View
367
Download
7
Category
Preview:
Citation preview
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
1/57
SUN - TZU
SZTUKA WOJENNA(WYBR)
EDYCJA KOMPUTEROWA:
WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL
MAIL: HISTORIAN@Z.PL
MMIV
http://www.zrodla.historyczne.prv.pl/http://www.zrodla.historyczne.prv.pl/http://mail%20to:%20historian@z.pl/http://mail%20to:%20historian@z.pl/http://www.zrodla.historyczne.prv.pl/5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
2/57
2
Sima Qian
Z ywota mistrza Sun ZiSun Zi pochodzi z kraju Qi. Dziki swojej sztuce wojennej uzyskaposuchanie u Helu, krla Wu.Helu powiedzia: Przeczytaem twoje dzieo, panie, cae trzynacierozdziaw. Spodobao mi si. Lecz niektre z twoich zasad wydajmisi bardzo trudne i prawie niewykonalne. Czy osobicie mgby jewypeni?"
Sun Zi odrzek: Panie, wszystko, co napisaem w mojej ksice,stosowaem ju w praktyce. Gdyby tylko dano mi wadz, z kadegoczowieka podjbym sizrobidobrego onierza."Wadca sprzeciwi si: Rozumiem, ze wszystko to mona osign zludmi odwanymi, wyrobionymi i przewidujcymi. Ale bardzo wielunie spenia tych warunkw."Sun Zi odpar: Mnie to bez rnicy. Powiedziaem, e wyszkolkadego, jaki by nie by".Helu spyta: Wic potrafibynawet kobietom wpoiodwagi zrobiznich wzorowych onierzy?"Sun Zi odrzek stanowczo: Tak jest, panie. Prosz, aby waszakrlewska monie wtpia w moje sowa."Krlowi znudziy si zwyke dworskie rozrywki. Ujrza w tym conowego i kazaprzywoapikne kobiety ze swego paacu. Zgromadziosiich sto osiemdziesit.Wadca rzek z umiechem: Zobaczymy, czy dotrzymasz obietnicy.Mianujcidowdctego nowego wojska. Oddajci do rozporzdzenia
mj paac. Moesz wedle wasnego uznania wybra miejsce doszkolenia. Daj mi zna, kiedy bdcakowicie gotowe, a przyjdoceniich biegoi twoje umiejtnoci."Sun Zi bywiadom, jakie to mieszne, lecz nie zmieszasii okaza, edocenia ten zaszczyt. Rzek stanowczo: Odpowiadam za te kobiety ispodziewam si, e w niedugim czasie zasuna twoje zadowolenie iprzekonam ci, panie, e Sun Zi nie obiecuje rzeczy, ktrych nie mgbyspeni."
Wadca oddali si do wewntrznych komnat, a Sun Zi przystpi dowykonywania tego, co mu zlecono. Zaprowadzi kobiety na jeden z
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
3/57
3
wewntrznych dziedzicw i przemwido nich: Od tej chwili jesteciemi podlege. Macie uwanie suchamnie i wykonywawszystkie mojerozkazy. To podstawa dyscypliny wojskowej i nie wolno jej naruszy.Jutro chcprzeprowadzi z wami wiczenia w obecnoci krla i yczsobie, abycie pokazay siz najlepszej strony."Nastpnie podzieli je na dwa oddziay i na czele ich postawi dwienajulubiesze z naonic krlewskich. Nauczyje wszystkie, jak trzymasihalabardy. Po czym przemwi: Czy potraficie odrniswoje piersiod plecw i lewrkod prawej?"Kobiety odpowiedziay: Potrafimy."Sun Zi rzek: Wic zapamitajcie, co powiem. Jedno uderzenie w bbenznaczy, e macie stana baczno, nie spuszczajc oka z tego, co macie
na wprost przed sob. Dwa uderzenia znacz, e macie si tak obrci,aby wasz piersi znalazy si w miejscu, gdzie bya wasz prawa rka.Jeeli zamiast dwch nastpitrzy uderzenia, macie sitak obrci, abywasz piersi znalazy siw miejscu, gdzie bya wasza lewa rka. Jeelinastpi cztery uderzenia, macie si tak obrci, aby wasze piersiznalazy siw miejscu, gdzie byy wasze plecy, a plecy w miejscu, gdziebyy piersi. Moe sowa moje s niezbyt zrozumiae, wic wyjani.Jedno uderzenie w bben znaczy, e nie trzeba zmieniapooenia, tylko
skupiuwag. Dwa uderzenia to zwrot w prawo. Trzy to zwrot w lewo.A cztery to w ty zwrot. Wytumaczwam jeszcze raz. Bdwydawakomendy w nastpujcej kolejnoci. Najpierw jedno uderzenie. Na tenznak przygotujecie si do wykonania moich dalszych rozkazw. Pokrtkim czasie ka uderzy w bben dwa razy: wtedy wszystkie bezpopiechu odwrcicie si w prawo. Potem ka uderzy nie trzy, alecztery razy. Wtedy dokoczycie rozpocztego zwrotu. Ustawi was wpierwotnym pooeniu i znw uderz w bben jeden raz. Na ten znakponownie skupicie uwag. Potem ka uderzy nie dwa, ale trzy razy:obrcicie si w lewo. Nastpnie po czwartym uderzeniu dokoczycieobrotu w ty. Czy dobrze zrozumiaycie to, co wam chciaempowiedzie? Jeeli macie jakkolwiek wtpliwo, mwcie, a postaramsiwam wytumaczy.".Kobiety odrzeky: Rozumiemy! Rozumiemy!"Po wydaniu tych zarzdzewyoono orkatowski.Sun Zi rzek: Wic zaczynam. Pamitajcie, e uderzenia w bbenzastpujwam gos dowdcy."
Ustawi swe mae wojsko i kaza raz uderzy w bben. Na ten goskobiety wybuchny miechem. Przy drugim uderzeniu miech si
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
4/57
4
nasili. Wdz spokojnie przemwi do nich: Moe wyraziem si niedo jasno. W takim razie jestem winien i postaram sinaprawi swjbd, powtarzajc odpowiednie wyjanienia." I zaraz wszystkotrzykrotnie powtrzyto samo polecenie i piciokrotnie je wytumaczy.Zakoczy: Teraz zobaczymy, czy bdmnie lepiej sucha."Rozlego si jedno uderzenie i drugie. Patrzc na powan mindowdcy kobiety zapomniay o wykonywaniu rozkazu i znowuwybuchny dugo i starannie powstrzymywanym miechem.Sun Zi rzeknie tracc spokoju, tak samo powanie jak przedtem: Jelipolecenia sniejasne, a rozkazy niewyrane, to wina dowdcy. Ale jelizostay jasno wyoone i nie wykonano ich zgodnie z prawemwojskowym, jest to zbrodnize strony oficerw. Nie byybycie winne,
gdybym le wyjani, albo gdybycie nie owiadczyy jednogonie, erozumiecie moje sowa. Ale przyznaycie, e mwiem jasno. Dlaczegowic nie suchacie? Zasuyycie na kar wojenn. Za niewykonaniewoli dowdcy w wojsku naley si kara mierci. Zostaniecie zatemstracone."
Po czym Sun Zi kaza kobietom z prawego i lewego oddziau cigowy obydwu swoim dowodzcym.Krl Wu, przygldajcy si temu z tarasu, zobaczy, e dwie ulubione
naonice maj by cite. Przerazi si i czym prdzej pchn swegoprzybocznego z oznajmieniem: Ju zrozumiaem, e genera umiedowodziwojskiem. Bez tych dwch naonic jado przestanie bydlamnie sodkie. yczsobie, aby nie zostay stracone."Sun Zi z szacunkiem wysuchaposaca i odpar: Powiedzcie krlowi,e Sun Zi uwaa go za zbyt mdrego i sprawiedliwego, aby mg takprdko zmieniswoje rozkazy. Wtpi, aby rzeczywicie wymagatego,co mi przekazalicie. Krl przedstawia prawo i nie moe wydarozkazu,ktry by umniejszaprzyznanwadz. Jego suga zostajumianowanyprzez niego dowdc i polecono mu nauczy sztuki wojennej stoosiemdziesit kobiet. Reszta naley do mnie. Nie posuchay mnie iumr."I nie baczc na otrzymany rozkaz kaza dla przykadu ci dwiekobiety, ktre sprawoway dowdztwo nad wojskiem. Po czym zastpije dwiema nastpnymi wedle starszestwa. Odtd kobiety skadnie iprzykadnie wykonyway jego polecenia, zwracajc si na lewo, naprawo, w przd, w ty, klkajc i powstajc wedle nakazanej musztry.
adna ju nie miaa wyda odgosu ani przepuci choby jednegouderzenia w bben.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
5/57
5
Wobec czego Sun Zi wysagoca do krla i powiadomigo: Teraz jukobiety swyszkolone i posuszne, gotowe pokaza swe umiejtnoci.Krl mgby zej, aby sprawdzi to i dokona przegldu. Monaprzejz nimi choby przez ogiei wod."Krl powiedzia: Niech generaodejdzie do swej gospody i odpocznie.Nie chc ido nich na przegld." Sun Zi owiadczy: Krl kocha sitylko w swoich sowach. Nie umie wprowadzaich w czyn."Wtedy Helu uwiadomi sobie, co potrafi Sun Zi jako dowdca, iwreszcie mianowago swym wodzem. Sun Zi rozgromi silne pastwoChu na zachodzie i wkroczydo stolicy Ying. Na pnocy zastraszyChii Qin. Jego to osignicia przyczyniy sido sawy krlestwa Wu.Yue Queshu powiada: Za bram Wu w miecie Wuxie, w odlegoci
dziesiciu li, znajdowasiwielki grobowiec Sun Zi."Nieco ponad sto lat po mierci Sun Zi urodzisipomidzy O i Zhuanniejaki Sun Bin. Byon potomkiem Sun Zi. Sun Bin i Pang Juan razemstudiowali wiedzwojskow. Pang Juan suy w pastwie Wei i krlHui powierzy mu stanowisko dowdcy. Uwiadomiwszy sobie, ezdolnociami nie dorwnuje Sun Binowi, Pang Juan chykiem wyprawiposaca i wezwago do Wei. Kiedy Bin przyby, Pang Juan zawistnieuknu przeciw niemu zmylone oskarenie, tak i Sun Binowi obcito
stopy i wypalono pitno na twarzy, po czym ukryto go z dala od oczuludzkich.Do Daliang przyby ambasador z Qi. Uznany za zbrodniarza Sun Binspotka si z nim potajemnie i porozumia. Ambasador Qi uzna go zakogoniezwykego i pokryjomu zabrado Qi.Spodoba si generaowi Tian Ji, gwnodowodzcemu w Qi, ktryprzyjgo jako gocia. Tian Ji czsto uprawiaz ksitami Qi hazard nawycigach koskich. Sun Bin zauway, e zaprzgi niezbyt si rni.Konie zaliczano do trzech klas, pierwszej, drugiej i trzeciej. Wobec tego
Sun Bin rzekdo Tian Ji: Postaw w tych zawodach. Twj suga sprawi,e wygrasz."Tian Ji zawierzymu i umwisiz krlem i ksitami, e postawi wtych wycigach tysic sztuk zota. Kiedy miazaoyte pienidze SunBin powiedzia: Wystaw trzeci swj zaprzg przeciw pierwszemu,najlepszy swj przeciw jego drugiemu, a swj drugi przeciw jego
najsabszemu." Odbyy sipotrjne zawody i chow pierwszych Tian Jinie wygra, ale wygradwa dalsze i tysic sztuk zota od krla. Po czym
Tian Ji przedstawiSun Bina krlowi Wei, ktry porozmawiaz nim osprawach wojskowych i powoago na oficera swojego sztabu.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
6/57
6
Pniej, gdy pastwo Wei uderzyo na Zhao, ci zwrcili si o pilnpomoc do Qi. Krl Wei chcia uczyni Sun Bina swymgwnodowodzcym. Sun Bin podzikowa i odmwi: Poniewabyem uprzednio skazacem, nie byoby to stosowne." Wobec tegodowdztwo otrzyma Tian Ji, Sun Bin mianowany zosta szefem jegosztabu.
