SAVUNMA ŞİRKETLERİ İÇİN TEKNOLOJİ YETKİNLİĞİ BELİRLEME METODOLOJİSİ”

89

VI. ULUSAL UÇAK, HAVACILIK VE UZAY MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI

TMMOB Makina Mühendisleri OdasıVI. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kurultayı

06-07 Mayıs 2011 / ESKİŞEHİR

SAVUNMA ŞİRKETLERİ İÇİN TEKNOLOJİ YETKİNLİĞİ BELİRLEME METODOLOJİSİ

1 2 3 4Özcan ERTEM , Ahmet Ş. ÜÇER , Ayşe Ş.TEMİZ , Bilge YİĞİT

1 TUSAŞ Entegre Uçak Sistemleri Grubu Genel Müdür Yardımcısı,

2 TUSAŞ Entegre Uçak Sistemleri Grubu Danışmanı,

3 TUSAŞ Entegre Uçak Sistemleri Grubu Ürün Bütünlüğü Şefi,4 TUSAŞ Entegre Uçak Sistemleri Grubu Ürün Bütünlüğü Teknik Uzman

takvimine uygun, zamanında teslimat yapabilme

yetenekleri ile ölçülür. Bu şirketler, çok geniş bir

teknoloji yelpazesini kullanarak ürünlerini geliştirir ve

üretirler. Bu şirketlerin kullandığı ve hedefledikleri

teknolojilerdeki yetkinliği, ürünün kalitesini yükselten

kabiliyetlerinin sayısını artırarak, ürün yelpazesinin

piyasadaki rekabetini doğrudan etkiler.

ÖZET

Şirketin bir teknolojideki yetkinliği, o teknoloji ile ilgili

şirkette zaman içinde biriktirilen bilgi ile ölçülür. Bu

bilginin 'kodlanmış' bilgi olması ve kurumsallaştırılma-

sının sağlanması için çaba harcanır. Ancak büyükçe bir

kısmı 'örtük' bilgi olarak uzmanların belleklerindedir.

Kodlanmış bilgiye ulaşmak, bu bilgiyi öğrenmek ve bir

yerde kullanmak şirket normal süreçleri kapsamında

yürütülen günlük faaliyetlerdeki rutin işlerden biridir.

Bilgiyi uygulamaya dönüştürmek insanlar tarafından

yapıldığı için, teknoloji yetkinliğinin insan kaynağını

sorgulamakla belirlenmesi tercih edilmektedir.

Teknoloji envanterive teknoloji yetkinliğin belirlenmesi

işlemi için çoğunlukla kullanılan yaklaşım teknoloji

uzmanlarıyla mülakat yapılarak teknoloji yetkinliğinin

belirlenmesi şeklindedir. Bu yaklaşımda, temel olarak

şirketin hangi teknolojilerde ne kadar yetkin olduğu

sorusuna cevap aranarak, her uzmandan hem teknolojiyi

tariflemesi hem de yetkinlik seviyesini belirlemesi

beklenir. Uzmanlar çoğunlukla değişik terminolojiler

kullanarak teknolojileri tarif eder ve kendi tariflerini

kullanarak yetkinlik seviyesini bulmaya çalışırlar.

Uzmanlardan alınan görüşler derlenip sentez yapılmaya

çalışıldığında tekrarlar kadar, çelişkiler de ortaya çıkmaya

başlar. Teknolojiyi tariflemek konusundaki farklılıklar,

GİRİŞ

Şirketlerin ürün ve/veya üretim yöntemlerinde yenilikçi

bir yapıya sahip olması, diğer şirketler ile rekabet

edebilmeleri ve bu rekabetçi konumunun sürekliliğini

sağlamaları için çok önemlidir.

İçinde bulunduğumuz yüzyılda inanılmaz bir hızla yol

alan teknolojik gelişimleri izlemek, değerlendirmek ve

yönetmek; başlı başına bir uğraş olarak karşımıza

çıkmaktadır. Hızlı değişime ayak uydurmak için, şirket

stratejileri ve bu stratejileri kullanarak hedeflenen

vizyonun kısa aralıklar ile güncellenmesi gerekmektedir.

Şirketin vizyonu kapsamındaki ürün geliştirme ve üretim

faaliyetleri ile ilgili teknolojilerdeki yetkinlik derecesi,

şirketin yenilikçi çalışmalara yön vermede kullanacağı en

önemli araçlardan biridir.

Bu kapsamda, şirketin uzun soluklu ürün vizyonunu ve bu

vizyona uygun teknoloji planlarını oluşturması gerek-

mektedir. Vizyonu oluştururken şirketin uzun vadede

hangi sistem ve alt sistemleri geliştirmeyi ve üretmeyi

hedeflediği bilgisi derlenir. Ardından, şirketin geliş-

tirmeyi ve üretmeyi hedeflediği ürünler için gereken

teknolojilerdeki yetkinliğini tespit edebilmesi gerekir.

Teknolojilerdeki yetkinlik seviyesi bilgisi, şirketin gele-

ceğini doğru yönetmede kullanacağı en önemli girdidir.

Bu makale savunma sanayi şirketlerinin teknolojilerdeki

yetkinlik envanterinin oluşturulması için geliştirilen

“Savunma Şirketleri İçin Teknoloji Yetkinliği Belirleme

Metodolojisi” hakkında bilgi vermek için hazırlanmıştır.

Ürün bazında çalışan savunma sanayi şirketlerinin

başarısı; müşterilerine verdikleri ürünün kalitesi ve proje

90

yetkinlik seviyesinin belirlenmesi işlemini olumsuz

etkiler.

