န ောကဆကတ မ ျား

This page is intentially left for the printing page order. This will be the back page of the cover page.

မ တက

၉ ဒါ ျား

၁၃ အခ ျား (၁)

လ အခ င အန ျားပည န ျားဆ သ ညမ

အဘ ယ ည ျား?

၁၄

၁၇

၂၁

၂၉

၁. ၁ သမ ငးန င ဖ စ ည းပ

၁.၂ သငယရ ေးရရ ောင မ ောေး - လအခင အရ ေးသငယသမ ောေးအရေဖြင

မညသည တ က သငယသင သေညေး?

၁.၃ လအခင အရ ေးအရဖခဖပြခ ဉေးကပဖခငေး - လအခင အရ ေး

သငယသမ ောေးသည မညက သ သင ယသင သေညေး?

၁. ၄ ပည ာရ း အ ရ အက ျ င ရ က ာငးမ ျ ား

၃၄ အခ ျား (၂)

လ အခ င အန ျားပည န ျား စစဥပပ ငဆင ပခငျား

၃ ၄

၃ ၄

၃ ၇

၃ ၉

၄ ၂

၄ ၅

၄ ၅

၄ ၈

၅ ၄

၅ ၅

၅ ၉

၅ ၉

၆ ၄

က ။ ရ ောက ခ အ ရ က ာငး အ ာ ဆ းစ စ ရ ာ ခခ ငး

အဆင (၁) : ရ ောက ခ ဆက စ ပခခငး ာန င ပ ါ ဝ ငပ တသက သ

ဆ းစ စ ရ ာခ ျ က က ပရ ဆာ ငခခ ငး

အဆ င (၂) : က ရ တ မရ ာ င ၏ ခခ ြင သ းသပခ ျ က တစ ခက ခခငး

အဆ င (၃) : သင တ းသ ားမ ျ ား က ရ းခ ျ ယပပ း ၎ ငးတ က

သ ရ အာ င ပ ရဆ ာငပါ

အဆ င (၄) : သင ယခခ ငး ည ယချ က မျ ား သတမတ ခခ ငး

ခ ။ အစ အစ ဥ ဒ ဇ ငး

အဆ င (၅) : ပါ ဝ ငသည အ ရ က ာငး အ ာ ၊ ဖ စ ည းထ ားမ န င

အခ း က စ းရခမာမ တ က ဆ းခ ဖတ ခခ ငး

အခ း (၆ ) : သင က ားခခငး ည း မး မျ ားန င ပ ား

ပရဆ ာငချ က မျ ား အား ရ း ခ ျ ယခခ ငး

အဆ င (၇) : သ င၏ အဖ အ ား ရ း ခ ျ ယခခ ငး

အဆ င (၈) : သ င က ား ရ း စ ာ က စ ာတမး န င သ ငရ ထာက က

ပစ စည းမ ျ ားအား ခပ ငဆ ငခခ ငး

(ဂ) အက ခဖတ သ းသပ ခခ ငး

အဆ င (၉) : အက ခဖတ သ း သပခ ခ ငးအ ား ခပင ဆငခခ ငး

၂.၁ သ င က ား ရ း က ဏဍတစ ခက စ စ ဥခခ ငး

၆၈ အခ ျား (၃)

လ အခ င အန ျားပည န ျား စမခ ခ ပခငျား

၆ ၈

၇၃

၇၈

၈၂

၈၅

၃ . ၁ အစ အစ ဥဖ င ခခ ငး

- ရက ာငးမ ရသ ာ စ တငမ သ ဥ းတည သ ားခခငး

၃ . ၂ သငယ ရ း ပ င းစ ဥ၏ ပ ပ း သင က ားခခ ငးဆ င ာ အကက ရ ပး

ခ ျ က မျ ား

၃.၃ စ ေရခေါမအခကအခ မ ောေးနင ၎ငေးတ အောေး မညက သ က ငတယ

ရဖြ ငေးမညေညေး။

၃.၄ အစအစဉအဆ ေးသတဖခငေး - ရေောငလပရဆောငခ ကအတက

ကတ ကဝတ ဖပြဖခငေး

မတစ မျ ား (အခ း ၁ မ ၃ ထ )

၈၆ အခ ျား (၄)

လ အခ င အ န ျားပည န ျား ဆ င လပ ျား

လပနဆ ငခ ကမ ျား

၈၆

၈၈

၉ ၉

၁၆ ၀

ပ ား ပ ရဆ ာငမမျ ား ခခ ြင သ းသပ ခခ ငး

၄. ၁ အဖ င ပရဆ ာ ငချ က မျ ား

၄. ၂ အခ င အ ရ း မတဆ င ပ ား ပ ရ ဆာ ငချ က မျ ား

၄. ၃ အပ တ ပရ ဆာ ငချ က မျ ား

၁၇၂ န ောကဆကတ မ ျား ၁၇၂

၁၇၅

၁၈၁

၁၈၂

၁၈၄

ရ ောက ဆက တ ၁ - ပည ာ ရ း အ စ အစ ဥမျ ားအ တ က စ စ ရဆးစ ာ ငး

ခပငဆ ငခခ ငး

ရ ောက ဆက တ ၂ - သင တ းသ ားရ ာက ာပ စ

ရ ောက ဆက တ ၃ - ရ ောက ခ ရခခ အရ ဆ းစ စ ခခ ငးပ စ

ရ ောက ဆက တ ၄ - အစ အစ ဥ မ ောပ စ

ရ ောက ဆက တ ၅ - သ ငခ းစ ာ အစ အစ ဥပ စ

၁၈၆

က များက ျားစ ငျားန င ထပမဖတရ စ

အ ခ င အ ရ း ပည ာ ရ း ကစ စောအပက အ ဂဂ ပ ာ သာ ခ ဖင ၂၀၁၃ ခ နစတ င ပ န ပထတရဝ သ ည ။ ဤခ မ မာ ာ သာ မခ က

ဒ ေေးမတ-ဖမေမော တ ောေးဥပရဒစ ေးမ ေးရ ေးနင လအခင အရ ေးစမ က ေေး၏ ပ ပ းမခ ဖင ၂၀၂ ၀ ခနစတင ာ သာ ခ ပ ပ န ပ တရဝသည။

ာ သာ ခ ပ ဆ ာ တ င ခ ဖစရပေါ ရ ရသာ စကာ း း အ မာ း မျာ း ၊ စကာ း း ချ ပထာ း ခ ခငးမျာ း ၊ စကာ း းအ ကျမျာ း သည

ခ မ မာ န ငင ဆ င ာ ဒ းမတ သ ရ းန င သကဆ ငခ ခငးမ ပါ။

HUMAN RIGHTS EDUCATION TOOLBOX was originally published in English in 2013. The Myanmar version

is translated and printed with the support of the Denmark-Myanmar Programme on Rule of Law and

Human Rights in 2020. The Embassy of Denmark to Myanmar shall have no liability for any errors or

omissions in the translation or for any losses caused by reliance thereon.

Denmark-Myanmar Programme on Rule of Law and Human Rights

လအခင အရ ေးဆ င ော ဒ ေေးမတအငစတက ျ၊ ပညောရ ေးဌောေမ စစဉသည။

တညေးဖြတသမ ောေး- Maria Løkke Rasmussen, Annali Kristiansen, Theresia Kirkemann Boesen (resp)

ရ ေးသောေးသ - Maria Løkke Rasmussen

DIHR ရအောကပါ လပရြောက ငြကမ ောေးသည ဤလကစ စောအပ၏ အရ ကောငေးအ ောမ ောေးတင ပါဝငပ ပ ေး ကသည။

Christopher Badse, Cecilia Decara, Camilla R. S. Fløistrup, Evguenia Klementieva, Sigrid Kristiansen, Stéphanie

Lagoutte, Mie Roesdahl, Lene Timm and Lumi Zuleta

ဘောသောစကောေး တညေးဖြတနင အရခ ောသတြတဖခငေး - Brendan Sweeney

ခမ မာ ာသ ာ သ ခပ ဆ သ - ဇင န ငး၊ ခဖြခဖြ သ ငး

က မေးက ေးမ ောေးအောေးလ ေးသည မေကေမ ရ ေး၊ ရြောဖပ ောေးသည အဖမငမ ောေးသည ဦေးတညခ ကနင အေေးစပဆ ေး

က ကညမ ရ ေးတ က DIHR မ အစမေးကေ ကက ြေးပမ းအောေး တ ောေးသည။

ဒ ေေးမတန ငင ဖခောေးရ ေးဝေကကေးဌောေမ ဤစောအပ တရဝရ ေးအတက ရ ောကပ ရပေး ောေးသည။ သ ရသော စောအပတင

ရြောဖပပါ သည အရ ကောငေးအ ောမ ောေးသည ဝေကကေးဌောေ၏ ပ တညခ ျ က သ မဟတ ငဖမငခ ကမ ောေးက ငဟပဖခငေး

မ ပါ။ ဒ ေေးမတန ငင ၌ ၂၀၁၃ ခနစတင ပ န ပ တရဝသည။

ISBN 978-87-91836-60-2 EAN

9788791836602

ဒဇ ငေး - Hedda Bank

ပ န ပဖခငေး - Handy-Print

© မပ ငခင ၂၀၁၂ လအခင အရ ေးဆ င ော ဒ ေေးမတအငစတက ျ

လအခင အရ ေးဆ င ော ဒ ေေးမတအငစတက ျ

Wilders Plads 8K

DK - 1403 Copenhagen K ြေေး +45

3269 8888 www.humanrights.dk

ဤ တရဝခ ကတစခလ ေးက ဖြစရစ၊ တစစ တတစပ ငေးက ဖြစရစ စောရ ေးသနင မ ငေးက အက ေးအက ားဖပြပပေး

ဖပေလည တရဝန ငသည။ DIHR အရေဖြင ကျနပတ ၏ ပ န ပ တရဝခ ကမ ောေးက တတန ငသမျ လကလမေးမ

န ငရအောင ည ယ ောေးပါသည။ စောလ ေးအ ယအစောေးအကကေးမ ောေး၊ တ တတရသော (“-” မသ ေးရသော)

စောရ ကောငေးမ ောေး၊ ဘယဘကညစောရ ကောငေးမ ောေးနင အလေဖမငသောန ငရ ေးအတက ငေးလငေး င ောေးရသော

စကောေးလ ေးမ ောေးက အသ ေးဖပြ ောေးသည။ ယခအခါ ကျနပတ ၏ ဝကဘဆ ဒရပေါတင ရ ေးခ ယပပေးသောေး

ပ န ပ တရဝခ ကမ ောေးက pdf ပ စ ဖြင အရ အတက ပ မ န ငရစ ေ၊ ြတရလယ အနစခ ြပမ ောေးအဖြစ

ရြောဖပရပေး ောေးန ငရစ ေ ကက ြေးပမေးဖပငဆငလ က ပါသည။

7

စက ားဥ ား

က မဘာလ အခငာ အ ရ ေး ရ က ည ဘ စ ဘတမေး၏ န ဒါ န ေးဖြစ

သည ာ ' လ တ ငေး၊ အြ အစ ည ေးတ ငေးက . . . အဆပါ အခ ငာ

အရ ေး မ ဘေးန ငာ လတလပခ ငာမ ဘေး က ရလေးစ ဘေးဖမြငာ တင က

ရစ န သင က ဘေးဖခ ငေးန ငာ အ သပည ဘ ရပေး ဖခငေး အ ဘေးဖြ ငာ

အဘေး ထတ က မ ည .. . ' န ငာအဘေး ရလ ဘစ ဘ အ ငစ တက ေး

ငေးမ ဘေးန ငာ လ ပဂ လ တစ ဦေး ခ ငေးစ က ပ ာပေး က မ ည

ဖြစ ပပေး လ အခငာ အရ ေး န ငာ လတလပခ ငာမ ဘေးအ ဘေး

ရလေးစ ဘေးမ တေး ဖမြငာ ရစ န စ ဉ ဆက မဖပတ အ ဘေးထ တ

က မ ည ဖြစ သည ။

က လသမဂ ပည ဘ ရ ေး ၊ သပပ န ငာ ယ ဉ ရက ေးမ ဆ င ဘ

အြ အစ ည ေး (UNESCO) သည ၎ငေးစ တငခ ာ သည ာ ၁၉၄ ၅

ခန စ မ စ တငလ က လ အခ ငာအ ရ ေး အရဖခခ မ န ငာ

တန ြေးမ ဘေးက ဖမြငာ တင ဘတ င ပည ဘ ရ ေး န ယပ ယ

အတ ငေးမ ရ သဘ လည ေးရကဘ ငေး၊ ပည ဘရ ေး မတ ဆငာ ရသ ဘ

လည ေးရကဘ ငေး ရ တန ေးမ ရဆဘ င က ခ ာသည ။

အမ ေးသ ဘေးမ ဘေးန ငာ အမ ေး သမေး မ ဘေးအ ဘေးလ ေး၏ စ တသ ရန ေ

၌ ပငမေးခ မေး ရ ေး တညရ ဆဘက ဘတ င ပည ဘ ရ ေး သ ည

စ မေးအဘေး အကက ေးမ ဘေးဆ ေး ရ သဘ န ည ေးလမ ေး ဖြစ သည ။ အြ

အစ ည ေးအရန ဖြငာ ဤခက ခ ရ သဘ တ ဘဝန က ၎ငေး၏

မတြက မ ဘေးန ငာ န ေးက ပစ ဘ ပ ေး ရ ပါ ငေးလ က ရြဘရ ဆဘ င

လ က သည ။

လတတ ရလ ဘတ င အစ ပ ေးခ ာရ သဘ က လ သမဂ အ ရထ

ရထအ တငေး ရ ေး မ ေးခ ပ၏ "ပ ည ဘရ ေး သည ပထမ!"

