27.10.2011

1

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

1

TALA KALDIRMA YNTEMLER VE

MAKNA TAKIMLARI

1. Tornalama ve ilgili ilemler

2. Delme ve ilgili ilemler

3. Frezeleme

4. Tala kaldrma merkezleri ve Tornalama merkezleri

5. Dier tala kaldrma yntemleri

6. Yksek hzl tala kaldrma

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

Tala Kaldrma

stenen para geometrisinin oluturulmas iin

mekanik olarak malzeme uzaklatran kesici bir

takm kullanlan malzeme uzaklatrma yntemi

En yaygn uygulamalar: metal paralar

ekillendirmek iin

Yksek doruluk ve kesinlikte geometrik zellikler

salama ve para geometrilerinin dzeltilmesi

kapasitesi bakmndan tm imalat yntemlerinin en

uygunu

Dkm de geni bir ekil yelpazesini oluturabilir,

ancak doruluk ve kesinlik bakmndan tala

kaldrmadan geridir

2

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 3

Dnel simetrili silindirik veya disk ekilli

Dnel olmayan (prizmatik de denen) - blok

benzeri veya levha benzeri

ekil 22.1 Tala kaldrlan paralarn snflandrlmas: (a) dnen,

veya (b) dnmeyen. (Burada blok veya yass paralar gsterilmitir.)

Tala Kaldrlm Paralarn Snflandrlmas

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

4

Tala Kaldrma lemleri ve Para Geometrisi

Her bir tala kaldrma yntemi, iki faktr nedeniyle

belirli bir para geometrisi oluturur:

1. Takm ve para arasndaki izafi hareket

retme para geometrisi, kesici takmn

ilerleme yolu tarafndan belirlenir

2. Kesici takmn ekli

ekillendirme para geometrisi, kesici

takmn ekli tarafndan belirlenir.

27.10.2011

2

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

5

ekil 22.2 ekil retme: (a) dz tornalama, (b) konik tornalama,

(c) snr tornalama, (d) yzey frezeleme, (e) profil frezeleme.

ekil retme

retilen ekil = silindir retilen ekil = koni retilen yzey

retilen ekil = dzlem

retilen ekil Para

Para

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

6

ekil 22.3 Biim vermek iin ekillendirme: (a) ekil tornalama, (b) delme, ve (c) brolama.

Biim Vermek in ekillendirme

ekillendirilen yzey

ekillendirilen yzey

ekillendirilen

yzey

Para

Para

Para

Bro

ekil takm

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 7

ekil 22.4 Oluturulacak formun ekillendirilmesinin ve retilmesinin

birleimi: (a) bir tezgahta di kesme, ve (b) kanal frezeleme.

ekillendirme ve retme

Form verilen yzey

T-kanal frezeleme aks

Di ama takm Form verilen yzey Para

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

8

Tornalama

Dnen bir paradan bir silindir retmek zere

malzeme kaldran tek ulu kesici takm (kalem)

Torna olarak adlandrlan bir tezgah zerinde yaplr

Bir torna tezgahnda yaplan tornalama ilem trleri:

Aln tornalama

ekil tornalama

Pah krma

Kesme

Di ama

27.10.2011

3

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

9

ekil 22.5 Tornalama ilemi.

Tornalama

Para (orijinal yzey) Yeni yzey

Tala

Tek noktal takm

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

10

Tornalama lemi

Titanyum nitrr

kaplanm bir karbr

kesici insert

kullanlarak elik

zerinde tornalama

ileminin yakndan

grn

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 11

ekil 22.6 (a) aln tornalama

Takm radyal

olarak ie doru

ilerler

Aln Tornalama

lerleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

12

Takm, dnme

eksenine paralel

ilerleme yerine,

dorusal olmayan ve

bylelikle bir ekil

oluturan bir yol izler

ekil 22.6 (c) ekil tornalama

ekil Tornalama

lerleme

27.10.2011

4

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

13

Kesici u, bir pah oluturmak zere, silindirin

kesinde bir a keser

ekil 22.6 (e)

