View
161
Download
1
Category
Preview:
DESCRIPTION
Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı, Kapsamı ve Önemi. Amaç:. Katılımcıların sağlığın geliştirilmesi kavramı, önemi ve müdahale alanları hakkında bilgilendirilmesi amaçlanmıştır. Öğrenim Hedefleri:. Bu oturumun sonunda katılımcılar; - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Amaç:
Katılımcıların sağlığın geliştirilmesi kavramı, önemi ve müdahale alanları hakkında bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
2
Öğrenim Hedefleri:
Bu oturumun sonunda katılımcılar;• Sağlığın geliştirilmesi kavramı konusunda
bilgi verebilmeli ve önemini tartışabilmeli• Precede ve Procede yaklaşımını
tartışabilmeli• Toplumun sağlığın geliştirilmesi
çerçevesinde gereksinimlerinin belirlenmesini vurgulayabilmeli
• Sağlığı geliştirme müdahale alanlarını belirleme yöntemini tartışabilmelidirler.
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
3
Sağlık ve Korunma
İnsanlık tarihince kanıtlar mevcut…
“Gılgamış Destanı- İÖ 3000 yıllarının ilk yarısında Mezopotamya’daki Uruk kentinde hüküm süren Kral Gılgamış’ın ölümsüzlük isteği ile yaşananlar”
1. Bulgusal ( Semptomatik ) Dönem- XIX. YY a kadar sürme
Neden - Sonuç ilişkisi bilinmiyor.
2. Laboratuvar Dönemi19. yy sonları / L. PasteurHasta yok hastalık var
3. Klinik Dönem1950’lere kadar süren dönemMikroorganizmalar farklı bireylerde farklı tablolar ile seyretmesinin fark edilmesi ve yaşam umudu Hastalık yok hasta var
Sağlığı Algılama Aşamaları
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
6
4. Halk Sağlığı Dönemi
1950 ’lerden sonrası / 1948 DSÖ kuruluşuyaşanılan ortam / topluluk / aile önemi
5. Yeni Halk Sağlığı Dönemi
Toplumsal iyilik
Sağlığı Algılama Aşamaları
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
7
1974 Lalonde Raporu 1977 DSÖ Herkes İçin Sağlık
1978 Alma Ata
1981 Avrupa Herkes İçin Sağlık
1986 Ottawa Sözleşmesi
Tarihsel Çerçeve
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
8
1986 Ottawa Sözleşmesi
1988 Adelaide
1991 Sundsvall
1997 Jakarta
2000 Mexico City
2005 Bangkok
2009 Nairobi
Tarihsel Çerçeve
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
9
1. Toplumsal Eşitlik
2. Çevreyle Bütünlük
3. Yaşamın Bütünlüğü
4. Toplumsal Etmenler
5. Hizmetin Boyutu
6. Korumaya Öncelik
7. Risk Gruplarına Öncelik
8. Önemli Hastalıklara Öncelik
9. Entegre Hizmet
10. Multisektörel - Ekip Hizmeti
11. Sağlık - Kalkınma İlişkisi
12. Öz Sorumluluk
13. Halkın Katılımı
14. Evrensellik
15. Koşullara Uygunluk
Alma-Ata Temel Sağlık Hizmetleri
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
10
Etkinlikler Olarak TSH / En Az Bakım1. Halkın sağlık eğitimi
2. Beslenme durumunun geliştirilmesi
3. Temiz su sağlanması ve sanitasyon
4. AÇS ve AP
5. Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama
6. Endemik hastalıkların kontrolü
7. Sık görülen hastalık ve yaralanmaların tedavisi
8. Temel ilaçların sağlanması1978
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
11
2000 Yılında Herkes için Sağlık Hedefleri
1. Sağlıkta Hakkaniyet
2. Yıllara yaşam katmak3. Özürlüler için daha iyi olanaklar
4. Hastalıkları ve sakatlıkları azaltmak
5. Kızamık, polio, neonatal tetanoz, difteri kongenital kızamıkçık, kongenital sifiliz ve yerel sıtmayı elimine etmek
Herkes İçin Sağlık ( Hedef 1 - 12 )
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
12
6. Doğuşta beklenen yaşam umudunu artırmak
7. Bebek mortalitesini azaltmak
8. Maternal mortaliteyi azaltmak
9. Dolaşım sistemi hastalıklarıyla savaşmak
10. Kanserle savaşmak
11. Kazaları azaltmak
12. İntiharlardaki artışı durdurmak
Herkes İçin Sağlık ( Hedef 1 - 12 )
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
13
Herkes İçin Sağlığa Yardım Eden Yaşam Biçimleri ( Hedef 13-17 )
13. Sağlıklı kamu politikaları geliştirme