အစ အစ ဥ သည ပည ဘ ရ ေး စ မေး အဘေးမ ဘေးက ဖမြ ငာတ င န

ည ယသည ။ ပမ တ ဘေးမ ျ တ ပပေး အ ဘေးလ ေးပ ါ ဝင သည ာ

ပငမေးခ မေး ရသ ဘလ ရ ဘ င အြ အစ ည ေးမ ဘေး ဖြစ ထန ေး

ရစ န တစ က မဘလ ေးအ တငေး အ တဘ အရန ဖြ ငာ ပည ဘ

ရ ေး က စ န ရခေါဖမြငာတင န ဖ ြစ သည ။ ဤအစ ပ ေး

အစ အစ ဥ၏ ဥေးစ ဘေး ရပေး သ ေး ခထ မ တစ ခသ ည

က မဘလ ေးဆ င ဘ န င င သဘေး ဖမြ ငာ တငရ ေး ဖြစ သည ။

ဤအစ ပ ေး အစ အစ ဥ သည လ အခငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး

၏န လ ေးသဘေး အဖြစ တည ရန ရ သဘ အ ရ ေး ကက ေးလ သည ာ

တန ြေး၊ သရ ဘ ထဘေး အဖမ ငမ ဘေး န ငာ က ျ မေး က ငမမ ဘေးအဘေး

မေး ရမဘ ငေးထေးဖပ န UNESCO အတက အဓက

အခငာ အလမေး ရက ဘ ငေး ဖြစ သည ။

အသပည ဘဖြ န ရဝ ဖခငေး၊ သင တန ေး ရပေး ဖခငေး န ငာ ဆ က

သယ ရ ေး လပ ဘေး လပရဆ ဘ ငခ က မ ဘေး မတဆငာ ဒန ေး

မတန ငင အမ ေး သဘေးလ အခ ငာ အရ ေး အငစ တက ေး ငေး

အဖြစ လ အခငာ အရ ေး ဆင ဘ ဒန ေးမ တအ ငစ တက မ

ဤလ အခငာ အ ရ ေး ပည ဘရ ေး ဆင ဘပ ေးရပါငေး အ ဘေးထ တ

ပ ာပေးမက အဖပည ဖပည ဆင ဘ အသ ငေးအဝ ငေးက ဖမ ငာမ ဘေး

စ ဘ အသ အမတ ဖပ က သည ။ အငစ တက သည ဤ

လက စ စဘအပက ဒန ေးမ တ န င င န ငာ ဖပည ပန ငင မ ဘေး တ င

ရြဘ ရဆဘ ငလ က ရ သ ဘ လ အ ခငာအ ရ ေး ပည ဘ ရ ေး မ

တဆငာ လ ဘရ သဘ အသပည ဘန ငာ အ ရတ အကက မ ဘေး

က အရဖခခ လ က ရ ေး သ ဘေးထဘေး ပါ သည ။ က မဘာလ အခ ငာ

အရ ေး အစ အမ မ ဘေး၊ လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး က မဘာ

အစ အစ ဥ (၂၀၀၅ - ယခထ) က ရြဘ ရဆ ဘင ရန ရ သဘ

က လသမဂ လ အခငာ အ ရ ေး ဆ င ဘ မ ဟ ဘမငေး ကက ေးရ ေး၏

လပရဆ ဘငခ က မ ဘေး၊ အဖခ ဘေးရသ ဘ အဓက က သ ည ာ

အဖပည ဖပည ဆင ဘ မ ရ ဘ ငမ ဘေး၊ အ ပ ြက အြ

အစ ည ေးန ငာ ပည ဘ ငမ ဘေး၏ အလပမ ဘေးက အ ရဖခခ

သရပ ရြဘပပေး န ေးရ ဆဘ ထဘေးဖခ ငေး ဖ ြစ သည ။

ဤလက စ စဘအပ သည လ အခငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး က

စ မ ခ န ခ ဘတငလက ရတ အရက ဘင အထည ရြဘ နေ သ

မ ဘေး အတက လမေး ည န တစ ခ ဖ ြစ ရသဘ လည ေး လ င ယ

လ ယမ ဘေး အတက ဝ တစ သ က တဘ ပည ဘ ရ ေး က ပါ

အဓက ဥေး တညထ ဘေးသည။ လက စ စဘအပ သည လ

အခငာ အရ ေး ပည ဘ ရ ေး အ တ က လက ရတက ငာ သ ေး

ြယ ဘမ ဘေး ရြ ဘဖပထ ဘေးရ သ ဘ န မ န ာတစ ခဖြစ သည ။

8

၎ငေးသည ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခ ငေး ဘမ ဘေးက က င တ ယ

န ငရစ သည ာ အစ အစ ဥ ဖပင ဆငမမ ဘေး၊ အစ အစ ဥ

လပရဆ ဘငမမ ဘေး၊ လ အခငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး စ မ ခ န ခ

မန ငာ လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေး ၊ ရန ာက ပငေး လ ပ

ရဆဘ င မ ည ာ အက ဖြတ သ ေးသပ ဖ ခငေးမ ဘေး ပါ ဝငသည ။

မတ က ဖပဘေး ရသ ဘ က မဘာရ ဒ သအဝမေး က ျ န ပတ

မတြက မ ဘေး၏ လပရဆ ဘင ရန ဆ ကက ေးပ မေး အဘေး ထ တ

မမ ဘေးအရပေါ ဤလက စ စဘ အပ သည တန ေး အဘေး တစ ခ

ဖြစ ရပေး န ငလမာမည ဟ ရမျ ဘလ ငာမပါ သည ။ ဤ လက စ

စ ဘအပ သည လ အခငာ အရ ေးရလေးစ ဘေးလက န ာမ က

အဘေး ရပေး ရ သဘ န ည ေးလမ ေး တစ သယ အဖြ စ ရက ဘင ေး

ပည ဘရ ေး န ယပ ယန ငာ ရက ဘင ေးဖပငပ ပည ဘ ရ ေး န ယ

ပယတ တ င ပည ဘ သင က ဘေးရပေး ရန သ မ ဘေး အဘေး န မ န ာ

ယ နေးရဆ ဘမတစ ခဖြစ ရ အဘ င ပ ာပေးလပရဆ ဘင ရပေး ရန

ပပေး 'မန က ဖြန အတကက မဘာန င င သ ဘေးမ ဘေး'အ ဘေး လအ ပ

ရသ ဘ အ ည အခ ငေးမ ဘေး ြ ပြေးရ စ န အရထ ဘက အ က

ဖပလမာမည ဟ ရမျ ဘလငာမပါ သ ည ။

Soo-Hyang Choi

ဒါ ရကတ ဘ

ပငမေးခ မေး ရ ေး န ငာ ရ ည တညတ ာ ရသ ဘ ြ ပြေးမ ဆ င ဘ

ပည ဘရ ေး ဌ ဘန ခ

ပည ဘရ ေး က ဏဍ

UNESCO

9

နဒါနေး

လကစ စ အပအက က ငား

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး သည လ အခ ငာအ ရ ေး အသ

ပည ဘ ဖြန ရဝ ဘ တင လည ေးရက ဘငေး၊ လ အခ ငာ အရ ေး န ငာ

အရဖခခ လ တလပခငာမ ဘေးက ရလေးစ ဘေးလက န ာလ က

အဘေး လ ေးန ငာသက ဆငမက ဖမြ ငာတ င ဘ တငလညေး ရက ဘ ငေး

အခ ဘ က လပါ သည ။ လ အခငာ အရ ေး ဆ င ဘ ဒန ေးမ တ

အငစ တက (DIHR) သည အ မ ေး သဘေး လ အခ ငာအ ရ ေး

အငစ တက ေး ငေး (NHRI) အဖြ စ န ငင အတ ငေး လ အခ ငာ

အရ ေး အရ က ဘ ငေး အ သပည ဘရ ပေး န န ငာ သ င က ဘေး ရပေး

န ငေးလငေးတက ရ သဘ တ ဘဝန ရန ပပေး အငစ တက

အရန ဖြ ငာ ၎ငေးစ တငြ စ ည ေးခ ာ သည ာ ၁၉၈၇ ခန စ မ

စ တင၍ ထ သ လပရ ဆဘ ငလ က သည ။ သ ဘတ င

DIHR သည ဖပည ပန င င မ ဘေးဖြစ ရသ ဘ အဘြ ဂန န စ စတန ၊

တရတ ၊ မဘ လ၊ မဘ လဘဝ၊ န ရပါ ၊ တ က န ငာ ယ က န ေး

တ မတြက အြ မ ဘေးန ငာ လ ည ေး က ယက ယဖပန ဖပန

လပက ငလ က သည ။ ဤ က ာ သ ဖပည တ ငေးန ငာ န င င

တက ဘ အ ရတ အကက မ ဘေး သည လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘ

ရ ေး လပငန ေးမ ေးစ က ြ ပြေးရစဖခ ငေးန ငာ အရက ဘ င အထ ည

ရြဘဖခ ငေးတ အတက လက ရတ က ရသဘ န ည ေးန ဿ ယ

မ ဘေးက အရဖခခ သည ာ ငေးဖမစ အ ရတ အကက မ ဘေးက ပ ာပေး

ရပေး န ငသည ။ ဤလက စ စဘအ ပ၏ ည ယခ က မဘ

က ျ န ပတ ၏ လ အခငာ အရ ေး ပ ည ဘရ ေး အရတ အ ကက န ငာ

န ည ေးန ဿယမ ဘေးက လပရြ ဘ က ငြက မ ဘေးန ငာ မ တြက

မ ဘေးက ရစ န ဖြစ သည ။ လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး

စ စ ဥဖခငေး၊ အရက ဘ ငအ ထည ရ ြဘဖခငေးန ငာ အက ဖြ တ

သ ေးသပ ဖခငေး တ န ငာ သက ဆ င သ ည ာ က စ လစ ခငမဘရသ ဘ

န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက လက ရတ က ငာသ ေးလပရ ဆဘ ငရန သ