Sun Bin podrowana wozie bagaowym i siedzc ukadaplany. TianJi chciapoprowadziwojska do kraju Zhao. Sun Bin powiedzia: Ktochce rozplatanamotane i powikane, nie chwyta caego kbka. Tak idla rozstrzygnicia walki nie apie siza halabardy. Uderzaj w miejscewysunite lub nie bronione. Pniej, gdy przeciwnicy doszli domartwego punktu, sytuacja sama sirozwie. Wei i Zhao teraz atakuj
si wzajemnie. Oddziay lekkozbrojne i uderzeniowe s w polu iniewtpliwie wyczerpane, w kraju zastarzy i sabowici swymczeni.Nie ma nic lepszego ni pomaszerowa szybko na Daliang,przechwytujc gwne drogi i szlaki, i uderzyna stolic, dopki nie jestbroniona. Wtedy Wei bdzie musiao ratowasi, odstpujc od walki oZhao. W ten sposb jednym uderzeniem przerwiemy oblenie Zhao izbierzemy owoce klski Wei."Tian Ji posucha tej rady z takim skutkiem, e armia Wei porzucia
Handan i ruszya do ataku na Qi pod Kuiling, gdzie wojska Weiponiosy dotkliwklsk.W pitnacie lat pniej Wei w przymierzu z Zhao napado na Han,ktre zwrcio sido Qi o pilnpomoc. Krl Qi rozkaza, aby Tian Jiwyruszyw pole i pomaszerowawprost na Daliang. Usyszawszy o tymPang Juan, gwnodowodzcy Wei, opuci Ha i powrci do swegokraju. Wojska Qi juprzekroczyy granici posuway sina zachd.Sun Bin zwrcisido Tian Ji: Wojska trzech krajw Qin zwyky byzajade, mne i majw pogardzie Qi. Uwaaj, e Qi to tchrze. Biegywojownik wemie to pod uwagi obmyli takstrategi, aby wyszo muto na korzy. Wedle Sztuki wojennejjeli armia dla zdobycia przewagiprze naprzd z odlegoci stu li, straci gwnodowodzcego, a jeeli zpidziesiciu li, wwczas tylko poowa wojsk dotrze do celu."Nastpnie rozkaza, aby po tym, jak armia Qi przekroczy granic iwtargnie do Wei, wykopa i zapali w pierwsz nocy sto tysicykuchennych ognisk, w drug noc pidziesit tysicy, a w trzecitrzydzieci tysicy.
Pang Juan maszerowatrzy dni i mwiogromnie zadowolony: Zawszebyem pewien, e wojska Qi to tchrze. Zaledwie trzy dni spdzili w
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
7/57
7
moim kraju i juponad poowa ich oficerw i onierzy ucieka."Wobec czego zostawi cikozbrojn piechot i wozy, forsownymmarszem ruszajc za nimi tylko z lekkozbrojnym oddziaemuderzeniowym. Sun Bin wyliczysobie, e Pang Juan wieczorem dotrzedo Maling. Droga do Maling jest wska, po obu stronach za s licznewwozy i przecze, nadajce sidla wojsk na zasadzki.Sun Bin obupikorz wielkiego drzewa i napisana pniu: Pang Juanumiera pod tym drzewem." Nastpnie po obu stronach drogi umieciwzasadzce najlepszych ucznikw swojego wojska z dziesiciomatysicami kusz i rozkaza, aby wieczorem, kiedy zobaczogie, wszyscyw niego strzelali. Pang Juan rzeczywicie przybytej nocy, a gdy ujrzapismo na drzewie, zapali pochodni, aby odczyta, co tam napisano.
Zanim skoczy, dziesitysicy kusznikw z Qi rwnoczenie posaostrzay i armia z Wei popada w skrajny zamt. Pang Juan nie wiedzcju, co pocz, podern sobie gardo i konajc powiedzia:Przyczyniem si wic do sawy tego otra." Wykorzystujc tozwycistwo Sun Bin cakiem unicestwiwojska Wei i pojmanastpctronu imieniem Shen, po czym wrcido Qi.Dziki temu Sun Bin zyska saw na caym wiecie i pokoleniaprzekazyway sobie jego strategi.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
8/57
8
Rozdzial
Wyliczenia wstpne
1) Sun-Tzu powiedzia:Wojna to sprawa o ywotnym znaczeniu dla pastwa, obszar ycia lub
mierci, droga do przetrwania lub zagady. Zagadnienie to trzeba wic
dokadnie rozpatrzy.
Kto kocha wojn, doprowadzi kraj do zniszczenia, kto poda
zwycistwa, doprowadzi go do niesawy. Wojny nie trzeba kocha i
zwycistwa nie trzeba poda. Dziaaj tylko wwczas, gdy warunki
dojrzay do zwycistwa.
2) Dlatego wynik wojny okrela pi podstawowych czynnikw i
porwnanie walczcych stron wedug ich si oraz siedmiu dalej
wymienionych skadnikw.
3) Pierwszym z tych czynnikw jest droga. Drugim niebo. Trzecim
ziemia. Czwartym dowdztwo. Pitym zasady.
4) Droga lub wpyw moralny sprawia, e ludzie myl tak samo jak
rzdzcy, wic pjdz nimi na ycie i na mier, nie bojc sijednego
ani drugiego.
Nikt nie sprawi, eby wojsko skutecznie walczyo, jeli kae mu si
walczy w niesusznej wojnie. Kiedy traktuje si ludzi dobrotliwie,
sprawiedliwie i godnie, pokadajc w nich ufno, armia bdzie
zjednoczona w duchu i wszyscy bd z radoci suy swym
dowdcom.
5) Niebo to dziaanie wiata i ciemnoci, dobrej i zej pogody, chodu
w zimie i w lecie, czyli prowadzenie dziaawojskowych zgodnie z
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
9/57
9
odmianami przyrody. Od przestrzegania tych warunkw zaley
zwycistwo.
6) Ziemia to pochyoterenu, odlegoi blisko, czy s atwe czy
trudne do przebycia, otwarte i bezpieczne czy zdradzieckie, do ycia
czy do mierci.
7) Dowdztwo to mdro, rzetelno i czowieczestwo, mstwo i
surowo.
8) W zasadach mieszcz si porzdek wojskowy i utrzymanie
dyscypliny, ustalanie dowdztwa, drogi zaopatrzenia w rzeczy
potrzebne wojsku.
9) Nie ma wodza, ktry syszao tych piciu czynnikach. Kto sobie
przyswoi, zwycia. Kto ich sobie nie przyswoi, przegrywa.
10) Dlatego, aby przewidziewynik wojny, oceniaj strony wedle tych
czynnikw i rozpatruj, co nastpuje:11) Ktry wadca susznie wytycza drog? Ktry dowdca wykazuje
wiksze zdolnoci? W ktrym wojsku lepiej wykorzystuje si stan
nieba i ziemi? Gdzie staranniej przestrzega si zasad i rozkazw?
Ktre wojsko mocniejsze...
12) Dziki lepszemu wyszkoleniu i uzbrojeniu onierzy i dowdcw?
Ludzie zwykle znajdujmierw tym, w czym snieporadni, ponosz
klski w tym, czego nie potrafi skutecznie zastosowa. Dlatego w
dowodzeniu wojskiem najwaniejsze jest przygotowanie.
13) W ktrym rzetelniej i bezstronniej rozdzielasinagrody i kary?
14) Wedug tego mog przepowiedzie, ktra ze stron odniesie
zwycistwo, a ktra poniesie klsk.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
10/57
10
15) Dowdca, ktry przestrzega moich wylicze, na pewno zwyciy.
Niechaj dowodzi. Dowdca, ktry ich nie przestrzega, na pewno
przegra. Trzeba sigo pozby.
16) Jeli dowdca pozna korzyci pynce z moich wylicze, niechaj
zapewni sobie korzystne pooenie, ktre sprzyja naszemu zwycistwu.
Rozumiem przez to gitko i najlepsze wykorzystanie okolicznoci
korzystnych dla zdobycia przewagi.
Wyliczanie korzyci i strat jest podstawwszelkich dziaawojennych.
17) Wojna to sztuka wprowadzania w bd.
18) Wic jeeli comoesz, udawaj, e nie moesz. Jeeli jestegotw,
udawaj bezczynno.
19) Bdc blisko, udawaj, e jeste daleko. Bdc daleko, udawaj, e
jesteblisko.
20) Jeeli wrg szuka swej korzyci, pokamu przynt, aby go zwabi.
Pomieszaj przeciwnika i wtedy uderzaj.
Sprawdzaj pooenie wroga, wysyajc niewielkie siy z dowdcniskiej
rangi, lecz odwanym. Obowizek jego nie na tym polega, eby wygra
bitw, lecz na tym, aby ponisniewielkporak.
21) Kiedy jest grony, przyczaj si i bdpodwjnie gotw. Kiedy jest
silniejszy, unikaj go.
22) Kiedy wpada w gniew, podbechtuj go.
23) Kiedy lkliwy i ostrony, pobudzaj go do zadufania.
24) Kiedy wypoczty, nkaj go i wyczerpuj.
25) Kiedy jednomylny, skcaj go.
26) Atakuj, kiedy nie jest na to przygotowany. Pojawiaj si tam, gdzie
on siciebie nie spodziewa.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
11/57
11
27) Oto strategia wiodca do zwycistwa. Lecz nie mona wszystkiego
przewidzie.
28) Kto dostatecznie obliczy pooenie na spotkaniu w wityni przed
bitw, ma przewag nad wrogiem. Kto j niedostatecznie obliczy,
ustpuje wrogowi. Komu z obliczenia wypadnie duo punktw, moe
wygra, a komu wypadnie mao, nie moe wygra. A cdopiero taki,
ktremu nic nie wypado? Po takim wyliczeniu wynik staje sidla mnie
jasny.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
12/57
12
RozdziaII
Prowadzenie wojny
1) Na og do prowadzenia wojny trzeba mie tysic lekkich wozwbojowych, tysic krytych skr cikich wozw taboru i sto tysicy
onierzy w pancernych pasach.
2) Przy zaopatrywaniu na odlegotysica li wydatki w kraju i w polu,
koszta przyjmowania doradcw i goci, materiaw takich jak klej i laka,
utrzymania wozw bojowych i uzbrojenia wynios tysic sztuk zota
dziennie. Dopiero gdy si ma takie pienidze, mona wystawi sto
tysicy wojska.
3) Przy tak ogromnej armii najwaniejsze jest szybkie zwycistwo. Gdy
wojna si przewleka, bro tpieje, ostrz si ami i duch upada. Sia
wyczerpuje siw obleganiu miast.
4) Kiedy armia wdaje si w przewleke dziaania, nie wystarczy na tozasobw pastwa.