14. Sosyal destek sistemleri
15. Sağlıklı davranışlar için bilgi ve motivasyonu artırma
16. Olumlu sağlık davranışlarını destekleme - geliştirme
17. Sağlığa zarar veren davranışları azaltma
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
14
Sağlıklı Çevreler Üretme ( Hedef 18 - 25 )
18. Sağlıklı çevrelere yönelik politikalar
19. Çevresel risklerin incelenmesi
20. Su kirliliğinin kontrolü
21. Hava kirliliğine karşı korunma
22. Gıda güvenliğinin geliştirilmesi
23. Zararlı atıklara karşı korunma
24. Konut koşullarının geliştirilmesi
25. İşle ilgili sağlık risklerine karşı korunma
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
15
Uygun Bakım Sunma ( Hedef 26 - 31 )26. TSH ‘ne dayanan bir sağlık bakım sistemi
27. Kaynakların gereksinime göre dağıtımı
28. Birincil tıbbi bakımı yeniden düzenleme
29. Ekip çalışmasını geliştirme
30. Hizmetleri eşgüdümleme
31. Hizmetlerin kalitesini sağlama
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
16
Sağlığın Gelişmesine Destek (Hedef 32 - 38 )
32. HİS için araştırma temeli oluşturma
33. HİS için politikalar uygulama
34. Kaynak sunumu ve yönetimi
35. Sağlık enformasyon sistemleri ( SES )
36. Personelin eğitimi ve yayılması
37. Sağlık sektörü dışındakilerin eğitimi
38. Sağlık teknolojilerinin değerlendirilmesi
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
17
1. Uluslararası Sağlığı Geliştirme Konferansı
Sözleşme yayınlamanın amacı 2000 YHİS etkinliklerinin gerçekleştirilebilmesi.
Alma Ata ruhu daha da ileri götürülüyor.
Ottawa Sözleşmesi
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
18
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
Ottawa SözleşmesiSağlığın temel koşulları ve kaynakları
1986
Barış
Barınma
Eğitim
Gıda
Gelir
Stabil bir ekosistem
Sürekliliği olan kaynaklar
Sosyal adalet ( Social Justice )
Hakkaniyet ( equity )
19
Ottawa Sözleşmesi
1986
SAVUN ( Advocate )
KOLAYLAŞTIR ( Enable )
ARACI OL ( Mediate )
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
20
SAVUN ( Advocate )Sağlığın iyi olması / sosyal / ekonomik / bireysel gelişme için temel kaynak. Yaşam kalitesinin önemli öğesi
Politik / ekonomik / sosyal / kültürel / çevresel /davranışsal / biyolojik faktörler. Sağlık için iyi ya da zararlı olabilir.
Sağlığı Geliştirme savunma ile bu faktörlerin iyi / uygun / olumlu olmasını amaçlar.
OttawaTSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
21
Sağlığı Geliştirme sağlıkta hakkaniyete odaklanır.
Sağlığı Geliştirme etkinlikleri farklılıkları ( mevcut sağ. durumunda ) / tüm insanlara eşit olanaklar ve kaynaklar sağlama sağlık potansiyellerini tamamıyla gerçekleştirebilmeleri için.
Destekleyici çevreler / bilgiye ulaşabilme / yaşam becerileri ve sağlıklı seçim yapabilme olanakları.
KOLAYLAŞTIR ( Enable )
OttawaTSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
22
ARACI OL ( Mediate )
Ön koşullar ve beklentiler yalnızca sağlık sektörüncegerçekleştirilemez.
Daha da önemlisi Sağlığı Geliştirme bütün ilgili tarafların koordine - eşgüdümlü etkinliğini gereksinir Hükümetler / Sağlık ve diğer sosyal ve ekonomik sektörler / hükümet dışı ve gönüllü kuruluşlar / yerelotoriteler / endüstri ve medya / insanlar birey - kişiolarak / profesyonel ve sosyal gruplar.
OttawaTSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
23
Sağlığı geliştirme, insanları sağlıklarını geliştirme ve daha çok kontrol etme konusunda yetkinleştirme işlemi / süreci
Sağlık, fiziksel kapasitelere olduğu kadar; sosyal ve kişisel kaynaklara da önem veren pozitif bir kavram.
Bundan ötürü sağlığı geliştirme yalnızca sağlık sektörünün sorumluluğu değil sağlıklı yaşam biçimleri ile iyiliğin ötesinde.
Sağlığı geliştirme herkes için sağlığın bir yolu olarak görülüyor.
Sağlık da bir sonuç olmaktan çok gündelik yaşam için bir kaynak olarak görülüyor.
OttawaTSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
24
Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri
1. Sağlıklı Kamu Politikaları Oluştur
2. Destekleyici Çevreler Yarat
3. Toplum Etkinliklerini Güçlendir
4. Kişisel Becerileri Geliştir
5. Sağlık Hizmetlerini Yeniden Düzenle
Ottawa Sözleşmesi
1986
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
25
Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri1. Sağlıklı Kamu Politikaları Oluştur Amaç; daha sağlıklı seçimi, daha kolay seçim yapmak Politika yapıcılar için de ! 2. Destekleyici Çevreler Yarat Sgel güvenli / sitümüle eden / doyuran doyum sağlayan ve zevklendiren ( eğlendirici ) yaşam & çevre koşulları.3. Toplum Etkinliklerini Güçlendir Bilgi verme / sağlık e / yaşam becerilerini güçlendirme yoluyla kişisel ve sosyal gelişme. Ottawa
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
26
4. Kişisel Becerileri Geliştir Okulda / evde / işte / yerleşimlerde kronik hastalıklar ve yaralanmalarla başa çıkma toplam etkinliğini gerektirir.5. Sağlık Hizmetlerini Yeniden Düzenle Bireylerin ve toplulukların daha sağlıklı yaşam gereksinimlerini dikkate alan kucaklayan sağlık sektörü ile daha geniş sosyal - politik - ekonomik ve fizik çevre bileşenleri arasında açık kanallar oluşturan biçimde yapılanması.
Ottawa
Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
27
Adelaide KonferansıSağlıklı Kamu Politikaları
Ottawa’nın etkinlikleri birbirinden bağımsızdır ancak sağlıklı kamu politikaları diğer dört etkinliği olanaklı kılar
1988
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
28
Sağlıklı Kamu Politikası Sağlığın değeri Hakkaniyet, ulaşılabilirlik ve gelişme (dev) Sağlığın tanınması (accountability) Sağlık bakımı (daha öteye) Politika sürecinin ortakları Eylem alanları
Adelaide Konferansı
1988
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
29
Sağlıklı kamu politikaları için anahtar eylem alanları : Kadınların sağlığının desteklenmesi Gıda ve beslenme Tütün ve alkol Destekleyici çevreler yaratmak
Adelaide Konferansı
1988
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
30
Sundsvall Konferansı
3. Sağlığı Geliştirme Konferansı
Sağlık ve fizik çevre Destekleyici Çevreler Yaratmak- sosyal,
kültürel, ekonomik, ruhsal, politik ve ideolojik boyutları
Altı ayrı alan- eğitim, gıda ve beslenme, konut ve yakın çevre, iş, ulaşım, sosyal destek ve bakım. 1991
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
31
Jakarta Bildirgesi
4. Sağlığı Geliştirme Konferansı Yeni Bir Alan için Yeni Oyuncular21.Yüzyılda Sağlığı Geliştirme Sürdürme Toplantısı
Sağlığın ön koşulları barış, barınma, eğitim, sosyal güvenlik, sosyal ilişkiler, gıda, gelir, kadının güçlenmesi, sürdürülebilir bir ekosistem, sürdürülebilir kaynak kullanımı, sosyal adalet, insan haklarına saygı ve hakkaniyettir.
1997TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
32
Yoksulluk sağlık için en büyük tehdittir. Kentleşme, Yaşlı insanların sayısındaki artış, Kronik hastalıkların artan prevalansı tüm ülkelerde
yeni sorunlar yaratmaktadır.
1997
Jakarta Bildirgesi
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
33
21.Yüzyılda Sağlığı Geliştirme için öncelikler:
1. Sağlık için sosyal sorumluluğu geliştirmek,2. Sağlığın gelişimi için yatırımları artırmak,3. Sağlık için ortaklığı sağlamlaştırmak ve
genişletmek,4. Toplumun kapasitesini artırmak ve bireyi
güçlendirmek.
Jakarta Bildirgesi
1997
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
34
6. Sağlığı Geliştirme Konferansı
Ottawa’dan bu yana Sağlığı Geliştirme açısından küresel sorunlar belirgin bir şekilde değişmiştir.
Bangkok Sözleşmesi
2005
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
35
Sağlığı etkileyen kritik etmenler:
Ülkelerde ve ülkeler arasında artan eşitsizlikler Yeni tüketim ve iletişim örüntüleri Ticarileşme Küresel ve çevresel değişim Kentleşme
Bangkok Sözleşmesi
2005
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
36
• Toplumun güçlendirilmesi,• Sağlık okur-yazarlığı ve sağlığı geliştirme,• Sağlığı geliştiren sağlık sistemleri,• Sağlıkta hakkaniyet için harekete geçme,• Sağlığı geliştirme için kapasite oluşturma
konularına vurgu yapılmıştır.
