ZDRAVSTVENA NEGA U INFEKTOLOGIJI · 2020. 3. 20. · Bolnička infekcija (BI), odnosno infekcija...

ZDRAVSTVENA NEGA U INFEKTOLOGIJI

1

2

Bolnička infekcija (BI), odnosno infekcija povezana sa zdravstvenom zaštitom, infekcija je koja nastaje kod pacijenata tokom hospitalizacije u bolnici ili u nekoj drugoj zdravstvenoj ustanovi, a nije bila prisutna na prijemu, niti je pacijent bio u periodu inkubacije.

Bolničke infekcije se mogu javiti i kod osoblja.

B O L N I Č K E I N F E K C I J E

3

Jedna infekcija smatraće se bolničkom: ako je postala evidentna 48 časova posle prijema pacijenta

u bolnicu ili kasnije; ako se utvrdi da je povezana sa hirurškom intervencijom, a

ispolji se u toku 30 dana posle hirurške intervencije u slučaju da implantat nije ugrađen ili do tri meseca posle hirurške intervencije kada je ugrađen implantat;

ako se ispoljila posle otpusta pacijenta iz bolnice, a epidemiološki podaci pokazuju da je nastala u bolnici;

4

Jedna infekcija smatraće se bolničkom:

ako je nastala u novorođenčeta kao rezultat prolaza kroz porođajni kanal majke;

ako je nastala kod zdravstvenog radnika kao posledica rada u zdravstvenoj ustanovi, ili kod učenika ili studenata na praktičnoj nastavi;

ako je nastala kod posetilaca kao posledica njihovog boravka u bolnici.

5

RAZLOZI ZBOG KOJIH SU BOLNIČKE INFEKCIJE VELIKI PROBLEM I ZBOG KOJIH ĆE ONE TO I DALJE BITI

Veliki je broj bolesnika sa poremećajem imuniteta. Koriste se mnogobrojne invazivne procedure koje remete

prirodnu zaštitnu barijeru čovekovog organizma. veliki broj pacijentata u zdravstvenim ustanovama

onemogućava osoblju primenu svih mera prevencije BI, od kojih je posebno značajno izostavljanje higijene ruku;

Neadekvatni sanitarni protokoli u vezi sa uniformisanjem sterilizacije

Neadekvatna izolacija pacijenata Neracionalna upotreba antibiotika koja je dovela do

stvaranja rezistentnih sojeva mikroorganizama

6

Važnosti bolničkih infekcija ogledaju se u sledećem:

Kod obolele osobe, BI dodatno pogoršavaju i komplikuju osnovno oboljenje.

BI produžavaju bolničko lečenje.

BI povećavaju potrošnju antibiotika.

BI povećavaju ukupne bolničke troškove.

BI mogu biti uzrok smrti pacijenta.

Nije moguće iskoreniti BI.

Moguće je smanjiti stopu BI za 1/3.

Učestalost bolničkih infekcija 2018.

7

U odnosu na tip odeljenja:

1. Intenzivna nega

2. Urologija

3. Neonatologija

4. Hirurgija

5. Ortopedija/traumatologija

6. Ginekologija–akušerstvo

Izvor: Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović – Batut“: Izveštaj o zaraznim

bolestima u Republici Srbiji za 2018. godinu.

učestalost

Procentualni prikaz BI prema lokalizaciji u Srbiji u

2018. godini

8

Infekcije sistema za varenje 21,8%

Infekcije mokraćnog sistema 20,2%

Infekcije krvi 17,6%

Infekcije operativnog mesta 17,9%

Pneumonije 8,6%

Infekcije kože i mekih tkiva 3,3%

Infekcije sistema za disanje 3,2%

Ostalo 7,4%

Izvor: Institut za javno zdravlje Srbije „dr Milan Jovanović-Batut“ : Izveštaj o zaraznim bolestima u Republici Srbiji za 2018. godinu.

BOLNIČKO OSOBLJE

PACIJENTI

POSETIOCI REZERVOARI BOLNIČKIH INFEKCIJA

UČENICI

BOLNIČKA SREDINA

STUDENTI

9

PUTEVI PRENOŠENJA BOLNIČKIH INFEKCIJA

KAPLJIČNI PUT KONTAMINIRANE

RUKE

KONTAMINIRANI PREDMETI

ZAJEDNIČKE UPOTREBE

INOKULACIONI PUT

MEDICINSKI INSTRUMENTI ZA DIJAGNOSTIKU I

TERAPIJU

10

Pacijenti koji su u povećanom riziku za obolevanje

od bolničkih infekcija su:

11

1) operisani pacijenti;

2) imunodeficijentni pacijenti;

3) nedonoščad;

4) novorođenčad;

5) odojčad;

6) pacijenti starije životne dobi (> 65 godina);

Pacijenti koji su u povećanom riziku za obolevanje

od bolničkih infekcija su:

12

7) pacijenti sa opekotinama;

8) pacijenti u jedinicama intenzivne nege i terapije;

9) pacijenti na hemodijalizi;

10) pacijenti oboleli od infektivnih bolesti;

11) osobe sa invaliditetom i psihičkim bolestima.