5) Gdy bro stpi si i ostrza poami, zapawyganie, siy i skarb si
wyczerpi, ssiedni wadcy wykorzystajwasze cikie pooenie, aby
uderzy. Chobywtedy miadobrych doradcw, nie obrcisz wynikw
na swoja korzy.
6) dlatego syszy sio gupim popiechu w prowadzeniu wojny, lecz nie
znamy przypadku dziaa bojowych, ktre byyby udatne, jakkolwiek
przewleke.
Atak moe byniezbyt pomysowy, musi jednak byprzeprowadzony z
nadludzkszybkoci.
7) Bo nie zdarzyo sijeszcze, aby przewleka wojna przyniosa krajowi
korzy.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
13/57
13
8) Kto zatem nie umie poj, jakie zo kryje siwe wszczciu wojny, nie
potrafi te naleycie zrozumie, jak czyni to w sposb przynoszcy
korzyci.
Pierwszz reguwojskowych jest niechdo wojny.
9) Umiejcy prowadzi wojn nie potrzebuj drugiego poboru ani
dodatkowego zaopatrzenia z kraju.
10) Wyposaenie wojenne bior ze swego kraju, prowiant od
przeciwnika. Totewojsku wystarcza ywnoci.
11) Kraj biednieje od dziaawojennych przez dowoenie prowiantu zdaleka. Transport zaopatrzenia na due odlegoci wpdza ludno w
ubstwo.
12) W pobliu wojsk ceny staj si wygrowane. Ze wzrostem cen
wyczerpuj si zasoby ludu. Kiedy si wyczerpi, trzeba zwikszy
daniny i podatki na wojsko.
13) Sia zbrojna zuywa si w bitwach i zasoby wyczerpuj si.
Gospodarstwa w kraju popadajw ndz. Przepada siedem dziesitych
ich bogactwa. Szedziesitych z pastwowych zasobw odchodzi na
rozbite wozy, na zmczone konie, ha pancerze i hemy, strzay i kusze,
wcznie, halabardy i tarcze, woy pocigowe i cikie wozy
dostawcze.
15) Dlatego mdry wdz stara si wyywi swe wojska na koszt
wroga, bo jeden korzec ywnoci zdobytej na wrogu jest wart
dwudziestu korcw z kraju, a jeden cetnar paszy zdobytej na wrogu to
dwadziecia przywiezionych z kraju.
16) Tote bodcem do zabijania wroga jest pobudzenie swych ludzi
do wciekoci.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
14/57
14
17) A bodcem do grabienia dobytku wroga jest nastpujcy po tym
podziazdobyczy.
18) Jeeli wic podczas bitwy wozw bojowych zdobyto ich ponad
dziesi, daj nagrod tym, ktrzy zdobyli pierwszy. Wymie
chorgwie i znaki przeciwnika na wasne, wcz zdobyte rydwany do
swoich, obsadje i odelij do bitwy.
19) Jecw traktuj dobrze i dbaj o nich.
O wszystkich onierzy wzitych do niewoli trzeba si troszczy
wielkodusznie i szczerze, aby dali sinam spoytkowa.
20) Znaczy to: zwyciawroga i powikszaprzez to wasne siy
21) Dlatego na wojnie liczy si zwycistwo, a nie dugotrwae
dziaania. Tote wdz, ktry zna si na wojnie, rozstrzyga o losach
ludzkich i bezpieczestwie pastwa.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
15/57
15
RozdziaIII
Strategia zaczepna
1) Na og lepiej tak prowadzi wojn, aby zdobyte pastwozachowabez uszczerbku. Zniszczenie go jest gorszym rozwizaniem.
Nie dawaj nagrody za zabijanie.
2) Lepiej przechwyciwrogi puk w caoci nigo zniszczy. Lepiej
przechwyci wrog kompani w caoci ni j zniszczy. Lepiej
przechwyci wrogi pluton w caoci ni go zniszczy. Lepiej
przechwyciwrogsekcjw caoci nijzniszczy.
3) Dlatego sto zwycistw na stu bitwach nie jest szczytem
umiejtnoci. Szczytem umiejtnoci jest pokonanie przeciwnika bez
waki.
4) Tak wic najwaniejsze jest uderzenie w sam strategi
przeciwnika.
Kto jest wietny w rozwizywaniu trudnoci, czyni to, zanim
powstan. Kto wietny w pokonywaniu wrogw, zwycia, zanim
pojawi sizagroenie.
5) Na drugim miejscu stoi rozbicie jego sojusznikw.
6) Dopiero na trzecim miejscu rozbicie jego armii.7) A najgorsze jest obleganie twierdzy. Warowne miasta naley
atakowatylko wtedy, kiedy nie ma innego wyjcia.
8) Na przygotowanie oson i wozw oblniczych, broni i wszelkiego
wyposaenia potrzeba co najmniej trzech miesicy, na wykonanie
nasypw ziemnych wiodcych na mury potrzeba jeszcze co najmniej
trzech miesicy.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
16/57
16
9) A jeeli wdz nie opanuje swej niecierpliwoci i rozkae, aby
wojsko pio sina mury jak mrwki, jedna trzecia z niego wyginie,
nie zdobywszy miasta. Oto zgubne skutki oble.
10) Kto umiejtnie prowadzi wojn, zwycia nieprzyjacielskie
wojska bez bitwy, zdobywa miasta bez szturmowania ich, podbija
obce pastwa bez przewlekych dziaawojennych.
Do podbojw suy strategia.
11) Twoim celem powinno by zdobycie krainy podniebnej bez
adnego dla niej uszczerbku. Dziki temu wojska twe bd
wyczerpane, a mimo to w peni skorzystasz. Oto sztuka strategii
zaczepnej.
12) Tote jest zasad prowadzenia wojny: jeli masz dziesiciu na
jednego przeciwnika, wego w okrenie.
13) Jeli piciu na jednego, uderzaj.Jeli moje siy s pi razy wiksze ni przeciwnika, wyzywam go do
przodu, zaskakujgo z tyu, robiwiele haasu na wschodzie i uderzam
na niego od zachodu.
14) Jeli dwch na jednego, podziel swoje siy na dwoje.
15) Jeli siy srwne, mona wydamu bitw.
16) Kiedy ustpujesz mu liczb, umiej siwycofa.
Jeli nie dorwnujesz mu si, unikaj jego pierwszego natarcia. Pniej
zapewne zdarzy ci siwykorzystajakiesabe miejsce. Wtedy poderwij
sii zaciekle walcz o zwycistwo.
17) Ale jeli mu nie dorwnujesz, umiej siwymyka, bo sia maego
jest tylko upem dla silniejszego.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
17/57
17
18) Wdz to zazwyczaj osona pastwa. Jeli ta osona jest odporna,
pastwo na pewno bdzie mocne. Jeli osona jest wtpliwa, pastwo
na pewno bdzie sabe.
19) Wadc moe cign nieszczcie na swoje wojska trzema
sposobami.
20) Jeli kae wojsku i naprzd, nie wiedzc, e nie powinno i
naprzd, albo jeli kae wojsku wycofa si, nie wiedzc, e nie
powinno sicofa. Okrela sito jako sptanie wojska.
21) Jeli nie znajc sina wewntrznych sprawach wojskowych wcz
si w zarzdzanie nimi. Wprawia to dowdcw i onierzy w
pomieszanie.
Nie kieruje siarmiwedug etykiety.
22) Jeli nie znajc sina dowodzeniu wojskiem wyznacz dowdcw
tak jak urzdnikw, nie rozumiejc potrzeby stosowania rnychtaktyk w okolicznociach. Rodzi to nieufnou dowdcw i onierzy.
23) Jeli w wojsku panuje zamt i podejrzliwo, ssiedni wadcy
bd sprawia kopoty. To wanie znaczy: niead w armii prowadzi
do cudzego zwycistwa.
Kto niepewny celu, nie moe siprzeciwstawiwrogowi.
24) Tote istnieje piokolicznoci, w ktrych mona przewidywa
zwycistwo.
25) Zwyciy ten, kto wie, jak walczy, a kiedy nie walczy.
26) Zwyciy ten, kto umie dowodzi zarwno duymi siami, jak i
maymi.
27) Zwyciy ten, w czyich szeregach dowdcy i onierz pragntego
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
18/57
18
samego.
28) Zwyciy ten, kto roztropny i wyczekuje, kiedy wrg okae si
nieroztropny.
Stwrz niezwycion armi i czekaj na chwil, gdy wrg stanie si
podatny na cios. By przygotowanym zawczasu na wszystko
niespodziewane to najwiksza cnota.
29) Zwyciy ten, kto ma zdolnych dowdcw, do ktrych wadca si
nie wtrca.
30) Na tych piciu okolicznociach polega znajomo drogi do
zwycistwa.
31) Dlatego powiadam: Znaj wroga i znaj siebie, a choby stoczysto
bitw, nic ci nie grozi.
32) Kiedy nie znasz wroga, a siebie znasz, masz szansraz wygra, a raz
przegra.
33) Kiedy nie znasz ani wroga, ani siebie, pewne jest, e kada bitwa
okae sidla ciebie grona.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
19/57
19
RozdziaIV
Uformowanie
1) Za dawnych czasw ten, kto biegy w prowadzeniu wojny, najpierwczyni siniezwycionym i czeka, kiedy okae si, e przeciwnika
mona zwyciy.
2) Niezwyciono zaley od nas samych, ale podatno na klsk
zaley od przeciwnika.
3) Wynika z tego, e umiejcy walczy moe uczyni si
niezwycionym, lecz nie moe sprawi, aby wrg by niezawodnie
podatny na zadanie mu klski.
Mogzrobi to, co zaley ode mnie. Nie mogbypewien tego, co
zaley od przeciwnika.
4) Dlatego powiedziano, e zwycistwo mona przewidzie, ale nie
mona go wymusi.
5) Niezwycieonopolega na obronie. Moliwozwycistwa polega
na ataku.
6) Obrona znaczy, e brakuje nam siy. Atak znaczy, e siy mamy w
nadmiarze.
7) Kto biegy w obronie, kryje si
jakby pod dziewi
t ziemi
. Kto
biegy w ataku, uderza jakby z dziewitego nieba. Moe wic tak
obronisi, jak i odniecakowite zwycistwo.
8) Przewidywazwycistwo, ktre byle kto moe przewidzie, to nie
jest szczyt biegoci.
9) Nie jest to szczyt umiejtnoci, e ktowygrabitwi uznano go w
kraju podniebnym za mistrza. Udwignpuch jesienny to jeszcze nie
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
20/57
20
dowd wielkiej siy. Odrni soce od ksiyca to jeszcze nie
dowd wietnego wzroku. Usysze grzmot to jeszcze nie dowd
czujnego suchu.
10) Za dawnych czasw nazywano biegymi w sztuce wojennej tych,
co zwyciali, gdy zwycistwo byo nietrudne.
11) Dlatego bitwy mistrza sztuki wojennej nie s niczym
wyjtkowym, nie przysparzaj mu sawy za mdro ani chway za
mstwo.
12) On bowiem zwycia przez to, e nie popenia bdw. Nie
popenia bdw, to znaczy, e dziaa, kiedy ma zapewnione
zwycistwo. Zwycia wroga juzwycionego.
W planowaniu ani jednego ruchu bezuytecznego. W strategii ani
jednego kroku daremnego.
13) Totedowdca umiejcy walczyzajmuje pozycje, na ktrych niemoe by pokonany, i nie traci adnej sposobnoci, aby pokona
wroga.
