Otonom sinir si̇stemi

OTONOM SİNİR SİSTEMİ VE

ANESTEZİ

Doç. Dr. Şule AKIN

Başkent Üniversitesi Tıp FakültesiBaşkent Üniversitesi Tıp Fakültesi

Anesteziyoloji ve Reanimasyon ADAnesteziyoloji ve Reanimasyon AD

SİNİR SİSTEMİ

• Serebrospinal Sistem• Otonom Sinir Sistemi (OSS)

SEMPATİK SİNİRSİSTEMİ NON-KOLİNERJİK/

NON-ADRENERJİK SİNİR SİSTEMİ

PARASEMPATİK SİNİRSİSTEMİ

SİNİR SİSTEMİ

• Serebrospinal Sistem• Otonom Sinir Sistemi (OSS)

SEMPATİK SİNİRSİSTEMİ

PARASEMPATİK SİNİRSİSTEMİ

TORAKOLUMBAL KRANİOSAKRAL

Sempatik ve parasempatik

sinir sistemleri genel olarak tüm yapılarda

birlikte bulunur ve birbirlerini

dengelerler

Sempatik sistem;

Organizmanın alarm durumuna geçmesi, direnme ve korunma reaksiyonu vermesi gibi

durumlarda devreye girmektedir

SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ

• Sinir sisteminin duygularla hareket eden bölümü

• Korku, sevinç, heyecan gibi durumlarda aktive olur

• Kan basıncı artar• Kalp hızlanır• Sindirim yavaşlar• T1 L2 veya L3

    SAVAŞ ya da KAÇ!• Gözbebekleri genişler/büyür• Kalp hız ↑ , kan basıncı ↑ • Dolaşımdaki kan önemli organlara çekilir, iskelet

kaslarına ve kalp kaslarına daha fazla kan verilir• Terleme ↑ • Solunum yolları genişler ve solunum hızlanır• Kan şekeri ↑ • Sindirim sistemindeki ve idrar yollarındaki

sfinkterler kapanır

• Sempatomimetik etki: SSS nin tepkisini taklit eden etki

• Sempatolitik etki: SSS tepkisini bloke eden etki

• Katekolaminler: SSS ne benzer etkiler oluşturan endojen ve ekzojen maddeler

PARASEMPATİK SİNİR SİSTEMİ

• Sempatik sinir sistemini dengeleme görevi var• Uyarıları duyu nöronları ile merkezi sinir

sistemine getirir ve oluşan tepkileri motor nöronlarla effektör organlara götürür

• Liflerini kraniyal ve sakral sinirlerden alır• En önemli sinir lifleri 10. kraniyal sinir olan

“n.vagus” ve 2.-3. sakral sinir• Beyindeki gövde S2 ve S4

     DİNLEN ve SİNDİR !• Dinlenme anında enerji dengesinin

düzeltilmesini sağlar• Sempatik uyarıların eski haline dönmesini sağlar• Kalbin yavaşlamasını, solunum yolunun ve göz

bebeklerinin eski haline dönmesini sağlar• Tükürük ve barsak salgıları ile barsak

hareketlerini ↑• Eğer kişinin korkusundan kaçmak ya da

korkusunu yenmek için çıkış kapısı yoksa: parasempatik etkiler artar; idrar ve dışkı üzerindeki kontrolü kaybolur

• Parasempatomimetik etki: PSS tepkisini taklit eden etki

• Parasempatolitik (Antikolinerjik) etki:

PSS tepkisini bloke eden etki

KOLİNERJİK ve ADRENERJİK etkiler• : 

• KOLİNERJİK: Somatik sinir sisteminin parasempatik postgangliyonundaki sinirlerden asetilkolin (Ach) olarak salgılanan uyarıları ileten hücreler (nörotransmitter)

• Asetilkoline duyarlı reseptörlere KOLİNERJİK RESEPTÖR denir

• ADRENERJİK: OSS’NİN genellikle sempatik postgangliyonlarından E (epinefrin/adrenalin) ya da NE (norepinefrin/noradrenalin) olarak salgılanan uyarıları ileten hücreler

• Çoğu sempatik postgangliyalardan NE, Adrenal medulladan ise hem E hem de NE salgılanır