Egzogeni faktori koji mogu usloviti nastanak bolničkih infekcija

13

Postojanje niza bolničkih ustanova i bolničkih odeljenja koji ne odgovaraju savremenim potrebama, a to su: nepravilna izgradnja bolnica, često korišćenje privremenih

objekata; nedovoljan broj izolatora; nedovoljan broj sanitarnih propusnika i WC kabina; bolesničke sobe sa mnogo postelja; nedovoljna osvetljenost; neadekvatan sistem zagrevanja i ventilacije.

Izvor: Maksimović M. Zdravstvena nega u infektologiji. Beograd: autorsko izdanje, 2006.

Egzogeni faktori koji mogu usloviti nastanak bolničkih infekcija

14

• nedovoljna stručna osposobljenost medicinskog kadra;

• nedovoljna kontrola medicinskog osoblja (koja često dolazi na posao sa oboljenjima poput kijavice, angine, bronhitisa, kožnih infekcija, dijareja i dr.);

• invazivna dijagnostika i terapija;

• nesprovođenje pravilne organizacije rada (npr. mešanje čistog i nečistog materijala);

• nepravilno, a ponekad i zanemarivanje sprovođenja mera dezinfekcije, sterilizacije i bakteriološke kontrole bolničke sredine;

Izvor: Maksimović M. Zdravstvena nega u infektologiji. Beograd: autorsko izdanje, 2006.

Egzogeni faktori koji mogu usloviti nastanak bolničkih infekcija

15

• upotreba složenih apatara za dijagnostiku i terapiju (aparati za dijalizu, anesteziju, respiratori i dr.)

• hirurške intervencije;

• plasiranje intravaskularnih katetera;

• plasiranje urinarnih katetera;

• neracionalna upotreba antibiotika.

Izvor: Maksimović M. Zdravstvena nega u infektologiji. Beograd: autorsko izdanje, 2006.

Mere u cilju smanjenja profesionalnog rizika medicinskih sestara

Primena sredstava lične

zaštite Imunizacija Edukacija

16

Primena sredstava lične zaštite

17

RUKAVICE

obavezno ih koristiti pri kontaktu sa krvlju, telesnim tečnostima, lediranom kožom i sluzokožom.

pravilno korišćenje rukavica predstavlja važnu meru zaštite od bolničkih infekcija.

Rukavice je neophodno promeniti između različitih procedura kod istog pacijenta i nakon kontakta sa materijalom za koji postoji mogućnost da je infektivan.

Rukavice treba skinuti odmah nakon završene aktivnosti oko pacijenta, kako ne bi došlo do kontaminacije površina i opreme i kako bi se ruke pripremile za rad sa narednim pacijentom.

Nakon skidanja rukavica potrebno je sprovesti higijenu ruku! Izvor: Mijović B, Bojanić J, Marić V, Stanić S. Hospitalna epidemiologija. Foča: Medicinski fakultet, 2019.

18

19

20

MASKE

štite i pacijente i zdravstvene radnike

Ukoliko se očekuje prskanje krvi ili drugih telesnih tečnosti, neophodno je pored maski nositi i zaštitu za oči, ili štitnik za lice, jer se tako štite konjuktive, sluzokoža nosa i usta.

Da bi zaštita korišćenjem maski bila efikasna neophodno je: • da maska prekrije nos i usta; • da se redovno menja; • ne držati masku u džepu, niti oko vrata; • nakon upotrebe masku odložiti u infektivni otpad; • ruke obavezno oprati i pre stavljanja maske i nakon skidanja maske

21

Medicinsku odeću i obuću čine mantil, bluza i pantalone, ili bluza i suknja, klompe.

Zaštitini mantil treba nositi da bi se zaštitila koža i sprečilo kontaminiranje radne uniforme prilikom izvođenja procedura, kada verovatno može doći do prskanja krvi ili drugih telesnih tečnosti, sekreta i ekskreta. Po obavljanju procedure treba skinuti zaštitni mantil i obaviti higijenu ruku.

Izvor: Mijović B, Bojanić J, Marić V, Stanić S. Hospitalna epidemiologija. Foča: Medicinski fakultet, 2019.

Najčešći akcidenti koji nose rizik od profesionalne infekcije kod medicinskih sestara

• ubodi na kontaminiranu iglu

• posekotine oštrim kontaminiranim predmetima (skalpel, igla...)