14) Dlatego zwyciskie wojsko nie rusza do bitwy, dopki nie ma
zapewnionych warunkw do zwycistwa. Natomiast wojsko skazane
na klsknajpierw rusza do bitwy, a potem spodziewa siwygrywa.
Dowodzenie wymaga nade wszystko jasnego widzenia, jednomylnoci
armii, gbokiej strategii poczonej z dalekosinym planowaniem,
znajomoci pr roku i umiejtnoci rozpoznawania czynnikw ludzkich.
Albowiem wdz niezdolny oceniswe moliwoci lub zrozumiesztuk
praktycznego dziaania i gitkoci, kiedy zdarzy mu si sposobno do
ataku na wroga, bdzie szed jakby utykajc i wahajc si, rozgldajc
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
21/57
21
si na prawo i lewo, niezdolny do powzicia jakiego planu.
atwowiernie polegabdzie na niewiarygodnych raportach, wierzc raz
w to, a raz w tamto.
15) Kto umiejtnie prowadzi wojn, ten przestrzega drogi i prawa.
Dziki temu wada zwycistwem i klsk.
16) Skadnikami sztuki wojennej s: po pierwsze odlego, po drugie
pojemno, po trzecie liczba, po czwarte porwnanie, po pite
zwycistwo.
17) Miara odlegoci wynika z terenu.
18) Pojemnowynika z odlegoci, ocena liczby wynika z pojemnoci,
porwnanie si wynika z liczby, szans zwycistwa wynikaj z
porwnania si.
19) Tak wic zwyciskie wojsko to jakby jeden cetnar przewayjeden
gra. A wojska skazane na klskto jakby graprzeciw cetnarowi.
20) Dziki temu zwyciski wdz tak prowadzi swych ludzi do walki,
jakby spitrzone wody, nagle uwolnione, runy w ogromn przepa.
Na tym polega ich uformowanie.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
22/57
22
RozdziaV
Sia
1) Wielkimi siami kieruje si w zasadzie tak samo jak maymi. Rzecz
tylko w podziaach i liczbach.
2) Wielk liczb wojska dowodzi si tak samo jak ma liczb. Chodzi
tylko o formacje oraz ich znaki.
Gdy uywa siwielkich mas wojska, muszbyone szeroko rozrzucone,
gdzie uszy junie syszwyranie i oczy nie widz.
3) Aeby wojsko byo w stanie oprze si natarciu przeciwnika, nieponoszc klski, potrzebne sdziaania zarwno przez zaskoczenie, jak i
zwyke.
4) Wojska tak rzucone na wroga, jak arno uderza w jajko, to przykad
uderzenia peni w pustk.
5) W bitwie przewanie uywa si zwykych si, aby nawiza walk, a
nadzwyczajnych, aby zwyciy.
6) Moliwoci tych, ktrzy zyskali biego w uyciu si
nadzwyczajnych, snieskoczone jak niebo i ziemia, niewyczerpane jak
przepyw wielkich rzek i potokw.
7) Kocz si i zaczynaj na powrt, jak soce i ksiyc. Umieraj i
znowu rodzsi, jak cztery pory roku.
8) Tonw nie ma wicej nipi, lecz ukadanych z nich melodii jest tyle,
e mona ich suchabez koca.
9) Barw podstawowych jest tylko pi, ale z ich poczenia wynikaj tak
nieskoczone odcienie, e nie da siich wszystkich obejrze.
10) Smakw jest tylko pi, ale ich poczenia stak rozmaite, e nie da
siwszystkich posmakowa.
11) W bitwie stylko siy zwyke i szczeglne, ale z ich odmian wynikaj
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
23/57
23
niewyczerpane moliwoci.
12) Albowiem te dwie siy rodz jedna drug, jak ogniwa poczone w
krg bez pocztku i koca. Ktwyczerpie wszystkie ich moliwoci?
13) Kiedy wzburzona woda unosi gazy, to przez swj rozmach.
14) Kiedy uderzajcy z gry jastrzb razi swzdobycz, to dziki temu, e
dokadnie wymierzy.
Uderzaj na wroga tak prdko, jak sok uderza na swj up. Nieomylnie
amie grzbiet swej zdobyczy, bo wybiera waciwy moment na uderzenie.
Jego ruch jest wymierzony.
15) Tak i rozmach dobrze prowadzonej walki jest przemony, a uderzenie
cile wymierzone.
16) Ich moc jak w peni napitej kuszy, a wybrany moment jak zwolnienie
jej spustu.
17) W zgieku i wrzasku bitwa wydaje si bezadna, lecz porzdek musi
by zachowany. Wojska zdaj si kbi w kko, ale nie dadz sipokona.
18) Pozorny zamt bierze siz porzdku, pozorne tchrzostwo z odwagi,
pozorna saboz siy.
19) Porzdek od nieporzdku rni siorganizacj, odwaga od tchrzostwa
rni sirozmachem w dziaaniu, sia i sabornisiuformowaniem.
W sztuce wojennej nie ma ustalonych zasad. Ksztatuje si je zalenie od
okolicznoci..
20) Kto umie wprawia przeciwnika w ruch, zaskakuje go pozorami, na
ktre tamten idzie. Wabi go przynt, na ktrwrg sina pewno zapie.
Porusza go i nci, czyhajc na niego ze wszystkimi siami w zasadzce.
21) Wic kto biegy w prowadzeniu wojny, aby zwyciy, stara si
wykorzystasposobnona swojkorzy, a nie wymaga wszystkiego od
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
24/57
24
swych podwadnych.
22) Potrafi zatem dobratakich ludzi, ktrzy wykorzystajsposobno.
Dzielni potrafi walczy, ostroni broni si, a mdrzy doradza. W ten
sposb aden talent sinie marnuje.
23) Kto zrczny w obracaniu sytuacji na swoj korzy, umie wysya
swych ludzi do bitwy jak toczce sipnie i gazy. Na rwnym gruncie pnie
i gazy zwyky lee bez ruchu, a na pochyoci ruszaj z miejsca.
Kanciaste zatrzymujsi, okrge sitocz.
24) Otstrategiczna przewaga wojsk umiejtnie dowodzonych w bitwie
da si przyrwna do okrgych gazw staczanych z gry wysokiej na
tysic mil. To jest sia.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
25/57
25
RozdziaVI
Pustka i penia
1) Zazwyczaj ten jest wypoczty i gotw, kto pierwszy zaj polebitwy i oczekuje wroga. A znuony jest, kto przybypniej i od razu
rzuca sido bitwy.
2) Totebiegy w sztuce wojennej sprowadza wroga na pole bitwy, a
nie daje sijemu sprowadza.
3) Kto chce sprawi, aby wrg sam przyszed, zwabia go na jakie
uatwienie i korzy. Kto chce sprawi, aby nie przyszed, odstrasza
go za pomocszkd i przeszkd.
4) Kiedy wrg czuje si wypoczty, nkaj go. Kiedy najedzony,
spraw, aby godowa. Kiedy odpoczywa w spokoju, porusz go z
miejsca.
5) Pojawiaj siw miejscach, gdzie wrg musi popieszyz pomoci
gdzie najmniej siciebie spodziewa.
6) Przejdziesz tysic li nie mczc si, jeeli idziesz przez miejsca,
gdzie nie masz wroga.
7) Aby mie pewno, e zdobdziesz to, co atakujesz, atakuj to,
czego wrg nie broni. Aby mie pewno, e utrzymasz to, czegobroni, brotego, czego wrg nie atakuje.
8) Wic jeli umiesz atakowa, wrg nie wie, gdzie sibroni. Jeli
umiesz sibroni, wrg nie wie, gdzie atakowa.
9) Tak ulotny i nieuchwytny, e nie ma postaci. Tak cudownie
tajemniczy, e go nie sycha. Dziki temu staje si panem losw
swojego przeciwnika.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
26/57
26
10) Idzie naprzd nie spotykajc oporu, bo uderza w sabe miejsca
przeciwnika. Wycofuje sinie cigany, bo tak szybki, e nie mona go
zapa.
Przybywaj jak wiatr, odchodjak byskawica.
11) Kiedy zechcemy walczy, przeciwnik, choby go chroniy
wysokie mury i gbokie fosy, musi z nami walczy. Bo uderzamy na
to, czego on musi broni.
12) Kiedy chcemy uniknbitwy, wystarczy nakrelilinina ziemi.
Wrg i tak nie bdzie mgz nami walczy, gdyodcigamy go do
innych celw.
13) Jeli potrafimy okreli uformowanie przeciwnika, a wasne
ukry, to moemy siskupi, a on simusi rozproszy. Jeli skupimy
si w jednym miejscu, a wrg bdzie podzielony na dziesi,
uderzymy na niego w tym miejscu z przewagdziesiciu do jednego,czyli z przewag liczebn. Wtedy moemy uderzy w wielu na
jednego i le bdzie z tym, na kogo uderzymy.
14) Wrg nie moe wiedzie, gdzie zamierzamy wydamu bitw. Bo
jeli tego nie wie, musi byw pogotowiu w mnstwie miejsc. A gdy
on si szykuje w wielu miejscach, nam przyjdzie w dowolnym
miejscu pobiniewielu.
15) Wic jeli przygotuje siw zwikszonej liczbie z przodu, bdzie
mia sabe tyy, a jeeli z tyu, to bdzie wty z przodu. Jeeli
przygotowuje si z lewej, bdzie podatny na uderzenie z prawej, a
jeeli z prawej, bdzie sabszy po lewej. A jeli przygotuje si
wszdzie, to wszdzie okae siza saby.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
27/57
27
16) Zawsze bdzie saby, kto musi przygotowasiprzeciw wrogowi
zewszd. Zawsze bdzie silny, kto zmusi wroga, eby przygotowasi
przeciw niemu zewszd.
17) Jeeli znasz miejsce i dziebitwy, moesz pomaszerowado niej
choby tysic li. Ale jeli nie znasz miejsca i dnia bitwy, lewe
skrzydo twe nie zdoa pomc prawemu ani prawe lewemu, stra
przednia nie wesprze tyw ani tyy nie wesprstray przedniej. Tym
bardziej w przypadku, gdy posiki oddalone s o kilka, a nawet o
kilkadziesit li.
Biegli w wojnie muszwiedzie, gdzie i kiedy dojdzie do bitwy.
18) Chooceniam wojska z Yue jako liczne, czy przewaga ta okae
siskuteczna?
19) Powiadam wic, e do zwycistwa mona doprowadzi. Bo nawet
jeli wrg ma duo wojska, mona nie dopuci do tego, abyprzystpio z nami do walki.
20) Rozpoznaj wic plany przeciwnika, aby wykryich mocne i sabe
strony.
21) Sprowokuj go do dziaania i sprawd, na jakiej zasadzie ksztatuj
sijego poruszenia.
22) Zbadaj uksztatowanie jego si, gdzie mocne i gdzie wte,
rozpoznaj pole jego ycia i mierci.
23) Kiedy go sprawdzisz w potyczce, dowiesz si, gdzie ma nadmiar
siy, a gdzie niedostatek.
24) Dlatego szczyt uformowania wojska polega na tym, aby nie miao
ono widocznej formy. Kiedy jej nie ma, najsprytniejszy szpieg
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
28/57
28
niczego nie wykryje i nawet mdrzec nie zdoa niczego przeciw tobie
zaplanowa.
25) Chobym ujawni cibie zmienn strategi, wiodc do
zwycistwa, ludzie tego nie pojm. Wszyscy widz, jak odniosem to
zwycistwo, ale nikt nie rozumie, jak doszedem do uformowania,
ktre mi je przynioso.