pah krma

Pah Krma

Deiik ilerlemeler

mmkndr

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

14

Takm, dnen parann ucunu kesmek zere

belirli bir konumdan ie doru ilerler

ekil 22.6 (f) kesme

Kesme

lerleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 15

Sivri ulu takm, byk bir ilerleme hznda parann dnme eksenine paralel olarak dorusal ilerleyerek di oluturur

ekil 22.6 (g) di ama

Di Ama

lerleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

16

ekil 22.7 Motor

tahrikli bir torna

tezgahnn, temel

bileenlerini

gsteren diyagram

Torna Tezgah

Kafa

Ayna

lerleme

Takm arabas

Gezer punta

Hz kontrolleri

Araba kza

Tayc

Ana vida (dili) Yatak

lerleme kontrolleri

Araba

27.10.2011

5

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

17

Parann bir Tezgahta Tespit Yntemleri

Paray merkezler arasnda tutma

Ayna

Kolet

Aln plakas

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

18

Parann Merkezler Arasnda Tutulmas

ekil 22.8 (a) bir ene kullanarak parann merkezler arasna monte edilmesi

ene (ene plakalar tarafndan

tahrik edilen, paraya tutturulan)

Para

Merkez (gezer punta

ucundaki dier merkez)

ene plakas (tezgah aynas tarafndan tahrik edilen)

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 19

Ayna (Kavrama)

ekil 22.8 (b) eneli ayna

eneler (3), (paray

tutmak zere ayarlanabilir)

Para

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

20

Kolet

ekil 22.8 (c) kolet

Klf (koleti sktrmak zere ilerler)

Paray sktrmay

salayan yarkl kolet

ubuk para

27.10.2011

6

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

21

Aln Plakas

ekil 22.8 (d) silindirik olmayan paralar iin aln plakas

Aln plakas

(aynaya tutturulur)

Tornalanan yzey

Para

eneler (4)

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

22

Taret Torna Tezgah

Gezer punta, alt adet takm tutan taret ile yer

deitirmitir

Takmlar taretin iaretlenmesiyle hzl ekilde eyleme

geer

Takm tutucusu, drt takm tutmak iin drt kenarl

taret ile yer deitirmitir

Uygulamalar: parada belirli bir kesme sras

gerektiren yksek retim ileri

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 23

Kavrama Makinas

Paray tutmak iin iinde kavrama kullanr

Gezer punto yoktur; bu sayede paralarn merkezler

arasna yerletirilmesi gerekmez

Kesici takm hareketleri, otomatik olarak kontrol edilir

Operatrn ii: paray takmak ve karmaktr

Uygulamalar: ksa, hafif paralar

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

24

ubuk Makinas

Kavrama makinasna benzer ancak uzun ubuklar

ayna iinden besleyebilmek iin kolet yerine

kavrama bulunur

Tala kaldrma evriminin sonunda bir kesme ilemi

yeni paray ayrr

Yksek seviyede otomatikletirilmitir (dier ad:

Otomatik ubuk makinas)

Uygulamalar: dnen paralarda yksek verimlilik

27.10.2011

7

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

25

Otomatik Vida Makinas

Otomatik ubuk makinasna benzer ancak daha

kktr

Uygulamalar: vidalar ve benzeri hrdavat

paralarnn ok sayda hzl retimi

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

26

ok Kafal ubuk Makinalar

Birden fazla kafas vardr; bu sayede ok sayda

para, oklu takmlarla ayn anda ilenir

rnek: alt kafal otomatik ubuk makinas, bir

seferde alt para iler

Her bir tala kaldrma evriminden sonra, kafalar

(kolet ve para ubuklar dahil) bir sonraki pozisyona

dndrlr

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 27

ekil 22.9 (a) Alt kafal bir otomatik ubuk makinasnda retilen para; ve (b) paray retmek iin ilemler sras: (1) parann durdurucuya kadar itilmesi, (2) ana apa tornalama, (3) ikinci apn ve spot yzeyinin oluturulmas, (4) delme, (5) pah krma ve (6) kesme.