• mukokutani oblici izloženosti (prskanje krvi na kožu, sluznicu oka ili usne šupljine)

22

Imunizacija zdravstvenih radnika

23

Aktivna i pasivna imunizacija lica zaposlenih u zdravstvenim ustanovama protiv hepatitisa B

Aktivna imunizacija se sprovodi nakon provere imunizacionog statusa zaposlenog, kao i serološkog testiranja na specifična antitela (antiHBs antitela) u skladu sa Zakonom.

Ukoliko osoba ne poseduje dokaz o potpunoj imunizaciji (serija od 3 doze) protiv hepatitisa B ili nema podatak o imunitetu (nivo antiHBs antitela ≥10mlU/ml) treba da primi seriju od 3 doze vakcine u razmaku 0, 1 i 6 meseci i da sprovede serološko testiranje 1-2 meseca nakon poslednje (treće) doze vakcine.

Aktivna i pasivna imunizacija protiv hepatitisa B sprovodi se postekspoziciono kod lica zaposlenih u zdravstvu koja su imala akcident sa infektivnim materijalom Izvor: Institut za javno zdravlje „Dr Milan jovanović Batut“: Stručno metodološko uputstvo za sprovođenje obavezne i preporučene aktivne imunizacije stanovništva. 24

Aktivna imunizacija lica zaposlenih u zdravstvenim

ustanovama protiv gripa

U cilju redukcije obolevanja i odsustvovanja s posla lica zaposlenih u zdravstvenim ustanovama tokom sezone gripa, ali i sprečavanja prenošenja virusa sa osoblja na pacijente, sledeće osoblje se obavezno vakciniše svake sezone:

• zaposleni u ustanovama koji rade sa pacijentima koji su u visokom/posebnom riziku od komplikacija gripa

• zaposleni u ustanovama koji rade sa pacijentima uzrasta preko 65 • zaposleni koji boluju od hroničnih bolesti (kardiovaskularnih, plućnih, bubrežnih, metaboličkih, imunosupresija itd.),

Imunizacija se sprovodi jednom dozom vakcine godišnje, pred početak sezone gripa.

Izvor: Institut za javno zdravlje „Dr Milan jovanović Batut“: Stručno metodološko uputstvo za sprovođenje obavezne i preporučene aktivne imunizacije stanovništva

25

Aktivna imunizacija lica zaposlenih u zdravstvenim ustanovama protiv malih boginja, rubele i zaušaka

Lica zaposlena u zdravstvenim ustanovama koja nisu preležala ili nisu vakcinisana protiv malih boginja, rubele i zaušaka, u slučaju obolevanja mogu predstavljati izvor infekcije za pacijente, druge zaposlene, kao i osobe iz bliskog kontakta u populaciji.

Aktivna imunizacija MMR vakcinom je obavezna za sva lica zaposlena u zdravstvenim ustanovama koja su rođena 1971. godine i kasnije. Izvor: Institut za javno zdravlje „Dr Milan jovanović Batut“: Stručno metodološko uputstvo za sprovođenje obavezne i preporučene aktivne imunizacije stanovništva

26

Aktivna imunizacija lica zaposlenih u zdravstvenim ustanovama protiv malih boginja, rubele i zaušaka

Aktivnoj imunizaciji podležu:

• zaposleni koji rade u ustanovama/odeljenjima gde se pruža zdravstvena zaštita pacijentima koji su u visokom riziku od komplikacija od morbila, rubele i zaušaka,

• zaposleni koji nemaju podatak o potpunoj aktivnoj imunizaciji MMR vakcinom (dve doze) u dokumentaciji ili

• zaposleni kod kojih je serološki test na antitela protiv morbila, zauški ili rubele negativan. Izvor: Institut za javno zdravlje „Dr Milan jovanović Batut“: Stručno metodološko uputstvo za sprovođenje obavezne i preporučene aktivne imunizacije stanovništva

27

Edukacija medicinskih sestara

• Formalno obrazovanje i

• Neformalno obrazovanje – kroz kontinuiranu medicinsku edukaciju

28

29

Sestrinske intrevencije u sprečavanju nastanka bolničkih infekcija

Većina sestrinskih intervencija predstavlja rizik za nastanak

bolničkih infekcija. Među njima najznačajnije su:

• Primena urinarnog katetera (urinarne bolničke infekcije)

• Primena intravenskih kanila (bakterijemija)

• Primena veštačke ventilacije (pneumonije)

• Nepravilna bolnička higijena – pranje ruku, dezinfekcija, streilizacija, čišćenje, otklanjanje infektivnog otpada....

Izvor: Maksimović M. Zdravstvena nega u infektologiji. Beograd: autorsko izdanje, 2006.

