محمد امین میرقادری، پرستو حسینی، سجاد علی بیگی و میثم نیک زاد، 1392، تحلیل الگوهای استقرار دورۀ مفرغ

در جنوب رفيروزآبادسو جديد دشت ميانيهاي استقراري عصر مفرغ الگو تحليل كرمانشاه، غرب زاگرس مركزي

ميرقادرياميندمحم*

تهران شناسي دانشگاهارشد باستاندانشجوي كارشناسي

سيده پرستو حسيني دانشگاه تهران شناسيكارشناسي ارشد باستان

بيگيسجاد علي عضو هيئت علمي دانشگاه رازي كرمانشاه

ميثم نيكزاد دانشجوي دكتري دانشگاه تربيت مدرس

ص( ) 143ات127از11/04/92:، تاريخ پذيرش20/12/91: تاريخ دريافت

چكيدهايـن منطقـه. اجتماعي در طول ادوار مختلف پيش از تاريخ استـ مهم فرهنگيشناسي غرب ايران بيانگر تحوالت سيماي باستان

درعمد هاي زاگرس مركزي بخشكوهكه رشته شناسـان توجه بسـياري از باسـتان، از اوايل قرن بيستم موردبر گرفته استة آن راو كاوشقرار گرفت و بررسي كـه در جنـوب اسـتان سـرفيروزآباد دشـت ميـان در اين. هاي متعددي در آن به انجام رسيده استهبـه همـين. مورد مطالعه قرار نگرفتـه اسـت هاي گذرادبه جز در بازدي بوم شناختيـ زيست هايرغم قابليتبه دارد، قرار كرمانشاه

ايـن بررسـي نتـايج.)1(مورد بررسي پيمايشي فشرده قرار گرفـت، توسط هيئتي از دانشگاه تهران 1388در سال اين دشت منظور شدآشكار مطالعات انجام شده براساس. منطقه افزودةگذشتو اطالعات فراواني به دانش اندك ما از وضعيت دربر داشتپرباري را

و الگـو پـراكنش محوطـه. داراي سـاكنيني بـوده اسـت)3گـودين فرهنگ(و جديد ميانيمفرغ محوطه در دورة24كه هـاي هـابه طي اين دوره وابستگي به منابعدر،استقراري اين دشت ميآبمنابع ويژه زيست محيطي كـهياز ديگـر عـوامل. دهـد را نشان

م سرفيروزآبادهاي دشت گيري استقراردر شكل روداحتمال مي كه بيشـتر استسياسيـ مسائل فرهنگي،باشد بودهثرؤكرمانشاهتگيري اين محوطهاز ادوار قبل در شكل هاي استقراري اين دشت ها در ارتباط با الگودر اين مقاله به اين جنبه. است داشتهثيرأها

.شده استپرداخته

، شناختيبررسي باستان، سرفيروزآباد، دشت3گودينةدورفرهنگو جديد، ميانيزاگرس مركزي، دورة مفرغ: هاي كليديواژه الگوي استقرار

________________________________________________________ [email protected]: نشاني پست الكترونيكي نويسنده مسئول مقاله*

و تابستان،1شمارة،5ورةد،شناسيمطالعات باستان/ 128 1392بهار

مقدمهو سرزمين عنوان پلي ارتباطيزاگرس مركزي به هـاي پسـت ميـانرودان از جايگـاه خاصـي در ميان فالت ايراندر. شناسي خاور نزديك برخوردار استمطالعات باستان و تحقيقـاتي اسـتين بيش از هشتاد سال از سفر علمي

مي 30ةاوايل ده و در طول اين چند دهه، زاگرس مركزي مورد توجه ميالدي در مسير شاهراه خراسان گذرداستين توانست با برررسي خـود اولـين دورنمـاي باسـتان.)Stein 1940(. شناسان بوده استري از باستانبسيا

هـاي پسـت مسير باستاني كه تنها راه اتصال فـالت ايـران بـه سـرزمين اين. يم كندرستشناسي غرب ايران را )1تصوير( در متون اسالمي ذكر شده است خراسان بزرگاسالمي به نام جاده ميانيميانرودان است، در قرون

.(Abdi 1999: 33) شناسـان قـرار توجه باسـتان هاي عصر مفرغ زاگرس نيز موردهنگفرةپس از استين مطالعچنـد ظـرفنيـافت شايد بتوان اولين مرحله از مطالعات پيرامون عصر مفرغ زاگرس مركـزي را در پـي. گرفت

Hearinck and Overlate) بازديد از تپه گيانو گيلوراندر ميالدي توسط هرتسفلد 1925مشكوك در سال و كنتنو دانستو به دنبال آن كاوش (2013 .(Contenau and Ghirshman 1938)هاي گيان توسط گيرشمن

حف 50، به مدت هاي گيانپس از حفاري و ميـانيغجلـودار گاهنگـاري سـفالي عصـر مفـر آنجاهاي اريسال،از،مـيالدي 1965هاي گودين تپه در سالز كاوشبا آغا.)405:1381هنريكسون،( جديد غرب بود دومـين مرحلـه

شدمطالعات فرهنگ در طـي فصـول مـيالدي 1973گودين تپه تا سال.(Young 1969) هاي عصر مفرغ آغازپـس از ايـن . (Young and Levin 1974; Young and Smiths 1966: 389) گرفـت پيوسته مورد كاوش قرار

مفـرغةطـي دوردر اساس گاهنگاري سفالي زاگرس مركـزي3و4گودين هايريامطالعات است كه نتايج حفو جديد تحت عنوان گودين بر همين اساس فرهنگ. قرار گرفت و معرفـي3هاي همزمان با مفرغ مياني شـده

توزيـع . (Henrickson 1986) اسـت دوم قبل از ميالدةسوم تا اواسط هزارةزماني اواسط هزارةبرگيرنده بازدر كـوه پـيش توان در شش ناحيه مورد بررسي قرار داد كه شامل شرق كـوه گـرين، جغرافيايي اين فرهنگ را مي

و كوه سفيد، در كوهپيششرقي بين كوه گرين ميةغرب، و پشت كوه هـاي در اين ميان دشت.دشوماهيدشتهـاي تـرين دشـت دشت ماهيدشـت ازجملـه مهـم. متعدد مورد بررسي قرار گرفتند هايكوهي طي پروژهميانكه كوهيميان را آشـكار3هـاي گـودينو شـواهدي از اسـتقرارهطي چند فصل مورد بررسي قرار گرفتـ است

اي كـه طـي آن شـاهد افـزايش دوره.(Schmidet 1940; Stein 1940; Braidwood 1961)ه اسـت سـاخت و در نتيجه افزايش جمعيت در غرب ايران پس از يك دورچشمگير استقرار در نگاه اول بـه. هستيمتاريكةها