မ ဘေး က ပ ာပေးရပေး န လညေး ည ယပါ သည ။ အဘေး လ ေးန ငာ

သက ဆင ရ သဘ လ အခငာ အရ ေး ယဥရက ေးမ တစ ပ

ဖြစ ထန ေးဖမြငာတ င န က မဘလ ေး ဆင ဘ အ ဘေးထတမ က

ဤစ ဘ အပက ပ ာပေးရပေး န ငလမာမ ည ဟ က ျ န ပတ အရန ဖြ ငာ

ရမျဘလ ငာမပ ါ သည ။

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး ဆ င ဘ စ ဘတမေးထတ ရဝမ

မ ဘေးစ ဘ ပပေး ဖြစ ရ သဘ လည ေး ဤလက စ စဘအပ သ ည

DIHR ၏ အရ တအ ကက အ ရဖခဖပ သ ငယ ခ ဥေးက ပ

န ည ေးရပေါတင အရ ဖခခ ထဘေးပ ါ သည ။ ထ ဖပ င ဖပ ငေးထ န

ဆေး ဘေးလ ရသ ဘ လ အခငာ အရ ေးက စ စ ပ မ ဘေးအဘေး က င

တယ ဘ တင မည သ သင က ဘေး မည က အ ရလေး ရပေး ရြ ဘ

ဖပထဘေးဖခ ငေး၊ လ အခငာ အ ရ ေး ဖ မြငာတ င ဘ တင ပ ာ ပေး ရပေး

ရသ ဘ လ အခ ငာ အရ ေး အရဖခ ဖပ သ ငယ ရ ေး ဝန ေးက င

ရက ဘ ငေးတစ ခ က အစ ဖပဖခ ငေး တ က လညေး ရြဘ ဖပထ ဘေး

သည ။ ၎ငေးတ အဖပ င ဤလ က စ စဘအပသည ခခ င

သ ေးသပခ က မ ဘေး၊ လမေး ည န ခ က မ ဘေးန ငာ လပ ဘေး

လပရဆ ဘငမမ ဘေးက အ လယတ က လက လမေးမ န ငရ စ

န ဖပငဆ ငထ ဘေးသည။ ည လ ဘေးရ သဘ သ အ ပင ေး

ဆင ဘ အ ရ ေး အ သ ဘေးမ ဘေးက ြတရ န အခ န အန ည ေး

ငယ သဘ သည ာ အလပ တဘဝန မ ဘေးဖပဘေးလ ရသ ဘ လက

ရတ လပ ရဆ ဘင ရန သ မ ဘေး အ တက လမေး ည န တစ ခ

သြယ ပ ာပေးရပေး ထဘေးပ ါ သည ။

လကစ စ အပ၏ ရညရယချက

ဤလက စ စဘအပ သည အ ဘေးလ ေး န ငာ သက ဆင ရသ ဘ လ

အခငာ အရ ေး ယ ဥရက ေးမ တစ ပ ထန ေးက ဘေးရ ေး အတက

ပ ာပေးရပေး န ည ယသည ။ အ ထ ေးသဖြ ငာ လ အခ ငာအ ရ ေး

ပည ဘရ ေး ၏ အက ေးသက ရ ဘ က မက အဘေး ရက ဘ ငေးရစ

ဖခငေးဖြ ငာ လ မ ဘေး၏ အ သပည ဘ၊ က ျ မေး က ငမမ ဘေး၊ သရ ဘ

ထဘေး အဖမငမ ဘေးက ခငမ ဘအ ဘေး ဖြည ာ န ဖြစ ပါ သည ။

က ျ န ပတ သည သ င က ဘေးသ မ ဘေးအ က ဘေး ဆက လက

လပရဆ ဘင သ ဘေး မည ာ သ ငယ ရ ေး လပငန ေး စ ဥ တစ ခ က

ပ ာပေးလခြ ငးခြစ သည ။ အ ဆပါ ပ ာပေးမမ ဘေးတင ငေး လင ေး

ရသ ဘ ည ယခ က မ ဘေးဖြ ငာ သ င ယ သ မ ဘေး၏ ရန ာက ခ

အသပည ဘမ ဘေး အရပေါ အရဖခခ လ က စ န စ တက ြ စ ည ေး

10

တညရဆ ဘက ထ ဘေးရ သဘ ခ ဥေး က ပဖခငေး ဖြငာ ပည ဘရ ေး

ဆင ဘစ စ ဥ ဖပင ဆင ဖခငေးန ငာ ရက ဘ ငအ ထည ရြ ဘဖခင ေး

တ က မည သ အဘေး ရက ဘ ငေးရစမ ည ၊ ထ သ အဘေး ရက ဘ ငေးရ စ

န ရဆဘင က မ တင သင က ဘေး မည ာ အရ က ဘငေး အ ဘန ငာ

န ည ေး န ဿယမ ဘေးတင လ အခ ငာ အရ ေး အ ရဖခခ မ မ ဘေးက

မည သ ပ ရြ ဘ ထည ာသ ငေးမ ည စ သည တ ပါ ဝင သည ။

လကစ စ အပ၏ ရညစ ားက အဖ မျ ား

လက စ စဘအပ သည ပည ဘ ရ ေး ဖြငာ လ အခငာ အ ရ ေး

ဖမြငာတ င န လပရဆ ဘ ငရန သ ည ာ လ အခ ငာအ ရ ေး န ငာ ြ

ပြေးရ ေးဆ င ဘ လက ရ တရဆ ဘ င က ရန သ မ ဘေး အ တက

ည စ ေးပ ါ သည ။ ဤစ ဘအပက စ တငရ လာလဘ ရန သ မ ဘေး

န ငာ ဝါ ငာသင က ဘေး သ မ ဘေး န စ မ ေး စ လ ေး အသ ေးဖပန င

ပါ သည ။ စ တငရ လာလ ဘရန သ မ ဘေးအတက ဖပန လည

သ ေးသပ န စ ဘအပ အဖြစ လည ေးရက ဘငေး ၊ သ င က ဘေး သ

မ ဘေးအတက ရ ဖပဘ ငေးလ သင က ဘေးမ က ြန တေး ဘ၌ ပ မ

ထရ ဘကစ ဘပ ာပေးန ငသည ာ အက အည တစ ခအ ဖြစ လည ေး

ရက ဘ ငေး အ သ ေးဖပန င သည ။ လက စ စဘအပသ ည

ပရ ဘဂ က န ငာ သ ငတန ေးမ န ရန ဂ ဘမ ဘေး အတက အ သ ေး

ဝငလသက ာ သ သ င က ဘေး ရ ေး ပ ာ ပေးသ မ ဘေး၊ သင တန ေးဆ ဘ

တငဆက သ မ ဘေးန ငာ သ ငတန ေး လက ရထ ဘက မ ဘေးအ တက

လည ေး သငာ ရတ ဘလပါ သည ။

လကစ စ အပပါ အက က ငားအရ မျ ား

လက စ စဘအပ သည သေးဖခ ဘေးသ တမတထ ဘေးရ သဘ အပစ

တစ ခ ဥပမ ဘ - အသက အ ယ အလက သတမ တအပ စ

တစ ခ၊ သက ရမေး မဆ င ဘ ပရ ဘြက င န ယလ အြ

တစ ခ၊ သ မ ဟတ သေးဖခဘေး လ အခ ငာ အရ ေး အရ က ဘင ေး

အ ဘ တစ ခတ အ တက ရ ေး ရသ င က ဘေး ရသ ဘ ပည ဘရ ေး

အစ အစ ဥမ ဘေးက ည စ ေးထဘေးဖခ ငေး မဟ တပါ ။ လက စ

စ ဘအပတ င လ အခ ငာ အရ ေး ပ ည ဘရ ေး က ရ ထဘက က

ရသ ဘ သ ငယ ရ ေး ဝန ေးက ငရက ဘငေးတစ ခ အဘေး ြန တေး

ရပေး ရသ ဘ န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက ( အ ခန ေး (၁) လ အခငာ အရ ေး

ပည ဘရ ေး ဆ သည မ ဘ အ ယနည ေး?) တင မတဆ က

ရပေး ထဘေး သည ။ ပည ဘရ ေး ဆ င ဘ စ စ ဥဖပင ဆင ဖခငေး

လပငန ေးစ ဥ ( အခန ေး (၂) လ အခငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး

စ စ ဥဖပငဆ ငဖခ ငေး) န ငာ သင ယ ရ ေး အရဖခ အရန တစ ခ က

လက ရတစမ ခ န ခ ဖခငေး ( အခန ေး (၃) လ အခ ငာ အ ရ ေး

ပည ဘရ ေး စ မ ခ န ခ ဖခငေး) တ အတက အကက ဉဘ ဏ

ရပေး ထဘေး သည ။ အခန ေး (၄) လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘင ခ က မ ဘေးတ င အဖပန အလန သ င ယ

လပ ဘေးမ မ ဘေးဆ င ဘ ဥပမ ဘမ ဘေးက တင ဆက ထ ဘေးပပေး

သင ယ ရ ေး န ည ေးလမ ေး စ နငာ သ င ရထ ဘက က ပ ာပေးမ မ ဘေး

အဘေး တင ဆက ထဘေး သည ။ သင က ဘေး သ မ ဘေး အ ရန ဖြ ငာ

၎ငေးတ ၏ အစ အစ ဥမ ဘေးတ င တကရက အ သ ေးဖပန င

သက ာသ သ တမ တ အပစ န ငာ လ အခငာ အရ ေး အ ရ က ဘင ေး

အ ဘ ရပေါ အ ရဖခခ ၍ ဖပ ဖပင မမ ေး မ ၍လည ေး အ သ ေးဖပ

န ငသည ။ လပ ဘေးလပ ရဆ ဘ ငမ မ ဘေး သည လ င ယ၊

လ ယမ ဘေးက ဥေးတည ထ ဘေး ရ သဘ လည ေး ပမင ယ ယ

သ မ ဘေးအ တက ရဖပ ဘ ငေးလ အ သ ေးဖပန ငပါ သည ။ အခန ေး

(၅ )တင အဖခဘေး အခန ေး မ ဘေးန ငာ စ ပဆ ငရ သ ဘ ရန ာက ဆ က

တ ည ညန ေးအက ေး အက ဘေးမ ဘ ေးပ ါ ဝငပပေး အစ အြ မ ေး စ

အသ ေး ဖပန င ရသ ဘ လပ ဘေးလပ ရဆဘ ငမမ ဘေး အပါ အဝ င

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး ဆင ဘ အဖခဘေးစ ဘတမေးစ ဘ ရပ

မ ဘေးက ည ညန ေး ထဘေးပ ါ သည ။

က ါဟ ရ အ ားအနနားမျ ား

လက စ စဘအပ သ င က ဘေးန ည ေးန ငာ သက ဆင ရ သ ဘ

ခ ဥေးက ပဖခငေးန ငာ န ည ေးန ဿယ တ သည ပည ဘရ ေး အ စ

အစ ဥ အဘေးလ ေး တ တ င အ သ ေးဖပ နငသည ။ ထ အတ က

ရ က ဘ ငာ သ ငတန ေး ၊ အလပ ရ ရဆေး ရန ေးပ ၊ က န ြ ငာ

ည လဘခ အစ သည တ အစ ဘေး လ က စ စဘအပ တ စ အပလ ေး

တင ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥဆ သ ည ာ ရဝါ ဟ ဘ က အသ ေး

ဖပခ ာပါ သည ။ ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥမ ဘေး စ စ ဥဖခငေးန ငာ စ မ

ခန ခ ဖခငေးတ တ င ပါ ဝငရသ ဘ လ ပဂလမ ဘေး၊ အစ အ စ ဥ

တင သင က ဘေး တငဆက သ မ ဘေး န ငာ သ င က ဘေးပ ာပေး သ မ ဘ ေး

အဘေး လ ေးအက ေးဝ င ရစ န သင တန ေးရပေးသ (educator)

ဟ သည ာ ရဝါ ဟ ဘ က အ သ ေးဖပပါ သည ။

11

အတ ကက ကစက ားလ ား အ ားအနနားမျ ား

CAT ည ငးပ ေ းန ပစ က မ န ငာအဖခဘေး ရသ ဘ က စ က ၍ လ မဆန သည ာ သ မဟ တ လ ဂဏ သက ခဘ က ည ြေးန မေး

ရစ သည ာ ဖပ မ ဆက ဆ မ သ မ ဟတ ဖပစ ဒဏ ရပေး မတ က တ ဘေးဖမစ ဆေ က ျ ငသည သန ော တစ ောြ ျ ျ ပ

Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or

Punishment

CEDAW အမျ ျးသမ း မျ ေား အနပေါ ေ ည းမ ျ ျးစ ခြင ြ ခြ ေား ဆက ဆ မမျ ေား အေား ပ န ပျ ောက နရး ဆ ငရ ော

အခပည ခပည ဆ ငရ ော သ န ောတ စ ောြ ျ ျပ

Convention on the Elimination of All forms of Discrimination Against Women

CERD လမျ ျးနရး အရ ြ ခြ ေားဆက ဆ မ ပ သဏဍ ောေ မျ ျးစ ပနပျ ောက နရး ဆ ငရော သန ော တစ ောြ ျ ျပ

Convention on the Elimination of All forms of Racial Discrimination

CoE ဥနရ ောပ ရက ဘ ငစ

Council of Europe

CRC က နလးသ ငယ အြ င အ နရး ဆ င ရော သန ောတစ ောြ ျ ျပ

Convention on Rights of the Child

Danida ဒ ေ းမ တြ ဖြ ျး နရး ဆ ငရော အက အည

Danish International Development Agency

DFC ဒ ေ းမ တ ပည ော နတ ောသ ငဌ ောေ

Danida Fellowship Centre

DIHR လအြ င အနရး ဆ ငရော ဒ ေ းမ တ အငစ တက

The Danish Institute for Human Rights

HRBA လအြ င အနရး အနခြ ခပျြ ျ ဉး က ပေ ည း

Human Rights-Based Approach

HRE လအြ င အနရး ပည ောနရး

Human Rights Education

ICCPR ခပည သ နရး ရောန င န ငင နရး အြ င အ နရး မျ ေားဆ ငရ ော အခပည ခပည ဆ ငရော သန ော တစ ောြ ျ ျပ

International Convention on Civil and Political Rights

ICESCR စ းပ ေားနရး၊ လမနရး န င ယဉနက ျ းမ အြ င အနရး ဆ ငရော အခပည ခပ ည ဆ ငရော သန ော တစ ောြ ျ ျပ

International Convention on Economic, Social and Cultural Rights

NGO အစ းရမ ဟ တန သော အြ အစ ည း

Non-Governmental Organisation

PANEL (လ အြ င အနရး အန ခြ ခပျ အ နခြ ြ မမျ ေား) - ပါ ဝ ငလ ပနဆောင ခြ ငး ၊ တောဝ ေ ြ မ န င တရေား ဥပန ဒစ းမ းနရး ၊

ြ ခြ ေားမ က ငးခြ ငး၊ တေ းတည မျ မရ ခြ ငး န င ထ ရ လ ယအ ပစ မျ ေား ၊ စ မးနဆောငရည ခမင တင ခြ ငး ၊ စ ေ စ န င

စ န ေ းမ ျ ေားအပါ အဝ င လ အြ င အ နရး မန ောင သ ြ ျ တဆက ခြ ငးမ ျ ေား

(HRBA principles): Participation; Accountability & Rule of Law; Nondiscrimination,

equality & vulnerable groups; Empowerment; Linkages to the human rights framework

12

UDHR က မဘာလ အြ င အ နရး န က ည ောစ ော တမး

The Universal Declaration of Human Rights

UN က လသမဂဂ

United Nations

13

၁။ လ အခငာအရ ေး ပညဘ ရ ေးဆသညမဘ

အ ယနညေး?