ok Kafal ubuk Makinas

Torna kalemi

ubuk blok

ekil kalemi

Puntalama yzeyi Matkap

Kesme kalemi

Bitmi para Stop

Pah krma kalemi

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

28

Borlama

Borlama ve tornalama arasndaki fark:

Borlama, mevcut bir deliin i ap

zerinde gerekletirilir

Tornalama, mevcut bir silindirin d ap

zerinde gerekletirilir

Borlama, bir i tornalama ilemidir

Borlama makinalar

Yatay ve dikey makina kafasnn

dnme ekseninin ynn ifade eder

27.10.2011

8

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

29

ekil 22.11 Deitirilebilir Semente Karbr (WC-Co) insertler

kullanlan bir borlama kalemi

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

30

Dikey Borlama Frezesi

ekil 22.12 Bir dikey borlama frezesi byk, ar paralar iin.

apraz ray

Takm kafas

Para

tablas

Yan kolon

Yan takm kafas

Tezgah kaidesi

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 31

Parada yuvarlak

bir delik oluturur

Mevcut bir delii

sadece genileten

borlama ile

karlatrnz

Kesici takmlar

matkap olarak

adlandrlr

Makina takm:

matkap presi

ekil 21.3 (b) delme

Delme (Matkaplama)

lerleme

hareketi

(takm)

Matkap

Para

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

32

Tam delik matkap ucu parann dier tarafndan kar

Kr delik parann dier tarafndan kmaz

ekil 22.13 ki delik tr: (a) tam delik, ve (b) kr delik.

Tam Delikler ve Kr Delikler

U as U as

27.10.2011

9

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

33

ap zerinde daha

iyi tolerans ve artan

yzey kalitesi elde

etmek zere bir

deliin hafife

bytlmesinde

kullanlr

ekil 22.14 Delmeyle ilgili tala

kaldrma ilemleri: (a) raybalama

Raybalama

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

34

Mevcut bir deliin

zerine i vida dii

amakta kullanlr

Takm rayba olarak

adlandrlr

ekil 22.14 (b) raybalama

Konik Di Ama

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 35

Bir delik iinde

kk delikten

sonra byk delik

olacak ekilde,

kademeli bir delik

oluturur

ekil 22.14 (c) ters borlama

Ters Borlama

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

36

Deme

zerinde

duran dikey

matkap presi

Tezgah

matkap da

buna benzer

ancak daha

kktr ve

tezgaha veya

bir masaya

yerletirilir ekil 22.15 Dikey matkap presi

Matkap Presi

Ayarlanabilir kafa

Takm tutucu

Tabla

Kafa (g)

Kolon

Taban (kaide)

27.10.2011

10

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

37

Byk paralar iin

tasarlanm

byk matkap

presi

ekil 22.16 Radyal matkap presi

Radyal Matkap

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

38

Matkap Presleri iin Para Tutma

Matkaplamada para tutma, aadaki yollardan

herhangi biriyle yaplabilir:

Mengene iki eneli genel amal para tutucu

Fikstr genellikle belirli paralar iin tasarlanm

para tutucu aparat

Delme jigi fikstre benzer ancak delme

srasnda takmn klavuzlanmasn salar

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 39

Frezeleme

Parann, oklu kesici kenarlar olan bir kesici

takma doru ilerledii tala kaldrma yntemi

Dnen takm ekseni ilerlemeye dikeydir

Dz bir yzey oluturur

ak yolu veya eklini deitirerek baka

geometriler de oluturulabilir

Dier faktrler ve terimler:

Kesintili kesme ilemi

Kesici takm, freze aks olarak adlandrlr;

kesme kenarlarna ise di denir

Makine, freze tezgah olarak adlandrlr

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

40

ekil 22.17 ki frezeleme tr: (a) yzey frezeleme, ve (b) aln

frezeleme.