و دامة اقتصاد معيشتي بر پايةهاي قبل، توسعهاي تعريف شده در دورهمانند الگو پـروري دليـل ايـن كشاورزيو همگوني فرهنگي عنوان مي تأپژوهشبرخي شود، اما رشد چشمگير جمعيتي سـاكنين ثيرات فرهنگـي ها نيز

جوامعي كـه . (Henrickson 1984; d Potts 2004) اندهاي پست غربي را مورد توجه قرار دادهجوامع سرزمينازمرتفع غرب ايران در حال هايبر خالف جوامع سرزمين سياسي، اقتصادي، فرهنگيةهاي پيچيديندفرآ گذر

و در اين مسير دستاورد مهو اجتماعي هستند بـه عبـارتي.اندكسب كردهشهرنشينيةتوسعةدر زمينمي هايمتفاوت از لحاظ سازماندهي مواجه هستيم كـه كمتـر در اين دوره از ارتباط مستقيم دو ساختار فرهنگي كامالً

مي.به آن پرداخته شده است تأبا توجه به اين توضيحات آيا وـ ثيرات زيست توان فرهنگـي نيز اثرات محيطيو جديـد دشـت گيـري اسـتقرار هاي پست ميـانرودان را در شـكل سرزمين ارتباط با هـاي عصـر مفـرغ ميـاني

سرفيروزآباد مطالعه كرد؟

و جديد دشت سرفيروزآباد در جنوب كرمانشاه، غرب زاگرس مركزيالگو تحليل 129/ هاي استقراري عصر مفرغ مياني

آبادموقعيت جغرافيايي سرفيروزمركـز ايـن اسـتان شهرسـتان.)2تصـوير( آباد در جنوب شرقي اسـتان كرمانشـاه قـرار دارد دهستان سرفيروز

و بخش فيروزآباد جز ازكرمانشاه بوده اين دشت در امتداد طبيعـي دشـت ماهيدشـت. اين شهرستان است ئيو جنوب شرق ماهيدشت امتداد يافته استوقرار گرفته بخش فيروزآباد شامل سه دهسـتان. در قسمت جنوب

. اسـت)به مركزيت بـوژان(و عثمانوند) به مركزيت چنار(، جاللوند)به مركزيت هلشي( سرفيروزآبادهاي به نام كيلـومتر مربـع وسـعت 971شـود داراي تـرين دهسـتان بخـش محسـوب مـي كه بزرگ سرفيروزآبادن دهستا

و كشور واقع شده است هاي بازاين منطقه در يكي از دشت.باشدمي كه با شيب ماليـم از كوهسـتان آغـازو به يك زه كـه بـه)40:1381،عاليـي طالقـاني( شـود كش اصلي ختم مـي به نقطه يا نقاط پست مركزي

طصورت يك ناوديس مركب در ميان كوه و در زايـي هزاران سال اخير در نتيجة فعاليت كوهيها محصور شدهو. نواحي مجاور در جهت شمال غرب به جنوب شرق گسترش يافتـه اسـت دو نـوار كوهسـتاني جنـوب غربـي

جر(جار هاي كمانوار شمال شرق شامل كوه. انددهكرشمال شرقي اين دشت را احاطه ، زنگعليـان، خـوره)كمهو كوه سفيد مي و پيوستگي بيشتري دارندكوه. باشدتاو هاي اين بخـش كوه. هاي نوار جنوب غربي ارتفاع كمتر

ون(آباد مل، لعلشامل نسار، كله و قلعه قاضي)الله ارتفاع ايـن. است) قالقاضي(، سي ولكس، شيرنرمي، باريكهاز دشت از و ميزان بارندگي ساليانه 1600سطح دريا كمتر كمميلي 6/433 متر بوده ترين بخش استبارشمتر

).98:1379 پروين،(

آباز نظر اقليم و ويژگيوشناسي، پرفيروزآباد تحتسرهاي اقليمي هوا فشار جنب تأثير عوامل بيروني مانندو فرابار سيبري، توده اي، سرد سيبري، قطبي بري، بحري، حارههاي هواي حاره، بادهاي غربي، درياي مديترانه

و عوامل محلي چون تابش خورشيد، ارتفاع خورشيد، مـدت تـابش، توپـوگرافيو جريانات مرطوب مديترانه ايو داراي اقليم معتـدل ها، ميزان شيب دامنهمنطقه، ارتفاع، جهت ناهمواري و پوشش سطح زمين قرار گرفته ها

و سـهولت دسترسـي بـه آن از مهـم.)157:1374عليجاني،(خشك است گيـري تـرين داليـل شـكل منـابع آبمياستقرارها از گذشته تا امروز به راسر.رودشمار فيروزآباد يك نـاوديس بـزرگ مركـب اسـت كـه اطـراف آن

هاي آن به مركز دشت ختم مي شود، در نتيجه نزوالت جـوي بـه ارتفاعات طاقديسي محصور نموده، شيب كوهسر مركز ميدشت و رودخانـشوازير و انشـعابات فـراوانش را پديـد آوردهةد ). 155: 1379،پـروين(اسـت مـرگ

بهةخانرود كـه در جنـوب غـرب سـرفيروزآباد، از سـراب سـرفيروزآباد دشـتآبترين منبـع عنوان مهممرگميةخاناين رود در كنار رود. گيردماهيدشت است، سرچشمه مي گيـرد گشان كه از شمال كرمانشاه سرچشمه

تأ سرفيروزآبادآبمنابع ميرا اين منابع در كنار خاك مناسب براي كشاورزي باعث شـده اسـت تـا. كنندمينپركشاورزي ،محصور شده است هاي زاگرسهرچند اين دشت توسط كوه. رونق باشددر جنوب كرمانشاه بسيار پنجم قبـل از مـيالد بـه بعـد همـوارهةاز هزارهاي مختلف قرار دارد كه در دورهيراه خراسان بزرگةدر حاشي.رونق بوده استبسيار پر

دشت سرفيروزآباد)3گودين(جديدو ميانيهاي عصر مفرغ استقرارو جنوب شرق ماهيدشت امتـداد اين دشت در امتداد طبيعي دشت ماهيدشت قرار گرفته كه در قسمت جنوب

و همكـاران،(آشكار شد3محوطه گودين 24، 1388طي بررسي.يافته است دشـت.)1جـدول()1388نيكنامي


و مـكو)1971(، گـاف) (Braidwood 1961 بريدوودتوسط 1960تا 1959هاي بين سالسرفيروزآباد لـويندشـت توسـط ايـن همچنين. (Levine and McDonald 1977 Levin; 1974) گرفتبازديد قرار مورد دونالد