ခခ ြင ား ပချက

လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘ ရ ေး (Human Rights Education

– HRE) သည လ အခ ငာ အရ ေး က အရက ဘင အထည ရြဘ

ရဆဘ င က ဘ တင အဓက ရသ ဘာ ခ က ဖြစ သည ။ က ျ န ပ

တ ၏ ရန စ ဉ ဝ မ ဘေးတင လ အ ခငာအ ရ ေး က လက ရတ

အရက ဘင အထည ရြ ဘရ ဆဘ ငန ငရစ ရ ေး အတက အခ င

အကရားခ စ ားခ င ရ မျ ား (rights-holders) အရန ဖြ ငာ

မမ တ ၏ အခငာ အ ရ ေး မ ဘေးက သ ထဘေး န လ အပပပ ေး

အဆပါ အခငာ အ ရ ေး မ ဘေးက ရတဘ ငေးဆန င န သ ရ ဘ

ထဘေး အဖမငန ငာ က ျ မေး က ငမ အ ည အ ရသေးမ ဘေး အ ဘေး

ပငဆင ထဘေး မည ဖြစ သည ။ အခ င အကရားဖဖည ဆညား

ကပားရန တ နရ ၊ တ နခ မျ ား (duty-bearers)

အရန ဖြ ငာလညေး မမ တ ၏ လ အခငာ အရ ေး တ ဘဝန မ

မ ဘေး အဘေး န ာေးလည န လအပပပေး အဆပါ

လ အခ ငာ အရ ေး မ ဘေးက ရလေး စ ဘေးက ဘက ယ ဖြည ာ

ဆည ေးရပေးန ငရ သ ဘ သရ ဘ ထဘ ေးအဖမငန ငာ က ျ မေး က ငမ

အ ည အ ရသေးမ ဘေး ပင ဆင ထ ဘေး မည ဖြစ သည ။ လ

အခငာ အရ ေး ပည ဘ ရ ေး က လ အခငာ အရ ေး ဆင ဘ

ဗဟ တမျ ား (knowledge) အ ဖပင လ အပရ သဘ

က ထ ားအဖမင (attitudes) န ငာ ကျမားကျငမ

အရညအက ားမျ ား (skills) တ ည ရဆဘက ဖခငေးန ငာ ပမ

အဘေးဖြည ာ ဖခငေး တ အ တက န ည ေးလမ ေးတစ ခသြယ သ တ

မတန ငသည ။

၂၀၁၁ ခန စ ၊ ဒ ဇင ဘ လ ( ၁၉) က ရန တင က လသမ ဂ

အရထ ရထည လဘခ မ ကလ မဂဂ လ အခ င အကရား

ပည ကရား န င ငတနားဆ ငရ က ကည စ တမား (UN

Declaration on Human Rights Education and

Training) က ခ မတခ ာ သည ။ ယငေးရ က ည ဘစ ဘတမေး

တင လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘရ ေး က ရြဘဖပထ ဘေးသညမ ဘ -

“ပည ဘ သင က ဘေးဖခ ငေး၊ သင တန ေး ရပေး ဖခငေး၊ အ သပည ဘ

ရပေး ဖခငေးန ငာ သ ငယ မ ဆင ဘ လပရဆ ဘ ငခ က ပ စ

အဘေး လ ေးသည … အမ ဘေး ဖပည သ မ ဘေး အဘေး အ သပည ဘ၊

က ျ မေး က ငမ အ ည အ ရသေးမ ဘေးန ငာ န ာေးလည န ငစ မေးမ ဘေး

က ပ ာပေးရပေး ဖခငေး၊ ၎ငေးတ ၏ သရ ဘထ ဘေးအ ဖမငန ငာ

ဖပမ က ငာကက ပ မ ဘေး ြ ပြေး ရစ ဖခ ငေး တ ဖြငာ လ အခ ငာအ ရ ေး

ခ ေးရြဘကမ မ ဘေးန ငာ ြန ပမမ ဘ ေးက တဘေးဆေးန ငမည

ဖြစ သည ။ သ မသ ဘ အ ဘေးလ ေးန ငာ သက ဆင ရသ ဘ

လ အခ ငာ အရ ေး ယဉ ရက ေးမ န ယပယတစ ခ အဘေး တည

ပ ၁ - လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘ ရ ေး မ တဆငာ အခငာ အ ရ ေး ခ စ ဘေးခ ငာ သ မ ဘေးက အခ ငာအ ရ ေး မ ဘေး အဘေး ရတဘ ငေးဆန ငမည ာ

စ မေး ည ဖမြငာတင ရပေး ဖခ ငေးန ငာ တ ဘဝန သ မ ဘေးက ၎ ငေး တ ၏ တ ဘဝန မ ဘေးအဘေး ဖြည ာ ဆည ေးန ငမည ာ စ မေး ည ဖမြငာတ ငရပေး ဖခ ငေး

၁

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘ ရ ေး မ တ ဆငာ လ အခ ငာအ ရ ေး အဘေး ရြ ဘ ရဆဘ ငဖခ ငေး

14

ရဆဘက ဖခငေးန ငာ ဖမြ ငာတ ငဖခငေး တ အတက လပရဆဘ င

န ငစ မေး န ငမည ဖြစ သည ။”၁

အခန ေး (၁) တင လ အခငာ အ ရ ေး ပည ဘရ ေး ၏ သမ ငေး

ရ က ဘ ငေး ရန ာက ခ မ ဘေးန ငာ လ အခငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး

ဖြစ ထန ေးရစရသ ဘ အဓက က သည ာ သင ယ မဆ င ဘ

ဝန ေးက ငရက ဘငေး တစ ခ တညရ ဆဘက န င ရစ ရ ေး အ တက

သင က ဘေးန ည ေးန ငာ သက ဆ ငရ သဘ မ လ ဇစ ဖမစ မ ဘေး က

တငဖပ ထဘေးပ ါ သည ။ အဓက က သည ာ အခ က မ ဘေးက

ရအ ဘက တ င ရြ ဘဖပ ပါ သည ာ လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး

ဦေးစ ဘေးရပေး (၁၀) ခတ င ရတ မ တသ ဘေးန င သည ။

၁.၁ မ ငား န င မ က ငဖ စညားမ

လန ခ ာရသ ဘ န စ ရပါ ငေး (၆ ၀ ) ရက ဘမစ က ဘ လ အခ ငာ

အရ ေး ပည ဘရ ေး သည အဘေး လ ေးန ငာဆင ရ သဘ လ အခ ငာ အ

ရ ေး ယဉရက ေးမ န ယပယ တစ ခ ဖမြငာတင ဖခငေး အတ က

အဓက အခ ဘ ဖြစ ခ ာသည ။ လ အခ ငာ အရ ေး စ ဘခ ပ

အဘေး လ ေး၏ ရမေး ြဘေး ဘမခ ငဖြစ ရသ ဘ က မဘာလ အခ ငာ အ

ရ ေး ရ က ည ဘစ ဘတမေး၏ န ဒါ န ေးတင “လ တငေး၊ အြ

အစ ည ေးတငေး သည အ ဆပါ အခ ငာအ ရ ေး မ ဘေးန ငာ လ တ

လပခ ငာမ ဘေးက ရရ သ ရ လေးစ ဘ ေး က န သင က ဘေးဖခ ငေး၊

အသပည ဘရပေး ဖခငေးဖြ ငာ အ ဘေးထ တ က မ ည ” ဟ

ြတရ န င သည ။ လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘရ ေး က ရ ယ ယ

အဘေးဖြ ငာ လ အခ ငာအ ရ ေး စ န န ေး ဗဟသ တမ ဘေး၊ အရဖခခ

မ မ ဘေး၊ အ ထ ေးသဖြ ငာ သရ ဘ တ စ ဘခ ပမ ဘေးတင ရ ေး သ ဘေး

ထဘေးရ သ ဘ အခ ငာ အရ ေး မ ဘေးက ဖ မြငာတ ငရပေး န င န ည

ယအ သ ေးဖပ က ပပေး အဆပါ တ ဘဝန က န ငင မ ဘေး အရပ ေါ

ပမခ ငမဘ ရစ န အတက ဖပဋဌ ဘန ေးခ က မ ဘေးက လ အခ ငာ

အရ ေး ပငမ သရ ဘ တ စ ဘခ ပမ ဘေးတင ရြ ဘဖပ ထဘေး

သည ။၂ ထ ရ က ဘ ငာ က ရလေး သ င ယ အခ ငာ အရ ေး မ ဘ ေး

ဆင ဘ အ ဖပည ဖပည ဆ င ဘ သ ရ ဘ တ စ ဘခ ပ၏ အပ ဒ

(၂၉)တ င လ အခငာ အရ ေး ပည ဘ ရ ေး ၏ ရန ာက ဆ ေးစ န န ေး

မ ဘေးမ တစ ခက ရြဘဖပ ထဘေး သည ။ လ အခ ငာအ ရ ေး

ပည ဘရ ေး သည ခ ဖခဘေးမ က ငေး လ က ထ လယရ သ ဘ

အပစ မ ဘေးအ ဘေး အ ထ ေး အ ရလေး ထဘေးမ န ငာ အတ အ ဘေးလ ေး

ပါ ဝငသငာ သည ဟ သည ာ အခ က က အဖပည ဖပည ဆ င ဘ

လ အခ ငာ အရ ေး စ ဘခ ပမ ဘေးက လည ေး ရမျဘမန ေးထ ဘေး

သည ။ ထ အဖပ င စ ေးပ ဘေး ရ ေး ၊ လ မရ ေး န ငာ ယဉရက ေးမ

အခငာ အရ ေး မ ဘေး ဆင ဘ အ ဖပည ဖ ပည ဆင ဘ သရ ဘ တ

စ ဘခ ပ ၏ ၁၉၉ ၉ ခန စ ၊ အရထရ ထမတခ က (၁၃ ) တ င

ပည ဘရ ေး ၏ အခန ေးက ဏဍသည ယငေးက ယ တင လ အခ ငာ

အရ ေး ဖြစ သည ာအ ဖပင အ ဖခဘေး ရသ ဘလ အခ ငာအ ရ ေး မ ဘေး

လက ရတ အ ရက ဘ ငအ ထည ရ ြဘရဆ ဘ င ဘ တငလည ေး

မ မဖြစ လအပရ သ ဘ န ည ေးလမ ေးတစ ခဖြစ ရ က ဘ ငေး ရြ ဘ

ဖပထဘေး သည ။ ထပမ ၍ (ပည ဘရ ေး သည ) ထ လ ယ

အပစ မ ဘေးအ တက ဆငေး မ ရ တမမ ၎ငေးတ က ယတ င

ရန ေးထက လဘန ငရစ န န ငာ မမ တ ၏ အစ အြ မ ဘေး တ င

အဖပည ာ အဝ ပါ ဝငလပ ရဆ ဘင န ငမည ာ န ည ေးလမ ေးမ ဘေး

လဘန င ရစ န တ အ တက စ မေး ည ဖမြငာ တင ရပေး ရ သ ဘ

န ည ေးလမ ေးတစ ခ အဖြစ ဖြည ာစက ထဘေးသည။

လ အခ ငာ အရ ေး က ဖမြငာ တင ဘ၌ လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘ

ရ ေး ၏ အရ ေး ပါ မက ရ ဒ သတ ငေး စ ဘခ ပမ ဘေးတင လည ေး

အရလေး အန က ထ ဘေး ရြ ဘဖပ က သည ။ ဥပမ ဘ အဘေးဖြ ငာ

အ ဖရ က လ အခ င အကရားန င ဖပည အခ င အကရားမျ ား

ပဋ ဉ ဉစ တမား၏ အပ ဒ (၂၅ ) တင စ ဘခ ပဝငနင င

မ ဘေးသည ပဋ ဉဘဉစ ဘတမေးပ ါ လ အခ ငာ အ ရ ေး မ ဘေးက

အရ သအခ ဘ ရ ေး န ငာ ဖမြ ငာတ ငရ ေး တ အ ဘေး သင က ဘ ေး

သင ယ ဖခ ငေး၊ ပည ဘ ရပေး ဖခ ငေးန ငာ ဖြန ရဝဖခငေး တ မတ ဆ ငာ

ရဆဘ င က န တ ဘဝန ရ က ဘငေး ရြ ဘဖပပ ါ သည ။

စ ေးပ ဘေးရ ေး၊ လ မရ ေး န ငာ ယဉရက ေးမ န ယပယန ငာ

ဆငရ သ ဘ လ အခ င အကရားဆ ငရ အကမရ ကန က

တ စ ချြပ၏ ရန ာက ဆက တ စဘ ခ ပ အပဒ ( ၁၃ ) တ င

“ပည ဘ ရ ေး က လ အခ ငာအ ရ ေး အဘေး ရလေးစ ဘေးဖခငေး၊

အရ တေးအ ရခေါဆ င ဘ ဗ ဟ ဝါ ဒ (ideological

pluralism)၊ အ ရဖခခ လ တ လပခ ငာမ ဘေး၊ တ ဘေးမ ျ တမန ငာ

ပငမေးခ မေး ရ ေး တ အတက ပမဖမြငာ တင သငာ သည ” ဟ ြ တ

ရန ငသည ။ ၁၉ ၈၅ ခန စ ၊ လ အခငာ အရ ေး သ င က ဘေး

ရ ေး န ငာ သ ငယ ရ ေး ဆ င ဘ ဝ န ကက ေးမ ဘေး ရက ဘမ တ၏

ဥရ ဘပရန ာက ခ ဆက စ ပဖခငေး ဘ အကက ဖပ ခ က အမတ .