ki Frezeleme Tr

Hz hareketi ak

Derinlik

lerleme Para

Hz hareketi

lerleme

Para

Derinlik

ak

27.10.2011

11

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

41

Kenar Frezeleme ve Aln Frezeleme

Kenar frezeleme

ak ekseni tala kaldrlan yzeye paraleldir

Kesme kenarlar bak evresinin dndadr

Aln frezeleme

ak ekseni, frezelenen yzey eksenine diktir

Kesme kenarlar ban hem u ve hem de d

evresi zerindedir

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

42

ak geniliinin, parann her iki tarafndan

dar tat, temel yzey frezeleme ekli

ekil 22.18 (a) ktk

frezeleme

Ktk Frezeleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 43

ak genilii, iinde bir kanal oluturduu para

geniliinden daha kktr

ekil 22.18 (b) kanal ama

Kanal Ama

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

44

Yzey Frezeleme Trleri

ekil 22-19. 20 dili bir freze aks ile (a) zt ynl (yukar)

frezeleme, ve (b) e ynl frezeleme (aa)

lerleme yn

Para Tala boyu Para

lerleme yn

Tala boyu

aknn dn yn aknn dn yn

27.10.2011

12

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

45

Yukar Aa Frezeleme

Yukar Frezelemenin dezavantajlar:

(i) retilen yzey kalitesi biraz dalgal olur

(ii) Yalama zordur.

(iii) kesme kuvveti i parasn kaldrmaya

zorladndan gl bir fikstr htiyac.

(iv) Sonuta titreim fazladr.

(v) Takm daha ksa mrldr.

Aa Frezelemenin stnlkleri

(i) Kesici takm ksa srede krelmez.

(ii) nce malzeme ilemek daha kolay.

(iii) Srtnme nedeniyle oluan s az

(iv) Daha przsz bir yzey.

(v) Yalama kolay

(vi)Daha az makina gcne gereksinim vardr.

Aa Frezelemenin dezavantajlar:

Boluklu hata nedeniyle titreim .Bu nedenle, sadece Backlash eliminator ile

donanm rijit makinalar iin uygun.

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

46

Bak, parann her iki

yzeyine temas eder

ekil 22.20 (a) geleneksel aln frezeleme

Geleneksel Yzey Frezeleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 47 Dndrlebilir insertler kullanan yksek hzl bir aln frezeleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

48

Kesici ap para

geniliinden

daha kktr ve

bu sayede para

iinde bir kanal

oluur

ekil 22.20 (c) u frezeleme

U Frezeleme

27.10.2011

13

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

49

Dz parann d

yzeyinin kesildii,

bir u frezeleme tr

ekil 22.20 (d) profil frezeleme

Profil Frezeleme

lerleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

50

Dz paralarda

s boluklarn

frezelenmesinde

kullanlan dier bir

u frezeleme tr

ekil 22.20 (e) Parmak frezeleme

Parmak Frezeleme

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 51

Bilya ulu ak,

boyutlu bir yzey

ekli oluturmak

zere, dar aralklarda

bir eri hat zerinde

ileri geri hareket eder

ekil 22.20 (f) yzey ekli oluturma

Yzey ekli Oluturma

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

52 ekil 22.23 (a) yatay kzak ve kolonlu freze tezgah.

Yatay Freze Tezgah

st kol

Para tablas

Hz hareketi ak

Kolon

lerleme

Bak tutucu

Kaide

Kzak

Destek

27.10.2011

14

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

53 ekil 22.23 (b) dikey kzak ve kolonlu freze tezgah

Dikey Freze Tezgah

Hz hareketi

Para tablas

Destek

ak

Kzak

Kaide

lerleme

Kolon

Kafa

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

54

Talal malat Merkezleri

Yksek seviyede otomatik takm, ok snrl insan

mdahalesi gerektiren bir kurulumla CNC

kontrolnde oklu tala kaldrma ilemleri

yapabilir

Tipik ilemler frezeleme ve delmedir

, drt veya be eksenli olabilir

Dier zellikleri:

Otomatik takm deitirme

Palet mekikleri

Otomatik para konumlama

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 55

ekil 22.26 niversal talal imalat merkezi; yksek seviyede otomatik,

ok snrl insan mdahalesi gerektiren bir kurulumla bilgisayar

kontrolnde oklu tala kaldrma ilemleri yapabilir E

UT

231

re

tim Y

nte

mle

ri

Do

.Dr.M

urat

VU

RA

L (

T

Mak

ina

Fak

lte

si)

56

ekil 22.27 CNC 4-eksenli tornalama merkezi; tm bilgisayar

kontroll olmak zere, tornalama ve ilgili ilemleri, ekil

tornalama ve otomatik takm dndrme yapabilir.