Bahsi geçen teknoloji yetkinliği belirleme yaklaşımın

dezavantajları göz önünde bulundurularak, teknolojilerin

tarifini, yetkinliğin değerlendirilmesinden ayıran yeni bir

metodoloji geliştirilmiştir. Bu makale, geliştirilen bu me-

todoloji ile ilgili bilgi vermek için hazırlanmıştır.

Bu yaklaşımda, önceden tariflenmiş ve denenmiş bir

kataloğun varlığı gereklidir. Bu makalede bahsedilen ça-

lışmada UK Mod UK6 teknoloji taksonomisi kulla-

nılmıştır. Bu taksonomi ulusal düzeyde işbirliği, analiz ve

bilgi elde etme sistemlerinde kullanıldığı gibi NATO, AT

gibi uluslararası kuruluşlarca da kullanılmaktadır.

Taksonomide savunma ile ilgili 209 alt teknolojinin tarifi

yapılmıştır.

Şirketin teknolojilerdeki mevcut yetkinlik ve hedef

yetkinlik düzeyi 5 kademeli bir metrik kullanılarak

değerlendirilmiştir. Mevcut yetkinlik düzeyini saptarken

çok sayıda soru ve çok sayıda uzmanın değerlendirmeleri

alındığından sonuçların sentezi (konsolidasyonu), tarif-

lenen 5 kademeli metriğin 9 kademeye çıkartılmasını

sağlayarak uluslararası Teknoloji Hazırlık Düzeyi (THD)

normlarına uygun hale getirilmiştir. Elde edilen sonuç-

ların analizi şirket için gerekli teknoloji stratejilerinin

oluşturulmasını ve teknoloji vizyonlarının oluşturulma-

sını olanaklı hale getirmiştir.

1. SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ TAKSONOMİSİ

Taksonomi önceden tanımlanmış bir sisteme göre yapılan

bilimsel bir sınıflandırmadır. Taksonomi ile elde edilen

katalog, değerlendirmelere, analize veya bilgi elde

etmeye temel teşkil edecek bir kapsam oluşturur. Pratikte

iyi bir taksonomi basit, akılda kalması ve kullanımı kolay

olmalıdır [1]. UK6 İngiliz Savunma Bakanlığı'nın hazır-

lattığı savunma teknolojileri sınıflandırmasıdır. Bu takso-

nomi NATO, EU (WEAG, EDA) gibi uluslararası kuru-

luşlarda ve ülkelerin savunma teknoloji stratejilerini

oluşturmada kullanılmaktadır. Taksonomi ayrıca ülke-

lerin ve/veya kuruluşların teknolojik faaliyetlerini eşleş-

tirme için referans olarak da kullanılmaktadır [2].

UK6, 1995 tarihinden bu yana güncellenmektedir.

Savunma bilim ve teknolojilerinde çalışan İngiliz bilim

adamları ve mühendislerin uzun soluklu çabaları sonunda

oluşturulmuştur. Taksonominin oluşturulmasında görev

alan insan kaynağı, üniversitelerden, araştırma kuruluşla-

rından ve sanayide çalışan araştırmacılardan meydana

gelmiştir. Taksonomi periyodik olarak gözden geçiril-

mekte, eskimiş teknolojiler çıkartılmakta ve yenileri

eklenmektedir. Bu nedenle, UK6 taksonomisinde verilen

açıklamalar teknolojilerin güncel durumunu içermektedir.

Bazı gizli teknolojiler dışında, tüm savunma sanayi

teknolojilerini bir bütünlük içerisinde kapsamaktadır.

NATO ülkelerinde başka bir benzer katalog çalışması

bulunmamaktadır.

Taksonomi 3 gruptan oluşmaktadır:

1. Temel teknolojiler (A). Bu kısımda kataloglanan

teknolojiler savunma sanayinde kullanılan temel

teknolojileri içermektedir. Teknolojiler 12 ana

başlık altında 93 alt-teknolojiden oluşmaktadır.

Her alt teknoloji bir açıklama ile desteklenmiştir.

2. Alt-sistem veya parçaya ilişkin teknolojiler (B).

Bu kısımda alt sisteme ve/veya uygulamaya

yönelik teknolojiler tariflenmiştir. Buradaki tek-

nolojiler de 12 ana başlık altında toplanmıştır. Alt

teknolojilerin toplamı ise 116' dır. Temel teknolo-

jilerdeki gibi her alt başlık bir açıklama ile

desteklenmiştir.

3. Sistemler – Ürünler (C). Bu kısımda 8 üst

başlıkta savunmada kullanılan 65 adet sistem ve

platformlar listelenmektedir. Sistem veya ürün

açıklamasına gidilmemiştir.

Her temel teknoloji, alt sistem veya parçaya ilişkin

teknoloji ve ürün, bir kodlama sistemi ile tanımlanmıştır

(A01.04, B03.07, C03.02 vb). Bu kodlama sistemi ile

ortak dil oluşturulması hedeflenmiştir.

Her alt-teknolojinin açıklamasının da yapılması bu alt

teknolojileri sadece başlıklarla tariflemenin zorluğunu da

göstermektedir. Aşağıda örnek olarak 'A01.03 Polimer ve

Polimer Matris Kompozit Teknolojileri' adı altındaki alt

teknolojinin açıklaması verilmiştir.