و همكـاران،( دكتر سرفراز نيز مورد بازديد قرار گرفته است امـا بـا توجـه بـه جايگـاه خـاص،)1347سرفرازو همكاران،( مورد بررسي سيستماتيك قرار گرفت 1388در سال منطقه، .)1391نيكنامي

گاهنگاريو سـپس تسلسـل فرهنگـي دشـت3گودينةدورگاهنگاري در تپه گودين بر اساس منابع تاريخي ميـانرودان

ــفال و س ــت ــده اس ــيم ش ــتان تنظ ــن دوره ارت خوزس ــاي اي ــاطق را تأي ه ــن من ــا اي ــي ب ــات فرهنگ ــد باط يگاهنگـاري تـوان هاي حاصـل از بررسـي نمـي از آنجايي كه بر اساس داده. (Henrickson 1985: 570)دكنمي

و شناخت توز،دقيقي ارائه داد يع جغرافيـايي با توجه به شواهد اندك بقاياي فرهنگي فاز سوم امكان گاهنگاريــدارد ــاز وجــود ن ــاهو ايــن ف ــراوان بســيار كوت ــه احتمــال ف و ب ــامعلوم ــاز داراي مــدت اســتقراري ن ايــن ف

گر اوج پراكنش بيان)م.ق1600-1900(3گودين مطالعات گاهنگاري در فاز دوم. (Henrickson 2011: 259)استهـا در ايـن سـفال. دهـد كه نوعي همگوني را نشـان مـي بوده3گودينة دورطي در سفالي در زاگرس مركزي

و ماهيدشت پراكنده شده از. اندسرتاسر لرستان و محـدود در3گـودينةدوراز اين دوره شاهد بقاياي نامعينطـي در گر اوج استقرار در اين دشت بيان قوي به احتمالآباد اين فاز در دشت سرفيروزبقاياي. فاز يك هستيم

.وم قبل از ميالد استدةاول هزارةنيم

هاي استقراري تحليل الگواز3فرهنگي گودينةدر تحليل الگوي استقراري دشت سرفيروزآباد كرمانشاه در دور :اسـتفاده شـد متغيـر3،

و وسعت محوطه-2از سطح دريا، ها ارتفاع محوطه-1 . ها نسبت به منبـع آب موقعيت قرارگيري محوطه-3هاو زمينةاز ديدگاه محيطي، بيشتر استقرارهاي شناسايي شده در محدود .هاي هموار شكل گرفتـه اسـت دشت

ن به عنوان،عصر مفرغ مطالعه شدههاي در اين پژوهش هر يك از محوطه ظر گرفتـه يك اثر فرهنگي متمايز درو به جاي آنكه هريك از محوطه بندي طبقهتاريخي هاي پيش از بندي دورهبر اساس تقسيم ها صرفاًشده است

گـر در اين روش، پراكنش سفال در سطح بيـان.است استفاده شدهدورهـ بندي تركيبي محوطهطبقهاز، شوندو نوع سفال شناسـايي شـده را آشـكارةيـا ادوار محوطـ هاي موجود در سطح محوطـه، دوره يك محوطه بوده

شناسـايي شـده،ةمحوط 24از محوطه8م كه فقطيبايميدر3هاي گودينة محوطهمطالعبر اساس. سازدميو جديدةدر دور ميـان ايـناز. شـوند اي محسـوب مـي دورههـاي تـكو محوطـه انـد مسكون بوده مفرغ مياني).8و4،6 تصاوير( توان نام بردرا مي)s207(1داريلة ها محوطمحوطه

كهتعداد محوطه درصـد83/20كه در مجموع استمحوطه5هاي قبل هستند، آثاري از دوره داراي هايي 11هـاي بعـد هسـتند، هايي كه داراي آثاري از دورهتعداد محوطه. را شامل مي شودي اين دورههاكل محوطههايي كه داراي توالي فرهنگي تعداد محوطه. ها را شامل مي شودكل محوطهدرصد83/45باشد كه محوطه مي

و جديدةپيش تا پس از دورةاز دور ا(مفرغ مياني و بعـد ز ايـن دوره نيـز از پيش از اين دوره مسـكوني بـوده


و كره جـوب( محوطه2هستند،) باشندداراي استقرار مي و سـنگ در آنهـاةكـه آثـاري از دور3پاچقا مـسميدرصد كل محوطه33/8كه در مجموع باشدمي) مشاهده شده است ).3،5،7 ويراتص( شودها را شامل

16/79 كـه تقريبـاًمابييـ درمـي سـرفيروزآباد دشت3هاي گودين هاي استقراري محوطهبا نگاهي به اليههـا بـر روي درصـد محوطـه83/20و انـد بر روي خاك بكر تشكيل شده ماًاين دوره، مستقييهادرصد محوطه

هــاي هــا نيــز مربــوط بــه محوطــهدرصــد كــل محوطــه33/33. انــدگرفتــه اســتقرارهاي قبلــي شــكلبقايــاي تكسوم محوطهيك يعني تقريباً.ستاايدورهتك . اندايدورهها در اين دشت، استقرار

متر از سـطح درياسـت بـه طـوري كـه 2000تا 1200بيني مورد مطالعههاارتفاع محوطهاز نظر ارتفاع،كه در مجموع استمحوطه1 متري از سطح دريا قرار دارد تنها 1400تا 1200 هايي كه در ارتفاع بينمحوطه

ميدرصد كل محوطه16/4 سطح دريا قـرار متري از 1600تا 1400هايي كه در ارتفاع، محوطهشودها را شاملميدرصد كل محوطه66/66كه در مجموع است محوطه 16 دارند، هايي كه در ارتفاع شود، محوطهها را شاملها را شـامل درصد كل محوطه 25كه در مجموع است محوطه6 متري از سطح دريا قرار دارند، 1800تا 1600

.استمحوطه1 متري از سطح دريا قرار دارند، 2000تا 1800هايي كه در ارتفاعمي شود، محوطهاز 22اين تعداد بنابر ازكـ سرفيروزآبادةمنطق3محوطه گودين 24محوطه درصـد 91ه در مجمـوع بـيشميي اين دورههامحوطه اسـت متري از سطح دريا قـرار گرفتـه 1800تا 1400در ارتفاعي بين،شودرا شامل

).1نمودار(

ف3هاي گودين وسعت محوطهدر تحليل ميزان مي يروزآباد نيزدشت سر شود كه تنهـا اين نتيجه مشخصي اين دورههادرصد كل محوطه5/12كه در مجموع هكتار دارند1ها وسعتي بيش از محوطه از كل محوطه3

