7. andoni

EKOSISTEMAK

OSAGAIAK

EKOSISTEMA:Leku edo ingurune fisiko batek bertan bizi diran izaki bizidun guztiek eta horren arteko erlazinoek osotzen daben multzoa da.

INGURUNE FISIKOA: Ekosistema bateko izaki bizidunak bizi diran inguruari ingurune fisikoa esaten jako,eta urak aireak ,argiak tenperatureak eta organismoak mogitzen diran gainazalez osotuta dago.

ORGANISMO BIZIDUNAK: Ekosistema baten, era askotako izaki bizidunak bizi dira , eta espezietan populinazinotan eta komunitatetan banatzen dira.

ESPEZIEA:Ezaugarri berberak daukiezan izaki bizidunen multzoa da eta ezpezie berbereko izaki bizidunak euren artean ugaldu daitezke.

POPULIZAZINOA:Ekosistema berberean bizi diran espezie berbereko banakoen multzoa da. KOMUNITATEA: Ekosistema bateko populazino guztien multzoa da.

ELIKADURAREN ARABERAKO ERLAZINOA

Ekosistema baten elikagaia lortzeko erlazioek garrantzi handia daukie eta elika katea

adierazoten dira. Hainbat taldeetan salkaltzen dira

LEHENENGO MAILAKO EKOIZLEAK : Berdajaleak dira. Organismo ekoizlez elikatzen diranak.

BIGARREN MAILAKO KOTSUMITZAILEAK: Okelajaleak eta orojaleak.

DESKONPOSATZAILEAK:Beste izaki bizidun batzuen hondarrez elikatzen dira : ( Onddoak , bakterioak ).

ELIKA KATEAK: EKOSISTEMEN BARRUKO OINARRIZKO ERLAZINOAK ADIE-

RAZOTEN DAUZ.

EKOSISTEMEN BARRUKO ERLAZINOAK ESPEZIE BERBEREKO BANAKOEN ARTEKO ERLAZINOAK Populazino berbereko organismoen arteko hartuemonak lehian zein laguntzan

oinarritutako erlazinoak daukiez

LEHIAN : Oinarritutako erlazinoak espezie berbereko banakoak janaria, bikotekidea

edo argia lortzeko.

LAGUNTZAN: Oinarritutako erlazionoak populazino berbereko organismoak ehizarako. Ugaltzeko edo alkar babesteko alkartzen dira. * Elikagaia:Taldeak osotzen dabez ehizan * Ugaltzeko:Bikotekidea topatu behar dabe familia osatzeko * Babesteko: Animali batzuk talde handitan nahiz txikitan batzen dira: Saldotan, ardrak edo sardak.

ESPEZIE ARTEKO ERLAZINOAK Espezie desbardinetako banakoen arteko erlazinoak

HARRAPARITZAN: Espezie batentzat onugarria da eta bestearentzat kaltegarria.

LEHIAN: Espezie bientzat oinarritutako erlazinoak kaltegarriak dira

MUTUALISMOAN: Oinarritutako erlazinoak onugarriak dira espezie bientzat.

BIZKARROITASUNEAN: Oinarritutako erlazinoak ostalariarentzat kaltegarria da.

KOMENTSALISMOAN: Espezie batentzat onugarria da eta bestean es deutso ez kalterik ez mesederik egiten.

EKOSISTEMAK NAGUSIAKLEHARREKO EKOSISTEMAK

Urtean zehar daukiezan tenperatura eta ur nahiz argi kantitatea kontuan hartuta.

OIHANETAN: Bero handia eta euri asko egiten dau urte osoan.Mundua izaki aniztasun handieneko ekosistemea da.

BASO EPELA : Urtaro batetik bestera tenperatura eta hezotasun alde handiak daukiezan inguruen berezko ekosistema da.

BASAMORTUA: Euri gitxi .Basamortu batzuk beroak dira: bero handia egiten dauz egunez eta hotz handia gauez.Basamortu hotzetan: hotz handia egiten dau egunez zein gauez.

BEDARKARETAN: Bedarrak dira nagusi eta zuhaitz gitxi dagoz. * LARRAK: Tenperatura gozoa eta eura ugari. * SABANAK. Tenperatura beroa eta euria urtaro bakarrean. * ESTEPAK: Udan bero handia eta neguan hotz handia,Euri gutxi urte osoan

URETAKO EKOSISTEMAK

Uretako ekosistematan ibaietan , aintziretan, itsasoetan eta ozeanoetan, azalera osoa urez estalita dago.

UR GEZA: Ibaiak, aintzirak eta urmaelak ur gezako ekosistem dira. Besteak beste ,landark, arrainak, anfibioak eta ornobakoak bizi dira ekosistema horretan.

UR GAZIKO: Ozeanoak eta itsasoak. Algak, arrainak, ugaztunak eta ornobakoak bizi dira.sasoak dira.

MEHATXUPEAN DAGOZAN EKOSISTEMAK

GIZAKIEK ARRISKUAN JARTEN DABE EKOSISTEMAK

Giza jarduera batzuk eta gizakien jarrera ardurabako askok arrisu handia ekartzen deutsee planetako ekosistemei.

Basoetako suteek eta deforestazinoak: Basoak eta basoetako izaki bizidunak suntsitzen dabez.Suak basoa suntsitu ezkero, ehunka urte behar izaten dira erretako eremua lehengoratzeko.

Ekosistemetan espezie arrotzak: Hauek txertatzea oso kaltegarria izan daiteke aurrez ekosistema horretan bizi ziran espezieentzat. ( EUKALIPTOAK)

Urmaelak erabilteko: Urmaelak nekazaritzan , abeltzaintzan edo eraikuntzan erabilteko lehorteak hondatu egiten dauz ekosistemak.

Lurpeko urak neurri barik aterateak: ureztatzeko edo etxebizitzetan erabilteko.

Herri Beharrek: Hiri handiak eta autobideak.

KUTSATU: Keak eta zaborrak.

GIZAKIEK NATUREA BABESTEN DABE

Ekosistema babesteko premina asko neurriak hartzea beharrezkoa da.

Parke naturala edo Nazionala : Lege bereziak babestutako guneak dira. Gune honetan adituen zaintzapean gelditzen dira paisaia, animaliak eta

landarak.Debekatuta dago ezer eraikitzea eta mugak dagoz.

Neurriak babesteko: Animali edo landar espezie bat desagertzeko arriskuan dagoenean (ez ehizatzea eta ez ebaitzea ).

Pasaia berregiteko: Meatxe bat itxi eta gero ingurunea ahal dan neurrian lehengoratzeko.

Basobarritzeko: Sutea gertatu edo basoa batu eta gero espezie berberak landatzen dabez ingurunea lehengoratzeko.

OHITURA ONAK : Mendian zaborik ez botatea Papera eta plastikoa aurreztea