3 . B Ö L Ü M Ö R N E K L E M E K U R A M I

SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

ÖRNEKLEME KURAMI

Araştırmalar çoğunlukla belli parametreleri kestirim amacıyla yapılırlar.Parametreye iki şekilde ulaşılır;

1-) Evrenin tamamı üzerinde gözlemde bulunulur

2-) Evrenden temsili bir örneklem çekerek onun üzerinde gözlem yapılır,sonrada ulaşılan değerlere göre örneklemin parametreleri gözlemlenir.

Birinci yol pahalı ve zamanla değerlerin değişeceği düşünüldüğü için pek tercih edilmez.

Örneklem-Örnekleme

Örneklem,evrenin temsili kümesidir.Örnekleme ise bir bütünün kendi içinden seçilmiş bir parçasıyla temsil edilmesidir.

Örneklemin temsilliliği onun yansız olarak (random) seçilmesine,evrendeki birimlerin benzeşliğine,örneklemin belli bir büyüklüğüne sahip olması gibi belli özelliklere bağlıdır.

Örnekleme Yanılgıları

1-)Random örnekleme hatasının büyük olması Örneklem istatistiğinin evren parametresi etrafındaki dağılımı

büyükse bu büyüklük derecesi standar hatası tayin eder ve randomörnekleme hatası büyük olur.

2-)Örneklem istatistiğinin yanlı olması Örneğin cinsiyet etkili olduğu bir çalışmada örneklemde,evrendeki

kız ve erkek oranları dengesinin bulunmaması bu tür bir yanılgıya neden olabilir

3-)Örnekleme hatasız olmakla birlikte,örneklem birimlerindeki ölçümler hatalı-yanlı olabilir.

Örnekleme Türleri

Olasılığa Dayalı Örneklemeler Basit tesadüfi örnekleme (simple random sampling)

Tabalı (stratified) örnekleme

Grup (cluster) örnekleme

Olasılık Dışı Örneklemeler Uygun örnekleme (convenience sampling)

Kota örnekleme (quoto sampling)

Boyutsal örnekleme (dimensionel sampling)

Amaçlı (purposive) örnekleme

Kartopu örnekleme

Basit tesadüfi örnekleme

Evrendeki her birimin örnekleme seçilmesinde eşit ve bağımsız olma olasılığı vardır.

Yanlızlık kuramının uygulandığı bir örneklemedir

Seçme düzeyi şans kuralına uygun olduğundan örneklem hatası ve sonuçların güven düzeyi hesaplanabilir.

Tabakalı Örneklem

Evrendeki alt grupların örneklemde temsil edilmelerinin garanti altına alındığı bir örneklemedir

İlk önce evren iki alt kademeye ayrılır sonrada her bir tabakadan basit yansız bir örneklem alınır ve alt örnekler toplam örnekleme elde etmek için birleştirilir.

Örneğin; Tek bir ölçüte göre (cinsiyete göre kadın – erkek) tabakalandırılır , yaş ve cinsiyete göre (20 yaşının altındaki ve üzerindeki erkekler ve kadınlar olmak üzere 4 tabaka oluşturulur)

Grup Örnekleme

Büyük ölçekli tarama araştırmalarında kullanılır

Benzerlik gösteren birimler bir araya getirilerek kümeler oluşturulur.

Ancak pratik değildir maliyeti yüksektir

Olasılık Dışı Örnekleme Türleri

Pratik nedenlerle olasılık örnekleme yaklaşımlarının uygulanma imkanının olmadığı durumlarda temsil yeteneğinin belki de bir dereceye kadar sağlanabilmesi amacıyla bu tür örneklemelere başvurulur.

Uygun Örnekleme

Kazara örneklemede denir

Örneklemenin doğruluğu önemli değildir

Amaç zaman ve paradan ekonomi sağlamaktır

Örnek: Yakalanan her kişiye anket uygulanması

Kota Örnekleme

Yansız-random olmayan tabakalı örnekleme olarak görülür.

İlk önce yapılan araştırma ile ilgili tabaka kararlaştırılır ( demokrat ve cumhuriyetçiler), sonra her tabaka için kota ( evrenin %40 demokrat %60 cumhuriyetçi) konur örnekleme girecek özellikleri-nitelikleri taşıyan insanlar bulunur.

Boyutsal Örnekleme

Kota örneklemenin çok boyutlu bir şeklidir.

Önce evrendeki tüm boyutların spesifikleştirilmesine sonrada bu boyutların her kombinasyonunun temsil edilmesine özen gösterilir.

Küçük bir örneklem alınan araştırmalar için uygun bir yöntemdir

Amaçlı Örnekleme

Yargısal örneklemede denir.

Bu örneklemede araştırmacı kimlerin seçileceği konusunda kendi yargısını kullanır ve araştırmanın amacına en uygun olanları örnekleme alır.

Kartopu Örnekleme

Gözlem araştırmalarında kullanılan bir yoldur.

Aşamalı olduğu için kartopu gibi büyüyerek gittiği düşünülür.

Birinci aşamada istenen özellikleri taşıyanlar saplanır, görüşmeler yapılır ,bu insanlar örnekleme girecek diğer örneklemleri tanımlamada bilgi kaynağı olarak kullanılır.İkinci aşamada bu insanlarla görüşmeler yapılır,onlarda sırasıyla daha çok ,insanla üçüncü aşamada görüşme yapılmasına im

Örneklem Büyüklüğü

Evren ne denli büyükse örnekleminde o denli büyük olması gereklidir.

Örneklem büyüklüğünün tayininde etkili olan alt faktörler;

Tahmin edilen karakteristiklerin değişkenliği

Güven düzeyi

Örnekleme hatası toleransı

Örneklem büyüklüğü evrene oranı

Alt gruplar yada hücreler

Tahmin Edilen karakteristiklerin değişkenliği

Evren birimleri arasında tahmin edilmek istenen karakteristikler bakımından farklılık ne kadar yüksekse, doğruya ulaşmak için okadar çok birime ihtiyaç vardır

Güven düzeyi

İstatistik yasaları olasılığa dayalıdır.

Bir örneklem evreni temsil ettiği halde,farklı örneklemler birbirlerinden farklılık gösterebilir

Örneklem ne kadar büyük olursa onun ortalaması,çok sayısa çekilen örneklemin ortalamasına o kadar benzeyecektir

Örnekleme Hatası Toleransı

%3 ve %5 sapma kabul edilebilir,ancak tamlık düzeyi yükseldikçe,örneklem büyüklüğü de okdar artış gösterecektir.

Örneklem büyüklüğünün evrene oranıAlt gruplar yada hücreler

Evren büyüklüğü arttıkça örneklem büyüklüğüdearttırmak gereklidir.

Alt gruplara bölünecek örneklem için en az 30 birim-ünite uygulanmalıdır,örneğin örneklemi cinsiyete göre yapacaksak 60 üniteye ihtiyacımız olacaktır.

Teşekkürler…

HALKLA İLİŞKİLER VE REKLAMCILIK YÜKSEK LİSANS BÖLÜMÜ SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEM,TEKNİK VE İLKELER

ALİ BALCI 3. ÜNİTE ÖRNEKLEME KURAMI

PRO.DR AYTEKİN İŞMAN

Birkan CINGIR