تـرين اين محوطه بـه عنـوان شـاخص. هكتار دارد3وسعتي بيش از)s073( محوطه1تنها. شودرا شامل ميو ارتفاع آباد از لحاظة دشت سرفيروزمحوط و سفالكه آثار سطحي آن شامل ابزار بودهوسعت هاي هاي سنگي

محوطـه داراي وسـعتي 21تعـداد در مجمـوع).5ويرتص(و جديد است ميانيو مفرغ سنگومسةدورشاخص . شودرا شامل مي3گودينةدوريهادرصد كل محوطه5/87كه در مجموع هكتار هستند1كمتر از

درها وسعتحتي بيش از نيمي از محوطه ميي كمتر از نيم هكتار را طـه برابـر بـا محو 15تعـداد. گيرنـد بردر نيم هكتارها وسعتي كمتر از درصد محوطه5/62 ميبر گرفتهرا داليل مختلفـي را از جملـه تواناند كه البته

و رسوبات هاي كشاورزي يا حتي مدفون بودن محوطه زير روستاهاي كنونياز بين رفتن محوطه در اثر فعاليتاز.)2نمودار( نظر قرار داد مد (Brookes et al, 1982: 288) طبيعي ةهـاي دور محوطـه% 80به طور كلي بيش

و جديد زاگرس مركزي وسعتي كمتر از يك هكتار دارند .مفرغ ميانيو رودخانةرودخان)سرفيروزآباددشت(ترين منبع آب منطقه اصلي درة فصلي گشان استدائمي مرگ كـه

) مـرگ(اصـلية، رودخانـآباز منـابع3هـاي گـودين در اين تحليل، فاصله محوطـه.اين دشت جريان دارنداز 16در اين بـين. در نظر گرفته شده استهاي كهنو بركهها، سرابي احتماليهاها، چشمهزهكش محوطـه

درصـد از كـل66/66كـه درمجمـوع اسـت متري از رودخانـه قـرار گرفتـه 1000تا0ها در فاصله كل محوطهميمحوطه كـه اسـت قـرار گرفتـه اصليةمتري از رودخان 2000تا 1000ةفاصلمحوطه در4شود، ها را شامل

ميدرصد از كل محوطه66/16درمجموع متري قرار 4000تا 2000ةدر فاصلايشود، هيچ محوطهها را شاملو 5000تا 4000ةها در فاصلمحوطه از كل محوطه2ندارد، تـا 5000ةمحوطـه در فاصـل2متري از رودخانـهدر استمتري قرار گرفته 6000 بـر ايـن اسـاس. شـود ها را شامل مـي درصد از كل محوطه66/16مجموع كه


از ها در فاصلهدرصد محوطه66/66 و اسـت متري از رودخانـه قـرار گرفتـه 1000 كمتر كـه نشـان از اهميـتدراين متغير در شكل جايگاه )3نمودار( زماني داردةاين باز گيري استقرارها

و گيرينتيجهبحثبهاستقرار،آمدهبا توجه به آنچه و و مـواد باسـتان طور كلي پراكنش محوطههاي فرهنگ گودين -هاي باستاني

و ســعيدي(هســتند هــاپــراكنش محوطــههــاي ويــژه داراي الگــو هــاســيمازمــينروي شــناختي در نيكنــامييط اند كه با اجـزاي مختلـف آن محـ هاي باستاني مكاني را در فضا اشغال كردهاين محوطه.)27،1385هرسيني،

و زيسـت سويه چنداين ارتباطات. سويه داردارتباط چند محيطـيـ با محيط باعث شده تا شـرايط جغرافيـاييو اين شرايط. ها داشته باشدتوجهي بر پراكندگي محوطهثيرات قابلتأ تـوان را مـي محيطيـ زيستجغرافيايي

ازآبهاي قابل كشت، ميزان بارش، ميزان وجود منابع سوخت، دسترسي به منابع شامل وسعت زمين و فاصلهوآن هاي استقراري پيش گاف معتقد است كه الگو.)35:1381 هـول،( عنوان كرد هاي ارتباطيدسترسي به راه ها

در هاي استقراري امروزي مشابهت فراواني دارند كه اين شباهت با توجه به يكساني شـرايط اقليمـي كوه با الگوكه هزار سال گذشته 5000طي و كـوچو يكساني اقتصاد معيشتي روي متكي بر اقتصادي مركب از كشـاورزي

و دام از سوي ديگر بـا توجـه بـه تحقيقـات قـوم . (Goff 1971: 150)بوده، قابل مشاهده است ساالنه جمعيتو ادلبرگ ميـان اي بـه رابطـه تـوان مـي انجـام شـد در لرسـتان 1964و 1935هاي در سالكه نگاري فيلبرگ

و چراگردي مدرن تـوان بـر ايـن اسـاس مـي. پي بـرد در غرب ايران) امروزي( چراگردي جوامع پيش از تاريخو راه هاي كوچالگودريافت كه و اسكان موقت مشـابهي در ايـن دو دوره در غـرب ايـران رايـج بـوده هـاي روي

راميان و منابع طبيعي نقش اساسي ميهاي كوچدر الگو كوهي پس با . (Mortensen 1993) كنندنشيني بازي-هـاي ميـان هاي امروزي را در دشتپيرامون راهپراكنش مواد فرهنگي انتظار توان در نظر گرفتن اين نكته مي

مينيز سرفيروزآباددشت3گودينةدورهاي محوطه در الگوي استقراري. كوهي زاگرس داشت كنـيم مشاهدهاقتصـاديةگر تشـابهاتي در زمينـ بيان احتماالًكه هاي ارتباطي امروزي قرار دارندمحوطه در مسير راه 14كه

هـا تعـدادي از ايـن محوطـه با اين حال،با جوامع امروزي است سرفيروزآباددشت3گودينةدورميان جوامع و از منابع هاي ارتبفقط به راه طـور كـه گفتـه همـان.)9تصوير( زيادي دارندةفاصل دائمآباطي نزديك هستند

نزديكـي يـا دوري. ها استپراكندگي محوطه داليليكي از در يك منطقه زيست محيطيشد پراكندگي منابع سـاكنان بـه طـور مثـال؛گر نوعي خاص از اقتصـاد معيشـتي اسـت ها به هر يك از عوامل طبيعي بيانمحوطهو داشـته نوعي رژيم غذايي مبتني بر كشـاورزي قوي به احتمال نزديك هستند،آبهايي كه به منابع محوطه. اندكردهمينوعي الگوي چراگردي پيروي احتماالً از بيشتري دارند،ةفاصلآبكه از منابع هاييمحوطهساكنان