27.10.2011

15

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

57

Freze-Torna Merkezleri

Tornalama, frezeleme ve delme yapabilen yksek

seviyede otomatik makine takm

Genel ekli bir torna merkezine benzer

Silindirik bir para, belirli bir ada

konumlandrlabilir; bylece kesici takm (rnein

freze ba) parann d yzeyinde istenen ekli

oluturabilir

Geleneksel torna merkez, paray belirli bir ada

tutamaz ve dnen takm tutuculara sahip deildir

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

58

ekil 22.28 Bir freze-torna merkezinin ilemleri: (a) tornalanm, frezelenmi ve delinmi yzeyleri olan rnek rnek para; ve (b) bir freze-torna merkezinde ilemlerin sras: (1) ikinci apa tornalama, (2) programlanm a pozisyonda yzey frezeleme, (3) ayn programlanm pozisyonda parada delik ama, ve (4) keserek ayrma.

Bir Freze-Torna Merkezinin lemleri

Torna kalemi Freze ba

Matkap Kesme kalemi

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 59

Benzer ilemler

Her ikisi de paraya gre lineer hareket eden

tek kesici ulu bir kesici takm kullanr

ekil 22.29 (a) Planyalama, ve (b) Vargelleme.

Vargelleme ve Planyalama

Hz hareketi

(lineer, takm

Yeni yzey

Para Hz hareketi

(lineer, takm)

Para

lerleme hareketi

(aralkl, para)

lerleme hareketi

(aralkl, takm)

(a) Vargelleme (b) Planyalama

Yeni yzey

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

60

Planyalama ve Vargelleme

Her iki ilemde de, dz, yass bir yzey elde edilir

Aralkl kesme

Takm paraya girdiinde darbeli yklemeye

maruz kalr

Balama-durma hareketi nedeniyle dk kesme

hzlar

Tipik takmlar: yksek hz eliinden tek ulu

takmlar

27.10.2011

16

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

61

Vargel Tezgah

ekil 22.30 Bir vargel tezgahnn bileenleri.

lerleme

Takm tutucu

Para

Tabla

Hz Ko

Kolon

Kzak

Kaide

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

62 ekil 22.31 Ak kenarl Planya.

Planya Tezgah

Kzak

Takm tutucu

Para

Tabla

Hz

Kolon

Kaide

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 63

ok dili bir kesici takm, takm ekseni ynnde,

paraya gre dorusal olarak hareket eder

ekil 22.33 Brolama ilemi.

Brolama

Hz

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

64

Brolama

stnlkleri:

yi yzey kalitesi

Dar toleranslar

Deiik para ekilleri ilenebilir

Kesici takm bro olarak adlandrlr

Karmaklna ve ou kez basit ekilli geometriye

sahip olmasna ramen, takm oluturma pahaldr

27.10.2011

17

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

65

Bir deliin i yzeyine uygulanr

Strokun balangcnda brou sokabilmek iin

parada bir balang deliinin olmas gerekir

ekil 22.34 brolama ile kesilebilen para ekilleri; apraz taral

blgeler, brolanan yzeyleri gstermektedir.

Brolama

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

66

Testere ile Kesme

Parada, birbirine yakn yerletirilmi bir seri diten

oluan bir takm tarafndan dar bir yark oluturulur

Takm, Testere ba olarak adlandrlr

Yaygn uygulamalar:

Bir paray iki paraya ayrr

Parann istenmeyen ksmlarn keserek

uzaklatrr

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 67

ekil 22.35 (a) motorlu testere testere dilerinin paraya gre ileri geri

dorusal hareketi.