Polimer ve polimer matris kompozit malzeme, termoset,

termoplastik ve elastomer malzemeler gibi organik

yapısal malzemenin özellik ve davranış biçimlerini

saptamak için yapılan araştırmalar ve polimer matris

kompozit yapılarda yapısal takviye olarak kullanılan

lifler, parçacıklar ve laminant gibi malzemeler üzerinde

çalışmalar. Biomimetic kompozit malzemelerin yapısal


91

özellikleri konusundaki bilgiyi artırmak doğrultusundaki

çalışmalar. Hedefi iyileştirilmiş ve yeni lif ve matris

yapılar oluşturmak olan ve tam kompozit yapı imalatı ve

geleneksel polimer kompozit malzeme şekillendirme

(forming) ile ilgili iyileştirilmiş imalat yöntemleri ve

teknolojileri konusunda araştırmalar. LO (Low

Observable) boya ve kaplamalarda kullanılan bağlayıcı

polimerler konusundaki çalışmalar. Polimer malzeme

tabanlı yalıtım malzemeleri üzerindeki araştırmalar.

Polimer ve polimer kompozit gibi malzemenin davranışını

ve mekanik özelliklerini anlayabilmek amacıyla

kullanılan modelleme teknikleri hakkında çalışmalar.

Polimer kompozitler gibi polimer bazlı malzemelerin

tasarımını iyileştirmek amacıyla kullanılan modelleme

teknikleri hakkındaki araştırmalar.

Taksonomiyi geliştiren takımın bu açıklamalarda

konsensüs sağlama sırasında yaşadıkları zorlukları

anlamak çok zor değildir. Bu durum teknoloji tarifi ile

teknolojideki yetkinliği birlikte değerlendirmeye

kalkındığında olabilecek zorluğu anlatması bakımından

ilginçtir.

Taksonomi incelendiğinde yaklaşık aynı başlıkların hem

A Temel teknolojilerde hem de B Alt Sistem ve Parçaya

ilişkin teknolojilerde geçtiği görülmektedir. Alt

teknolojilerin açıklamaları incelendiğinde farklılıkları

daha iyi anlamak mümkün olmaktadır.

A Temel teknolojileri, teknolojinin geliştirilmesiyle ilgili

bir dizi işlemi kapsamaktadır. Bunlar teknolojiyi

tanımlama, belirleme, anlama ve geliştirme gibi uğraşları

içermektedir. Bütün bu uğraşlar adı geçen teknolojiyi

istekler doğrultusunda geliştirmeyi amaçlamaktadır.

B Alt Sistem ve Parçaya İlişkin teknolojiler ise, temel

teknolojilerin alt sistem ve parça temelinde uygulanması

ile ilgilidir. Buradaki işlemler teknolojiyi değerlendirme,

analiz etme, modelleme, işleme, uygulama gibi uğraşları

içermektedir. Bütün bu uğraşlar adı geçen teknolojiyi

öğrenip alt sistem ve parçaya uygulanmasını amaçla-

maktadır.

2. METODOLOJİ

Metodolojinin akış diyagramı Şekil 1' de verilmiştir.

Metodolojinin ilk adımı kuruluşun ürün temelindeki

misyon ve vizyonunun belirlenmesi gerekliliğidir. Kuru-

luşun vizyon ve misyonunun katılımcı yöntemlerle ve

arama konferansları yolu ile saptanması tavsiye edilir.

Vizyon ve misyon iç ve dış paydaşların tümünün aynı hedefe odaklanmalarını sağlamada önemli bir girdi olarak kendini gösterir.

Kuruluşun vizyon ve misyonu kullanılarak, taksonomide tariflenen 209 teknoloji arasından, ürünlere ait vizyon ve misyon kapsamındaki hedefleri yerine getirmek için gerekli olan teknolojiler belirlenir. Bu adım üst ve orta kademe yöneticileri tarafından gerçekleştirilir.

Şekil 1'de görüldüğü gibi çalışma iki taramadan oluşmaktadır. Bu taramaların ilkinde Alt Teknolojilerdeki hedef yetkinlik, ikincisinde ise mevcut yetkinlik bulunmaya çalışılmaktadır. Hedef yetkinlik saptanırken kuruluş için gerekli teknolojiler de sorgulanmaktadır

2.1 Hedef Yetkinlik

Hedef yetkinliğin sayısallaştırılması Tablo 1 deki metrik kullanılarak gerçekleştirilmiştir.


Şekil 1. Metodolojinin Akış Diyagramı

Bu teknolojide genel bilgi sahibi olmak yeterlidir

Tablo 1 Hedef Yetkinlik Metriği

Bu teknolojiyi öğrenmek için çalışma yapılmalı,eğitim alınmalı veya hizmet satın alınmalıdır

Bu teknolojide uygulama tecrübesi gereklidir

Bu teknoloji pazarlanabilecek seviyede olmalıdır

1

2

3

4

AçıklamaDüzey

92


Metriğin oluşturulmasında gözetilen en önemli unsur,

taramanın kolaylıkla ve zaman almadan doldurulmasını

sağlayan bir metrik oluşturmaktır. Bu nedenle 4 kademeli

bir metrik uygun bulunmuştur. Bu şekilde geri dönüşler

kabul edilebilir süreye indirilmiştir.