و سنگ دشت اسالم آبـاد نيـز شـده اسـتةهاي دورچنين پيشنهادي براي محوطه . (Abdi 2003: 419)مس

ازةدر فاصل سرفيروزآباددشت3هاي گودين درصد محوطه66/66 اين.قرار دارندآبمتري منابع 1000كمترتعامر بيان بر اين اساس بـا توجـه. است بودههابراي ساكنان محوطه در اين دورهآبمنابعةكنندينيگر نقش

م بـاأدي متكي بـر كشـاورزي تـو پايي اقتصابرتوانمي، هاي باستانياستقراربراي ساكنانآببه اهميت منابع شد نشينييكجا دريآبدر اين نظام اقتصادي، كشاورزي با استفاده از نظام. را متصور اري، با توجه به قرارگيـري

كمتـرةدر فاصل) درصد5/37(محوطه9آباد تنها اما در دشت سرفيروز.مد بوده استبسيار كارآآبكنار منابع


ازةدر فاصـل محوطـه9اين درحالي اسـت كـه. اندقرار گرفتهآبمتر از منابع 100از متـري، بـا 1000بـيشميآبمتر از منابع 3000ميانگين فاصله هـاي ارتبـاطي نزديكي بـا راهةها در فاصلاين محوطه. شود، مشاهده

سـه محوطـه،9از ايـن.)10تصـوير(، قرار دارند اندهاي اصلي بودهراه احتماالًگذشته نيز امروزي كه در دوران,s092( اندمسكون بوده سرفيروزآبادو جديد در دشت مياني سنگومسةاز دور محوطه s176, s332(.توجهبا

تا سنگومس ميانيةدورهاي استقرارشماري از به اينكه مر سنگومسةاواخر دور مياني كـزي جديد زاگـرسراراستقرا گزينيمحل،دهد كه بر اساس آن جوامعمينوعي الگوي چراگردي را نشان اساس دسترسي بر خود

آباد را مطـابق تصـوير هاي دشت سـرفيروز توان محوطهمي،) 425:همان( اندكردهمي تعريفهاي ارتباطي به راهو محوطهشامل محوطه 10 ؛تعريـف كـرد در قالب سه گروهو فصلي هايي با استقرار موقتهايي با استقرار دائم

مآبكه فقط به منابع استهايي گروه اول محوطه ، اسـت اسـتقراريةشامل نه محوطـود ناسب داردسترسيدي ارتباطي نيز دسترسي مناسـبي دارهابه راهآبكه عالوه بر دسترسي به منابع استهايي گروه دوم محوطه

و هـاي ارتبـاطي نزديـك هسـتند هايي كه تنها به راهو گروه سوم محوطه استاستقراريةو شامل پنج محوطميتنها محوطه سرفيروزآباددر دشت بنابراين. استاستقراريةشامل نه محوط توان جوامعي هاي گروه سوم را

و چراگردي معرفي كردبا ساختار اقتصادي دام هاي اين گروه از منـابع آب، زياد محوطهةبا توجه به فاصل. داريو يا ها، رودخانهها در نزديكي چشمهاين محوطه رسدبه نظر مي اند كـه امـروزه ساير منابع آب بودههاي فصلي.ها وجود ندارداثري از آن

را در دشـت سـرفيروزآباد)فرهنـگ يـانيق( مفـرغ قـديمةهـاي دور شناسايي اسـتقرار با اين تفاسير عدمو دام كه از شرايط ايدهبوده دشت سرفيروزآباد دشتي هموار؛توان توجيه كردمي پـروري آلـي بـراي كشـاورزي

روي بـا كـوچ يـك الگـوي نيمـهسمفرغ قديم بر اساعصر الگوي زيستي جوامع، حال آنكه است بودهبرخوردار و فرهنگي نسبتاً امـا بـه،)289:1387مترجم( است، شكل گرفتهاي مرتفعدر مناطق كوهپايهبسته روابط تجاري

و نيز سفالچند/دورنگ هايهاي كنوني پيرامون سفالتوجه به پژوهشبا رسدنظر مي تكرنگ رنگ اواخر هايو نيمةهزار ازةاول هزارةچهارم هـاي نخـودي توان عنـوان كـرد كـه سـفالمي،ميالد غرب زاگرس سوم قبل

قبل از ظهـور فرهنـگ حتيو)and Badler 2011: 91 Rothman(3طي دوره گودين منقوش در اين مناطقآن توانميرا هاي ميانرودانيفرهنگ تأثيراز هاييدر نمونهكهبوده رايج3گودين ايـن. هـا مشـاهده كـرد در

ميهاي سياه، قهوهها با رنگسفال و قرمز، پس از پخت منقوش پشدهاي ايـداري محـدودي برخـوردار اند كه ازبسـيار هاي عصر مفرغ قديم در اين دشـت هاي سطحي، شناخت سفالدر نتيجه با توجه به بررسي؛بوده است

تـوان درك در غرب زاگرس مركزي را مـي بنابراين نبود شواهد فرهنگ يانيق. (Potts 2013:212) دشوار است. (Haerinck 2011: 59)كرد

و گيـري در شكل) ميانرودان( هاي مجاوراي كه كمتر به آن پرداخته شده، نقش سرزميناما نكته ، كـاهشيك هاي زاگرس مركزياستقرار يا افزايش شـك بـي. (Potts 2004: 141) اسـت قـويةدهنـد شـتاب به عنوان

و توسع وةفرهنگي ميانرودان در طول هزارةافزايش سرعت رشد و نياز متقابل به منابع خام سوم قبل از ميالدو دشـت ماهيدشـت بزرگ اوليه بر اهميت جاده خراسان ، افـزوده اسـت كنـد عبـور مـي كه از زاگرس مركزي

(Levin 1974:487) . و دومةهزارطياهميت اين راه در رودان بـه فرهنگي در ميـانةهاي توسعروندكه سومميسرعت طي مي مي. شودشود، دوچندان توان عبور اين راه از اين دشت كنگاور را يكـي از داليـل براي مثال


مفـرغ قـديم ايـن دشـتة دشت كنگاور در مقايسه بـا دور3هاي گودين درصدي محوطه 280مهم در افزايشو مـدارك تـاريخي از تشـديد ارتباطـات بـين سـرزمين.)1384هرسيني سعيدي( عنوان كرد هـاي پسـت شواهد

و زاگرس مركزي مي سوم قبل از ميالدة در اواسط هزار ميانرودان زمان بـا فـازهم.) 34:1389آميه،( كندحكايتو گـرفتن غنيمـت از حمله به سـرزمين هاي خود سارگن اكدي در كتيبه،3گودينةمرحلششم هـاي شـرقي