အဘ (၈၅ ) ၇ တင “လ င ယလ ယ အ ဘေးလ ေးသ ည

လ အခ ငာ အရ ေး အ ရ က ဘငေးက ဗဟဝါ ဒ ဒမက ရ စ စ န စ

(pluralistic democracy) တင ၎ငေး တ ပါ ဝင င

သန န ငရ ေး အတက ဖပ ငဆ ငမ တစ စ တတစ ပငေး အ ဖြစ

15

သင ယ သ ငာရ က ဘ ငေး” အရ လ ေးထဘေး ရြ ဘဖပ ထဘေး ပပေး

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး လပ ငန ေးက ဦေးတည လမေး ည န

ခ ာသည ။ ဥကရ ပ ကက ငစ ၏ ဒ မ ကကရစ န ငင ား

အတ က ပည ကရားန င လ အခ င အကရား ပည ကရား ပဋ ဉ ဉ

စ တမား၃ သည ဥ ရ ဘပ တကန င င မ ဘေး၏ လ အခ ငာ အရ ေး

ပည ဘရ ေး လပ ငန ေးအ ရပေါ အရ သေးစ တ အကက ဖပခ က မ ဘေး

န ငာ အတ ၂၀ ၁၀ ခန စ တင အ သ က ဝငခ ာသည ။

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး က မ ည သည ာပ စ ၊ အ ရ က ဘငေး

အ ဘန ငာ သ င က ဘေးန ည ေးမ ဘေးက သ ေး၍ မည ရဆ ဘ င က

မ ည က အကက ဖပခ က မ ဘေးန ငာ အတ ရြဘ ဖပ ရ သ ဘ

အဖပည ဖပည ဆင ဘ မ ဝ ါ ဒရ ေး ဘ မ ရ ဘင တစ ခသည

လန ခ ာရသ ဘ ဆ ယစန စ န စ ခ အတ ငေး ထက ရပေါ လ ဘ

ခ ာသည ။ ဤခ တဆက မ အ ကမဘ လ ားဆ ငရ

လ အခ င အကရားည လ ခ သည ၁ ၉၉ ၃ ခန စ တင လ အခ င

အကရားပည ကရားဆ ငရ ကလ မဂဂ ဆယစန စ (၁၉၉ ၅ -

၂၀၀၄ ) အတက၄ အကက ဖပ ခ က တစ ခက ထတဖပန ခ ာပပေး

လအပခ က အက ဖြတဖခ ငေးမ ဘေး ၊ န ည ေးဗ ဟဘ ခ မတ

ဖခငေး မ ဘေး ၊ လပ ငန ေး အစ အစ ဉ မ ဘေး တေးခ လပရဆဘ င

ဖခငေးန ငာ ရက ဘ ငေးပ ည ဘ ရ ေး န ငာ ရက ဘငေးဖပ ငပ ပည ဘရ ေး

န စ ခလ ေးအတက စ မေးရဆဘ င ည န ငာ သင က ဘေးရ ေး

ပစ စညေးမ ဘေး တေးတက ရစ ဖခငေး စ သည ာ က ယ ဖပန ရ သ ဘ

ည ယခ က မ ဘေး ပါ ဝငသည ။၅

အဆပါ ဆ ယစန စ က က မဘလ ေးဆင ဘ လ အခငာ အရ ေး

အသပည ဘရပေး အစ အစ ဉ (WPHRE) စ မ ခ က အဆငာ (၁ )

န ငာ စ မ ခ က အဆငာ (၂) အဖြစ ရန ာက ဆက တ

ရဆဘ င က ခ ာသည ။ WPHRE - ၁ ( ၂၀၀၅ - ၂၀၀၉ ) တ င

န ငင ၏ မ လ တန ေး န ငာ အ လယ တန ေးအဆ ငာ ပည ဘ ရ ေး က

ဦေးတည ခ ာက ဘ WPHRE - ၂ (၂၀ ၁၀ - ၂၀၁၄) တ င

ဆ ဘ၊ဆ ဘမမ ဘေးန ငာ သင တ န ေးဆ ဘမ ဘေး၊ အစ ေး

ဝန ထမေးမ ဘေး၊ ဥပရ ဒက အရက ဘ င အထည ရြဘ

ရဆဘ င က ရန သည ာ အ ဘ မ ဘေး န ငာ စ စ ြက ဆင ဘ

ပဂလတ အ တက လ အခငာ အ ရ ေး ဆင ဘ သ ငတန ေး ပ

ခ ဖခငေး အစ အစ ဉမ ဘေးက လပရဆဘ င န ဦေးတည ခ ာ

သည ။၆ အဆပါ အဘေး ထတမ မ ဘေးသည ၂၀၁ ၁ ခန စ

ကလ မဂဂ လ အခ င အကရားပည ကရား န င ငတနားဆ င

ရ က ကည စ တမား၇ အတ က အဖမငာမ ဘေး ဆ ေးရ သ ဘ

အရထ ဘက အပ ာ မ ဘေးဖြစ ခ ာပပေး က န ဥေး လမေး ည န ခ က မ ဘေး

န ငာ အကက ဖပခ က မ ဘေးက န ည ေးလမ ေးစ ဖြငာ စ စ ည ေး ရြဘဖ ပ

ထဘေးန ငခ ာ သည ။

လ အခ င အကရားပည ကရား ဦားစ ားကပား (၁၀) ခ

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး အရန ဖြ ငာ ဖြစ သ ငာသည မ ဘ-

၁။ အ သပည ဘ၊ က ျ မေး က ငမမ ဘေး ၊ တန ြေးထဘေးမ မ ဘေးန ငာ သရ ဘ ထဘေး အဖမငမ ဘေး တ ည ရ ဆဘက ဖခ ငေး ၊

၂။ အဖပည ဖပည ဆ င ဘ လ အခ ငာ အရ ေး ယဉရက ေးမ န ယပ ယတစ ခ တညရဆဘက ဖခ ငေးန ငာ ဖမြငာ တ ငဖခငေး တ အ တက ရဖပဘ ငေးလ မ န ငာ

လပရဆ ဘငမ မ ဘေး ြန တေးန ငဖခ ငေး ၊

၃ ။ လ အခ ငာအ ရ ေး စ န စ ၊ စ ဘခ ပ အစ အမ မ ဘေးန ငာ စ န န ေးမ ဘေးက ငေးလငေးစ ဘ ခ တဆက ပပေး က ေး က ဘေး န ငဖခငေး ၊

၄ ။ ပ ေး ရပါ ငေးပ ါ ဝငရ ေး ဖမြ ငာတ ငဖခ ငေး န ငာ စ မေးရဆ ဘင ည ဖမြ ငာတ ငဖခ ငေး ၊

၅ ။ တဘဝန ခ မ န ငာ ဥပ ရဒစ ေးမေးမ က ဖမြငာတ ငဖခငေး ၊

၆ ။ ခ ဖခဘေးမ က ငေးရ ေး၊ သဘ တ ညမ ျ မ ရ ေး န ငာ ထ လယ အပစ မ ဘေး အဘေး က ဘက ယရ ေး တ က ဖမြငာ တ ငဖခငေး ၊

၇။ သ ငယ သ ဗ ဟဖပ ဖခငေး ၊

၈။ အစ ပအ ဆက ရ သဘ၊ ခ ငလ ရသ ဘ၊ ရ ဒ သန ငာကကညရ သဘ န ယပယ ပ ဆ င ဘ ဖြစ ဖခငေး ၊

၉ ။ အဖပန အ လန လပရ ဆဘ ငပပေး ပ ေး ရပါ ငေးပ ါ ဝငန င ရသ ဘ သ ငယ ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက အသ ေးဖပ ဖခင ေး ၊

၁၀။ ရက ဘငေးမ န စ ဘ စ စ ဉဖခငေးန ငာ ကက ေး ကပဖခငေး ။

၁

16

ပ ၂ - လအြ င အ နရး ပည ဘ ရ ေး အခပည ခပည ဆ ငရ ော မန ော င

လအြ င အနရး ပည ောနရး န င သ ငတေ း

ဆ ငရော န က ည ောစ ောတမး ၂၀ ၁၁

CRC အပ ဒ ၂၉ “. . . . က နလးသ င ယ

ပည ောနရး သည (ြ) လ အြ င အ နရး န င

အနခြ ြ လတလပြ င မျ ေားက

နလးစ ေား မ တ း တက နစ ခြ ငးသ

ဦးတည လ ပ နဆ ောငရမ ည . . . ”

UDHR ေ ဒါ ေ း “န ငင ရ လတ ငး ၊

အြအစ ည း တ ငး သည အ ဆ ပ ါ အြ င

အနရး မျ ေားန င လတလပြင မျ ေားက

နလးစ ေားခမ င တ င က နစ ရေ သ င က ော း

ခြ ငး၊ ပည ော နပး ခြ ငးခြ င အ ေားထ တ

က ရမ ည ”

လအြ င အနရး ပည ောနရး န င သင တေ း

ဆ ငရော က လ သမဂဂ န က ည ော စ ောတမး

အပ ဒ ၂ ' . . . လအြ င အနရး ပည ောနရး

သည လ အမျ ေားအ ေား စ မးန ဆော ငရည

ခမင တ ငနစ ရေ ၊ အေားလ းန င သက ဆ င

နသ ော လ အြ င အ နရး ယ ဉနကျ း မ

ေ ယပယ တစ ြ တည န ဆော က ခြ ငး န င

ခမင တ ငခြ ငး တ က အ နထ ောက အ ပ

ခြစ နစ ရေ ရည ရယ၍ အ သ ပည ော ၊

က ျ မး က ျ ငမမျ ေားန င သန ောထ ေား

အခမ ငမျ ေား ပ ပ း နပး သ င သည ။

17

၁.၂ သ ငယရ ေးရ ရ ော င မ ောေး : လအခ င အရ ေး

သင ယသမ ောေး အရေ ဖြ င မည ညတ က

သင ယသ င သေ ည ေး?

ပည ောနရး ပ စ အ ေားလ းတ င မ ျ ေားနသ ော အေားခြ င တစ စ

တစ ရောက သင ယရေ လ အပန သော သ ငယ သ သည အဖ မ

ရ နေ တတ သည ။ သ န သော လအြ င အနရး သ ငယ သ

မျ ေားသည မည သည က အတ အက ျ သငယ သ င သေ ည း?