2.2 Mevcut Yetkinlik

Mevcut yetkinliğin sayısallaştırılması için ise 5 kademeli

bir metrik tercih edilmiştir. Yeni eklenen 0 kademesi ilgili

alt-teknolojide hiç bir bilgi olmadığını ifade etmek için

konulmuştur. Mevcut yetkinlik metriği Tablo 2' de veril-

miştir. Bu tablodaki açıklamalar, Tablo 1' deki metriklerin

mevcut durumu tespit etmek için değiştirilmiş şeklidir

2.3 Yetkinliğin Sınıflandırılması

Bu çalışmada teknoloji yetkinlik düzeyi AG (Araştırma ve

Geliştirme) ve SE (Sistem Entegrasyonu) olmak üzere iki

ayrı sınıfta değerlendirilmiştir. Ürün geliştirme ve

üretmeyi hedefleyen bir savunma sanayi şirketinin;

komplex olan ürünü için bazı konularda araştırma

geliştirme düzeyinde bilgi sahibi olması gerekirken, bazı

alt sistemleri için entegrasyon seviyesinde bilgi sahibi

olması yeterli değerlendirilmektedir.

1. AG sınıfı teknolojiler şirketin kendinin

kazanması gerekli olduğu teknolojilerdir. Bu

teknolojilerde şirket içinde teknoloji geliştirme ve

teknolojide yenilik beklenmelidir.

2. SE sınıfı teknolojiler ise şirketin ürününde

kullanılması için bilgi sahibi olunması gereken

teknolojilerdir. Üründe kullanılacak kalemler

genellikle alt-sistem veya sistem seviyesindedir.

Bu kalemleri ürüne entegre etmek için yenilik

aranabilir. Burada sistemi tasarlamak için gerekli

bilgiyi toplamak ve yetkinliği kazanmak öncelikli

değildir, sistem veya alt-sistem hakkında iyileştirme

önerebilecek kadar bilgi sahibi olmak önemli ve

yeterlidir.

2.4 Birinci Tarama

Tarama 1'in aktörleri üst ve orta kademe yöneticileridir.

Yöneticiler kuruluş için önemli teknolojileri seçerken

kuruluşun vizyon ve misyonunda yer alan öğeleri

kullanırlar. Yöneticilerin 209 teknolojiden kuruluş için

önemli olanlarını seçmeleri için tariflenen teknolojilerin

açıklamalarını okumaları gerekmektedir. Bu iş için

gerekli süreyi yöneticilere sağlamak Tarama 1 adı altında

bir sorgulama ile yapılır. Bu taramanın soruları aşağıdaki

gibidir.

1. Teknolojilerdeki hedef yetkinlik (1 - 4) 2. Teknolojilerdeki yetkinliğin sınıfı (AG ve/veya SE) 3. Kuruluşun teknolojilerdeki uzmanlarının adları

UK6 teknolojilerinin her hangi birine görüş bildirmemek,

o teknolojinin şirket için önemli olmadığını gösterir.

Bu tarama sonucunda farklı yöneticilerin aynı teknolojiye

değişik değerlendirme yapmaları doğaldır. Yöneticiler

arasında konsensüs sağlamak için bir arama konferansı

yapmak veya bireysel girişimlerde bulunmak gerekebilir.

Bu konferans sonucunda UK6'in 209 teknolojisinin şirket

için önemli olanlarında hedeflenen yetkinlikler bulunmuş

ve bu teknolojileri yetkinlik sınıfından hareket ederek

nasıl işlenmesi gerektiği saptanmış olur.

2.5 İkinci Tarama

Bu tarama teknolojilerdeki mevcut yetkinlik seviyesini

saptamak için geliştirilmiştir. Mevcut yetkinlik Tarama

1'de yöneticiler tarafından teknolojinin uzmanı olarak

anılan kişilere sorular yöneltilerek yapılmıştır. Tarama

mevcut yetkinliği en sağlıklı şekilde saptamaya yönelik

önlemleri alacak şekilde tasarlanmıştır.

Hazırlanan tarama formları iki kısımdan oluşmaktadır.

Birinci kısım teknolojiye ait 'genel sorular' içermektedir.

Burada sorulan sorular bütün teknolojiler için aynıdır ve

cevaplayıcıdan aşağıdaki 5 soruya cevap vermesi isten-

miştir.

1. Anılan teknolojide kuruluşumuzdaki olgunluk

seviyesini yorumlayınız.

0

1

2

3

4

AçıklamaDüzey

Hiç bilgi yok

Genel bilgi var

Üzerinde çalışılıyor/eğitim alındı/hizmet alındı

Uygulama tecrübesi mevcut

Ürün veya hizmet pazarlandı

93


2. Anılan teknolojide ülkemizdeki olgunluk sevi-

yesini yorumlayınız.

3. Anılan teknolojide dünyada süre gelen gelişme-

leri yorumlayınız.

4. Anılan teknolojiye yorum verebilecek tecrübe

ve birikimde önerebileceğiniz mesai arkadaşınız

var mıdır?

5. Anılan teknolojiye yorum verebilecek tecrübe

ve birikimde ülkemizden önerebileceğiniz isimler

var mıdır?

İlk soru yöneticilerin ve uzmanların görüşlerinin ne kadar

uyumlu olduğunu sapmayı hedeflemiştir.

İkinci soru ile kurumun teknolojideki olgunluk seviye-

sinin yorumlanması istenmiştir. Bu soru ile taramayı

cevaplayan uzmandan sözel olarak yetkinlik seviyesi

hakkında görüş alma hedeflemiştir.

Üçüncü ve dördüncü sorularda ise, taramayı cevaplayan

uzmandan sırasıyla alt teknolojinin yurt içindeki durumu

ve yurt dışındaki gelişmeleri yorumlaması istenmektedir.

Buradaki hedef, teknoloji hakkında hem ulusal hem de

uluslararası düzeyde bilgi toplamak ve uzmanın konuya

olan yakınlığını değerlendirmektir.

