Vlerësimi i ndikimeve dhe Menyja e Opsioneve të adaptimit...

IEc

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Përgjigja ndaj Ndikimeve të Ndryshimeve

Klimatike në Bujqësi në Evropë dhe Azinë

Qendrore :

Vlerësimi i ndikimeve dhe Menyja e

Opsioneve të adaptimit për Shqipërinë

James Neumann

Principal

3 Mars, 2011

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 2

Përmbledhje e këtij sesioni

1. Përmbledhje e shkurtër e rekomandimeve tona

2. Metodologjia dhe rezultatet e modelimit të kulturave bujqësore (Dr. Peter Droogers)

3. Metodologjia dhe rezultatet e vlerësimit të burimeve ujore (Dr. Kenneth Strzepek)

Pyetje dhe diskutime

4. Përmbledhje e konsultimeve me aktorët/fermerët për secilën zonë agroekologjike (Mr. Andrew Schwarz)

Pyetje dhe diskutime

5. Përdorimi i rezultateve të studimit (modelimit dhe përfshirjes se aktoreve) për të përcaktuar prioritetet e adaptimit për Shqipërinë

Diskutim i plote i rekomandimeve

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 3

Konsulentët kryesore të ekipit

• James Neumann, IEc, Menaxher Projekti

• Kenneth Strzepek, Univ. Colorado and MIT, Drejtor Teknik

• Peter Droogers, FutureWater, Modelues i kulturave bujqësore dhe burimeve ujore

• Andrew Schwarz, IEc, Ekspert i proceseve me pjesëmarrje

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 4

Objektivi i studimit

“të përmirësojë aftësitë e katër vendeve në Evropë dhe Azinë

Qendrore për të përfshirë adaptimet ndaj ndryshimeve klimatike

në politikat, programet edhe investimet në bujqësi.”

• Katër vendet janë:

• Shqipëria

• Moldavia

• Maqedonia

• Uzbekistani

• Strategjitë e përdorura:

• Rritja e ndërgjegjësimit për kërcënimin nga ndryshimet klimatike

• Analizimi i ndikimeve potenciale dhe opsioneve adaptuese

• Ngritja e kapaciteteve të aktoreve në nivel kombëtar dhe lokal

• Produkt kryesor i këtij projekti është një meny masash

adaptuese për sektorin e bujqësisë – përfshirë kulturat

bujqësore, burimet ujore dhe blegtorinë.

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Komponentët e studimit dhe ecuria e punës

5

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Metodat e modelimit

6

të dhëna klimatike

Skenarët klimatike

Modele të

proceseve fizike

Modelimi ekonomik

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 7

Baseline

2040s

Skenar me ndikim të ulet

2040s

Me ndikim mesatar

2040s

Me ndikim të larte

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 8

2040s

Ndikim i ulet

2040s

Ndikim mesatar

2040s

Ndikim i larte

Baseline

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 9

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Rekomandimet kryesore – Politika kombëtare

10

1.Të rritet aksesi i fermerëve ndaj njohurive dhe teknologjive të lidhura me ndryshimet klimatike nëpërmjet shërbimit këshillimor ekzistues.

2.Të përmirësohet kapaciteti dhe funksionimi i institucioneve hidrometeorologjike. Në çdo takim me fermerët pjesëmarrësit theksuan nevojën për kapacitete me të mira lokale për të dhënat hidrometeorologjike.

3.Të përmirësohet grumbullimi dhe shpërndarja e informacionit mbi tipet e tokave, potencialet kulluese, dhe përshtatshmërinë e kulturave bujqësore.

4.Të merren në konsideratë në politikat kombëtare masa qe nxisin bashkëpunimin midis fermerëve të vegjël, për të përmirësuar aksesin ndaj pajisjeve bujqësore, kapitalit dhe ujit.

