ÇATIŞMA ve ÇATIŞMA YÖNETİMİ

2

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü

Turizm ve Otel İşletmeciliği Ana Bilim Dalı

Selçuk Yücesoyselcukyucesoy@yandex.com KAYSERİ

3

ÇATIŞMANIN TANIMIÖrgüt içindeki birey veya grupların, kendi içlerinde, aralarında veya örgütle, çeşitli veya farklı nedenlerden kaynaklanan, uyuşmazlık, anlaşmazlık ve/veya birbirine ters düşmesi şeklinde ortaya çıkan değişken özellikli bir etkileşim sürecidir.

4

Çatışmanın Özellikleri• Birey grup veya örgütler arasındaki amaç,

düşünce, çıkar vb. farklılıklardan kaynaklanan anlaşmazlık, sürtüşme, ve zıtlıkları kapsamaktadır.

• Meydana gelebilmesi için zıt çıkarların algılanması ve anlaşılması gerekir.

• Tarafların birbirinin çıkarlarını engelleyeceklerine inanması gerekir.

• Birey ve grupların geçmiş ve şimdiki etkileşiminden doğan bir süreçtir.

5

Çatışmanın Özellikleri• Tarafların karşılıklı amaç ve hedeflerine

ulaşmalarını engelleyen davranışlardan oluşur.• En az iki seçenek arasında seçim yapma

zorunluluğunu ifade eder.• Olumlu ve olumsuz yönleriyle iki boyutludur.

6

Çatışmanın Nedenleri

Çatışma nedenleri

Kişisel nedenler

İletişimle ilgili nedenler

Örgütsel yapı ile ilgili

nedenler

7

Kişisel Nedenler• Kişilik farklılıkları• Rol ve statü farklılıkları• Amaç farklılıkları

8

Kişilik Farklılıkları• Her bireyin kendine özgü ayırt edici bir

davranışı vardır. Bireylerin farklı kişilik yapılarına sahip olmaları farklı olaylara farklı yaklaşmalarına neden olmaktadır. Bu durum ise önemli bir çatışma nedenidir. Özellikle hırslı insanlar her zaman kazanmaya meyillidir bu durum rekabet ile birlikte çatışmayı getirir.

9

Rol ve Statü Farklılıkları• Örgüt üyelerinin bir takım görevleri kendi rolleri içinde

algılayıp algılamamaları kendilerine uygun bulup bulmamaları çatışmaya sebep olabilir.

• Statüden dolayı çıkan çatışma ise kuralları koyanların ve bu kuralı uygulayanın kimler olduğu konusuyla ilgilidir.

10

Amaç Farklılıkları• Örgütsel başarı ortak amaçlar ve ortak amaçlara

herkesin katkıda bulunulmasıyla gerçekleşir. Fakat kişilerin farklı kültürleri, yetişme tarzı, duyguları, zevkleri ortak amaçların belirlenmesinde farklılıklar yaratabilir.

• Ayrıca farklı işlevlerle uğraşan birimlerin farklı amaçları örgüt içinde çatışmaya neden olabilir.

11

İletişimle İlgili Nedenler• Anlam güçlükleri• Yetersiz bilgi alışverişi• Dinlememe sorunları• Algılamadaki farklılıklar

12

Anlam Güçlükleri• Kaynağın herhangi bir kelimeye verdiği anlam

hedefin verdiği anlamla farklı olursa bu taraflar arasında çatışmaya neden olabilmektedir.

• Kullanılan beden dili ile verilen mesaj uyuşmazsa çatışma olabilir.

13

Yetersiz Bilgi Alışverişi• Bilgi eksikliği ön yargıya neden olabilmekte

iletişimin de yetersiz olmasıyla beklentiler farklı olmaktadır bu durumda çatışma kaçınılmaz olmaktadır.

14

Dinlememe Sorunları• Mesaja gereken değerin verilmemesi ve iletişimin

çift yönlü olduğunun unutulması iletişimin eksik ve sorunlu olmasına ortam hazırlamaktadır. Bu durumda kişi kendi fikirlerine daha fazla değer vermekte karşısındakinin fikirlerine ön yargılı yaklaşmaktadır.

15

Algılamadaki Farklılıklar• Kişi ve gruplar belirli bir olayı farklı olarak

algılayabilmektedir. Farklı algılamalar gruplar arasında çatışmaya neden olmaktadır.

16

Örgütsel Yapı ve Yönetimle İlgili Çatışma Nedenleri

Örgüt büyüklüğü

işbölümü

Örgütsel Farklılaşma

Amaç farklılıkları

Örgüt içi güç mücadeleleri

İşlevsel bağımlılık

Kıt kaynaklar

Rekabetçi ödül sistemi

Yetki belirsizliği

Örgütsel değişim

Kontrol biçimi

Yöneticilik görüş ve uygulamalarındaki farklılıklar

17

• Örgüt büyüklüğü: Örgütsel amaçlar, roller ve ilişkilerin belirsizleşmesine uzmanlaşmaya ve karmaşaya, karışıklığa iletişim ve koordinasyon problemlerine yol açar.