26) Dlatego zwycistwa w bitwach nie dadz si powtrzy, bo
ksztatuj si one coraz to inaczej w odpowiedzi na niewyczerpan
rozmaitozmiennych okolicznoci.
27) Wojsko mona porwnado wody, bo jak woda nie trzyma sina
wyynach i poda w d, tak i wojsko unika peni si, a uderza w ich
pustk.
28) Jak woda szuka sobie drogi zalenie od terenu, tak i wojsko zda
do zwycistwa, unikajc mocnych punktw i wyszukujc sabe punktyprzeciwnika.
29) Jak woda zmienia swj przepyw zalenie od pochyoci terenu; tak i
wojsko nie ma staej taktyki.
30) Kto potrafi zwyciazalenie od zmian w sytuacji przeciwnika, o tym
powiadaj: boski.
31) Wrd piciu ywiow nie ma takiego, ktry by stale przewaa. Z
czterech pr roku adna nie trwa wiecznie. Soce bywa krtkotrwae i
dugotrwae, ksiyc ma swe ycie i mier. To istota bycia
nieprzeniknionym.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
29/57
29
RozdziaVII
Zmagania zbrojne
1) Zwyka kolejno wojny jest taka, e wdz otrzymuje rozkaz od
wadcy, gromadzi wojsko, mobilizuje ludno i zajmuje pozycje
naprzeciw wroga. Tworzy z armii harmonijnjednozgromadzonw
obozie. Rusza w pole i spotyka siz przeciwnikiem.
2) Nie ma nic trudniejszego ni zmagania wojenne. Ich trudno
polega na tym, aby krt drog zamieni w prost i przeciwnoci
obrciw korzy.
3) Czynisz wic drognieprzyjaciela krt, podsuwajc mu przynt
atwych korzyci. Moesz dziki temu wyruszy pniej ni on, a
dotrzedo celu wczeniej. Kto potrafi to sprawi, zna strategidrg
krtych i prostych.
Udawaj, e jeste daleko. Moesz wyruszy po nieprzyjacielu, aprzybyprzed nim, poniewaumiesz oceniai wyliczaodlego.
4) Takie dziaania wojenne mog by zarwno korzystne, jak
niebezpieczne.
5) Jeli dla osignicia korzyci wprawiasz w ruch wszystkie swoje
siy, nic na tym nie zyskasz.
6) Jeli dla osignicia korzyci porzucisz swj obz, stracisz
posiadane wyposaenie i zasoby.
7) Wic jeeli siodoy cikie uzbrojenie i ruszy jak najspieszniej,
nie odpoczywajc dniem ani noc, maszerujc z podwjnszybkoci
na odlegostu li, wszyscy trzej dowdcy dostansido niewoli. Bo
doborowe oddziay wyprzedzte sabsze, ktre zmczsii pozostan
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
30/57
30
w tyle, tak ina miejsce przybdzie tylko jedna dziesita wojska.
8) W forsownym marszu na odlego pidziesiciu Ii dowdca
stray przedniej na ogzostanie pobity i tylko poowa wojska dotrze
do celu. W forsownym marszu na odlego trzydziestu li dotr na
miejsce dwie trzecie.
9) Tak wic ginie wojsko, ktre nie ma cikiego wyposaenia, nie ma
paszy, nie ma prowiantu i nie ma zapasw.
Mury obronne z elaza nie stak wane jak ziarno i jado.
10) Kto nie zna zamiarw ssiednich wadcw, nie moe z gry
zawiera z nimi sojuszw. Kto nie zna przyrody gr i lasw,
niebezpiecznych urwisk i wwozw, bagien i moczarw, nie moe
prowadzimaszerujcych wojsk.
11) Kto nie korzysta z miejscowych przewodnikw, nie moe
wykorzystazalet terenu.12) Wojna opiera sina wprowadzaniu w bd. Posuwaj sinaprzd,
kiedy jest korzystne, rozpraszajc i skupiajc swe siy, zmieniajc
sytuacjna swojkorzy.
13) Bdszybki jak wicher, spokojny jak las, napastliwy i aroczny jak
ogie, niewzruszony jak gra, nieprzenikniony jak ciemno, nagy jak
piorun. Poruszaj si tak szybko, e wrg uderza w pustk. Nadchod
niepostrzeenie, odchodgwatownie. Poruszaj si, stojc w szyku. Jak
poar w stepie, nie zostawiaj ani jednej trawki. Jego sia nie da si
wymierzy, jak ciemno, oblicza jego nie da si wypatrzy. Jakby
chmura zakrya niebo i nie widatrzech gwiazd. Uderza jakby z nieba i
nie wiadomo, gdzie siprzed nim ukry.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
31/57
31
14) Kiedy grabisz wsie, rozdzielaj swe siy. Kiedy zagarniasz kraj, dziel
sizdobycz.
15) Rozwaza i przeciw, a potem ruszaj.
16) Zwycia ten, kto zna sztukpodchodzenia drogkrt, i prost. To
jest sztuka manewru wojennego.
17) Ksiga o kierowaniu wojskiem w bitwie powiada: Kiedy mwi,
nie sysz si, wic uywaj bbnw i gongw. Kiedy patrz, nie widz
si, wic uywaj sztandarw i proporcw."
18) Bbny i gongi, sztandary i proporce skupiaj na sobie oczy i uszyludzi, aby tworzyli jedno. Wtedy miaek nie pjdzie do przodu
samotnie, tchrz nie cofnie siw ty. To zasada kierowania duliczb
wojsk.
19) W walce nocnej uywa siwielu pochodni o bbnw, w dziedzinie
sztandarw i proporcw, aby podziaana oczy i uszy swoich i zmyli
nieprzyjaci.
20) Caej armii mona odebra ducha, a jej dowdcy mona odebra
serce.
Odpowiedzialnoza wojsko liczce milion ludzi spoczywa na jednym
czowieku. On wcza jego ducha. Jeli armia stracia morale, jej wdz
testraci serce.21) Z rana duch jest rzeki, w dzie wtleje, a pod wieczr myli
zwracajsiw strondomu.
22) Totebiegli w prowadzeniu wojny unikajwroga, gdy jego duch jest
rzeki, a uderzaj, kiedy zwtla. Tak siwykorzystuje stan ducha.
23) Zachowuj porzdek i czekaj, a wrg popadnie w rozprzenie.
Bd spokojny i czekaj, a wrg si stanie krzykliwy. Tak si
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
32/57
32
wykorzystuje opanowanie.
Spokojnych i stanowczych wypadki nie zniszcz.
24) Trzymajc siw pobliu pola bitwy czekaj na wroga nadchodzcego
z daleka. Odpoczywaj i czekaj na wroga zmczonego. Z wojskami
dobrze odywionymi czekaj na godnych. Tak si wykorzystuje i
zachowuje siy.
25) Nie uderzaj na wroga kroczcego pod sztandarami w cakowitym
porzdku. Nie rzucaj si na potn armiw szyku bojowym. Tak si
wykorzystuje zmienne okolicznoci.26) Sztuka wojowania polega wic na tym, eby nie uderzana wroga na
wroga znajdujcego sipowyej nas i nie ruszana niego, gdy ma za sob
wzgrze.
Idcemu z gry przybywa si.
27) Kiedy wrg udaje, e ucieka, nie cigaj.
28) Nie rzucaj sina jego doborowe oddziay.
29) Nie ykaj podanej ci przynty.
Ryba apczywa na przyntzostaje zapana. Wojska apczywe na przynt
zostajpobite.
30) Nie przeszkadzaj mu w powrocie do domu.
31) Otoczonemu wrogowi musisz pozostawijedndrogwyjcia.
Pokamu, ze istnieje bezpieczna droga ucieczki, i stwrz w jego umyle
wiadomo, e ma inne wyjcie nimier. Dopiero wtedy uderzaj.
32) Nie przypieraj wroga do muru.
33) Tak naley prowadziwojn.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
33/57
33
RozdziaVIII
Dziewizmiennych
1) Oglna zasada wojny jest taka, e dowdca otrzymuje od wadcy
polecenie, aby zgromadziwojska i zmobilizowaludnodo walki.
2) Nie obozuj na trudnym terenie.
3) Na wanych pograniczach zawieraj sojusze.
4) Nie zatrzymuj sina terenie odcitym.
5) Teren zamknity wymaga zaradnoci.
6) Na mierciononym terenie trzeba walczy.
Wprowad wojsko na teren, gdzie musiaoby zgin. Wtedy ludzie bd
walczysami za siebie.
7) Bywaj drogi, ktrymi i nie naley. Bywaj wojska, ktrych nie
naley atakowa. Bywaj miasta, ktrych nie naley zdobywa. Bywaj
tereny, o ktre sinie naley ubiega.
8) Bywajprzypadki, w ktrych nie naley sucharozkazw wadcy.
Jeeli s sprzeczne z czterema poprzednimi. Kiedy jest to celowe w
dziaaniu, wdz nie musi wiza si rozkazami wadcy. Wojsko to
zowrbne narzdzie. Walka jest przeciwna cnocie. Wdz to suga
mierci, nie majcy ani nad sobnieba, ani pod sobziemi, ani przed sob
wroga, ani za sob wadcy. Jeli widzisz waciw drog, dziaaj. Nie
czekaj na rozkazy.
9) Wdz dokadnie obyty z korzyciami dziewiciu zmiennych umie
posugiwasiwojskiem.
Wdz musi polegana swojej umiejtnoci kierowania sytuacjku wasnej
korzyci zalenie od okolicznoci. Ustalone reguy go w tym nie wi.
10) Wdz nie rozumiejcy, jakie korzyci wynikaj z dziewiciuzmiennych, nie potrafi wykorzysta zalet terenu, nawet jeeli z nim jest
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
34/57
34
obeznany.
11) Wdz nie znajcy sztuki dziewiciu zmiennych, nie potrafi
najskuteczniej wykorzysta swojego wojska, nawet jeli rozumie pi
korzyci.
12) Dlatego rozwaajc je, mdry wdz musi bra po d uwag czynniki
zarwno korzystne, jak niekorzystne.
13) Jeli dowdca w obliczu trudnoci w peni rozpatrzy czynniki
korzystne, potrafi wypeni swe zadania. Jeeli wszystko idzie dobrze, a
dowdca w peni rozpatrzy czynniki niekorzystne, potrafi unikn
niepowodze.
14) Ssiednich ksit mona sobie podporzdkowa, groc, e si im
wyrzdzi cozego.
Plany i pomysy, jak zaszkodziwrogowi, nie ograniczajsido jednej
metody.
15) Mona ich zaprzta, sprawiajc im cigle kopoty. Mona ich
zatrudnia, podsuwajc im obietnice korzyci.
16) Oto zasada prowadzenia wojny: nie polega na tym, e wrg nie
przyjdzie, tylko na gotowoci do odparcia go. Nie polegana tym, e nie
napadnie nas, tylko na zapewnieniu sobie takiej siy, ebymy nie mogli
bynapadnici.
Kiedy panuje spokj, nie zapominaj o niebezpieczestwie. Zawsze bd
w stanie pogotowia do walki. W gotowoci bojowej nie moe byluki.
Gdy wiat napawa sipokojem, czowiek wytworny ma u boku miecz.
17) Oto piniebezpiecznych wad u wodza.
18) Jeli uporczywie wyzywa mier, moggo zabi.
19) Jeli nade wszystko boi si o wasne ycie, moe dosta si do
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
35/57
35
niewoli.