က လသမဂဂ လ အခ င အ ရ ေး ပည ောရ ေးန င

သင တေ ေးဆ င ော ရ က ည ောစ ော တမေး တင “လ အြ င အနရ း

ပည ောနရး သည လအမျ ေား အ ေား စ မးနဆော ငရည ခမင တင နစ

ရေ ၊ အေားလ းန င သက ဆ ငန သ ော လအြ င အနရး ယဉ နက ျ း

မေ ယပယတစ ြ တည နဆ ော က ခြ ငးန င ခမင တငခြ င း

တ က အနထ ောက အပ ခြစ နစ ရ ေ ရည ရယ၍ အသ ပည ော ၊

က ျ မး က ျ ငမမျ ေားန င သန ော ထေား အခမငမျ ေား ပ ပ း နပ း

သင သည ” ဟ သတမ တ နြော ခပ ထေားသည ။ ၈

ထ သင ယ ရ ေး ရ ရထ ဘငာ (၃ ) ခဖြစ သည ာ အ ပည ၊

ကျမားကျငမမျ ားန င က ထ ားအဖမငမျ ား (သ မ ဟ တ )

တန ြေးထဘေးမ မ ဘေးက န ဂ မင လန ေးမ မ “Blooms

Ta xonom ies ” အ ဖြစ ၁၉၅ ၆ ခန စ တင ရြ ဘဖပခ ာ သည

မစ က ဘ ပည ဘ ရ ေး ပ စ အ ဘေး လ ေးအတက အဓက အဖြစ

အသ ဘေးရပေး ရြ ဘဖပခ ာ က သည ။ လန ေးမ သည သင ယ

သ မ ဘေးအ တက ပမ အသ ေးဝ ငပပေး ပမသက ရ ဘက မ

ရစ သည ာ က စ ပမပါ ဝငရ သဘပည ဘရ ေး ပ စ က ဆ ဘ ၊

ဆ ဘမမ ဘေး အတက အက စ မေး က ဘ သ ေး ရစ လခ ာသည ။ လ

အခငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး တင ထ သင ယ ရ ေး ရရထ ဘ ငာ (၃ ) ခ

လ ေးအ ဘေး အခ ငအမ ဘ ဦေး တည ခ က ထဘေး န မဘ အဓက က

ပ ါ သည ။ သင ယ သ မ ဘေးသည လ အခငာ အရ ေး အရ က ဘ ငေး က

ရ မျန ငာမလ ရ လဘက ပါ ။ ထအသ အရပေါ အ ရဖခခ က ဘ

၎ငေးတ ၏ အခငာ အရ ေး မ ဘေး အ ပါ အဝင အဖခဘေး သ မ ဘေး ၏

အခငာ အရ ေး မ ဘေးက က ဘက ယန င န လပကဆ ငန ငရ ေး ပ ါ

လအပ သည ။ ထ သ လပရ ဆဘ င န ငစ မေး န အလ ငါ

သင ယ သ မ ဘေးအ ရန ဖြငာ လ အခ ငာအ ရ ေး က က ငာသ ေး၊

ဖမြငာတ င၊ က ဘက ယနင သည ာ ကျမားကျငမမျ ား န ငာ

ထသ အမန တက ယလပရ ဆဘ ငန ငရ သ ဘ သရ ဘ

ထဘေး အဖမင န ငာ တန ြေးထဘေးမ မ ဘ ေး လအပသည ။

သင ယနရး ရနထ ော င (၃)ြ အတ ငးရ လအြ င အ နရး

သင ယနရး အြ ျ က မျ ေား၏ ေ မေ ာ ပ စ မျ ေားက တစ ြက

ပ ါ ဇယေားခြ င နြ ောခပ သည ။

၁

အသပည ဘ

ပ ၃ ငယ ကရားရကထ င မျ ား

တန ြေး/သရ ဘ ထဘေး အဖမ ငမ ဘေး က ျ မေး က ငမမ ဘေး

18

သင ယရ ေး ရ ရ ော င (၃)ခ အတ င ေး လအခ င အရ ေး သင ယရ ေး အ ခ က မ ောေး၏ ေ မေ ာပ စ မ ောေး ၉

အ ပည

• လအြ င အနရး စ ောြ ျ ျပစ ော တမး အစ အမ မျ ေားန င

ယန တရေားမ ျ ေား

• န ငင တက ော၊ န ဒသ တငး၊ န င င တငး လ အြ င အနရး

စ ေ စ မျ ေား

• လအြ င အနရး ရ နထ ောင (၃) ြ (ဖပည သ ရ ေး ဘန င

န ငင နရး ဆ ငရ ော၊ စ းပ ေားန ရး ၊ လမနရး န င

ယဉနက ျ းမ ဆ ငရ ော န င စ နပါ ငး အြ င အနရး မျ ေား)

• လအြ င အနရး သမ ငး န က ော ငး

• အန တးအ နြ ေါပည ော၊ ော သ ော နရး ၊ ဥပန ဒပည ောန င

န ငင နရး တ ရ လ အြ င အ နရး နေ ာ က ြ အန က ောငး အရော

• လအြ င အနရး အ ရဖခခ မ မျ ေား -

က မဘလ ေးဆ င ဘ အရ ဖခခ ဖြစ ပပေး

အဘေး လ ေးန ငာသက ဆင မ၊ ရ မေး ဘပါဖြစ ဖခငေး ၊

လ ရဖပ ဘငေးြ ယ ဘေး ၍မ ဖခ ငေး၊ အဖပန အလန

မတည ရန ဖခငေး န ငာ အဖပန အ လန ဆက စ ပဖခငေး ၊

ခ ဖခဘေးမ က ငေးဖခ ငေး ၊ တန ေးတ ညမျမ ဖခငေး န ငာ

ထ လယ အပစ မ ဘေး;

ပါ ဝငရဆ ဘင က ဖခ ငေး န ငာ စ မေးရဆဘ င ည ဖမြ ငာ

တငဖခ ငေး;