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Përmbledhje e rekomandimeve kryesore për Zonat Agro-Ekologjike (ZAE)

11

1.Të përmirësohet infrastruktura e kullimit – fillimisht të

rehabilitohet rrjeti ekzistues aty ku është e nevojshme

2.Të kryhen kërkime për varietete të reja farash apo raca

bagëtish, të demonstrohen për fermerët

3.Të përmirësohet eficenca e përdorimit të ujit për ujitje –

shoqëruar me sigurimin dhe shpërndarjen e

informacioneve më të mira hidro-meteorologjike

4.Të optimizohet përdorimi i plehrave – shoqëruar me

trajnimin e fermerëve nga agjentet e shërbimit

këshillimor

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Pjesa II:

Diskutim i detajuar i Prioriteteve dhe

Rekomandimeve

12

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 13

Hartimi i menysë fillestare të opsioneve adaptuese

Merr në konsideratë konsultimet me aktorët dhe modelimin sasior, në një proces me pesë faza:

1. Realizohen vlerësime të përfitimeve neto në nivel ferme për opsionet adaptuese, duke përdorur të dhëna ekzistuese të disponueshme, renditja bazuar në përfitimet neto

2. Shtohet një klasifikim i dytë cilësor bazuar mbi rekomandimet e eksperteve të grupit tonë

3. Vlerësohet nëse ka ndonjë aspekt “fitim-fitim” për tu matur

4. Shtohet një klasifikim i tretë bazuar në konsultimet me aktorët

5. Konsiderohen opsione të tjera në nivel politikash kombëtare (p.sh., ndryshime në skemat e shpërndarjes se ujit) bazuar në vlerësime cilësore të kapaciteteve ekzistuese adaptuese

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Analiza e kostove-përfitimeve për rehabilitimin e

sistemit të kullimit në ZAE fushore

14

Kultura VA e të

ardhurave

VA e

kostove

VA Neto

Misri $29 to 56 $0.31 $28 to 56

Vreshtat $16 to 37 $0.31 $15 to 37

Domatet $19 to 31 $0.31 $19 to 31

- VA = Vlera aktuale

- Vlerësime në $000 US për hektarë

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Rekomandime të përgjithshme - Kombëtare

15

PERSHKRIMI I MASAVE

ADAPTUESE të

REKOMNADUARA

FUSHAT SPECIFIKE KU

PERQENDROHEN

KLASIFIKIMI

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO: ANALIZA

SASIORE

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO :

VLERESIMI I

EKSPERTEVE

POTENCIALI

“FITIM-

FITIM”

VLERESIMI

NGA

FERMERET

LOKALE

Përmirësimi i aksesit të

fermerëve ndaj

informacionit

nëpërmjet shërbimit

këshillimor

Varietetet e farave;

përdorim me eficient i

ujit

Larte Larte Larte Larte

Përmirësim i

kapaciteteve

hidrometeorologjike

Parashikime

afatshkurtra për

temperaturat dhe

reshjet

Larte (bazuar

në analiza

“break-even” –

kostot dhe

përfitimet janë

të njëjta)

Larte Larte Larte

Përmirësim i

informacionit bujqësor

për mbështetjen e

politikave

Tokat (tipet dhe

cilësitë kulluese),

Përshtatshmëria e

kulturave

Nuk është

vlerësuar

Larte Larte Nuk

përmendet

Sigurimi i incentivave

qe fermerët e vegjël të

aksesojnë pajisjet

bujqësore

Nuk është identifikuar

asnjë

Nuk është

vlerësuar

Nuk

përmendet

Potencialisht i

Larte

Larte

Nxitja e adaptimit të

sektorit privat

Farat, racat e

blegtorisë, veçanërisht

në tregjet

ndërkombëtare

Nuk është

vlerësuar

Potencialisht

i Larte

Larte Nuk

përmendet

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Zonat Agro-Ekologjike të Shqipërisë (ZAE)

16

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Rekomandime – ZAE fushore

17

PERSHKRIMI I MASAVE

ADAPTUESE TE

REKOMNADUARA

KULTURAT APO

LLOJET

SPECIFIKE KU

FOKUSOHET

ZAE FUSHORE

KLASIFIKIMI

PERFITIMI

EKONOMIK NETO:

ANALIZA SASIORE

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO :

VLERESIMI I

EKSPERTEVE

POTENCIALI

PER TE

NDIHMUAR

FERMERET ME

APO PA

NDRYSHIME

KLIMATIKE

VLERESIMI NGA

FERMERET

LOKALE

Përmirësimi i

infrastrukturës se

kullimit

Domatet, Misri,

Vreshtat, Gruri

3 për rehabilitimin

4 për sistem të ri

kullimi

Larte Larte Larte

Optimizimi i përdorimit

të plehrave

Domate,

Ullishta, Gruri

5 Nuk përmendet Larte Mesatar

Përmirësimi i sasisë se

ujit për ujitje për të

siguruar cilësinë e

mjaftueshme të ujit

Domate, Misër,

Shalqi

2, por i vlerësuar

vetëm në mënyrë

indirekte

Nuk përmendet Larte Larte

Përmirësimi i varieteteve

të kulturave bujqësore

Domate,

Vreshta, Gruri,

Misri, Shalqi

1 Mesatar Mesatar Larte

Kërkimi dhe përmirësimi

i racave të reja të

kafshëve

Viça për mish,

Pula

Panjohur Nuk përmendet Ulet deri

Mesatar

Larte

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Rekomandime – ZAE ndërmjetme

18

PERSHKRIMI I MASAVE

ADAPTUESE TE

REKOMNADUARA

KULTURAT

APO LLOJET

SPECIFIKE KU

FOKUSOHET

ZAE

NDERMJETME

KLASIFIKIMI

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO: ANALIZA

SASIORE

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO :

VLERESIMI I

EKSPERTEVE

POTENCIALI

PER TE

NDIHMUAR

FERMERET

ME APO PA

NDRYSHIME

KLIMATIKE

VLERESIMI NGA

FERMERET LOKALE

Përmirësimi i

infrastrukturës se kullimit

Misri, Gruri,

Vreshtat,

Domatet

3 për

rehabilitimin

4 për sistem të

ri

Larte Larte Larte

Optimizimi i përdorimit të

plehrave

Domatet,

Gruri, Misri

5 Nuk

përmendet

Larte Mesatar

Përmirësimi i eficencës së

aplikimit të ujit për ujitje

Misri 2 Nuk

përmendet

Larte Mesatar

Rehabilitimi i sistemit

ekzistues të ujitjes

Gjithë

kulturat e

ujitura

Mbase i Larte

në disa zona

Nuk

përmendet

Larte Larte

Përmirësimi i varieteteve

të kulturave bujqësore

Vreshtat,

Domatet, Misri

1 Larte Larte Larte

Kërkimi dhe përmirësimi i

racave të reja të kafshëve

Viça për mish,

Pula

Panjohur Nuk

përmendet

Ulet Larte

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Rekomandime – ZAE malore jugore

19

PERSHKRIMI I MASAVE

ADAPTUESE TE

REKOMNADUARA

KULTURAT

APO

LLOJET

SPECIFIKE

KU

FOKUSOHET

ZAE

MALORE

JUGORE

KLASIFIKIMI

PERFITIMI

EKONOMIK NETO:

ANALIZA SASIORE

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO :

VLERESIMI I

EKSPERTEVE

POTENCIALI PER

TE NDIHMUAR

FERMERET ME APO

PA NDRYSHIME

KLIMATIKE

VLERESIMI NGA

FERMERET

LOKALE

Përmirësimi i

infrastrukturës se kullimit

Domatet,

Misri,

Vreshtat,

Gruri

3 për rehabilitim,

4 për sistem të ri

Larte Larte Larte

Optimizimi i përdorimit të

plehrave

Domatet,

Ullishtat,

Gruri

5 Nuk

përmendet

Larte Nuk përmendet

Rehabilitimi i sistemit të

ujitjes

Domatet,

Misri

Mbase i Larte në

disa zona

Nuk

përmendet

Panjohur Larte

Përmirësimi i varieteteve

për rendimente me të larta

dhe rezistence ndaj

thatësirës

Domatet,

Vreshtat,

Misri,

Ullishta

1 Larte Mesatar deri Larte

(fokus në

rezistence ndaj

thatësirës)

Larte

Përmirësimi i varieteteve

për rezistencë ndaj

thatësirës

Molla Nuk është vlerësuar Larte Panjohur, por ka

mundësi i Larte

Larte

Kërkimi dhe përmirësimi i

racave të reja të kafshëve

Viça për

mish, Pula

Panjohur Nuk

përmendet

Ulet Larte

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Rekomandime – ZAE malore veriore dhe qendrore