• İşbölümü: Her işbölümü grubu kendi işine öncelik verir ayrıca işbölümüyle gruplar aynı rutin işleri yaparlar buda bıkkınlığa neden olur.

• Örgütsel farklılaşma: Farklılaşma arttıkça çatışma da artar. Karmaşık örgüt yapısı ve örgütsel düzeylerin fazla olması iletişim sorunlarıyla çatışmaya ortam hazırlar.

18

• Amaç farklılaşması: Ulaşılacak amaç konusunda farklı görüşle ortaya çıktıysa çatışma olabilir. Amaçları objektif olarak belirlenmesi gerekmektedir.

• Örgüt içi güç mücadeleleri: Örgüt içindeki grup ve bölümler diğer grupları etki altına almak isteyebilir bu istekleri diğer gruplarla çakışırsa çatışmaya neden olur.

• İşlevsel bağımlılık: Herhangi bir birimin fonksiyonunu yerine getirmesi diğer bir bölümün fonksiyonunu yerine getirmesiyle sağlanıyorsa işlevsel bağımlılık var demektir. Farklı birimlerin öncelikleri de farklı olacaktır bu da çatışmaya neden olmaktadır.

19

• Kıt kaynaklar: Ortak kaynakların kullanımı konusunda gruplar kendi paylarını arttırma eğilimindedirler bu da çatışmaya neden olabilmektedir.

• Rekabetçi ödül sistemi: Genel performans değil grup performansı değerlendiriliyorsa çatışmaya neden olur.

• Yetki belirsizliği: Örgüt içinde görevlerle ilgili açıkça belirli olmaması çatışmaya neden olmaktadır.

• Örgütsel değişim: işletmeler sert küresel rekabet ortamında ayakta kalabilmek için değişime ayak uydurmak zorundadır fakat grupların değişime karşı tedirginlikleri ve değişime direnç göstermeleri çatışmaya neden olmaktadır.

20

• Kontrol biçimi: Yakından yapılan kontroller genel denetime oranla çatışmayı daha da arttırmaktadır.

• Yöneticilik görüş ve uygulamalarındaki farklılıklar: Yöneticiler astlarını etkileme ve motive etme konusunda değişik yöntemler uygulayabilirler eğer uyguladıkları yöntem örgüte yada diğer gruplarla uyuşmayabilir buda çatışmaya neden olur.

21

Çatışma Türleri

22

TARAF OLANLARA GÖRE ÇATIŞMALAR

İçsel çatışma: amaç çatışması veya bilişsel çatışma olarak karşımıza çıkmaktadır.Kişi nasıl davranacağı (amaç çatışması), daha sonra niçin böyle davrandığı (bilişsel) çatışma yaşar.

23

• Yaklaşma – yaklaşma : Kişinin iki cazip veya olumlu seçenek arasından birini tercih etmesi durumunda karşılaşır.

• Yaklaşma- kaçınma: Olumlu ve olumsuz sonuçlara sahip seçeneklerden birinin seçilmesi. Arzu ettiği şeyin olumsuz sonuçlarına katlanmak zorundadır.

• Kaçınma- kaçınma: Bireyin eşit iticilikte iki veya daha fazla olaya veya seçeneği tercih etmek zorunda kalmasıdır.

24

• Kişilerarası çatışma: Rekabeti ve yarışmayı olumlu etkilemekte kişiler arası iletişimi olumsuz etkilemektedir. Örgütlerde sık sık rastlanan bir durumdur. Hem aynı düzeyde hem de ast üst arasında sıklıkla yaşanır.

• Kişi ve grup arası çatışma: Gruplar çoğu zaman kendilerini oluşturan kişilerden farklı özelliklere de sahiptirler. Bireyin grup tarafından belirli normları kabule zorlanmasıyla oluşur.

25

• Örgütlerarası çatışmalar: bir kurumun kendi dışındaki bir kurumlarla olan çatışmaları söz konusudur. Örneğin rakip işletmeler gibi.

• Gruplararası Çatışma: benzer fiziki yada sosyal ortamda bulunan ve birbirleri ile etkileşim içinde olan, iki veya daha fazla grubun çatışması olarak tanımlanabilir.

26

Niteliğine göre çatışmalar• Fonksiyonel çatışma: çatışmalar bazen işbirliğine

yönlendirerek örgüt amaçlarını destekler ve performansı arttırır bu tür çatışmalara fonksiyonel çatışma denir.

• Fonksiyonel olmayan çatışma: örgütün amaçlara ulaşmamasını engelleyen verimliliği azaltan, stresi arttıran işletmeye faydası olmayan çatışmalardır.

27

Örgüt içindeki yerine göre çatışmalar

• Yatay çatışma: aynı hiyerarşik kademede bulunan kişiler arasında ortaya çıkan çatışmalardır.

• Dikey çatışma: ast ve üst durumunda kişiler arasında yaşanan çatışmalardır.

• Emir- Komuta ile kurmay çatışması: emir komuta üzerinde yaptırım gücü olmayan kurmay yetkiye sahip kişiler ve komutayı yürüten kişiler arasında yaşanan çatışmadır.