Beşinci sorunun hedefi ise söz konusu alt teknolojide bilgi

sahibi olan diğer şirket çalışanlarını saptamaktır. Altıncı

sorunun hedefi söz konusu alt teknolojide ülkemizde

başvurulabilecek diğer uzmanları saptamaktır.

'Özel sorular' kısmı ise her alt-teknoloji için hazırlanan

değişen sayıda sorudan oluşmaktadır. Bu sorular, alt-

teknoloji açıklamalarında tariflenen teknolojinin güncel

kapsamındaki bilgiye ne kadar hakim olunduğunu

sorgulamaktadır. Sorular UK6 teknoloji açıklamalarını

kullanarak üretilmiştir. Tarama formuna muhatap olan

kişinin sorulara cevap verirken Tablo 2 deki metriği

kullanarak cevap vermesi istenmiştir. Cevaplayan uzman

2, 3, 4 yetkinlik düzeyini seçtiğinde bu seviyeye hangi

proje ya da ürün kapsamında ulaşıldığını yazması

istenerek yanıtın geçerliliği sınanmıştır.

Özel sorulara örnek olarak 'A01.03 Polimer ve Polimer

Matris Kompozit Teknolojileri' için geliştirilen 9 soru

aşağıda verilmiştir.

1. Polimer ve polimer matris kompozit malzeme,

termoset, termoplastik ve elastomer malzemeler

gibi organik yapısal malzemenin özellik ve

davranış biçimlerini ne kadar iyi belirleye-

biliyoruz? 2. Polimer matris kompozit yapılarda yapısal tak-

viye olarak kullanılan lifler, parçacıklar ve

laminantlar gibi malzemeleri ne seviyede

tanıyoruz?

3. Biomimetic kompozit malzemelerin yapısal

özellikleri konusundaki bilgimiz ne seviyededir?

4. Hedefi iyileştirilmiş ve yeni lif ve matris yapılar

oluşturmak olan araştırmalar konusunda bilgimiz

ne seviyededir? 5. Tam kompozit yapı imalatı ve geleneksel polimer

kompozit malzeme şekillendirme (forming) ile

ilgili iyileştirilmiş imalat yöntemleri ve tekno-

lojileri konusunda tecrübemiz ne düzeydedir?

6. LO (Low Observable) boya ve kaplamalarda

kullanılan bağlayıcı polimerler konusundaki

bilgimiz ne seviyededir?

7. Polimer malzeme tabanlı yalıtım malzemeleri

konusundaki bilgi düzeyimiz nedir?

8. Polimer ve polimer kompozit gibi malzemenin

davranışını ve mekanik özelliklerini anlayabilmek

amacıyla kullanılan modelleme teknikleri hak-

kındaki birikimimiz ne seviyededir?

9. Polimer kompozitler gibi polimer bazlı malze-

melerin tasarımını iyileştirmek amacıyla kulla-

nılan modelleme teknikleri hakkındaki birikimimiz

ne seviyededir?

2.6 İkinci Tarama ve Tutarlılık Analizi

Uzmanlar tarafından Tablo 2'de belirtilen mevcut

yetkinlik metriği kullanılarak doldurulan mevcut

yetkinlik değeri için, özel sorulara verilen yanıtların

aritmetik ortalaması alınmıştır. Aritmetik ortalama

sonucu çıkan rakam en yakın tam sayıya veya iki tam

sayının toplamının yarısına tamamlanmıştır (0.0, 0.5, 1.0,

1.5, 2.0, 2.5, 3.0, 3.5, 4.0). Bu şekilde hem alt-teknolojiler

için geliştirilen soruların çokluğu hem de bu sorulara

cevap veren uzmanların çokluğu mevcut yetkinliğin

çözünülürlüğünü 5 inci kademeden 9 uncu kademeye

çıkartmaktadır. Dokuz kademeli bu metrik Teknoloji Ha-

zırlık Düzeyinin dokuzlu çözünülürlüğü ile uyum

içindedir.

İkinci taramada mevcut yetkinliğin güvenilirliği iki türlü

sınanmıştır.

a. İkinci Tarama, genel sorular, birinci soru

cevapları ile alt teknolojinin özel sorularına verilen

sayısal cevapların tutarlığı ile

b. Birden fazla uzmanın alt teknolojilere verdiği

yanıtların tutarlılığı ile.

Genel sorulardan ilkinde anılan teknolojinin şirketteki

durumu hakkında yorum yapılmasını öngörmektedir. Bu

sorunun cevabı tutarlılık analizi bakımından önemlidir.

Burada yapılan yorum ile özel soruların sayısal değeri

tutarlı olmalıdır. Bir tutarsızlık görüldüğünde uzmanın

yanıtı değerlendirmeye alınmıştır.

Sonuçların güvenilirliğini arttırmak için her alt-teknol-

ojinin birden fazla uzman tarafından değerlendirilmesi

sağlanmalıdır. Metodolojinin uygulanmasında en fazla

süre alan uğraş bu olmaktadır. İki ve üzeri uzmandan

alınan mevcut yetkinlik değerlerinin aritmetik ortalaması

alınmakta ve sonuç en yakın tam sayıya veya iki tam

sayının toplamının yarısına tamamlanmaktadır.

