnos drveća i žbunja

Čišćenje

glavnih

sastojinskih elemenata

sporednih

sastojinskih elemenata

(sporednih vrsta)

Čišćenje glavnih sastojinskih elemenata

• Pod ovom vrstom čišćenja podrazumeva se uklanjanje:- svih nepoželjnih i suvišnih izdanaka glavnih vrsta

drveća, - koji ometaju razvoj susednih, kvalitetno boljih izdanaka

• Sečama čišćenja tretiraju se panjevi - na kojima su postojeći izdanci relativno dobri, - gde ne postoji potreba za njihovom izdanačkom regeneracijom

• Broj takvih panjeva, zavisi stepena degradiranosti

•Suština čišćenja - postepeno smanjivanje broja izdanaka na pojedinim matičnim panjevima,

- u pojedinim grupama, •Cilj da se određenom broju odabranih, kvalitetnih izdanaka osigura - širi životni prostor - veći pristup hranljivim materijama, svetlosti i

toplote,

- na taj način, olakša i ubrza njihov razvoj

• Potrebno je imati jasne kriterijume za ocenjivanje kvaliteta pojedinih izdanaka i izbojaka

• Izdanci su kvalitetno dobri ako su:

- potpuno zdravi i neoštećeni;

- imaju pravo, neusukano deblo i normalno razvijenu krošnju;

- uspravnog rasta;

- javljaju se iz korenovog vrata ili što niže pri zemlji, iz zdravog panja

• Treba voditi računa o tome da se grupe izdanaka odjednom suviše ne prorede

• Jednokratnim zahvatom ne mogu se ostvariti svi ciljevi čišćenja

• Vrši u više navrata po potrebi,

• Vremenskim razmaci uzastopnog čišćenja su dve do tri godine,

Čišćenje sporednih sastojinskih elemenata (sporednih vrsta)

Cilj melioracije degadiranih niskih šuma: - nije samo poboljšavanje kvaliteta- nego i popravljanje sastava i smeše, - regulisanje odnosa drveća i žbunja u šumskoj zajednici

Ostvaruje se uklanjanjem nepoželjnih jedinki sporednih sastojinskih elemenata

(jasika, breza, dren, žešlja, grabić, leska, glog, trnjina, kleka, ruj i dr.)Nepoželjne su ako ometaju razvoj stabala glavnih vrsta

Neophodne su za zaštitu zemljišta i održavanje njegove plodnosti

Pojam vrednosti ovih vrsta je relativan i zavisi - od stanišnih prilika- od sastava i smeše ostalih vrsta drveća

Primer:Grabić u šikarama grabić – crni jasen

- predstavlja glavnu vrstu drveća- na lošijim staništima ovoj vrsti se mora u svakom pogledu pomagati- ista vrsta na boljim staništima je nepoželjna

Prvo čišćenje sporednih sastojinskih elemenata

-vrši se istovremeno sa čišćenjem izdanaka glavnih vrsta drveća

-pridržavati se iznetih načela za čišćenje glavnih sastojinskih elemenata

Čišćenje sporednih vrsta obavlja se najčešće odjednom

Metodi za uklanjanje nepoželjnih jedinki su:

-delimično zasecanje izdanaka na izvesnoj visini

-prelamanje, sa ciljem da se na taj način pospeši sušenje matičnih panjeva i oteža formiranje novih izdanaka na njima

-seča na visini od oko 1 m

-prstenovanjem (podbeljivanjem)

-primenom raznih vrsta hemijskih preparata - arboricida i herbicida

Selekcija izdanaka i izbojaka

Selekciju treba početi

- kada se krune mladih izdanaka sklope

- kada počinje njihovo diferenciranje po visiniPrvim zahvatom uklanjaju se

- svi postrani – ivični izdanci na panju,

- iskošeni

- oni koji leže pri zemlji

- vrše se zahvati i unutar same grupe izdanaka

PROREDE• Primenjuju se

- samo pri indirektnoj konverziji- i u kvalitetnim sastojinama posle izvršene resurekcione seče

• Različit način izvođenja u pojedinim oblicima degradiranih šuma

• Vrše se u

Meliorisanim

sastojinama

Šikarastim

niskim šumama

• U ranijoj fazi razvoja najčešće su već vršeni određeni meliorativni zahvati

• Grupe mladih izdanaka glavnih vrsta drveća su već negovane - razređene i na matičnim panjevima

• Ostavljen je određeni broj odabranih, najkvalitetnijih jedinki

• Posle nekoliko godina dolazi do ponovnog formiranja sklopa i međusobnog potiskivanja, naročito u predelu kruna,

• Nastaje ponovna potreba za uzgojnom intervencijom • Zbog odraslije faze razvoja sastojine, one se sada

nazivaju prorednim sečama

Prorede u meliorisanim sastojinama

Pri melioraciji degradiranih šuma nekada treba - izvršiti i pošumljavanje većih čistina,

progala u šumi - pojedinih praznina nastalih pri

meliorativnim radovima

•To su tzv. meliorativna pošumljavanja

POPUNJAVANJE

Osnovni principi pri izboru vrsta za popunjavanje

Kombinovati vrste drveća - vrste veće i manje otpornosti prema raznim štetnim

uticajima; - vrste bržeg i sporijeg rasta; - koje imaju ređu i gušću krunu, - koje daju manju i veću količinu šumske prostirke; - plićeg i dubljeg zakorenjivanja, - vrste manje i veće proizvodnosti itd.