و تنها هاي پست از طرف ديگر منافع ساكنان سرزمين. (Potts 1993: 388)كندصحبت مي به ارتفاعات شـرقيو حـاكم بـر ارتفاعـات زاگـرس نشينان زاگرس نيز به داليل زيست محيطيشمالي گره نخورده است بلكه كوچ

پمعيشتي ناگزير به برقراري ارتباط با ساكنين هايمين نيازتأ كه به طوري)71:1387عليزاده،(نداهست بودنواحيو اقتصادي تحت سلط درةيافتجوامع توسعهةيا با برقراري ارتباطات سياسي هـاي پسـت قـرار سـرزمين ساكن

يااهگرفتمي و و مرتفـع زاگـرس بر سرزمين عيالمي پوزور اينشوشيناكهمانند ند سـلطتهاي پست ميانرودانهمها ميان سرزميناين برخورد).32:1386هينـتس،(نداهيافتمي و مرتفع زاگرس زمان با بـه هاي پست ميانرودان

ــت ــيده اس ــت رس ــه ثب ــز ب ــاريخي ني ــون ت ــوش در مت ــخ در ش ــوكل م و س ــكي ــيدن شيماش ــدرت رس ق(Henrickson1986: 26) .تكبر گسترش سفال شايد اين ارتباطات دليلي رنگ در زاگرس مركزي هاي منقوش

و گسترش استقرارگاهمي. (Goff 1971: 149) باشد فاز ويژههبو3گودينةدورطي در ها توان همگوني سفاليو اقتصادي حاكم بر روابط درونثر از فراينددوم را متأ و برونمنطقههاي سياسي در. عنـوان كـردايمنطقـه اي

همگيري حكومتاين ميان شكل و سوكل مخ كه تـوان اسـت را مـي3زمان با فاز دوم گـودين هاي شيماشكيو افزايش تعداد :Henrickson 1986)هاي زاگرس مركزي عنوان كـرد استقرار يكي از داليل همگوني فرهنگي

تأ به احتمال فراوان. (21 اسكان مطالعه است؛ نيز قابل سرفيروزآبادثيرات فرهنگي در عوامل ذكر شده، از جملهسـومةاول هـزارةبا تحوالت فرهنگي نيمتوانميرا شاهديم3گودينةكه اوج آن را در فاز دوم دور دشت در

هاي زاگرس مركزي در اين دشت سرفيرزوآباد نيز به مانند ساير دشت. در ارتباط دانستة دوماول هزارةتا نيمدر فـاز دومو جمعيـت هـا اسـتقرار شمارو پس از آن تجربه حداكثر3گودينةدوره با افزايش استقرار در دور

والتايـن شـواهد بيـانگر تحـ. مواجـه اسـت بـوده، هاي فرهنگي در زاگرس مركزي كه اوج همگوني3گودين ميايفرهنگي پيچيده بهاست كه در اين دوره در زاگرس مركزي مشاهده مي شود توان عنوان كـرد طوري كه

هـاي تري نسـبت بـه ادوار قبلـي در دشـت رنگنقش پر3هاي گودين گيري محوطهثيرات فرهنگي در شكلتأهـا از جملـه دشـت هاي آتي در ايـن دشـت كاوش. داردو حتي دشت سرفيروزآباد كوهي زاگرس مركزيميان

پا سـرفيروزآباد دو انــدازچشـم توانـد مــي)s073(چغـاو محوطـه و روابـط سـويه بــا جديـدي از ايـن تــأثيراتكه،هاي مجاور را براي ما روشن كندسرزمين بـا، براي درك اين روابـط زاگرس مركزيدر3گودينةدورچرا

مييك راهنما ساير جوامع . (Henrickson 1984: 10)شودمحسوب

و قدرداني تشكرو همكاريتالشت بررسي براي نگارندگان از تمامي اعضاي هيئ از. اي ارزشمندشان متشكرندههاي جدي

و گردشگري استان كرمانشاه نيز كه امكان بررسي منطقة سرفيروزآباد را فراهم آورد اداره كل ميراث فرهنگيميدوست براي تهيه نقشهاز خانم هاجر ايرانوقدرداني .نماييمها تشكر


نوشتپيشناختي دشت سرفيروزآباد يك فصل بررسي ميداني پراكندگي سطحي آثار باستانبا هدف مطالعة 1388در سال-1

و درك بررسي اين منطقه با هدف شناسايي محوطه. روز انجام گرفت60به مدت هاي باستاني، مطالعة بافت استقرارو بهره اوري از منابع زيست محيطي از كهنروابط ميان استقرارهاي باستاني شيوة كار. مروز انجام گرفتترين ايام تا به

و استعداد بالقوة زندگي به صورت پيمايشي هر با توجه به موقعيت ويژه و اعضاي و تماماً با پاي پياده صورت پذيرفتو در نتيجه بررسي20گروه در فواصل سنگي مياني تا اثر از دورة پارينه 332متر از يكديگر در كنار هم حركت نمودهو گورستان ).1388نيكنامي،( هاي قرون متأخر دورة اسالمي شناسايي گرديدبناها

ا-2 ين دشت در اصل امتداد جنوبي عبور راه خراسان بزرگ هرچند كه از دشت سرفيروزآباد فاصلة نسبتاً زيادي دارد امادربوو جن و راادوار مختلف تحتيطشرقي دشت ماهيدشت است از ماهيدشت به طور غيرمستقيمهتأثير عبور اين

سا. قرار گرفته است و دشتيرچراكه در قياس با هايي كه در مسير راه خراسان بزرگ قرار دارند، استقرارهاي كمتر.تري را در خود جاي داده استكوچك

نابعمو بين«،1389، آميه، پير و بيندر»م.ق 1600-3500النهرين از روابط ايران و ايران در دوران باستان كشمكش النهرين

ب.ق1600-3500تقابل .25-37صص سمت، تهران،، كوشش جان كرتيس، ترجمه زهرا باستيه م،و مسائل آب دشت ماهيدشت، پايان1379،پروين، منصور و، بررسي منابع نامه كارشناسي ارشد، گروه جغرافيا، دانشكده علوم

.)منتشر نشده( تهران ادبيات علوم انساني، دانشگاهو مقايسه آن با دشتةرودخانه گاماسياب در دور حوزه تحليل الگوي استقراري،1388حسيني، پرستو، و جديد مفرغ مياني

- با همكاري سجاد علي،سرفيروزآبادشناختي دهستان، گزارش بررسي باستان1388نيكنامي، الدين كمالبه كوشش، سرفيروزآبادو محسن حيدري، و صنايع دستي استان كرمانشاهبيگي، ميثم نيكزاد .)منتشر نشده( آرشيو سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري

و اسماعيل يغمايي، صراف، محمدعلي اكبر،،سرفراز ها استان كرمانشاه، سازمان ميراث فرهنگي كشور،، بررسي1347رحيم.اداره كل ميراث فرهنگي استان تهران

.)منتشر نشده( رودخانه گاماسياب، سازمان ميراث فرهنگي كشور حوزه، گزارش بررسي1384سعيدي هرسيني، محمدرضا،.قومس:، تهرانژئومورفولوژي ايران، 1381عاليي طالقاني، محمود،

و هواي ايران،1373عليجاني، بهلول، .، تهران، دانشگاه پيام نور)رشته جغرافيا(آبو كوهسـتاني عـيالم، تهـران، سـازمان ميـراث فرهنگـي، شكل1387عليزاده، عباس، و چهار گيري حكومت عشايري محـال

.بختياريو سيمانيكنامي، كمال در،يداللهي الدين، ميثم نيكزاد استقرارهاي دوره نوسنگي دشت بررسي: دوره نوسنگيسرفيروزآباد

.1-16صص، 16،1391شماره شناس دانشگاه آزاد ابهر، غرب مركزي زاگرس، مجله پيام باستان سرفيروزآباد،بيگي، ميثم نيكزاد با همكاري سجاد علي، سرفيروزآبادشناختي دهستان، گزارش بررسي باستان1388، الديننيكنامي، كمالو صنايع دستي استان كرمانشاهو محسن حيدري، .)منتشر نشده( آرشيو سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري

و محمدرضا سعيدي هرسينينيكنامي، كمال و پيششبيه،1385، الدين هاي هاي تافانوميك زمين سيمابيني فرايندسازيشمال غرب ايران، مجلهـ ميانيرودخانه قرانقو، شهرستان حوزه: اي ماركوف مطالعات مورديفرهنگي بر اساس مدل زنجيره

.27-40صص،40محيط شناسي، سال سي دوم، شماره در.ق1400-2600و گاهنگاري غرب مركز ايران در حدود IIIگودين،1381هنريكسون، رابرت، شناسي غرب ايران، باستانم

.405-447صص تهران،، فرانك هول، ترجمه زهرا باستي، سمتزير نظر .25-216صصسمت،: فرانك هول، ترجمه زهرا باستي، تهران زير نظرشناسي غرب ايران،، باستان1381هول، فرانك،

و تاريخ، سال نامه عيالم با نارام سين اكدي، ترجمه رحمان بختياري، مجله باستانهينتس، والتر، عهد ، شماره22و21شناسي.32-50صص، 1،1386و2


Abdi, K. 1999. Archaeological Research in the Islamabad Plain, Central Western Zagros Mountains: Preliminary Results from the First Season, Summer 1998, Iran 37: 32-44.

Abdi, K. 2003. The Early Development of Pastoralism in the Central Zagros Mountains,Journal of World Prehistory 17 (4): 398-448.

Braidwood, J. 1961. The Iranian Prehistoric Project, Iranica Antiqua 1:3-7. Brookes, I. A. Levine, L. D and Dennell, R. W., 1982. Alluvial Sequence in Central West

Iran and Implications for Archaeological Survey, Field Archaeology 9 (3): 285-299. Contenau, G. and Ghirshman, R., 1935. Fouilles de Tepe Giyan, Paris. Goff, C. L. 1971. Luristan Before The Iron Age, Iran 9: 131-152. Gopnik, H. and Rothman, M. S., 2011. On The High Road, The History of Godin Tepe Iran,

in: Hilary Gopnik and Mitchell S Rothman (eds.), Bibliotheca Iranica, Archaeology Art and Architecture series 1: I- XVI.

Hearinck, E., and Overlaet, B., 2013. An Early Bronze Age Tomb near Khorramabad (W-Iran) Herzfeld's Gilviran Revisited, Iranica Antiqua 48: 39-76.

Henrickson, R. C. 1985. The Chronology of Central Western Iran 2600-1400 B. C., American Journal of Archaeology 89 (4): 569-581.

Henrickson, R. C. 1986. A Regional Perspective on Godin III Cultural Development in Central Western Iran, Iran 24: 1-55.

Henrickson, R. C. 2011. The Godin Period III Town. in: Hilary Gopnik and Mitchell S Rothman (eds.), On The High Road: The History of Godin Tepe Iran, Bibliotheca Iranica, Archaeology Art and Architecture series1: 209-282.

Henrickson, R. C., 1984. Godin Tepe, Godin III, And Central Western Iran, 2600-1500 B.C. Ph.D. Dissertation, Department of Near Eastern Studies, University of Toronto..

Levine, L. D. and Mcdonald, M. A., 1977. The Neolithic and Chalcolithic Periods in the Mahidasht, Iran 15: 39–50.

Levine, L. D., 1974. Archaeological Investigations in the Mahidasht, Western Iran, 1975 Paléorient 2 (2): 487-490.

Mortensen, I. D., 1993. Nomads of Luristan: History, Material Culture and Pastoralism in Western Iran (The Carlsberg Foundation's Nomad Research Project), Copenhague, Rhodos International Science and Art Publishers, New York, Thames & Hudson.

Niknami, K. A. Irandoust, H and Tahmasebi, A. 2013. Environmental and Cultural Factors Influencing Parthian Archaeological Site Distribution in the Sarfirouzabad Plainof Kermanshah, Northwest of Iran. International Journal of Geosciences 4:1-9

Pottd, D. T. 2013. Luristan and the central Zagros in the Bronze Age. In: Pottd, D. T(ed), The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press: 203- 217

Potts, T. F. 1993. Patterns of Trade in Third-Millennium BC Mesopotamia and Iran, World Archaeology 24 (3): 379-402.

Potts, D. T. 2004.The Archaeology Of Elam. Cambridge University Press. Cambridge World Archaeology

Rothman, M. S and Badler, V. R. 2011. Contact and Development in Godin Period VI. in: Hilary Gopnik and Mitchell S Rothman (eds.), On The High Road: The History of Godin Tepe Iran, Bibliotheca Iranica, Archaeology Art and Architecture series1: 67-139

Schmidt, E. 1940. Flights over Ancient of Iran, Chicago: University of Chicago. Stein, M. A., 1940. Old Routes of Western Iran, London. Young, C. T. Jr., 1969.The Chronology of the Late Third and Second Millennia in Central

Western Iran as Seen from Godin Tepe, American Journal of Archaeology 73 (3): 287-291. Young, T. C. Jr. and Levine, L. D. 1974. Excavations of the Godin Project: Second

Progress Report, Toronto, Royal Ontario Museum, Art and Archaeology Occasional Paper 26.