တောဝ ေ ြ မ န င တရ ေားဥပ နဒစ းမ း နရး

တနဖ ားထ ားမ/ အဖပြအမ

• မမ က ယန ငာ အ ဖခဘေး သ မ ဘေးအ ရပ ေါ ရလေးစ ဘေးဖခ ငေး ၊

• မတ က ဖပဘေးမက တနြ ေးထ ဘေးဖခ ငေး ၊

• က ယပင အသပည ဘန ငာ က ယတ ငန ာေးလည သရ ဘ

ရပါ က မ တညရဆ ဘက ဖခငေး ၊

• မမ လပရဆ ဘငခ က မ ဘေး အတက တဘဝန ယ မ ဖခ ငေး

န ငာ လ မရ ေး တ ဘဝန ယ မ အသ တ ည ရဆ ဘက ဖခ ငေး ၊

• လ အခ ငာ အရ ေး တေး ဖမြငာ ရစ ဖခငေး က ရထဘက ပ ာရပေး န င

သည ာ မမ ၏ က ယပ ငအခန ေးက ဏဍန ငာ စ မေး ည တ င

ယ က ည လ ဘဖခငေး ၊

ကျမားကျငမ

ခ ဖခ မေး စ တဖြောန ငရ သ ော က ျ မေး က ငမမ ောေး

• လအြ င အနရး က

လက နတ တင အ သ းြ ျ ခြ ငး - -

လအြ င အနရး က ြျ ေ ဆြခြေား

သတမ တန ငခြ ငး ၊

• လအြ င အနရး ြ ျ ျးနြ ောက မမျ ေား န င

အေားေ ည းြ ျ က မျ ေားက

ြ ခြ ေားသ တမ တန ငခြ ငး ၊

• လအြ င အနရး ြ ျ ျးနြ ောက မမျ ေား က

သောမေ ခပစ မမ ြ ခြ ေားန ငခြ ငး ၊

• ယ တတ က ျ က ျ နတးနြ ေါန ငခြ ငး-

အြ ျ က အလက န င ထ င ခမငြ ျ က က

ြ ခြ ေားန ငခြ ငး ၊

• အနခြ အခမစ မရ စ လမးခြ ငးက

သတ ခပ ျမ ခြ ငး ၊

အဖပေ အ လေ ဆက ဆ န ငရ သ ော

က ျ မေး က ငမမ ောေး

• တက ကက စ ော ေ ားန ထော ငခြ ငး ၊

• မတည န သော အခမ ငမျ ေားက

နလးစ ေားခြ ငး ၊

• က ယပ ငထ ငခမ ငြျ က မျ ေားက

နြောခပန ငခြ ငး ၊

• အ ပစ ြလ ပငေ းတ င

ပး နပါ ငးလ ပ န ဆော ငခြ ငး ၊

ဖပဿ ေ ာ ရဖြ ငေးန ငရသ ော

က ျ မေး က ငမမ ောေး

• စ ောြ ျ ျပစ ောတမးမ ျ ေားန င အစ ရငြ စ ောမျ ေား

အပါ အဝ င လ အြ င အနရး သ တငး အ

ြ ျ က အလက မျ ေားက ရ ောနြန ငခြ ငး ၊

• ဆ းခြတြ ျ က မျ ေား ြ ျ မ တန င ခြ င း၊ နဝ

ြေ ပ ငးခြေားန ငစ မးက အသ းခပ ျန ငခြ ငး ၊

• ပဋ ပက ခမျ ေား န င ခပဿ ေ ာ မျ ေားက

နခြရ ငးန ငခြ ငး ၊

• ဒ မ က ရ စ န ည ေးက ဆ းခြတြ ျ က မျ ေား

ြ ျ မ တန ငခြ ငးန င သ န ော တည မ

တည နဆ ောက န ငခြ ငး ၊

• မ မ ပါ ဝ ငနေ န သော စ ေ စ မျ ေားန င ြစ ည း

ပ မျ ေားတငလ အြ င အနရး တ းတက

နက ော ငးမ ေ နစ ရေ အတက အ စ အစ ဉ

မျ ေားန င အစ အမ မ ျ ေား ခ မတ ထေား ခ ြ ငး

19

• အဖခ ဘေးသ မ ဘေး၏ ရစ ာ ရဆ ဘမဖြစ ရ စ ရသဘ အရ က ဘ ငေး င ေး

မ ဘေးက သ န ာေးလည န င ဖခငေး ၊

• မမ န ငာ အဖခဘေး သ မ ဘေး၏ အရဖခ အဖမစ မ စ လမေးမ

မ ဘေးက သရ ဘရပါ က ပပေး က င တယ ရဖြ ငေးန င ဖခငေး

• သလစတ ဖခ ငေး န ငာ ပ ငာ လငေး ရ သဘစ တ ထဘေး

• စ ဘန ာမန ငာ စ ည ေးလ ေးည ညတမ _ အခငာ အရ ေး

ဖငငေးပ ယဖခ ငေးခ ရ သဘ သ မ ဘေးက ဝငေးဝ န ေး က ညရပေး

မည ာ က တကဝတ

ပည ောနရး အစ အစ ဉသည ရ နထ ောင အေား လ းက အန သအြ ျ ော

ဦးတည န င နစ နရး အ တက လအြ င အနရး သ ငတန ေးရပ ေး

သ မျ ေားသည ယငး ရန ထော င (၃) ြ အေား သင ယနရး ရည ရ ယ

ြ ျ က မျ ေား သတမ တခြ ငးန င ပည ောနရး အစ အစ ဉမ ျ ော း

တ းတက အနက ောင အထည နြ ော နဆ ောငရက ခြ ငး တ တ င

အသ း ခပျသ င သည ။ အမ ေ တ င လ အြ င အနရး စ ောြ ျ ျ ပ

အေား လ း ရြဘ ဖပထဘေး နသ ော ဖပ ည ာစ က လ သည ာ ဗဟ သ တ

အစ အလ င (သ မ ဟ တ) ထ စ ောြ ျ ျပမျ ေားက အ သ းြ ျ န ငန သ ော

က ျ မး က ျ ငမ အေားလ းက သ ငယ သမျ ေား အနေ ခြ င သ ရ

န ငလ မ မည မ ဟ တ ရပ ။ ထ ေ ည းတ ၎ ငး တ ၏ သန ော

ထေား အခမင အ ေားလ းက အမ ေ တက ယ တစ ထ ငတည ေး

နခပော ငးလန ငစ မးလ ည း ရ လ မ မည မဟ တ နပ။ သင တန ေး

ရပေး သ သည သင တေ း၏ ဦးတ ည ြျ က မျ ေား၊ သငတေ းသ ေား

မျ ေား၏ သ ငယမလ အပြ ျ က မျ ေား၊ နေ ာက ြ အန က ောငး အရ ော

တ န င န လျ ောည စ ော သင တေ းတ င မည သည တ က အ ရလ ေး

ထဘေး သင က ဘေးမ ည ၊ မည သ ည တ က ြယထေားမ ည က

နရး ြ ျ ယရပါ လ မ မည ။ ထ န က ောင ကဆ ငရကမည

ပ ည ောရ ေးက ဏဍ (သ မ ဟ တ) သ ငတေ ေး၏ ရညရယခ က န င

အည ထ သင ယ နရး အြ ျ က မျ ော းအေား ဦးတည ထ ေားရ မည

ခြစ သက ာသ ပ ၍ လည း နဇ ောငး နပး ရြဘဖပ ထ ေားရ မည ခြ စ

သည ။ ထ ခပင ၎ ငး အြ ျ က မျ ေားသည သ ငယ သမျ ေား ၏

အသက အ ယ ၊ ရင က ျ က မအ ဆင က သ န သော နေ ာက ြ

အနခြ အ နေ က လ ည ေး ထင ဟ ပနစ သင သည ။ လ အြ င

အနရး ပည ောနရး ၏ သ းခြ ေား လ က ခဏော အေား ခမ င သောန ငနစ

ရေ သငယ နရး ရ နထ ောင တစ စ က မ က ောြ ဏ ထည သငး က

သည ။ ၎ ငးက လ အြ င အ န ရး အရ က ော ငေး ပည ော နရး ၊

လအြ င အနရး အတက ပည ောနရး န င လ အြ င အ နရး

မတဆင ပည ောနရး ဟ နြ ေါ ဆ က ဖပ း က လသမဂဂ၏ HRE

န က ည ောစ ောတမး တ င နြ ောခပပ ါ ရ သည -

က) လအြ င အနရး အရ က ော ငေး ပည ော နရး တင -

အသ ပည ောမျ ေားပ ပ းနပး ခြ ငး၊ လ အြ င အနရး ဆ ငရ ော

စ န ေ းမ ျ ေား န င အရဖခခ မ မ ဘေး ၊ ၎ င းတ န င အတရ န သ ော

အနခြ ြ တေ ြ းမ ျ ေားန င က ောက ယနပး န သ ော ယန တရေား

မျ ေားက ေ ားလည န ငခြ ငး တ ပါ ဝ ငသည ။

ြ) လအြ င အ နရး မတ ဆင ပည ောနရး တ င -

သင တန ေးရပေးသ မျ ေား၊ သ ငယ သ မျ ေား န စ ြက စ လ း၏

အြ င အနရး မျ ေားက နလးစ ေား သည ေ ည းခြင သ င

က ေားခြငး န င သ ငယခြ ငးတ ပါ ဝ ငသည ။

ဂ) လ အြ င အနရး အတက ပည ောနရး တ င -

မ မ တ ၏အြ င အ နရး မျ ေားက ြ စ ေားက ျ င သ းန င သ ည

အခပ င အခြ ေား သမျ ေား၏ အြ င အ နရး မျ ေားက နလးစ ေား

ထ ေ းသ မး တတ နစ ခြ ငး တ ပါ ဝ င သည ။ ၁ ၀

“က ျ မေး က ငမမ ဘေး၊ တန ြေးမ ဘေး /သရ ဘ ထဘေး အဖမ င

မ ဘေး ”န ငာ ပ တသက ၍ က ေးက ဘေးမ အခ ရန က

ရသ ဘလညေး “အ ရ က ဘငေး ” သည လန ေးမ ၏

သင ယ ရ ေး ရရထ ဘ ငာမ ဘေးပ ါ အသပည ဘ ဆ သည န ငာ

န ည ေးလမ ေးမ ဘေးစ ဘ သက ဆင သ ည ။ “အတက ” သ ည

သင ယ သ မ ဘေးအ ဘေး ၎ငေးတ သ င က ဘေးခ ာ သည ာ အရပ ေါ

လက ရတ ဖပမ လပရ ဆဘ ငလ ဘ န ငရစ န ည ယ

ဖပလပဖခ ငေးက ဆလ သည ။ “မတဆ ငာ” သ ည

သင ယ ရ ေး ပတဝ န ေးက ငန ငာ သ ငယ ရ ေး န ည ေးလမ ေး

မ ဘေးသညလည ေး အမန တက ယ လ အခငာအ ရ ေး က

ရလေးစ ဘေး ဖမြငာ တင ရပေး န ငရစ ရ ေး က သငတန ေးရပေး သ

အရန ဖြ ငာ ရသခ ဘ ရစ သ ငာ သ ည ဟ ဆန င သည ။

ဤအ ရ က ဘ ငေးက လ ဘမည ာအ ခန ေးတင ငေးလ င ေး

ရြဘဖပမ ည ။

၁

20

တ ေ ြ ေးမ ော ေး/သ

ရ ော ော ေးအ ဖမင

လ အ ြင အ န ရး မ တ ဆင ပညော နရး

ပ ၄ သငယန ရးပတ ဝေးကျငန င ေညးလမးမျော း

လ အ ြင အ န ရးအ န ကော င း ပညော န ရး

လ အ ြင အ န ရးအ တ က ပညော န ရး

21

၁.၃ လ အခ င အရ ေး အရဖခဖပ ြခ ဉေး က ပဖခငေး - လ အခ င

အရ ေး သ ငယ သမ ောေး သည မည က သ ငယ သင သေ ည ေး?

သင တေ းဆရ ော၏ တ ငခပမ ည အ ောခြင သ ောမက မည က သ

တငခပ မည ခြင လည း သင တေ း သေားမ ျ ေား အ ေား လမးမ းန င

သည ။ ဆ လ သည မ ော သ င အ န ေ ခြင အေားလ း ပါ ဝ ငခြ ငး

အန က ော ငးန င ြ ခြ ေားမ မရ နစ ခြ င း အန က ော ငးက သင တေ း

သေားမ ျ ေား အ ေား ေ ားလည နစ လ ပါ က သင တေ းတငး မ မ ၏

လ ပနဆ ောငြျ က န င အစ အစ ဉ အက ျ ငးပ ပ တ မ ထ ငဟ ပ

ခပသန င နပသည ။ တစ ေ ည းနခ ပောရန သော သ င အနေ ခြ င

သင ယသမျ ေားအ ေား ပး နပါ ငးပ ါ ဝ ငတတ န သော န ငင သေားမ ျ ေား

ခြစ လောနစ လ လျင ၎ ငး တ ၏ ထငခမ ငြျ က မျ ေားအ ေား နြ ော

ထ တန ငရေ န င အ နတ အကက ျမျ ေား မျနဝန ငရေ နေ ရောနပ း

သင သည ။ ၎ ငးက “ နခပ ောသည ာ အ တ ငး နလျ ောက လ မးခြ ငး”

(walk the talk) သ မ ဟ တ “န ဟော နခပော သည အတ ငး

က ျ င သ းခြ ငး” (practice what you preach) ဟ

နြ ေါသည ။

ထ န က ောင လ အြ င အ နရး သင ယနရး ရနထ ော င မျ ေားအ ေား

က ငတယ အ သ းခပျန ငရေ လအ ြ င အ နရး သင တေ းနပး သ

သည သင ယနရး ဝ ေ းက ျ ငတစ ြ က ြေ တ းရမ ည ခြစ ဖပ း

လအြ င အနရး က န လးစ ေား ခမင တ ငန သ ော သ ငယ နရး

ေ ည းလမ းမ ျ ေားက အ သ းခပျရမ ည ခြစ သည ။ က လ သမ ဂဂ

HRE န က ည ောစ ော တမးတ င “… က မော လ အြ င အနရး

န က ည ောစ ောတမး န င သ က ဆ ငရော စ ောြ ျ ျပမျ ေား၊

သန ော တည ြ ျ က မျ ေားရ အရဖခ ခ မ မ ဘေး က အနခြ ခပ ျသည ”

ဟ လ အြ င အနရး ပည ော နရး အ ေား စ ေ မေ ာခပ နြောခ ပ

ထေားသည ။

လအခ င အရ ေးအရဖခ ဖပြခ ဉ ေး က ပေ ည ေး (HRBA)

သည လ အြ င အနရး အရ ဖခခ မ မ ဘေး အေား လက နတ

စ ောသ ငြေ း တင အသ းြ ျ န င နစ ရေ အခပင ပည ော နရ း

အစ အစ ဉမ ျ ေား ြ ျ မ တခြ ငး၊ နစ ော င က ည ခြ ငး တ

အတက လမး ည ေ ြျ က ြ ျ မ တန ငရေ လည း အက အ

ည နပး န ငန က ောငး က DIHR မ နတရ ထ ေားသည ။

မလ တင ြ ဖြ ျးနရး အစ အစ ဉ က တင အ သ းခပျရ ေ

ေ ည းလမ းတစ ြ အခြစ စ တငြ နသ ောလည း HRBA

သည လ အြ င အ နရး ပည ော န ရး သတမ တခြ ငး ၊

လ ပနဆ ောင ခြ ငး အပါ အဝ င လ အ ြ င အ နရး အနက ော င

အထည နြော ခြ ငးပ စ အေားလ း အတက လည း အ သ း

ဝ ငသည လမး ည ေ ြျ က တစ ြ ခြစ န က ော ငး DIHR မ

နတရ ြ သည ။ HRBA မ အခ ငအမ ဘ ရ ဖပဘ ဆထ ဘေး

သည မဘ လ အြ င အ နရး အ န က ောငး ြ ခြ မး စ တ ခြ ော

ေ ားလည နစ ခြ ငး၊ အသ နပး တ ငခ ပခြငးတ တင အခ င

အရ ေး ခ စ ောေးခ င သမ ောေး န င ၎ ငး တ ြ စ ေားရ ပ ငြင မျ ေား ၊

တောဝ ေ သမ ောေး န င ၎ ငးတ တော ဝ ေ ဝ တတရေားမ ျ ေားအ ော း

စ မ တမျ ေားအခြစ မ တ ယလ ပန ဆော ငသ င သည ဟ ၍

ဖြစ သည ။ ဤ အြ ျ က သည လ အြ င အနရး ပည ောနရ း

နေ ာက ြ အ နခြ အနေ အရ ပည ော နရး အစ အစ ဉမ ျ ေား အ

တက ဦးတည အ ပစ မျ ေား သ တမ တခြ ငးန င အစ အစ ဉ

မျ ေား ရ ေး ဆတ ငခပရ ောတ ငလည း စ ပဆ ငမ ရ သည ။

PANEL - လ အြ င အနရး အန ခြ ခ ပျြ ျ ဉး က ပေ ည း အရဖခခ မ မ ဘေး

ပါ ဝ ငလ ပနဆ ော ငခြ ငး (Participation)

တောဝ ေ ြ မ န င တရ ေားဥပ နဒစ းမ း နရး (Accountability and the Rule of Law)

ြ ခြ ေားမ က ငးခြ ငး၊ တေ းတည မျမ ရ ခြငး န င ထ ရ လ ယအ ပစ မျ ေား (Non-discrimination, equality & vulnerable groups)

စ မးနဆော ငရည ခမင တင ခြ ငး (Empowerment)

စ ေ စ န င စ န ေ းမ ျ ေား အပါ အဝ င လအြ င အနရး မန ော င သ ြ ျ တ ဆက ခြ ငးမ ျ ေား (Linkages to the human rights framework-

system and standards)