20) Jeeli porywczy, da sipodpuci.
21) Jeli zbyt honorowy, mona go pohabi.
22) Jeeli zbyt sitroszczy o swoich ludzi, atwo go niepokoii drczy.
23) Te pito powane braki u wodza, w dziaaniach wojennych mog
spowodowanieszczcie.
24) Skutkiem tych saboci wojska stale ponoszklski, a ich dowdcy
tracycie. Trzeba o tym dobrze pamita.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
36/57
36
RozdziaIXWojsko w marszu
1) Oto na co baczy naley w rozmieszczeniu wojsk i ocenieprzeciwnika: Przekraczajc gry trzymaj sidolin, a obozy rozbijaj na
wysokich miejscach, twarzdo soca.
2) Uderzaj z gry. Nie atakuj pod gr.
3) Tyle o rozmieszczeniu wojsk w grach.
4) Przeprawiwszy siprzez wodzatrzymaj siw pewnej odlegoci
od rzeki.
5) Kiedy nacierajcy wrg przeprawia siprzez wod, nie spotykaj go
na samym brzegu. Lepiej pozwoli, aby poowa jego wojsk si
przeprawia, i wtedy uderzy.
6) Jeli chcesz wydabitw, nie spotykaj wroga tunad wod. Ustaw
si na wysokim miejscu twarz do soca. Nie zajmuj wobec niego
pozycji w dole rzeki.
7) Tyle o rozmieszczeniu wojsk nad rzek.
8) Sone bagna przechodjak najszybciej. Nie zwlekaj. Jeli spotkasz
nieprzyjaciela na rodku sonych bagien, musisz zaj miejsce tam,
gdzie trzcina i woda, a z tyu las.9) Tak rozmieszcza siwojska na bagnach.
10) Na rwninie zajmuj pozycje na otwartym terenie, ze
wzniesieniami po prawej stronie, pole bitwy majc przed sob, a za
sobteren bezpieczny.
11) Tak rozmieszcza siwojska na rwninie.
12) Oto cztery korzystne pozycje. Zapewniy one cesarzowi Huangdi
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
37/57
37
zwycistwo nad czterema wadcami.
13) Dla wojska lepsze s miejsca wysokie od niskich, pooone w
socu, a nie w cieniu. Miejsca, gdzie atwo o ywno i wod, aby
zaspokoi swe potrzeby, gdzie ludzie i konie mog wytchn i
odzyska siy, miejsca wolne od chorb. Takie warunki zapewni
zwycistwo.
14) Koo wzgrz, pagrkw, grobli i nasypw ustawiaj sipo stronie
sonecznej, prawstrondo zbocza.
15) Wszystko to jest korzystne dla wojska i zapewnia posuenie si
zaletami terenu.
16) Jeli ulewne deszcze padaj w grnym biegu rzeki i spywa
spieniona woda, chccy si przeprawi niech poczekaj, a woda
opadnie.
17) Gdzie srwce potoki, niebiaskie studnie, niebiaskie wizienia,niebiaskie sida, niebiaskie puapki, niebiaskie szczeliny w grach,
z takich miejsc czym prdzej uchodi nie zbliaj sido nich.
18) Trzymaj si od nich na odlego, a cigaj tam przeciwnika.
Staraj si, aby takie miejsca miaza sob.
19) Kiedy na skrzydach armii sniebezpieczne wwozy lub zatche
sadzawki pokryte trzcin i sitowiem, albo lasy grskie o spltanym
poszyciu, naley je dokadnie sprawdza, bo w takich miejscach
urzdza sizasadzki i ukrywa szpiegw.
20) Kiedy wrg jest zaczajony w pobliu, to znaczy, e polega na
zaletach terenu. Kiedy z daleka wyzywa cido walki, pragnie, aby
si posun do przodu. Kiedy ustawi si na rwnym gruncie, to
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
38/57
38
znaczy, e zajkorzystne dla siebie pozycje.
21) Poruszajce sidrzewa to znak, e wrg sizblia.
22) Kiedy w zarolach napotkasz mnstwo przeszkd z drzew i trawy,
to znaczy, e wrg chce cizmyli.
23) Ptaki podrywajce sido lotu to znak, e wrg czyha na ciebie w
zasadzce. Pierzchajce w popochu dzikie zwierzta to znak, e wrg
usiuje cizaskoczy.
24) Kurzawa stojca wysokim supem wiadczy o zblianiu si
wozw bojowych. Py cielcy si nisko i szeroko wiadczy o
zblianiu sipiechoty.
25) Kiedy py sipodnosi w rnych miejscach, to znaczy, e wrg
zbiera chrust na opa. Liczne i mae kbki kurzu tu i wdzie to znak,
e zakadajobz.
26) Gdy posowie nieprzyjacielscy przemawiajw uniony sposb, aprzygotowania sabn, to znaczy, e wrg szykuje sido natarcia.
27) Kiedy wrg przemawia wojowniczo i pokazuje, e rusza naprzd,
to znaczy, e zamierza odstpi.
28) Kiedy posowie przepraszaj, wrg chce odetchn.
29) Kiedy wrg nie doznaadnej poraki, a prosi o rozejm, to znaczy,
e coknuje.
Jeli kto bez powodu baga o rozejm, to z pewnoci dlatego, i
sprawy w jego kraju przybray zy obrt i zatroskany tym chciaby co
przedsiwzi, aby zyskanieco wytchnienia. Albo tewie, e nasze
pooenie jest podatne na to, co uknu, i chce rozproszy nasze
podejrzenia, proszc o rozejm. Po czym wykorzysta nasz brak
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
39/57
39
przygotowania.
30) Kiedy lekkie wozy bojowe ruszaj naprzd i ustawiaj si w
szyku, to znaczy, e wrg szykuje sido bitwy.
31) Gdy w oddziaach jego zaroio si i wozy bojowe stajw szyku, to
znaczy, e wrogowi przybywajposiki.
32) Kiedy cz nieprzyjacielskich si rusza naprzd, a cz si
wycofuje, to znaczy, e wrg chce cizwabi.
33) Kiedy jego onierze stoj wsparci o swoj bro, to znaczy, e
doskwiera im gd.
34) Gdy nosiciele wody sami pij, zanim jponiosdo obozu, to znaczy,
e wroga drczy pragnienie.
35) Kiedy nieprzyjaciel widzi sprzyjajc mu sytuacj, a mimo to nie
rusza, eby jnatychmiast wykorzysta, to znaczy, e jest wyczerpany.
36) Kiedy ptaki gromadz si nad obozowiskiem, to znaczy, e jest
puste.
37) Jeeli po nocy sychakrzyki, to znaczy, e wrg wpada w popoch.
38) Nieporzdek w wojsku wskazuje, e jego wdz nie cieszy si
powaaniem.
39) Kiedy sztandary i proporce s w cigym ruchu, znaczy to, e w
wojsku panuje rozprzenie.
40) Jeli oficerowie zoszcz si, to znaczy, e siy wojska s na
wyczerpaniu.
41) Gdy onierze karmi konie jagami, a sami jedz miso, gdy nie
odwieszaj garnkw i nie wracaj do namiotw, to znaczy, e s
doprowadzeni do ostatecznoci jak zbje.
42) Jeli onierze wcizbierajsiw mae grupki i szepc, to znaczy,
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
40/57
40
e armia nie ufa juswemu dowdcy.
43) Kiedy wdz prowadzi z onierzami dugie, dobrotliwe i uprzejme
rozmowy, to znaczy, e straciich zaufanie.
44) Jeli wdz zbyt czsto nagradza, to znaczy, e jest u kresu swych
moliwoci. Jeeli zbyt czsto karze, to znaczy, e pooenie jego stao
sirozpaczliwe.
Kiedy nagradzasz dobrych, zaczynaj od najniszych. Kiedy karzesz
zych, zaczynaj od najwyszych. Wdz powinien w swym postpowaniu
osignrwnowagmidzy wyrozumiaocia surowoci.
45) Jeli najpierw traktujonierzy brutalnie, a potem boj si ich, to
znaczy, e niedostwo signo szczytu.
46) Kiedy od wroga przychodz posowie z pojednawcz mow, to
znaczy, e chce zaprzesta walki. Ale jeeli wrg przez duszy czas
przeciwstawia si zajadle, a mimo to nie rusza do bitwy ani te nie
odstpuje, przygldaj mu sibardzo uwanie.
47) Na wojnie przewaga nie wynika z samej liczebnoci. Nie nacieraj
zbyt pochopnie.
48) Staraj si skupia wasne siy, mie jasne rozeznanie sytuacji
wroga i pene poparcie u swoich ludzi. To wystarczy. A kto niczego
nie przewidziai lekceway wroga, niewtpliwie zostanie przez niegoschwytany.
49) Jeli bdziesz karaonierzy, nim zapewnisz sobie ich oddanie,
stan si nieposuszni. Jeeli s nieposuszni, trudno si nimi
posugiwa. A jeeli bd ci oddani, lecz nie wymusisz dyscypliny,
nie bdsinadawado uytku.
50) Dlatego pozyskuj ich ludzkim podejciem, a zarazem wymagaj od
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
41/57
41
nich bezwzgldnej dyscypliny wojskowej. Dziki temu pozyskasz ich
wierno.
51) Jeeli w szkoleniu onierzy rozkazy snieugite, bdposuszni.
Jeeli rozkazy wydawane w toku szkolenia nie s stanowczo
wymuszane, nie bdposuszni.
52) Kiedy rozkazy dowdztwa s szanowane, dowdca i jego
onierze bdsinaleycie dopenia.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
42/57
42
RozdziaX
Uksztatowanie terenu
1) Zalenie od jego uksztatowania teren mona okreli jako
dostpny, wcigajcy, nieokrelony, ograniczony, urwisty lub
rozlegy.
2) Jako dostpny okrelamy teren, na ktry obydwie armie mog
wkroczy z rwn atwoci. Na takim terenie dobrze jest walczy
temu, kto pierwszy zaj wysze miejsce po stronie sonecznej i
zapewnisobie drogi zaopatrzenia.
3) Teren wcigajcy to taki, po ktrym atwo i, ale trudno powrci.
Jeli przeciwnik nie jest gotw, moesz go tam dopai pokona, ale
jeli jest gotw i od razu go nie pobijesz, trudno ci si bdzie
wydosta. To niekorzystne.
4) Teren jednakowo niekorzystny dla obu stron okrelamy jakonieokrelony. W takim terenie lepiej zachowa dystans, choby nas
wrg nci. Nie bierz przynty i wycofaj si. Jeli sam go zncisz, aby
wyszedw pdrogi, korzystniej bdzie na niego uderzy.
Na terenie, ktry nie zapewnia korzyci adnej ze stron, trzeba
wywabiprzeciwnika udajc odwrt, poczeka, awyjdzie poowsi
i wykonaatak przechwytujcy.
5) Kto pierwszy zajteren ograniczony, niech obsadzi go i oczekuje
wroga. Jeli uczyni to pierwszy, nie idza nim, chyba e zajmie go i
zamknie tylko czciowo.
6) Na urwistym terenie trzeba zaj pozycj wysoko po stronie
sonecznej i czeka na przeciwnika. Jeeli on to uczyni pierwszy,
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
43/57
43
wycofasi, a nie iza nim.
7) Na terenie rozlegym, kiedy wrg znajduje siw pewnej odlegoci,
przy siach mniej wicej wyrwnanych trudno go skonido walki, a
napieranie na niego nie jest korzystne.