Young, T. C. Jr. and Smith, P. E. L. 1966. Research in the Prehistory of Central Western Iran, American Association for the Advancement of Science 153 (3734): 386-391

ضمائم

Gopnik and Rothman 2011, xvi)( مسير عبور راه خراسان بزرگـ1تصوير


Niknami et al, 2013:2)( موقعيت جغرافيايي دهستان سرفيروزآبادـ2تصوير


و جديد دشت سرفيروزآبادفهرست محوطهـ1جدول هاي عصر مفرغ مياني

نام محوطه نام روستاكد

محوطه طول شرقي عرض شمالي

ارتفاعاز سطحدريا

)متر(

قدمت

'51'13°047 ′′49'05°034 04 سرقنات نجف آباد ، دوران تاريخي3دوره گودين 1665'

سيد شكرخول قبرستان

و قاجار3دوره گودين 1532 ′′33'03°047 ′′59'07°034 033)سيد شكر(خوله ، دوره صفوي

1603 ′′18'14°047 ′′47'03°034 073 پا چقا پاچقاو جديد، دوره گودين و سنگ مياني مس

، اسالمي3چاالو قزان

گل′39′09°034 092 چاالب قزان گل '046°58′51' و سنگ مياني، دوره گودين 1436' 3مس

اسد آبادتپه روستاي

3دوره گودين 1455 ′′26'03°047 ′′56'08°034 125 اسدآباد

و به احتمال دورة اشكاني3دوره گودين 1601 ′′35'08°047 ′′36'07°034 2164سيد شكر سيد شكر

1608 ′′37'16°047 ′′48'02°034 3176كره جوب كره جوبو سنگ مياني،دوره گودين ،3مس

اسالمي متĤخر

3دوره گودين 1483 ′′06'05°047 ′′00'07°034 1178هوراو دوبرجي

سراب سرفيروزآباد

3دوره گودين 1901 ′′08'20°047 ′′24'03°034 1207داريل

خليالن سفلي

، دورة اشكاني3دوره گودين 1585 ′′03'03°047 ′′09'04°034 2210خليالن

3دوره گودين 1603 ′′46'08°047 ′′43'02°034 1224نسار كوژك

3دوره گودين 1599 ′′49'08°047 ′′41'02°034 2225نسار كژوك

، اشكاني3دوره گودين 1585 ′′34'07°047 ′′08'03°034 8231نسار چروريش

،اشكاني3دوره گودين 1548 ′′36'06°047 ′′51'10°034 2245جيرانبالغ جيرانبالغ

3دوره گودين 1488 ′′32'54°046 ′′39'08°034 6251گرميانك گرميانك

3دوره گودين 1506 ′′90'08°047 ′′16'05°034 2254چروريش چروريش

3دوره گودين 1502 ′′10'08°047 ′′39'05°034 3255چروريش چروريش

3نوسنگي جديد، دوره گودين 1554 ′′16'55°046 ′′23'07°034 1262چشمه يعقوب خرخر سفلي

اسالمي-دورة ساساني،3دوره گودين 1480 ′′55'04°047 ′′52'06°034 1268دوبرجي دوبرجي

3دوره گودين 1289 ′′20'28°047 ′′25'58°033 296 باخ گدار پير عليا گدارپير عليا

خرخر سفليروستاي چيارضاي

و سنگ جديد، دوره گودين 1516 ′′18'55°046 ′′59'07°034 322 خرخرسفلي 3دوره مس

آبادمهدي عليا

احتماالً دورة اشكانيو3دوره گودين 1581 ′′13'12°047 ′′43'03°034 2323وركوه

3دوره گودين 1655 ′′22'04°047 ′′50'10°034 1326چشمه كبود كبود چشمه

1460 ′′58'56°046 ′′40'08°034 2332تپه دو چيا قيماسو سنگ جديد، دوره گودين دوره مس

3


محوطه پاچغا، ديد از شرقـ3تصوير

1محوطه داريلـ4تصوير

141/ جنوب كرمانشاه، غرب زاگرس مركزي

و جديد داريل سفال 1هاي مفرغ مياني

1هاي شاخص محوطه داريل

جالگوتحليل و جديد دشت سرفيروزآباد در هاي استقراري عصر مفرغ مياني

نمونه سفاـ6تصوير هاي سطحي محوطه پاچغا سفال

هطرح سفالـ8تصوير پاچغاهاي شاخص محوطهل

تحل

نمونه سفـ5تصوير

طرح سفالـ7تصوير

د

)1388حسيني(ح دريا

٠

٢٠٠

�٠٠

�٠٠

٨٠٠

١٠٠٠

١٢٠٠

١�٠٠

١�٠٠

١٨٠٠

٢٠٠٠

s-� s-٧٣ ١

��ع��ار

و تابستان،1شمارة،5ورةد،شناسي 1392بهار

و موقت دشت سرفيروزآبادبندي محوطهو دسته هاي استقرار دائم

سرفيروزآباد بر اساس ارتفاع از سطحدشت3هاي گوديني محوطه

s-٢� s-١٧� s-٢٠٧ s-٢٢� s-٢٣١ s-٢�١ s-٢�� s-٢�٨ s-٣٢٢ ٣٢�

شناسمطالعات باستان/ 142

پراكنشـ9تصوير

پراكندگيـ1نمودار

s-�

ار�� ع

143/ جنوب كرمانشاه، غرب زاگرس مركزي

٠

١٠٠٠

٢٠٠٠

٣٠٠٠

�٠٠٠

�٠٠٠

�٠٠٠

٧٠٠٠

s-� s-٧٣ s-١٢� ١٧�

) 1388ن

٠

�٠٠٠

١٠٠٠٠

١�٠٠٠

٢٠٠٠٠

٢�٠٠٠

٣٠٠٠٠

٣�٠٠٠

�٠٠٠٠

��٠٠٠

��

1388(

جالگوتحليل و جديد دشت سرفيروزآباد در هاي استقراري عصر مفرغ مياني

s-٧� s-٢٠٧ s-٢٢� s-٢٣١ s-٢�١ s-٢�� s-٢�٨ s-٣٢٢ s-٣٢�

آب3هاي گودين فاصله محوطهـ3نمودار هما( سرفيروزآباد از منابع

8همان( دشت سرفيروزآباد3هاي گودين مساحت محوطهـ2نمودار

تحلي

��

نمود

��

نمود

Documents

محمد امین میرقادری، پرستو حسینی، سجاد علی بیگی و میثم نیک زاد، 1392، تحلیل الگوهای استقرار دورۀ مفرغ