28

Ortaya çıkış şekillerine göre Çatışmalar

• Potansiyel Çatışma: örgütlerde mevcut olmayan ama ortaya çıkması muhtemel ve çatışmaya neden olabilecek durumları ifade eder.

• Algılanan çatışma: tarafların tümü yada birkaçının çatışmanın açığa çıkmamış koşularını fark ettiği durumdur.

29

• Hissedilen çatışma: taraflar birbirine yönelik olumsuz duygular beslemeye başlarlar. “Biz” ve “Onlar” tutumu gelişir, kızgınlık, kaygı ve gerilimler ortaya çıkar.

• Açık çatışma: Açık çatışmada da karşılıklı tartışma, ağır sözler kullanma, bilgi paylaşmama veya sabote etme gibi davranışlar görülür.

30

Rol çatışmaları• “Bir role ve rol yükümlüsüne ilişkin

beklentilerin uyumsuzluğu” şeklinde tanımlanabilir. Bir başka tanım ise rol çatışmasını, “kişinin yerine getirmesi beklenen iki ya da daha fazla rolün, birbiriyle çelişki yaratacak şekilde üst üste gelmesinin bir sonucu” olarak ele almaktır. Rol çatışması, beklentilerin ve algıların değişik kombinasyonlarına göre farklı biçimlerde ortaya çıkabilmektedir

31

Çatışmaların Olumlu ve Olumsuz EtkileriMevcut sorunlar belirlenebilir. Birey ve örgütler kendi amaçlarını

örgütten önce görür.

Fikirlerin kanıtı için yaratıcılıklar gelişir.

Kişi kendini gruptan soyutlayabilir.

Taraflar kendi yetenek ve kapasitelerini değerlendirebilir.

Bireysel moralsizliğe, düşük performansa neden olur.

Tarafsız kalan bireyler görüşlerini beyan edebilir.

Kutuplaşma yaşanır şüphe ve güvensizlik artar.

Kontrollü çatışma grup içindeki bağları güçlendirir.

Kaynakların ,emek, para ve zamanın boşa harcanmasına neden olur.

Üretim kalitesi artar, ilişkiler gelişir, değişikliğe kolay uyumu arttırır.

Güçlü rekabet ve çatışma örgütsel verimliliği azaltır kişiler arası ilişkileri zorlaştırır.

32

ÇATIŞMA YÖNETİMİ• Çatışmanın tespit edilmesi, yoğunluğunun

saptanması, bu yoğunluğun etkileri itibariyle değerlendirilmesi ile uygun müdahale yöntemlerinin tespiti ve bunun sonuçlarının izlenmesi aşamalarını içeren bir süreçtir.

• Çatışmayı çözmek ve çatışmayı yönetmek birebirinden farklıdır.

33

• Bu farklar ise;• Çatışmanın çözümlenmesi çatışma yönetiminin

bir sürecidir.• Çatışmayı çözme çatışmayı tamamen

sonlandırır fakat çatışma yönetimi ılımlı bir çatışma ortamı yaratma eğilimdedir.

• Çözümlemenin amacı çatışmayı minimize etmektir, çatışma yönetiminde müdahale çatışma yönetimini azaltmak yada arttırmak suretiyle örgüt başarısını arttırmaktır.

34

Çatışma yönetim modelleri ve stratejileri

Blake, Shepard ve Mouton’un çatışma modeli

35

36Thomas çatışma modeli

37

38

Rekabete dayalı çatışma stratejileri

• Kazan-kazan: her iki tarafta çatışmadan kazançlı çıkarak tatmin olacağı bir çözüm üretir.

• Kazan-kaybet: rekabetçi kültüre sahip örgütlerde sıklıkla karşılaşılır, bir taraf kazanırken diğer taraf kaybeder.

• Kaybet-kaybet: her iki tarafın kaybetmesi durumudur ve bu durumdan kimse hoşnut olmaz.

39

Gruplararası Çatışma ve Yönetim Stratejisi

• Kaçınma: Taraflardan birinin yada bir kaçının çatışmanın olmadığı ve bu yüzden çözümede ihtiyacın olmadığına inanmasıdır.

• Söndürme: Taraflardan biri yada her iki tarafın taviz vererek çatışmayı yatıştırmak için sessiz kalması demektir.

• Sınırlandırma: tartışma konusunu belirlemek, çözüm için neler yapılacağı belirlemek için çizilen çerçeve dışına çıkmamak üzere çatışmaya izin verilir.

40

• Yüzleşme: çatışmanın üzerine açık ve görülür bir şekilde gidilir. Her iki tarafı da tatmin edecek çözümler aranır.

• Güç kullanma: kazan kaybet yaklaşımına gidilir ve güçlü taraf istediğini alır.

• Duyarlılık eğitimi: birey ve grupların birbirlerini daha yakından tanımalarını sağlamak, gruplar arası çatışmayı belli bir seviyede tutmak ve düşmanca davranışları azaltmak için bir danışmanın gözetiminde yapılan eğitim çalışmalarıdır.

41

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER …..

ŞİMDİ ÇAY MOLASI