8) Oto zasady dotyczce szeciu rodzajw terenu. Ich nadzwyczaj
dokadne rozpatrzenie jest podstawowym obowizkiem dowdcy.
9) Na wojnie moe sizdarzyucieczka, brak karnoci, rozprzenie,
zagada, chaos i pogrom. adna z tych szeciu klsk nie wynika z
przyczyn naturalnych. Wszystkie wynikajz bdw dowdcy.
10) Kiedy warunki strategiczne sdla obu stron takie same i atakuje
si dziesi razy liczniejszego przeciwnika, skutkiem tego bdzie
ucieczka.
11) Kiedy onierze smocni, a oficerowie sabi, skutkiem tego jest
brak karnoci.12) Kiedy oficerowie smocni, a onierze sabi, skutkiem tego jest
rozprzenie.
13) Kiedy wysi oficerowie wciekajsii nie przestrzegajkarnoci,
a dajc upust swej urazie, napotkawszy wroga rzucaj si na niego
samowolnie, tak i wdz nie zna siy swych wasnych wojsk,
skutkiem tego bdzie zagada.
14) Kiedy wdz okae si saby i nieudolny, a jego dowdztwo
niedbae, kiedy jego polecenia s niejasne, kiedy brak ustalonych
regudla oficerw i onierzy, a szyki sni to pionowe, ni poziome,
skutkiem tego jest chaos.
15) Kiedy wdz nie potrafi oceniprzeciwnika i maymi siami uderza
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
44/57
44
na wielkie, a sabymi na silne, kiedy nie wprowadza do dziaania
stray przedniej ani doborowych oddziaw, skutkiem tego musi by
pogrom.
16) Oto szezasad wskazujcych, kiedy armia zmierza do klski. Ich
znajomo jest podstawowym obowizkiem wodza i wymaga
dokadnego zbadania.
17) Korzystne uksztatowanie terenu jest pomocne w bitwie. Totedo
cnt gwnodowodzcego naley ocena nieprzyjaciela i stworzenie
warunkw prowadzcych do zwycistwa, takich jak wyliczenie
zagroe i odlegoci. Kto w bitwie ma pen znajomo tych
czynnikw, na pewno wygra, a kto walczy bez tej wiedzy, na pewno
bdzie pobity.
18) Jeeli pooenie jest zwyciskie, a wadca rozkazanie wszczyna
bitwy, wdz moe postanowi, e bdzie walczy. Jeli pooenie jesttakie, e nie moe wygra, a wadca rozkazawytoczybitw, wdz
nie musi go sucha.
19) Jeeli wdz idc naprzd nie szuka sawy, a odstpujc nie lka
si pewnej kary, lecz ma na celu wycznie obron swego narodu i
dobro wadcy, jest skarbem dla pastwa.
20) Bo troszczy sio swych onierzy jak o dzieci, a oni pjdz nim
w najgbsze wwozy. Bo dba o swoich ludzi jak o wasnych
ukochanych synw, wic pjdz nim na mier.
21) Ale jeli pobaa swym onierzom, a nie umie si nimi
posugiwa, jeli kocha ich tak, e nie potrafi wymusiposuszestwa
dla swych rozkazw, jeli w wojsku panuje rozprzenie, a on go nie
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
45/57
45
umie powcign, s jak rozpieszczone dzieci, z ktrych nie ma
adnego poytku.
22) Jeli wiem, e moi onierze mog uderzy na wroga, tylko nie
wiem, e wrg jest odporny na atak, moje szans zwycistwa
zmniejszajsio poow.
23) Jeli wiem, e wrg jest podatny na atak, tylko nie wiem, e moi
onierze sniezdatni do ataku, moje szanszwycistwa zmniejszaj
sio poow.
24) Jeli wiem, e wroga mona uderzyi e moi onierze sdo tego
zdatni, tylko nie uwiadamiam sobie, e nie powinienem atakowaz
powodu uksztatowania terenu, moje szans zwycistwa znw
zmniejszajsio poow.
25) Ot dowiadczeni w sprawach wojennych, kiedy ruszaj do
walki, nie popeniajbdw, a ich moliwoci pokonania wroga nicnie ogranicza.
26) Dlatego powiedziano: znaj przeciwnika i znaj siebie, a twoje
zwycistwo bdzie niechybne. Znaj niebo i znaj ziemi, a twoje
zwycistwo bdzie cakowite.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
46/57
46
RozdziaXI
Dziewiterenw
1) Jeli chodzi o wykorzystanie wojska, teren mona okreli jako
rozpraszajcy, atwy, sporny, otwarty, skupiajcy, odcity,
nieprzystpny, okrony i miercionony.
2) Gdy ksi walczy na swoim wasnym obszarze, znajduje si na
terenie rozpraszajcym.
3) Kiedy tylko troch wejdzie do kraju wroga, znajduje si na terenie
atwym.
4) Teren rwnie korzystny dla obu stron, ktokolwiek by go pierwszy
zaj, okrela sijako sporny.
5) Teren jednakowo dostpny dla obu stron okrela si jako teren
otwarty.
6) Teren pooony na zetkniciu kilku graniczcych ze sob pastw
nazywa siterenem skupiajcym. Kto pierwszy go zajmie, pozyska ca
krainpodniebn.
7) Kiedy armia wtargna gboko do kraju wroga, zostawiajc daleko za
sob wiele nieprzyjacielskich miast i miasteczek, jest na terenie
odcitym.
8) Kiedy armia przekracza gry, lasy, przepastne urwiska lub wwozy,bagna i mokrada lub jakiekolwiek miejsca trudne do przebycia, chodzi
o teren nieprzystpny.
9) Teren, do ktrego jest wskie dojcie, drogi wyjciowe krte i mog
ich atwo strzec niewielkie siy, ktre mogzwizanasze siy, chocia
wiksze, zwie siokronym.
10) Teren, z ktrego mona ujz yciem tylko rzucajc siz camoc
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
47/57
47
do walki, a mona zgin, jeeli si tego nie zrobi, okrela si jako
miercionony.
11) Nie wystpuj zatem do walki na terenie rozpraszajcym. Nie
zatrzymuj sina pograniczu.
12) Nie atakuj wroga zajmujcego teren sporny. Na terenie otwartym nie
daj siodci, lecz uwaaj, aby siy twe byy zwarte i niepodzielne.
13) Na terenie skupiajcym sprzymierzaj siz ssiednimi pastwami. W
gbi cikiego terenu uwaaj, abynie dopuszczasigrabiey.
14) Na nieprzystpnym terenie przyj do przodu. Na okronym dziaajdoranie. Na mierciononym walcz.
15) Za dawnych czasw ludzie uznawani za biegych w sztuce wojennej
uniemoliwiali wrogowi czno stray przednich i tylnych,
wspdziaanie duych i maych oddziaw, udzielanie wsparcia przez
lepsze oddziay gorszym, zblienie midzy zwierzchnikami a
podwadnymi.
16) Kiedy siy wroga si rozproszyy, przeszkadzano w ich
poczeniu, a jeli si poczyy, nie dopuszczano do stanicia w
szyku.
Podejmuj wiele dziaa mylcych. Daj si widzie na zachodzie i
pojawiaj siod wschodu. Zwabiaj go na pnoc, a uderzaj z poudnia.Doprowadzaj go do obdu i tak oszaamiaj, eby rozpraszaswe siy
w zamcie. Zaskakuj go atakujc z znienacka, gdzie nie jest
przygotowany. Uderzaj nagle uywajc oddziaw wyborowych.
17) Jeli byo to korzystne dla tych biegych dowdcw, ruszali do
walki, a jeli niekorzystne, trwali na miejscu.
18) Pytaj mnie: Jak mam sobie poradzi, jeeli chce mnie uderzy
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
48/57
48
wrg bardzo liczny i dobrze zorganizowany? Odpowiem: Zagarnij co
takiego, na czym mu szczeglnie zaley, a przychyli si do twoich
da.
19) Istot wojny jest szybko. Zajmuj to, do czego przeciwnik nie
zdydotrze. Posuwaj sidrogami, ktrych nie przewidzia. Uderzaj
tam, gdzie sinie zabezpieczy.
20) Oglne zasady najazdu stakie, e im gbiej wtargniesz na teren
przeciwnika, tym bardziej zwarte s twoje oddziay i tym mniej
prawdopodobne, e wrg cipokona.
21) Naley grabi yzny kraj, aby wojska miay pod dostatkiem
prowiantu.
22) Dbaj o wyywienie wojska. Nie mcz go bez potrzeby. Utwierdzaj
je w duchu jednomylnoci, dodawaj mu si. Przemieszczaj swe
oddziay i obmylaj strategitak, aeby wrg nie potrafiprzewidzietwych ruchw.
Pki wojsko nie doszo do wodopoju, dowdca nie mwi o
pragnieniu. Pki jado nie znalazo si na ogniskach, dowdca nie
mwi o godzie.
23) Rzucaj swe wojska w takie sytuacje, z ktrych nie ma odwrotu,
aeby wolay mierod dezercji. Bo kiedy twoi oficerowie i onierze
sgotowi umrze, czy mgbyoczekiwa, e dadzz siebie mniej ni
najwicej? Na skraju zagady nie bdsijubaniczego. Nie majc
sigdzie zwrci, stabdjak jeden m. W tej potrzebie nie uchyl
siod zaciekej walki.
24) Takie wojsko nie potrzebuje zachty do czujnoci. Spenia swe
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
49/57
49
obowizki bez przymusu, jest oddane swemu dowdcy bez adnych
stara i przestrzega dyscypliny bez nakazw. Zabro gada o
wrbach, pokres plotkom, a nie opuszczswych oddziaw ado
mierci.
25) Nasi onierze nie majw nadmiarze pienidzy, ale nie dlatego,
eby gardzili bogactwem. Nie liczna dugie ycie, ale nie dlatego, by
gardzili dugowiecznoci.
26) W dniu, gdy ka im ruszy w bj, zy siedzcych zwil im
konierz, zy lecych cieknim po policzkach.
27) Ale postaw ich w sytuacji bez wyjcia, a wykasiodwagnie
mniejszniZhuan Zhu i Cao Gui.
28) Biegy dowdca dziaa jak wz Changshan. Kiedy zadamu cios
w eb, uderza ogonem, kiedy w ogon, uderza bem, a kiedy porodku,
uderza i bem, i ogonem.29) Pytajmnie: Czy wojsko mona przyuczy, aby poczynao sobie
jak w z Changshan? Odpowiadam: Mona. Bo jakkolwiek
nienawidzsiludzie z Wu i Yue, ale przeprawiajc siprzez rzekw
odzi zaskoczonej wichur bd sobie pomaga, tak jak prawa do
pomaga lewej.
30) Nie wystarczy polega na sptanych koniach i zagrzebanych
koach wozw.
31) Waciwy sposb kierowania wojskiem to stara si, aby silni i
sabi osignli ten sam poziom odwagi, tak jak waciwe
wykorzystanie terenu polega na jak najlepszym spoytkowaniu jego
czci lecych wysoko i nisko. Ot biegy dowdca tak prowadzi
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
50/57
50
swe oddziay, jakby wid jednego czowieka za rk, ktry moe
tylko pjza nim.
32) Wdz musi by spokojny i nieprzenikniony, bezstronny i
opanowany, srogi w narzucaniu dyscypliny.
33) Umie zatkauszy i zasaniaoczy swoich oficerw i onierzy.
Wojsko moe mu towarzyszyw radoci z tego, co osignito, ale nie
w ukadaniu planw.
