As viae romanas: camiños de latinidade

Vias e pontes: unha rede de

poder José M. Otero

“Non é posible concibir hoxe desde o punto de vista racional unha civilización como a romana e un imperio de semellantes

proporcións sen a arma estratéxica que supuxeron as calzadas.”

Isaac Moreno Gallo. Vías romanas. Ingeniería y técnicas constructivas

Música: The Doors

Camiños de latinidade

Tipos de vías: • viae militares: permiten un traslado rápido das tropas. (anchura 8 pés en tramos rectos e 16 en curvas)

• viae consulares: comunicacións  e comercio.

• viae vicinales: calzadas secundarias.

85.000 Km de poder

Restos Via XVIII no Xurés

As calzadas , viae, comunicaban entre si as cidades romanas.

A economía do Imperio Romano e o seu poder civilizador

dependían directamente das

calzadas.

REDE DE CAMIÑOS

A Roma chegaban un total de 372

vías, articuladas a partir de 20

calzadas principais.

Todos os camiños levan a Roma

Vias de HispaniaItinerario de Antonino

As principais vías romanas en Hispania

seguiron os fértiles vales do Ebro, Douro, Taxo,

Guadiana e Guadalquivir, a costa atlántica e a ruta

da costa oriental comercialmente moi rica

desde antigo.

Via Augusta

Vía

Atl

ánti

ca

Vía

da

Pla

taVia de Italia a Hispania

Vías romanas en Gallaecia

A Vía XVII, iniciada en torno ós primeiros anos da e.c.

comprendía, segundo o Itinerario de Antonino, as ”mansiones” de Salacia, Praesidium, Caladunum, Ad Aquas, Pinetum, Reboretum,

Compleutica, Veniatia, Paetavonium, Argentiolum e Asturica Augusta. 400 km.

Vía XIX , inaugurada no ano 11 da e.c., e entre as súas “mansiones” máis

importantes estaban Aquis Celenis (Caldas de Reis), Iria Flavia (Padrón), Lucus Augusti (Lugo) e Bergidum Flavium (Cacabelos). A máis longa de todas as do noroeste, 500 km. Unía as capitais dos tres conventos:

Bracara, Lucus, Asturica

Miliario XXXIV (Portela do Homem)

Via XVIIIComunicaba directamente os dous núcleos sociais máis importantes na España Citerior: Bracara e Asturica.

A Via XVIII polo Xurés

Campamento romano de AQVIS QVERQVENNIS, na via XVIII, perto de Bande.

HORREA

As pontes

• Arcos non apuntados.• Fábrica de sillares moi elaborados case sempre almofadillados.• Calzada de máis de 5 m. de ancho, de trazo horizontal ou

lixeiramente inclinada "pouco alombada".• Piares rectangulares desde a base, con tallamares triangulares

ou circulares adosados que se cortan antes de chegar ás varandas

PONTE ROMANA SOBRE O RÍO BIBEINA VÍA XVIII (PÓBOA DE TRIVES)

Ponte romana da vía XVII no río TámegaChaves (Portugal)

Construcción dunha vía

1º: Cavar regueiros, borrar os sendeiros antigos e afondar retirando a terra.2º: Reencher de novo o oco excavado e preparar un bo apoio para a parte

superior, a fin de que non ceda o chan e as pedras apretadas non teñan unha base falsa e insegura.

3º. Trabar o piso da vía, engadindo por ambos lados bordos e bloques punteiros…

Estacio, Silvas, 4, 3, 40-55

Trazado das calzadas : o agrimensor debuxaba o rigor , unha líña sobre o chan .

Coa groma , unha cruz de madeira con plomadas e un anel móvil, fixábanse os

ángulos mortos.

Seguidamente engadíanse pelouros con arxila ou area, rudus, logo

grava ,nucleus , e, para rematar, o pavimento de lousas, pavimentum, con

forma de diamante para que se afianzasen na grava e non se

desprazasen.

Excavábase unha trincheira e enchíase con unha capa de grava con morteiro,

statumen.

PAVIMENTO ENLOUSADO DA VÍA XVIII

Podían durar unha media dun século sen necesidade

de reparacións.

Cando a calzada atravesaba unha zona pantanosa os enxeñeiros fabricaban

un marco continuo de madeiros entrecruzados, afianzados con pilas

fincadas na terra.

En terreos pantanosos

Sobre este marco colocábanse lousas cimentadas con arxilas e

rematábase cunha capa de grava e canto rodado.

Para a construción desta ruta, Appio Claudio tivo que resolver varias dificultades,

comezando polos Pantanos Pontinos, que tiña que cruzar para chegar a Terracina, como

primeira etapa.

A VÍA APIA

4.50 m. ancho. A máis antiga vía militar (312 a.e.c.),

fermosa e ilustre. 540 km.

Vía Appia (Regina viarum):

Via Salaria 7.50 m. de ancho

Debe o seu nome á palabra latina que designa o “sal”, xa que era a ruta

utilizada polos sabinos  para transportar o sal

ata o Tiber. 

A Vía Popilia atravesaba un lamazal de 160 km.

No año 20 a.e.c. ergueuse en Roma o miliarium aureum, miliario de ouro, onde estaban marcadas as principais

cidades do Imperio e as súas respectivas distancias.

O transporte máis común era a raeda, un carro de luxo; o currus era un

vehículo de dúas rodas que se conducía a pé, o monachus de dúas rodas usado

polas mulleres, o carpentum carro pesado arrastrado por mulas e cuberto.

As cauponae eran establecementos

frecuentados por prostitutas, gandeiros e borrachos.

As mansiones eran pousadas reservadas a persoas cun salvoconducto especial (Cada 44-60 km). Eran unha parada na vía, normalmente establecida a

unha distancia conveniente da anterior e con frecuencia poseedora de atractivos tales como

paisaxe excelente, aguas termais, coincidindo cun núcleo habitado importante.

As mutationes eran as pousadas onde se podían cambiar os cabalos, mulas ou bois,

establecida normalmente cada catro ou cinco millas (milla romana = 1480 m.), polo que non contaba máis que con un cortello e a rústica

morada dos seus coidadores.

Itinerarium Provinciarum Antonini , Itinerario de Antonio, é un mapa de

estradas,  que Diocleciano no 290 e. c. ordenou realizar, inclúe bastantes

calzadas desde o punto de partida ata a súa chegada, identificaba as

mansiones e a distancia en millia passum.

Fin dos camiños

As vías romanas son unha mostra máis da romanización do imperio. Roma imponse non só pola forza, senón tamén pola civilización cuxo signo máis visible é a cidade, co seu plano urbanístico particular e a súa arquitectura específica. Esta urbanización e a construcción das calzadas non son máis que un dos moitos aspectos significativos do proceso de romanización. As conquistas romanas van acompañadas dunha gran obra pública que transforma os territorios anexionados ó imperio, extendéndose por toda a paisaxe, nivelando terras, construindo calzadas, tendendo pontes e sobre todo acueductos, necesarios para a vida urbana, a industria e o rego dos campos. Este dominio do home sobre a natureza necesitou de grandes obras de desecación de pantanos, drenaxe das terras húmedas, así como da utilización dos ríos para a navegación e a creación de portos marítimos seguros, con molles, almacéns e cisternas para as flotas de comercio e de guerra.

A OBRA PÚBLICA ROMANA

Mansio Aquae Querquennae