30

Mere prevencije urinarnih infekcija povezanih sa urinarnim kateterom

• Edukacija sestara za adekvatno plasiranje i negu urinarnih katetera

• Kateterizacija samo kada je neophodna

• Naglasiti potrebu pranja ruku pre i posle rada sa kateterom

• Plasirati kateter upotrebom aseptične tehnike i sterilnog pribora

• Onemogućiti pomeranje urinarnog katetera nakon plasiranja

• Održavati zatvorenim drenažni sistem

• Onemogućiti vraćanje urina iz drenažne kese u odvodnu cev.

• Drenažnu kesu redovno menjati

• Drenažnu kesu držati u nivou ispod mokraćne bešike

• Ne preporučuje se ispiranje katetera i drenažnog sistema

• Manipulacije kateterom i sistemom za drenažu svesti na najmanju moguću meru (Dovoljna je dnevna nega mesta plasiranja katetera vodom i sapinom. Kod inkontinentnih pacijenata negu je potrebno ponoviti i više puta dnevno).

31

Mere prevencije nastanka bolničkih infekcija putem intravenskih katetera i kanila

Mogućnosti nastanka infekcije intravenskim kateterom i kanilom:

Prodorom bakterija sa kože preko spoljne površine katetera i kanile

Prodorom mikroorganizama kroz lumen katetera i kanila

Infekcijom iz krvi kod već postojeće bakterijemije i sepse.

Mere prevencije ovih infekcija su:

Uvođenje katetera u strogo aseptičnim uslovima

u strogo aseptičnim uslovima sprovođenje terapije putem katetera

zaštitu mesta uvođenja katetera sterilnim folijama ili suvom sterilnom gazom

čišćenje okolnog tkiva dezinfekcionim sredstvom – hlorheksidin

stalna kontrola krvnog suda

Izvor: Maksimović M. Zdravstvena nega u infektologiji. Beograd: autorsko izdanje, 2006.

32

Mere prevencije nastanka bolničkih pneumonija

1. Obučiti osoblje i sprovoditi epidemiološki nadzor.

2. Opremu za respiratornu terapiju, koja dolazi u kontakt sa sluzokožom,

sekretima, krvi, prvo mehanički očistiti i isprati, a zatim sterilisati i

izvršiti dezinfekciju visokog nivoa.

3. Nakon dezinfekcije opremu isprati sterilnom vodom i ostaviti je da se

osuši u izvrnutom položaju.

4. Menjati disajne cevi nakon 7 dana.

5. Ovlaživače puniti sterilnom vodom.

6. Prekinuti širenje bakterija sa osobe na osobu redovnom higijenom ruku

i korišćenjem rukavica.

Izvor: http://www.vma.mod.gov.rs/sr-lat/specijalnosti/centri/odeljenje-za-prevenciju-i-kontrolu-bolnickih-infekcija/preporuke

33

Mere prevencije nastanka bolničkih pneumonija 7. Služiti se aseptičnim tehnikama pri sukciji pacijenata na mehaničkoj

ventilaciji (sterilne rukavice, sterilni aspiracioni kateteri, korišćenje

sterilne vode za sukciju).

8. Menjati posude za sukciju za svakog pacijenta, redovno ih prazniti i

održavati.

9. Pacijenta na mehaničkoj ventilaciji staviti u „semirecumbent“ položaj

(uzglavlje je u odnosu na podlogu podignuto pod uglom od 30º - 45º).

10. Ne uzimati rutinski uzorke za mikrobiološke analize od pacijenata, ili

sa opreme za respiratornu terapiju

11. Ne koristiti preventivno antibiotke

12. Vakcinisati pacijente pneumokoknom polisaharidnom vakcinom i

vakcinom protiv gripa.

13. Vakcinisati zdravstvene radnike vakcinom protiv gripa.

Izvor: http://www.vma.mod.gov.rs/sr-lat/specijalnosti/centri/odeljenje-za-prevenciju-i-kontrolu-bolnickih-infekcija/preporuke 34

Preporučena literatura: 1. Maksimović M. Zdravstvena nega u infektologiji. Beograd:

autorsko izdanje, 2006.

2. Odsek za prevenciju i kontrolu bolničkih infekcija VMA. Preporuke. Dostupno na: http://www.vma.mod.gov.rs/sr-lat/specijalnosti/centri/odeljenje-za-prevenciju-i-kontrolu-bolnickih-infekcija/preporuke

3. Mijović B, Bojanić J, Marić V, Stanić S. Hospitalna epidemiologija. Foča: Medicinski fakultet, 2019

4. Izvor: Institut za javno zdravlje „Dr Milan jovanović Batut“: Stručno metodološko uputstvo za sprovođenje obavezne i preporučene aktivne imunizacije stanovništva. Dostupno na:

http://www.batut.org.rs/download/publikacije/SMU%20imuinizacija.pdf

35