Aynı alt-teknoloji için 1 veya 2 uzmanın değerlendirmesi

birbirinden çok farklı olduğunda, genel sorunların beşinci

sorusu ile istenen uzman adlarına baş vurularak sonucun

güvenilirliği artırılmaya çalışılmalıdır. Genel soruların

ikinci, üçüncü ve beşinci sorularına verilen cevaplar uz-

manlık formasyonuna yönelik bilgileri içerdiğinden orta

ve üst yöneticiler tarafından kullanılabilir.

3. TEKNOLOJİLERDEKİ AYRIM ve

DEĞERLENDİRME

Bu çalışmada kullanılan UK6 taksonomisinde tariflenen

alt-teknolojiler dünya üzerindeki savunma teknolojile-

rinin son durumunu yansıtmaktadır. Bu çalışma ile şirke-

tin mevcut yetkinlik seviyesi tespit edilerek, UK 6

Teknoloji kırılımı referansına göre, kapsamı dahilindeki

teknolojilerde hangi seviyede olduğu bilgisine ulaşılır.

Birinci taraması ile şirketin alt-teknolojilerde gelmek

istediği hedef yetkinliği ve bu yetkinliğin sınıfı saptan-

maktadır.

Her alt-teknoloji için saptanan hedef yetkinlikten

değerinden mevcut yetkinlik değerini çıkarttığımızda

şirketin o alt-teknolojideki hedeften sapması (ayrımı) elde

edilir.

Ayrım değerleri incelendiğinde şirketin hangi alt-

teknolojileri geliştirmesine öncelik vermesi gerektiğinin

değerlendirmesi yapılır. Ayrım değeri yüksek olan

teknolojilerin planlamada öncelik taşıması beklenebilir.

Alt-teknolojilerin yetkinlik, ayrım değerleri ve sınıfını

kullanarak çeşitli değerlendirmeler yapmak mümkündür.

Örnek olarak şirketin sınıfı AG (Araştırma Geliştirme)

olan alt-teknolojileri kendi içinde geliştirmesi için planlar

yapılabilir. Bu alt-teknolojilerden hedef yetkinliği 3 ve

üzeri ayrım değerleri, büyük olanlara öncelik verilmesi

anlamlı olacaktır. Hedef yetkinliğin 3 ve üzeri, teknoloji

sınıfının SE (Sistem Entegrasyonu) olan alt-teknolojilerin

hangilerinin hedefe ulaşmak için şirket içinde hangile-

rinin şirket dışında işlenmesinin doğru olacağı değer-

lendirilebilir.

Şekil 2. Tarama 2'nin Akış Diyagramı

Ayrım=Hedef Yetkinlik Değeri–Mevcut Yetkinlik Değeri

94


Yukarıda yapılan değerlendirmeler sonunda seçilen alt-

teknolojilerde yapılacak olan çalışmaların veya projelerin

detayı UK6 alt-teknoloji açıklamaları göz önüne alınır.

Her alt-teknolojinin planlı bir şekilde geliştirilmesi için

yol haritaları hazırlanır.

Teknolojik yetkinlik çalışması sonunda elde edilen

sonuçlar teknoloji odaklı insan kaynağı yönetimine de

önemli girdi sağlar. Örnek olarak önemli, ama yetkinliğin

çok düşük, ayrımın büyük olduğu alt-teknolojilerde insan

kaynağını arttırıcı önlemlerin alınması doğal bir gerek-

sinimdir.

Şirketlerin çağımızda rekabetçi, yenilikçi olabilmelerinin

bilgilerini ve teknolojilerini yönetmeyi hedeflemele-

rinden geçtiğini söylemek yanlış olmaz. Çünkü bilgi ve

teknoloji yönetmek için geliştirilen yöntemler ile elde

edilen sonuçlar şirketin tüm kaynaklarını yönetmek için

gerekli bilgileri sağlar.

4. TEKNOLOJİ STARATEJİLERİ ve VİZYONU

Teknolojik yetkinlik çalışması sonunda elde ettiğimiz

çıktılar özetle şirket için hangi teknolojilerin ne kadar

önemli olduğu belirlemektedir. Bu çıktılar şirketin

teknoloji vizyonunu geliştirmeye önemli girdi sağlar.

Vizyona giden yolda bilinmesi gereken teknoloji

stratejileri bu çalışmada saptanan alt teknolojilerdeki

mevcut yetkinlik ve ayrım dağılımından elde edilir.

Teknoloji vizyonu ifadesini elde ederken burada anlatılan

çalışmanın girdilerinden başka şirketin vizyonu, dünyada

teknolojilerdeki ilerlemeler de göz önüne alınmalıdır.

Teknoloji stratejilerini oluştururken alt-teknolojilerde

hesaplanan mevcut yetkinliklerin sentezi gerekmektedir.

Burada ana teknoloji başlığı altındaki alt teknolojilerin

yetkinlikleri dünyadaki gelişmeler ışığında değerlen-

dirilir. Ayrımın en fazla olduğu alt-teknolojiler her zaman

öncelikli teknolojiler olarak değerlendirilebilir. Ancak

burada mevcut yetkinliğin ileri olduğu alt-teknolojilerde

daha da ilerlemenin hedeflenmesi tercihinin kullanıl-

masının da doğru olduğu düşünülmektedir.

Ayrımın ve mevcut yetkinliğin fazla, teknoloji sınıfının

AG olduğu alt teknolojilerin şirketin ARGE veya

teknoloji stratejilerinin parçası olması doğaldır. Bu

şekilde şirketin, uzak olmayan bir gelecekte hedeflediği

teknolojilerde mükemmeliyeti yakalaması öngörülür.