20

PERSHKRIMI I MASAVE

ADAPTUESETE

REKOMNADUARA

KULTURAT

APO LLOJET

SPECIFIKE KU

FOKUSOHET

ZAE MALORE

VERIORE

QENDRORE

KLASIFIKIMI

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO:

ANALIZA

SASIORE

PERFITIMI

EKONOMIK

NETO :

VLERESIMI I

EKSPERTEVE

POTENCIALI

PER TE

NDIHMUAR

FERMERET

ME APO PA

NDRYSHIME

KLIMATIKE

VLERESIMI NGA

FERMERET

LOKALE

Përmirësimi i

infrastrukturës se kullimit

Misri, Vreshtat 3 për

rehabilitimin

4 për të ri

Mesatar Larte Larte

Optimizimi i aplikimit të

plehrave

Domatet,

Gruri, Misri

5 Nuk

përmendet

Larte Mesatar

Përmirësimi i varieteteve të

kulturave bujqësore

Vreshtat,

Domatet, Misri

1 Nuk

përmendet

Larte Larte

Masa për menaxhimin e

zonave qe përmbyten

të gjitha Nuk është

vlerësuar

Larte Larte Nuk përmendet

Kërkimi dhe përmirësimi i

racave të reja të kafshëve

Viça për mish,

Pula

Panjohur Nuk

përmendet

Ulet Larte

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Prioritetet dhe afatet e zbatimit

21

Opsionet afatshkurtër: opsionet e mëposhtme duhet të zbatohen ose të paktën të fillojnë të zbatohen brenda 1-3 viteve nga përfundimi i studimit:

• Sigurimi i parashikimeve të motit

• Shtimi i trajnimit mbi adaptimin ndaj ndryshimeve klimatike për të zgjeruar kapacitetet e shërbimit këshillimor

• Sigurimi i informacionit me të mire bujqësor për politikë-bërësit

• Përgatitja e masave për menaxhimin e tokës në zonat e rrezikuara nga përmbytja në Shkodër.

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Prioritetet dhe afatet e zbatimit

22

Opsione afatmesëm: Opsionet e mëposhtme duhet të

zbatohen apo të fillojnë zbatimin 4-10 vjet nga përfundimi

i këtij studimi, por ato kërkojnë studime të detajuara

inxhinierike dhe fisibiliteti qe duhet të konsiderojnë

efektet e ndryshimeve klimatike:

• Përmirësimi i infrastrukturës së kullimit

• Përmirësimi i infrastrukturës së ujitjes për të ruajtur sasinë

e mjaftueshme të ujit (dhe si rezultat edhe cilësinë)

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Prioritetet dhe afatet e zbatimit

23

Opsione afatgjate: Opsionet e mëposhtme kërkojnë një

kohë të gjatë deri në zbatimin e tyre dhe gjithashtu mund

të zbatohen më mirë me zbardhjen e skenarëve të

ndryshimeve klimatike:

• Krijimi i varieteteve rezistente ndaj thatësirës dhe

edukimi i fermerëve për menaxhimin e tyre

(përjashtim bëjnë varietetet e mollës tolerante ndaj

nxehtësisë në ZAE malore jugore, ku fermerët tregojnë

se kane pasur raste të humbjes se prodhimit nga vale

ekstreme të të nxehtit)

• Kalimi në raca bagëtish më tolerante ndaj të nxehtit

INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

Si e ndihmon ky studim Shqipërinë?

24

• Ndryshimet klimatike po ndodhin – edhe masat e shpejta ndërkombëtare nuk mund ta parandalojnë përkeqësimin e situatës

• Rreziqet nga ndryshimet klimatike nuk mund të trajtohen efektivisht dhe mundësitë nuk mund të shfrytëzohen efektivisht pa një planifikim të qartë

• BE nxit masat për përgatitjen dhe adaptimin ndaj ndryshimeve klimatike duke integruar adaptimet me efektivitet kostoje në Politikat e BE për Zhvillimin Rural

• Planifikimi duhet të përfshijë përputhjen e politikave bujqësore me ndryshimet klimatike, duke zhvilluar kapacitetet kryesore të institucioneve bujqësore dhe duke ngritur infrastrukturat dhe kryer investimet e nevojshme në nivel ferme – sipas rekomandimeve të këtij studimi!

IEcINDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED

617.354.0074