Nairobi Konferansı-Yedinci Küresel Sağlığı Geliştirme Konferansı
2009
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
37
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
41
Türkiye Ulusal Düzeyde Ölüme Neden Olan İlk 20 Hastalığın % Dağılımı (Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması, 2000, Türkiye)
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
42
Sağlığın Geliştirilmesi Müdahale Alanları
Bölgelere Göre Antropometrik Ölçümler (-2 SD Altı)(%) (2003)
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
Kaynak: HÜNNE43
Sağlığı Geliştirme Korumanın Ötesinde Temel koruma Primer koruma Sekonder koruma Tersiyer koruma
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
44
Sağlığın Geliştirilmesi Programlarının Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirilmesi
1. Sosyal değerlendirme
▫ Sorunun önemi▫ Toplumun bakış açısı▫ Sorunun önceliği
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
46
Precede
2. Aşama: Epidemiyolojik Değerlendirme
Toplumda sağlıkla ilgili sorunların dağılımını ve sıklığının analizinde kullanılır. Bu aşamada sağlık sorununun yaşam kalitesi ile olan ilişkisi de değerlendirilir. Değerlendirme sırasında ölümlülük, hastalık, sakatlık, doğurganlık, insidans ve prevalans verisi değerlendirilir. Elde edilen sorunların ne kadar önemli bir halk sağlığı sorunu olduğuna karar verilir.
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
47
Precede
3.Aşama: Davranış ve Çevrenin Tanısı • İkinci aşamada elde edilen sağlık sorunlarının
davranış ve çevreyle olan ilişkisi irdelenir. •Risk durumlarının belirleyici olan sağlık ve çevre
etmenlerinin müdahalelere ne kadar yanıt vereceği incelenmelidir. (“önemli” ve “değiştirilebileceği” )
•Davranış ve çevreye yönelik planlanan müdahalelerin sonuçları ne kadar etkileyebileceği mutlaka çalışılmalıdır.
•Bu müdahaleler için kim ne kadar biliyor ya da inanıyor? ne kadar ve ne zaman başarabilir? Bu iş için mevcut kaynaklar nelerdir?
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
48
Precede
4. Aşama: Eğitim ve Organizasyon• Nedensel etmenleri belirledikten sonra
davranış ve çevreye yönelik müdahaleleri yapılması gerekmektedir oHazırlayıcı etmenler, bilgi, tutum, değer,
inanç ve algılamalardır. oOlanak sağlayıcı etmenler çevre ve kişi
kaynakları, ulaşılabilirlik, karşılanabilirlik gibi durumlardır. Yani program, para, zaman, olanak ve yasalar değerlendirilir.
oGüçlendirici etmenler ise pozitif ve negatif etkileyebilecek akran, aile, medya ve yasalardır.
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
49
Precede
5. Aşama: Yönetsel ve Politik Tanılar
Bütçe, işbirliği, zaman tablosu, örgüt yapısı, koordinasyon Politika, kaynaklar, çevresel etmenlerin analizi sağlık programlarının gelişmesini destekleyebilir ya da engelleyebilir. Sınırlılıklar ve engeller hakkında görüş oluşturulmalı, yöntem ve stratejiler konusunda en iyi ortak görüş sağlanmalı, kaynaklar da eylemlere göre tanımlanmalıdır.TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
50
Precede
6. Aşama: Uygulama
•Bu adımda sağlığı geliştirme müdahalesi olarak planlamada belirlenen sağlık eğimi müdahalesi ile yönetsel ve yasal düzenlemeler hayata geçirilir.
Kaynak: Bahar Özvarış Ş. Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitimi,2011
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
51
Proceed
7. Aşama:Değerlendirme
•Yapılan müdahalelerle hedeflenen sağlık davranışlarını “hazırlayıcı, olanak sağlayıcı, güçlendirici” faktörler sürecine nasıl etki edildiği ortaya konur.
Kaynak: Bahar Özvarış Ş. Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitimi,2011
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
52
Proceed
8. Aşama: Etkileri değerlendirme
•Yapılan müdahalelerle “Hazırlayıcı, olanak sağlayıcı, güçlendirici” faktörlerin hedeflenen sağlık davranışlarına, yaşam biçimlerine ve çevresel faktörlere etkisi değerlendirilir.
Kaynak: Bahar Özvarış Ş. Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitimi,2011
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
53
Proceed
9. Aşama: Değerlendirme çıktıları
•Son adımda değerlendirme çıktısı olarak, müdahalelerin uzun dönemde sağlıkta ve yaşam kalitesinde yarattığı etki ortaya konur.
Kaynak: Bahar Özvarış Ş. Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitimi,2011
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
54
Proceed
PRECEDE ve PROCEED modeli;
Sonuçta, birbirini tamamlayan
süreçlerdir. Birinin bıraktığı
yerden diğeri devam etmektedir.
TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi
55
Recommended