Teknoloji vizyon ifadesini etkileyen girdiler ve akış

diyagramı Şekil 3'te verilmiştir. Şirketin teknoloji

(ARGE) vizyonunun oluşturulmasında şirket yöneticileri

ve paydaş temsilcilerinden oluşan bir ekibin arama

konferansı yapmasının sağlıklı bir sonuca ulaşmada en

doğru yöntem olacağı düşünülmektedir. Arama kon-

feransında teknolojik yetkinlik çalışmasından elde edi-

len ayrım ve mevcut yetkinlik analizleri, bunlardan elde

edilmiş teknoloji stratejileri birer bulgu olarak anlatılır ve

önerilir. Katılımcılardan bu bulguları ulusal ve ulus-

lararası gelişmeler ışığında sistematik bir şekilde

irdelenmesi istenir. Değerlendirmeler sonunda teknoloji

stratejileri ve/veya önceliklerinin revize edilmesi

gerekebilir. Arama konferansı katılımcıları şirketin

teknoloji (ARGE) vizyonuna son şeklini verir.

5. SONUÇ ve ÖNERİLER

Bu yazıda anlatılan yöntem TUSAŞ' ta sürdürülmekte

olan bilgi ve teknoloji yönetimi çalışmaları sırasında

geliştirilmiş ve iki kez TUSAŞ'a uygulanmıştır [5].

Çalışmadan elde edilen sonuçlar çeşitli şekillerde

değerlendirilmektedir. Yöntem bir şirkete uygulandı-

ğında, çok geniş bir savunma teknolojisi yelpazesinde

şirketin hangi teknolojilerde ne kadar yetkin olduğu

belirlenmektedir. Şirketin insan kaynağının teknoloji-

lerdeki yetkinliği, teknolojilerde ulusal düzeyde danış-

manlık alınabilecek uzmanların envanteri çıkarılmakta ve

hangi teknolojilerin geliştirilmesi gerektiği konusunda

bilgi sahibi olunmaktadır. Çalışma sonucunda üretilen

bilgiyi kullanarak şirket için teknoloji stratejileri ve

teknoloji vizyonun oluşturulması da mümkündür.

Metodoloji, enformasyon ve iletişim teknolojilerini

kullanarak hızlandırılmaya çalışılmış ilk uygulamadan

alınan dersler ikinci uygulamada kullanılmıştır. Her iki

uygulamada proje süresi 8 ay civarında kalmıştır. Ancak

95


Şekil 3. Teknoji Vizyonu için Akış Diyagramı

ikinci uygulamada birincisinin iki katı uzmana erişil-

miştir. Metodolojinin zaman alıcı kısmı, ikinci taramada

uzmanlardan yanıt alınması ve bu yanıtların analiz

sürecidir. Bu tip çalışmaların her iki veya üç yılda bir

tekrarlanarak güncellenmesi gerekmektedir.

UK6 taksonomisi orijinal dilinde kullanılmaktadır.

Taksonominin Türkçeleştirilmesi ve bunu yaparken

ulusallaştırılmasının da uygun olacağı değerlendiril-

mektedir. Bu işlem yapılırken ulusal düzeyde savunma

teknolojilerinde terminoloji birliğine de ulaşmak

mümkün olabilecektir.

Şirketlerin teknolojilerdeki yetkinliğinin envanterini

çıkartan bu metodoloji, şirketin yeni ürün geliştirme

sürecinin planlamasına girdi olarak kullanılabilir. Yeni

ürünün kırılımı sonucunda elde edilen alt sistemlerin

tasarım ve üretimleri için gerekli teknolojiler takso-

nomiden seçilerek bu teknolojilerde şirketin mevcut

yetkinliği saptanır. Bu çalışma yeni ürünün geliştirilmesi

için gerekli insan kaynağı, bütçe ve süre konusunda

güvenilir bilgi olarak teklif aşamasında kullanılır.

Mevcut yetkinlik değerleri 0 ile 4 arasında 9 kademeden

oluştuğundan uluslar arası literatürde mevcut 9 kademeli

Teknoloji Hazırlık Düzeyi Metriği ile uyum içindedir.

Yeni ürün geliştirme sürecinde Teknoloji Hazırlık Düzeyi

saptama metotları kullanılarak ürün için teknolojik

gelişmeler izlenir ve gerekli önlemlerin zamanında

alınması sağlanmaya çalışılır.

6.TEŞEKKÜR Metodolojinin uygulanması sırasında çok değerli yardım-

larını esirgemeyen Gürsel Eraslanoğlu, Aydan Yüceer,

Elif Öztin ve Demet Uncu'ya çok teşekkür ederiz.

7.KAYNAKLAR

[1]http://searchcio-midmarket.techtarget.com/

sDefinition/0,,sid183_gci331416,00.html[2] Özel olarak NATO Research and Technology

Organization (RTO) dan alınmıştır. [3] GRAETTINGER, C.P., Using the Technology

Readiness Levels Scale to Support Technology

Management in the DoDs ATD/STO Environments,

SEI, Editor, Carnegie Mellon, 2002.[4] http://jbconsultinginternational.com/

TechnologyReadinessLevel.aspx

[5] Ö Ertem, Ü Çezayirlioğlu, A Ş Temiz, A Ş Üçer,

Technological Competency in Defence Industry, paper

No AIAC- 2009-122, 5. Ankara International Aerospace

Conference, 17-19 August 2009- METU, Ankara Turkey.

8.ÖZGEÇMİŞLER

Prof. Dr. Ahmet Şevket ÜÇER

1965 yılında ODTÜ Makina Mühendisliği Bölümü'nden

yüksek lisans derecesiyle mezun oldu. Kariyerine ODTÜ

Makina Mühendisliği Bölümünde asistan olarak başladı.