Unositi brzorastuće vrste

TEHNIKA RADAMetod meliorativnih pošumljavanja zavisi

- od uslova sredine,

- stanja zemljišta

- vrste drveća koja se koristiMože se primenjivati setva semena i sadnja

sadnica

Na strmim terenima preporučuje se sadnja na gradone ili terase

postavljaju se dužinom po izohipsi, na međusobnom odstojanju od oko 2 m, ili po šahovskom rasporedu

Introdukcija egzota Mogu se koristiti i alohtone vrste – egzote, koje

po nekim svojstvima imaju prednosti: brži rast, veći prinos i produkciju drvne mase, manje zahteve u pogledu staništa, veću otpornost prema ekstremnim klimatskim

uticajima značajno estetsko delovanje i dr.

MELIORACIJA POJEDINIH OBLIKA

DEGRADIRANIH ŠUMA

Postoje razne formacije degradiranih šuma, sa mnogim regresivnim i progresivnim razvojnim stadijumima:

• Degradirane visoke šume,

• Izdanačke šume,

• Devastirane sastojine,

• Pojačano degradirane šume, šikare i šibljaci.

Primenjuu se različite i specifične mere melioracije

Najčešće, izgubile karakter regularnih šuma Često je izvršen prethvat na kvalitet Drastično poremećena sastojinska struktura Moraju preduzimati uzgojno-meliorativne

mere u cilju njihovog prevođenja u produktivnije šume odgovarajuće strukture - konverzija sastojinskog oblika

Melioracija degradiranih visokih šuma

Najčešće je potrebno izvršiti sledeće vidove trensformacije jednog oblika sastojine u drugi:

Jednodobne

sastojine

raznodobne ili

grupimično-raznodobne

Raznodobne

sastojine prebirne

Prebirne

sastojine raznodobne

Grupimično-

raznodobne jednodobne

Prevodjenje jednodobne sastojine u raznodobnu

Prevodjenje jednodobne sastojine u prebirnu

Prevođenje grupimično-raznodobne sastojine u jednodobnu

• Ovo je najjednostavniji postupak konverzije sastojinskog oblika

• Kada sastojina odraste i dostigne tehničku i privrednu zrelost, podmlađivanje se, pri završnim sečama, obavlja po načelima oplodne seče

Melioracija degradiranih izdanačkih šuma • Mogu se gajiti kao niske šume (manje poželjno) • Vrši se njihovo prevođenje u produktivnije visoke šume

(konverzija uzgojnog oblika) • Osnovni princip ovog metoda prevođenja

-zadržavaju, po pravilu iste vrste drveća,-primenjuje se kada ima dovoljno zdravih i kvalitetnih stabala,-koja su ravnomerno raspoređena po čitavoj površini,-koja će se posle izvedenih uzgojnih seča u sastojini

ostaviti da je osemene, odnosno obnove • Kada stabla počnu obilno da plodonose, pristupa se

njenom prirodnom obnavljanju

Mogućnosti prirodnog obnavljanja i konverzije su toliko smanjeni, da su čak i nemogući

Zbog toga se odgovarajućim meliorativnim postupkom za relativno kratko vreme može formirati kvalitetna sastojina vrednijih vrsta drveća i veće proizvodnosti

Karakterisike njihove melioracije su sledeće:

Melioracija pojačano degradiranih šuma i šikara

U devastiranim sastojinama • geocenoza nije još poremećena da se ne bi

mogle unositi i autohtone vrste drveća

• najpre se unose one vrste koje mogu podneti pogoršan kompleks ekoloških faktora

• može izvršiti unošenjem odgovarajućih vrsta četinara

Zašikarena šuma

• Prevođenje u bolji gazdinski oblik je jednostavno:

- eliminišu se faktori koji dovode do degradacije

- postepeno se uklanjaju izobličena stabla

- bolja stabla se neguju čišćenjem i prorednim odabirnjem

- popune praznine setvom i sadnjom

Šumolika šikara • Obavlja se pošumljavanje čistina • Izobličeno mlađe drveće može se regenerisati

resurekcionom sečom • Najčešće potpuno uklanjanje panjače • Uništavanje panjeva izdanačke sposobnosti

herbicidima • Osnivanje nove sastojine pošumjavanjem• Bolje grupe stabala se neguju čišćenjem i

proredom

Šikare

• Glavne sastojinske elemente čini šumsko drveće

• Resurekcionom sečom, čišćenjem, proredom, popunjavanjem i dr., najčešće mogu prevesti u kvalitetne niske, srednje, a kasnije i u visoke šume

• Na lošim staništima, pogotovu kad su tereni strmi resurekcija se ne sme izvršiti na čitavoj površini odjednom

Šibljaci • Odgovarajućim meliorativnim merama mogu se

prevesti u višu gazdinsku formu vegetacije• Ne spadaju u prioritetne objekte za melioraciju• Indirektnom konverzojim ne mogu se

regenerisati • Mogu se meliorisati metodima direktne

konverzije (krčenjem i unošenjem vrednijih, za konkretno stanište odgovarajućih - uglavnom pionirskih vrsta drveća)

• Ako je zemljište veoma degradirano, strmo i erodirano, izrađuju gradoni ili male terase