Motorlu Testere

Testere dii

lerleme

Kesme stroku

Geri dn stroku

Motor

tahrii

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

68

ekil 22.35 (b) bantl testere

(dikey) bir kenarnda dileri

olan, sonsuz esnek bir bant

eklinde olan, bantl testere

bann lineer srekli hareketi.

Bantl Testere

lerleme

Bak yn

Testere ba

27.10.2011

18

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

69

ekil 22.35 (c) dairesel testere dnen testere ba,

paradan geen takmn srekli hareketini salar.

Dairesel Testere

Testere ba

lerleme

Hz hareketi

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

70

Yksek Hzl Tala Kaldrma

(HSM: High Speed Machining)

Geleneksel tala kaldrma ilemlerinde kullanlanlara

gre ok daha yksek hzlarda kesme

Talal ilemenin tarihi boyunca temel eilim, kesme

hzlarnn srekli daha yksek deere karlmas

olmutur

Gnmzde daha hzl retim, daha ksa ilem

sreleri ve daha dk maliyete ynelik potansiyeli

nedeniyle HSM tekrar gncel hale gelmitir

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 71

Yksek Hzl Tala Kaldrma

Geleneksel ve yksek hzl tala kaldrma

Deitirilebilir takmlar (yzey freze)

Para malzemesi Geleneksel hz Yksek hz

m/dak m/min

Alminyum 600+ 3600+

Dkme demir, yumuak 360 1200

Dkme demir, snek 250 900

elik, alaml 210 360

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

72

Dier HSM Tanmlar DN Oran

DN oran = Maksimum ayna hz (dev/dak) ile ayna

boluu apnn (mm) arplmas

Yksek hzl tala kaldrma iin, tipik DN oran

500,000 ile 1,000,000 arasndadr

Daha kk ayna boluklarna gre daha dk

dn hzlarnda alsalar dahi, HSM ilemleri

aralnda olacak daha byk apl ayna

boluklarna izin verirler

27.10.2011

19

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

73

Dier HSM Tanmlar HP/Dev/Dak Oran

hp/dev/dak oran = BGnin maksimum ayna hzna

oran

Geleneksel tezgah takmlar genellikle HSM ile

donatlmlara oranla daha yksek hp/dev/dak

oranna sahiptir

Geleneksel tala kaldrma ile HSM arasndaki ayrc

izgi, 0.005 hp/dev/dak civarndadr

Bu nedenle, HSM, 30.000 dev/dak (0.0005

hp/dev/dak)da dnebilen 15 hp aynalara sahiptir

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

74

Dier HSM Tanmlar

Vurgulama:

Daha yksek retim hzlar

Daha ksa skme takma sreleri

Ayna hzlarnn fonksiyonlarnn artm

nemli kesme d faktrler:

abuk enine hzlar

Otomatik takm deiimi(Automatic tool changes)

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

) 75

Yksek Hzl Tala Kaldrma Koullar

Yksek dev/dak iin tasarlanm zel yataklar

Yksek ilerleme hzlar kapasitesi (rn., 50 m/dak)

CNC hareketi, eksik paso veya fazla paso takm yolundan kanmak zere, ne bak ile kontrol eder

Dengelenmi kesme takmlar, takm tutucular ve aynalar, titreimi en aza indirir

Soutucu akkan, geleneksel tala kaldrmaya gre daha yksek basnlar salayan sistemler oluturur

Tala kontrol ve uzaklatrma sistemleri, ok daha byk metal kaldrma hzlar mevcuttur

EU

T 2

31

retim

Yn

tem

leri

D

o.D

r.Mur

at V

UR

AL

(T

M

akin

a F

akl

tesi

)

76

Yksek Hzl Tala Kaldrma Uygulamalar

Uak endstrisi, byk alminyum bloklardan byk ereve bileenlerinin talal ilenmesi

ounlukla freze tezgahyla daha fazla metal uzaklatrma

Otomotiv, bilgisayar ve tbbi bileenleri imal etmek zere, alminyum zerinde oklu tala kaldrma ilemleri

abuk takm deiimleri ve takm yolu kontrol nemlidir

Kalp ve takm endstrisi

Sert malzemelerden karmak geometrilerin imalat