1970 yılında İngiltere'nin Manchester Üniversitesi'nden

Doktora derecesi aldı. 1981 yılında Profesör olan Üçer,

1978 yılında Danimarka Teknik Üniversitesi'nde, 1990-

1991 yıllarında ABD Naval Postgraduate School'de

(NPS) araştırmacı olarak çalıştı. İki ayrı dönemde toplam

altı yıl ODTÜ Makina Mühendisliği Bölüm Başkanlığı ve

1982 yılında ODTÜ Rektör Yardımcılığı görevlerinde

bulundu. 1985-1987 yıllarında TÜBİTAK Savunma

Araştırmaları Enstitüsü Direktörü olarak görev yaptıktan

sonra 1992 yılından başlamak üzere altı yıl TÜBİTAK

Başkan Yardımcılığı görevinde bulundu. Bu görevini

yürütürken bilim ve teknoloji politikalarıyla ilgilenmeye

başladı. 1998-2000 yıllarında NATO'nun ilk savunma

araştırma ve teknoloji strateji dokümanını hazırlayan

ekipte yer aldı. 2002 yılında NATO'nun Paris'teki

Araştırma Teknoloji Ajansı (RTA) Direktörlüğüne seçildi.

2003 - 2006 yılları arasında Ajansın direktörlüğünü

yürüten Prof. Dr. Ahmet Şevket Üçer, yurda döndükten

sonra çeşitli eğitim kurumlarında bilim, teknoloji, toplum

ve teknoloji yönetimi konularında ders vermekte olup,

yurt içi ve yurt dışında danışmanlık yapmaktadır.

Odamızın (2836) sicil nolu üyesidir.

Özcan ERTEM

1962 yılında Ankara'da doğdu. ODTÜ Havacılık

Mühendisliği Bölümü'nden 1984 yılında lisans, 1987

yılında da yüksek lisans derecesiyle mezun oldu.1987-

1990 yıllarında Türk Hava Kurumu'nda Bakım Mühendisi

ve bilahare Müdürü olarak görev yaptı. 1988 yılında uçuş

eğitimini tamamlayarak Pilot oldu. 1990 yılında TAI'de

göreve başladı; 1990-1992 yıllarında İnsansız Hava Aracı

(İHA), 1995-1997 yıllarında İnsansız Hedef Uçağı, 1999-

2000 yıllarında da Zirai İlaçlama Uçağı geliştirilmesi

projelerinde görev aldı.

TAI ile birleşme kararına kadar 2000-2005 arası

TUSAŞ'ta Mühendislik Müdürü olarak çalıştı.

96


97


Birleşme sürecinden sonra bir dönem uçuş öğretmenliği

yapmış olup, 15 Aralık 2005'te Türk Havacılık ve Uzay

Sanayii A.Ş'ye Mühendislik Bölüm Başkanı olarak geri

dönmüştür. 2007 yılından bu yana ise Entegre Uçak Grup

Başkanlığı görevini sürdürmektedir. İyi derecede

İngilizce bilmekte olup, evli ve üç çocuk babasıdır.

Ayşe TEMİZ

Eskişehir'de doğdu. 1990 yılında ODTÜ Havacılık

Mühendisliği Bölümü'nden mezun oldu. 1991 yılında

Eskişehir Hava İkmal ve Bakım Merkezi'nde Bakım

Mühendisi olarak çalıştı.

1991 Eylül ayından itibaren TUSAŞ'da çalışmakta olup,

CN235 Projesinde kanat ve arka gövde montajından

sorumlu olarak görev yapmıştır. YARASA ve A400M

Projelerinde ise Yapısal Tasarım, Sistem Emniyeti,

Sertifikasyon ve Tasarım Kalite konularında çalışmıştır.

Halen Ürün Bütünlüğü Şefi görevini yürütmekte olup,

sabit kanatlı hava araçları projelerinde; Meltem II,

Hürkuş, ARI, Erciyes, ANKA, sertifikasyon, mühendislik

süreç teminatı, sistem emniyeti, güvenilirlik ve test

edilebilirlik çalışmalarının yürütülmesinden sorumludur.

Aynı zamanda 2007 yılından itibaren yürütülen Teknoloji

ve Bilgi Yönetimi çalışmalarında aktif rol almaktadır.

Bilge YİĞİT

Ege Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü'nden

lisans, ODTÜ Endüstri Mühendisliği/Mühendislik

Yönetimi Bölümü'nden yüksek lisans derecesi ile mezun

oldu. 1996-2000 yılları arasında NETAŞ, Borusan

Holding A.Ş. şirketlerinde çalıştı.

2000 yılı Mayıs ayından, 2010 Ağustos ayına kadar

TUSAŞ'ta Bilişim Teknolojileri Grup Müdürlüğü'nde

Bilgi Güvenliği Lideri, Süreç ve Risk Yönetimi Lideri

gibi görevlerde bulundu.

2010 yılı Ağustos ayından itibaren Entegre Uçak Grup

Başkanlığı, Mühendislik Grup Müdürlüğü, Ürün

Bütünlüğü Bölümünde Bilgi Yönetimi, Teknoloji

Yönetimi ve Süreç Yönetimi konularında teknik uzman

olarak görevine devam etmektedir.

98


Business

SAVUNMA ŞİRKETLERİ İÇİN TEKNOLOJİ YETKİNLİĞİ BELİRLEME METODOLOJİSİ”