• Norepinefrine duyarlı alıcılara ADRENERJİK RESEPTÖRLER denir

ADRENERJİK RESEPTÖRLER:

• α1 ; düzkaslardadır, kasılmaya neden olur,

• α2 ; arteriyollerdedir, vazokonstriksiyona neden olur, kan basıncını yükseltir

• β1 ; koroner damarlardadır, vazodilatasyona neden olur; + inotropik, + dromotropik, +kronotropik etki yapar

• β2 ; akciğerlerdedir, bronkodilatasyona neden olur, oksijenlenmeyi artırır

• Dopaminerjik; Böbrek, mezenter, koroner ve serebral damarlarda

KOLİNERJİK RESEPTÖRLER:

1. Nikotinik: İskelet kaslarını uyarır

2. Muskarinik: Çizgisiz kasları, kalp kasını ve salgı bezlerini uyarır

M1: sinir sisteminde

M2: kalpte

M3: düz kaslarda

OTONOM SİNİR SİSTEMİNE İLAÇLARIN ETKİSİ

?

ADRENERJİK SİSTEMİ ERKİLEYEN İLAÇLAR

ADRENERJİK AGONİSTLER• Adrenalin• Noradrenalin• Dopamin• Fenilefrin• Efedrin• Dobutamin• İzoprenalin

ADRENERJİK SİSTEMİ ERKİLEYEN İLAÇLAR

ADRENERJİK ANTAGONİSTLER• α - Adrenerjik Reseptör Antagonistleri

Fenoksibenzamin

Fentolamin

Tolazolin

Prazosin

• β - Adrenerjik Reseptör AntagonistleriPropranolol

Metaprolol

Esmolol

Labetolol

ADRENALİNKOŞUL DOZ

• Sıvı solüsyon → 1/1000 (1.0mg/ml) → 1/10000 (0.1mg/ml)

• β agonist etki → 0.005-0.02 µg/kg/dk• Vazopressör etki → 0.01-0.1 µg/kg/dk• Anaflaksi → 0.2-0.5 mg, SC veya İM.• Anaflaktik şok → 500ml çözücü içine 1 mg

adrenalin eklenip 1ml/dk hızında verilir.

• KPR sırasında → 1 mg iv bolus dozunda verilir. 3 dakikada birtekrarlanır.

DOPAMİN

• Kardiyojenik ve sirkülatuvar şok • Oligürik böbrek yetmezliği • 2-20 µg/kg/dk infüzyon

DOBUTAMİN

• Sistolik kalp yetmezliğine bağlı düşük kardiyak debi

• Hipermetabolik septik şok• 2-20 µg/kg/dk infüzyon

EFEDRİN

α ve β reseptörleri uyaran indirekt etkili sentetik nonkatekolamin

Endojen norepinefrin salınımını ↑ Kalp hızı ve kan basınçları ↑ Özellikle rejyonal anestezide hipotansiyonun

kontrolünde 5 – 25 mg bolus

β-RESEPTÖR BLOKERLERİ

• Noradrenalinin ve adrenalinin kompetitif antagonisti

• Sempatik tonüsü ↓

β BLOKERLERİN KULLANIM YERLERi1. Hipertansiyon2. Angina tedavisi3. Supraventriküler taşiaritmi tedavisi4. İdiopatik subaortik stenoz ve fallot tetralojisi5. Akut MI tedavisi ve infarktüs sonrası proflaksi 6. Kronik açık-açılı glokom7. Migren8. Hipertiroidi9. Portal hipertansiyon

10. Esansiyel tremor

SANTRAL ETKILI SEMPATOLİTİKLER (SANTRAL α2-AGONİSTLER)

Klonidin Deksmedetomidin

ANESTEZİNİN OTONOM SİNİR SİSTEMİNE ETKİSİ

?

• Modern inhalasyon ajanları ile sempatik aktivite üzerine olan etkiler ↓

• İntravenöz ajanlarla indüksiyon sonrası kan basıncı ↓ , kalp hızı ↑

• Ketamin?• Trakeal entübasyon?• Nöromüsküler blokerler?• Postoperatif dönem?