34) Nie pozwala uprawia zabobonw i uwalnia wojsko od
wtpliwoci. Dziki temu a do mierci nie bdzie groby z gry
przeznaczonych nieszcz.
35) Zmienia swj sposb dziaania i przeksztaca plany, aby ludzie nie
wiedzieli, co robi.
Stosowane poprzednio metody dziaania i plany, wczeniej ju
wykorzystane, trzeba wymieniana nowe.36) Zmienia miejsca obozowania i wybiera drogi okrne, aby nie
mona byo ich przewidzie.
37) W dniu, gdy prowadzi swe wojska do bitwy, jakby wspisina
wysoki mur i odtrcidrabin.
38) Wprowadza wojska gboko w kraj wrogich ksit i wtedy
zwalnia spust.
39) Pali okrty, rozbija garnki, pdzi swych onierzy jak stado owiec
raz tu, raz tam, eby nikt nie wiedzia, dokd zmierzaj.
40) Zbiera wojska i rzuca je tam, gdzie najniebezpieczniej.
41) Oto s powinnoci wodza. Rnice w stosowaniu si do
dziewiciu rodzajw terenu, zalety i wady dziaa zaczepnych i
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
51/57
51
obronnych, osobliwoci natury ludzkiej, wszystko to trzeba zbadajak
najdokadniej.
42) W oglnoci dziaania wojska w obcym kraju opierajsina tym,
e im gbiej wdaro sina teren nieprzyjacielski, tym bardziej trzyma
sirazem, a im pyciej, tym atwiej sirozprasza.
43) Kiedy opuszczajc swj kraj wojsko przekracza granic, jest to
miejsce odcicia si. Kiedy s odsonici z czterech stron, jest to
miejsce drg rozstajnych. Kiedy wtargnli gboko, to miejsce cikie,
a kiedy ni gboko, to miejsce atwe. Kiedy za wojskiem s
umocnione punkty oporu, a przed nim ciasne przejcia, to miejsce
okrone. Kiedy nie ma sigdzie zwrci, to miejsce mierci.
44) Ot na terenie rozpraszajcym dbam, aeby wojsko byo
poczone jednocicelu.
45) Na terenie pogranicznym skupiam je.
46) Na terenie spornym podcigam tyy.
47) Na terenie otwartym szczeglnie zwaam na obron.
48) Na terenie skupiajcym umacniam swoje powizania z
sojusznikami.
49) Na terenie cikim dbam o stae zaopatrzenie.
50) Na terenie trudnym posuwam sipo drogach.
51) Na terenie okronym zagradzam wejcia i wyjcia
52) Na terenie mierciononym moguwiadomiswoim ludziom, e
bd walczy na mier. Bo taka jest natura onierzy, i otoczeni
broni si, walcz w sytuacji bez wyjcia i w zagroeniu suchaj
rozkazw.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
52/57
52
53) Kto nie zna zamiarw ssiednich wadcw, nie moe z gry
sprzymierzasiz nimi. Kto nie zna uksztatowania kraju, gr i lasw,
niebezpiecznych wwozw, bagien i mokrade, nie moe tamtdy
prowadzi wojska. Jeli nie uyje miejscowych przewodnikw,
niezdoa wykorzystamoliwoci terenu. Wdz choby jednej z tych
rzeczy nie znajcy nie nadaje sina dowdc.
54) Kiedy wadca przewodzcy zwizkowi ksit napada na potne
pastwo, nie daje mu czasu na zgromadzenie si. Jego powaga i
wpyw nie dajwrogowi pozyskasojusznikw.
Kiedy atakujesz wielkie pastwo, wystarczy podzieli siy
przeciwnika, aby twoje wasne stay sianadto wystarczajce.
55) Wic nie walczy sio sojusze z innymi w krainie podniebnej i nie
umacnia u nich swej pozycji. Dla osignicia swoich celw wystarczy
powaga i wpyw, jakie ma u wrogw. Dziki temu zagarnia simiastai pustoszy pastwa.
56) Udzielaj niezwykych nagrd i wydawaj niezwyke polecenia, a
bdziesz miana zawoanie caarmitak, jakby jednego czowieka.
57) Przydzielaj wojsku zadania, lecz nie ujawniaj swych planw.
Posuguj si nimi dla osignicia korzyci, lecz nie mw o
niebezpieczestwach. Rzucaj ich w sytuacje groce mierci, a bd
walczy o ycie. Wysyaj ich w miejsca, skd nie ma wyjcia, a
przeyj. Bo tylko wojska postawione w takim pooeniu potrafi
klskobrciw zwycistwo.
58) Istota dziaawojskowych polega na udawaniu, e stosujesz sido
zamysw nieprzyjaciela.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
53/57
53
59) Kiedy je starannie rozpoznasz, naley skupiswe siy na wrogu i
zabi jego wodza, choby z odlegoci tysica li. To si nazywa:
dokonywacudw i osigacel w sposb przebiegy i pomysowy.
60) Z dniem wypowiedzenia wojny naley zamkn przejcia
graniczne, poama karby, zabroni spotykania si z wysannikami
wroga, w tajemnicy ustali strategi i z mwnicy witynnej
zarzdzawykonywanie tego, co postanowiono.
61) Gdy wrg uchyli drzwi, trzeba z tego czym prdzej skorzysta i
wpa tamtdy z wojskiem. Uprzedzigo w zagarniciu tego, co ma
dla niego warto, ale tak eby nie wiedzia, kiedy to nastpi.
62) Bd gitki w obmylaniu swych posuni, zawsze gotw
zmienia je zalenie od sytuacji przeciwnika, zanim postanowisz o
przebiegu i wyniku bitwy.
63) Dlatego bd z pocztku niemiay jak dziewica. A kiedy wrgosabi czujno i da ci wejcie, bdprdki jak zajc, eby wrg nie
zdyci siprzeciwstawi.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
54/57
54
RozdziaXIIAtak ogniowy
1) Jest pisposobw atakowania ogniem. Pierwszy to palenie ludzi,drugi zapasw, trzeci wozw i wyposaenia, czwarty skadw. Pity
to uywanie pociskw zapalajcych.
2) Aby posuysiogniem, trzeba go przenie.
3) Trzeba miezawsze pod rkrodki suce do zapalania ognia.
4) Do podpalania trzeba wybrastosownpori odpowiedni dzie.
5) Stosowna pora to susza i upa. Dzie jest odpowiedni, kiedy
ksiyc stoi w gwiazdozbiorach Ji, Bi, Yi albo Zhen, bo w tych dniach
zrywajsiwiatry.
6) Trzeba wybierajeden z piciu rodzajw ataku ogniowego zalenie
od zmieniajcych siwarunkw.
7) Kiedy ogiewybuchwe wrogim obozie, trzeba go czym prdzej
podtrzymaz zewntrz. Ale jeli u nieprzyjaciela panuje spokj, nie
piesz sii nie atakuj go.
8) Gdy poar signszczytu, ruszaj za nim, jeeli moesz. Jeeli nie
moesz, nie ruszaj si.
9) Jeeli mo
na obz nieprzyjacielski podpali
z zewn
trz, nie czekaj,
adostaniesz sido rodka, tylko wybierz odpowiedni czas i podpalaj.
10) Kiedy podpala siz wiatrem, nie atakuj pod wiatr.
11) Kiedy wiatr cigle wieje w dzie, w nocy ucichnie.
12) Armia musi zna pi rodzajw ataku ogniowego i stale si ich
wystrzega.
13) Kto pomaga sobie w ataku ogniem, jest bystry, kto pomaga sobie
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
55/57
55
powodzi, jest mocny.
14) Woda moe odgrodzi wroga, ale nie zniszczy jego zapasw i
wyposaenia.
15) Zwyciy w bitwie i osign swj cel, a pniej osignicia
tego nie wykorzysta, to dopiero klska. Jej nazwa brzmi:
marnotrawstwo przez opieszao.
16) Totemwi si: rozumny wadca przewidujco rozwaa sytuacj,
zanim rozpocznie wojn, a dobry wdz t sytuacj w peni
wykorzystuje.
17) Jeli pastwo nie odniesie korzyci, nie ruszaj do walki. Jeeli nie
jeste pewien zwycistwa, nie wyprowadzaj wojska. Jeli nie jeste
zagroony, nie wszczynaj bitwy.
18) Wadca nie moe rozptawojny, bo sizezoci. Wdz nie moe
rozpta bitwy, bo si obrazi. Ruszaj do walki tylko jeli na tymskorzystasz, inaczej nie rb tego. Gniew ostygnie, obraza przejdzie,
ale zniszczone pastwo sinie odrodzi, a zabici nie wrcdo ycia.
19) Dlatego wiaty wadca jest ostrony, jeli chodzi o wojn, a dobry
wdz nie dziaa pochopnie. Tak si zachowuje byt pastwa i cao
wojsk.
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
56/57
RozdziaXIll
Szpiegostwo
1) Kiedy wystawiono armiw sile stu tysicy i wysano jna wojnwodlegoci tysica li, wydatki ponoszone przez nard oraz nakady ze
skarbu wynios po tysic sztuk zota dziennie. Bdzie trwa cigy
niepokj w kraju i za granic, na drogach ludzie wyczerpani przez
obowizek przewozu, sprawy siedmiuset tysicy domostw w rozsypce.
2) Dwie armie mog przeciwstawia si sobie cae lata, eby
rozstrzygno zwycistwie w jednym dniu bitwy. Jeeli skpy dowdca
poauje tytuw, zaszczytw i paruset sztuk zota na wykrycie, jaka jest
sytuacja wroga, to z jego strony szczyt nieludzkoci. Kto taki nie jest
wodzem godnym swych onierzy, podpor dla wadcy ani panem
zwycistwa.
3) wiaty wadca i mdry dowdca, ilekro rusz si, zwyciaj
wroga. A przewyszaj zwykych ludzi tym, e wszystko wiedz
zawczasu.
4) Tego, e siwie zawczasu, nie mona uzyskaod duchw ani bstw,
ani z podobiestwa do przeszoci, ani z gwiezdnych wylicze. Mona
to uzyskatylko od ludzi, ktrzy znajsytuacjwroga. Do tego potrzeba
szpiegw.
5) Jest pi rodzajw szpiegw: miejscowi, wewntrzni, podwjni,
przeznaczeni na mieri na przeycie.
6) Kiedy dziaa rwnoczenie pirodzajw szpiegw, nikt nie zna ich
sposobw dziaania. Nazywa si ich boskim kbkiem. Dla wadcy to
istny skarb.
7) Miejscowi szpiedzy to zatrudniani przez nas mieszkacy obcego
5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf
57/57
57
kraju.
8) Wewntrzni szpiedzy to zatrudniani przez nas urzdnicy obcego
pastwa.
9) Podwjnymi szpiegami nazywamy nieprzyjacielskich szpiegw,
ktrych my zatrudniamy.
10) Szpiegami na miernazywamy tych, ktrym umylnie dostarczamy
faszywych wiadomoci, po czym ich ujawniamy i oni je przekazuj
wrogowi.
11) Szpieg na przeycie to taki, ktry wraca od nieprzyjaciela zwiadomoci.
12) Ze wszystkich ludzi bliskich dowdztwu aden nie jest z nim w
bardziej poufnych stosunkach nieli szpieg. Ze wszystkich nagrd
najbardziej hojne s te, ktre wypaca siszpiegom. Pord wszystkich
spraw nie ma bardziej tajnych nite, ktre dotyczszpiegostwa.
Recommended