၁

22

ယြ အြ ေ း အစ တ ငလည း လ အြ င အနရး ပည ောနရး က

ေ ားလည နစ န ငခြ ငးန င ပတ သက န သော နဝ ါ ဟောရ က

နယ ယျအ ေားခြ င တင ခပထေား သည ။

ထ ခပင က ျ န ပတ သင တေ းနပ းသမျ ေားသည မည သ ည

လအြ င အနရး မျ ေားက ဦး တည က ငတယမည .. စ သည ခြ င

လအြ င အနရး စ သ တမ တြျ က မျ ေားန င ဆက စ ပနသ ော

သင ယရ ေး ည ယခ က မ ောေး က ခ မ တရမ ည ခြစ န က ောငး

HRBA မ အြ င အမ ောသ တမ တထဘေးပ ါ သည ။ နေ ာက ဆ း

တင လ အြ င အနရး အနခြ ခပျ ြ ျ ဉး က ပခြငး အရ ဖခခ မ မ ဘေး

သည နေ ာက ြ ဆက စ ပခြငးရ ော ဆေ းစ စ နလ လ ောခြ ငး ၊

အစ အစ ဉနရး ဆခြ ငး န င အနက ောင အထည နြော ခြ ငး

လ ပငေ းအ ခပင နစ ော င က ည န လ လော ဆေ းစ စ အက ခြ တ

သည အ ထ ပါ ဝ ငနသ ော ပည ောန ရး အစ အစ ဉ လပ ငေ ေးစ ဉ ၏

အဆ င တ ငးအ တက လမး ည ေ ြျ က တစ ြ သြယ နထ ောက ပ

နပး သည ။

လအြ င အနရး အနခြ ခပျြ ျ ဉး က ပခြငး အရဖခခ မ သန ော

တရေားမ ျ ေားက အ တ နက ောက အ ေား ခြင PANEL ဟ မ တထ ေား

န ငသည ။ ၁၁

လဘမည ာ အပ ငးတ င HRE အ န လ အက ျ င က စ ော သငြေ း

အတ ငး က ျ င သ းရေ အ တက HRBA အရ ဖခ ခ မ မ ဘေး ၏

ထးခြေား ခ က မျ ေားက ခပေ လည သ းသပနဆး နန းသ ေားပ ါ မည ။

HRBA ၏ သက နရောကမ က စ မ ြ ျ က ြျ မ တခြ ငး မန ော င

တစ ရပ အနေ ခြ င အခ ေ ေး (၂) တ င တင ခပသ ေားမ ည ။

အတ နက ောက မျ ေား သည ရပန ထးမ မျ ေားက ရ းရ ငးလယ က

နစ န ငဖပ း မ တ သေား လယ နသ ော လည း အတ နက ောက PANEL

က ဤနေ ရော တင အစ ဉလ က အတ ငး အ သ းမခပျ

၎ ငးတ ၏ ယ တတ ကျ က အစ ဥလက ခြစ မန င နေ ာက ြ

အနခြ ဆက စ ပမ ရပေါမ တညက ဘ တငခပသ ေားမ ည ခြစ သည ။

အလ းစ န သော လ အြ င အ နရး မျ ေား က သ ပ င ထ အ ရဖခခ မ

မ ဘေး သည လည း မည သ အ ခ ပေ အလ ေ ြ ျ တဆက ဖပ း

အခပေ အ လ ေ ဆက စ ပ မရ သ ည က နြောခပမ ည ခြစ သည ။

သင အနေ ခြ င အရဖခခ မ တစ ြ သ မဟ တ အခြ ော း

တစ ခ သည အ ဘေးလ ေးက ဖြတ ရ က ဘလ က အနရး ပါ ဆ းန သ ော

အရဖခခ မ မ ဘေး အခြစ ရ သည ဟ အသ ေားနပး နခပ ောလ နသ ော

လအြ င အနရး က ျ မး က ျ ငသ မျ ေားအေား နတန င

သည ။ သ နသ ော ဤနေ ရ ောတ င မ ထ အရဖခခ မ မ ဘ ေး

သည ည တည မျ အနရး ပါ က ဖပ း လျင အ ခပေ အလ ေ

အေားခြည နပး လျ က ရ နေ က သ ည က မတယရမည

ခြစ သည ။ အရ ဖခခ မ မ ဘေး ၏ ခြ ျင သ း သပြ ျ က န င

အန စ ြျ ျပက လယလယက က က းက ေားန ငနစ ရေ

အလ င ော ဤ အြ ေ းအ ဆ းတ င ဇယေား တစ ြ ခြ င

ရြဘဖပ ထေား သည ။

HRBA အကဖခခ မ မျ ား

လအခ င အရ ေးမ ရ ော င၊ စ ေ စ န င စ န ေ ေးမျ ားသ ခ တ

ဆက မမ ောေး

အခြ ေား အ ရဖခခ မ မ ဘေး သည လ ပ နဆော ငမ က ဦး တည က

နသ ောလည း ယြ အရဖခခ မ သည လအြ င အ နရး ပည ော

နရး အတက အနခြ ြ အ တ ခမစ ခြ စ သည ။ လအြ င အ နရး

အနက ောင အထည နြောမမ ျ ေား အ တက လအြ င အ နရး

ပည ောနရး အေား လ အြ င အနရး စ ောြ ျ ျပမျ ေား (သန ော တည

ြ ျ က မျ ေားပ ါ အပ ဒမျ ေားန င လ အ ြ င အ နရး စ န ေ းမ ျ ေား)၊ ထ

စ ောြ ျ ျပမျ ေားအနပ ေါ နစ ော င က ည ယန တရေားမ ျ ေားန င အြ င

အမော ြ ျ တဆက ထေား သင သည ။ လအြ င အနရး ဆ သည

မ ော နလနပေါ တင စ းနမျ ောနေ နသ ော လ ပသည စ တကး မျ ေား

သက သက မ ဟ တ န င င တ က ော၊ န ဒသ ဆ ငရ ောန င

န ငင မျ ေား အလ က သန ော တထ ေားသည ြ ငမော နသ ော လ

တေ ြ းမ ျ ေားအနပေါ အ နခြ ခပ ျထော းနသ ော တရ ေားဝ ငစ ောြ ျ ျပ

မျ ေားခြစ ပါ သည ။ ယ ငးစ ောြ ျ ျပမ ျ ေားက အတည ခပ ျလက

မ တ နရး ထ း ခြ ငး အေားခြ င န င င မျ ေားသည အြ င အ နရး

မျ ေားက ခြည ဆညး နပး ရေ သန ောတည က ဖပ း မည က

သ အနက ောင အထည နြော နဆ ော ငရက နေ န က ော ငး နစ ော င

က ည ြ န ငသည ယန တရေားမ ျ ေား ရ သခ ဘမက လညေး သရ ဘ

တ ည သည ။ လ အြ င အ နရး စ ေ စ သည က ျ န ပတ ၏

အလ ပန င က ျ န ပတ သင က ေားနပးသည အရ ော က

တရေားဝ င ခြစ နစ ဖပ း လျ င နက ော ငးမ ေ နသ ောရည ရယြျ က

အဆ င ထက က နက ျ ောလန နစ သ ည ။

လအြ င အနရး မန ော ငန င HRBA အ ရဖခခ မ

ြ ျ တဆက မ မျ ေားသည ယြင အပငေး တင နြ ောခ ပ

ပါ ရ နသော က ျ န ပတ ရလာလ ဘ မတသ ဘေးခ ာသ ည ာ

လအြ င အနရး ရ နထ ောင အရ ‘ အ သ ပည ော' သ မဟ တ

23

သင ယ သ မ ဘေးက မည သည က သင ယသ င သည ဆ သ ည

အ ဘက အ သ းခ ခြ ငးခြ င ထ ငဟပ ရစ မည ဖြစ သည ။

ထ အရ ဖခခ မ မ ဘေး က လ အြ င အနရး တ င အသ းခပ ျခြ င း

ဆသည မ ော သင အနေ ခြ င သ င က ေား နရး အပ ငး မ ဘေး တ င

မည သည လအြ င အနရး အ ရ က ဘ ငေး သင က ဘေးမ ည ၊

၎ ငးသည မည သည နေ ရ ောမ စ တင အနခြ ခပျ သည ဆ သည

က ရ ငးရ ငးလ ငးလ ငးခြစ နေ ခ ြ ငးက ဆ လ သည ။ ထ

အတက (သ င က ဘေး န ည ယ ရသ ဘ) အြ င အနရး စ န ေ း

မျ ေား န ငာအ တ နြ ောခပြ နသ ော HRBA အ ရဖခခ မ မ ဘေး ပါ ဝင သည ာ

သင က ဘေးရ ေးက ဏဍန ငာ သင ယ နရး ရည ယြ ျ က အလ ေးစ

က ဆက စ ပခြငး အေားခြ င ခပ ျ လ ပန ငသည ။ သက ဆ ငရ ော

က ောဟ ြ ျ က မျ ေားန င အ ကက ခပျြ ျ က မျ ေား က ဥပမ ော အေားခြ င

က လသမဂဂ သန ော တစ ောြ ျ ျပ ဆ ငရော အြ အစ ည းစ ေ စ မ

တဆင ခြစ နစ သ မ ဟ တ က လ သမဂဂ အထးစ စ မး စ စ နဆ း

နရး က ယစ ေားလ ယမ ခြစ နစ န တရ န င သည အခပ င စ ောြ ျ ျပ

ပ ါ အမ ေ တက ယအြ င အ နရး မျ ော းက စ ောသငြျ ေ တစ ြ လ း

တင တ ငခပ ခြ ငး၊ သ မ ဟ တ တစ စ တတစ ပ ငး တ င

တငဖပ ဖခငေး တ ခြင လည း နတ န ငသည ။ သင ယ သမျ ေား

သည လ အြ င အ နရး စ ေ စ တင လအြ င အနရး မ ဘေး ဖမပဝ င

စ ခငနေ သည က သတ ခပ ျမ နစ သ င သည ။ ထ နေ ာက

ယငးစ ေ စ အတ ငး ရမ ဘငေးန ငလ မေး ည န န ငမည က ျ မး က ျ ငမ

မျ ေား တည နဆ ောက နပး ခြ ငးန င အသ းခ န င ရစ န လည း

လ ပနဆ ောင နပး သ င သည ။

လအြ င အနရး စ ေ စ သ ြ ျ တ ဆက ခြ ငး သည အ လ းစ

လမးခြ ျန သော လ အြ င အ နရး က ခြစ ရပေါရစ သည ။ ၎ငေးတ င

လ ရဖပော ငေး၍ မ ဖခ ငေး၊ ြယ တ၍မ ဖခ ငေး၊ အဖပေ အလ ေ

မတည ရေ ဖခ ငေးန င အ ဖပေ အလ ေ ဆက စ ပဖခငေး တ က

ထင ဟပရစလ က PANEL အနခြ ြ မ မျ ေား ပါ ဝငရ သ ဘ

လ ပနဆ ောငမ နရ း ရ အ ရဖခခ မ မ ဘေး အခြစ ထင ဟပ နစ သည ။

ပေး ရပ ေါငေးပ ေါဝ ငဖခ ငေးန င စ မေးရ ဆော င ည ဖမြင တင ဖခ ငေး

ပး နပါ ငးပ ါ ဝ ငခြ ငးန င စ မးနဆ ောငရည ခမ င တ ငခြ ငး သ ည

တစ ြ န င တစြ တဆ က နေ ဖပ း လက နတ

က ျ င သ းရော တင လည း မျ ေားစ ောြ ျ တဆက နေ သည ။

လ အြ င အနရး ပည ောနရး က လက နတက ျ င သ းရော တ င

သင ယသ၏ အန တ အကက ျ မျ ေား၊ ဗဟ သ တမျ ေားန င

ထငခမ ငြျ က မျ ေားက ဗဟ ခပ ျ က ော သ ငြေ းစ ောမျ ေား၏

စ မ တအခြစ ထ ေားခြ ငး၊ လက နတက ျ ဖပ း စ တဝ င

စ ေားမ ရ နသ ော အေ းစ ပဆ း ဥပ မောမျ ေားက အသ း ခပျ

ခြ ငးမ ော ဤအ ရဖခခ မ မ ဘေး က အသ းြ ျ ခြ ငးပ ငခြ စ

သည ။ သ ငယ သ မ ဘေး၏ အရ ေး ပါ မ၊ ၎ငေးတ ၏ ရန ာ က

ခ ဗဟ သတန ငာ အ ရတ အကက မ ဘေးက မေး ရမဘ ငေးထေးဖ ပ

န ငသည ။ သ ငတေ ေးသ ောေးမ ောေး၏ ရစ ရစ စ ပစ ပ

တငဖပခ က မ ောေး ခြင လည းနက ော ငး၊ တစ ဦးြ ျ ငးစ က

လည း မ မ သည မည သခြစ န က ောငး၊ သ ငယ နရ း

ဝ ေ းက ျ ငသ မည သည နေ ာ က ြ အရငး အခမစ မျ ော း

ယြ န က ောငး န င မ မ မည သ ပါ ဝ ငနဆ ောငရက န င

သည က တင ခပန ငရေ အြ င အနရး နပး ခြ ငး ခြ င

လည းနကော ငး၊ သင ယသမျ ေား၏ နေ ာက ြ ဗ ဟ သ တ

န င အန တ အကက ျမျ ေား၏ အနရး ပါ မက နလးေ က နစ

သည ။

ရ ပပတဝ ေ းက ျ ငသည လည း အ နရး ပါ လ ဖပ း နြ ောန ရ

သော ယော နသ ော သင ယနရး ဝ ေ းက ျ ငတစ ြ အ ခြစ သ င

ယသမျ ေား အ ေား နလးစ ေားခြ ငး န င ၎ ငးတ အေား ပါ ဝ င

ကက ျးပ မး အေားထ တနစ လ န သော ဆန ဒရ ခြ ငးတ က နြ ော

ခပသည။ က ျ ငးပ ရ ောနေ ရ ောအြ င းအက ျ ငးသည သ ေ

ရ ငးသပရပ နေ ရမ ည ။ ဆ လ သ ည မ ော ပမ ော ခပန သ ော

စ ေားပ နပေါရ ပေ းအလ မျ ေား၊ နက ော ြ န င လက ြ က ရည ၊

အစ ဘန ခပမ ေ မျ ေား ၊ ခြစ န ငပါ က နေ လည စ ောက ပ ါ

ခပငဆ ငထ ေားခြငး ခြစ သည ။ အ ြ ျ ေ ဇယေားတ င လ

နလောက နသ ော ေ ားြ ျ ေ မျ ေားပ ါ ဝ င ရမ ည ခြစ ဖပ း က ျ ငးပ

ရောနေ ရော သည ပါ ဝ င သမျ ေား လယလ ယကက ခြ င

သေားလ ောန င န သော၊ ရ ောလ ယန င န သော နေ ရောလညး ခြစ

ရေ လ သည ။ အေ ည းဆ းမ ဟ တ နသ ောခ ငေား နေ ာက ဆ း

အနေ ခြ င အထးလ အပြ ျ က ရ သည ပါ ဝ ငသမျ ေား

အတက အခြ ေားရ ယ တအ နပါ င းအပါ မျ ေားန င လ က

ရည တ တန ခပး ည ပါ ဝ ငလ ပက ငန ငနစ မ ည

အစ အစ ဉမ ျ ေားက ပါ ထည သ ငး ထေား သင သ ည

(ြ ခြ ေားမ က ငးခြငး၊ တေ း တ ည မျမ ရ ခြငးန င

ထ ရ လယ အ ပစ မျ ေားအ န က ောငး နဆးနန းနသ ော အြ ါ

ပါ ဝ ငလောမည နြ ါ ငးစ ဉတစ ြ ခြ စ သည )။

အခပေ အ လ ေ ပါ ဝ ငလ ပ နဆ ောင န သော သင ယနရး

ေ ည းလမ း မျ ေားစ ောခြင သင ယ သမျ ေားက ပါ ဝ ငလ ပ

၁

24

နဆော ငနစ ခြ ငး၊ သ ငယ သမ ောေး၏ တငဖပ ငေးလငေးခ က မ ော ေး

မ တဆင ၎ ငးတ က ယတ င သင ယနရး ခြစ စ ဉ အတ က

တောဝ ေ ရ သမျ ေား အ ခြစ လ ပနဆ ောငခြ ငးမ ော ထ အရဖခ ခ မ

မ ဘေး က အသ းခပ ျခြ ငး ခြစ သည ။ အြ က အခ ရ သမျ ေားက

ရစ ာစ ပက ညရပေး သငာ ပပေး ၎ ငးတ ၏ပ းနပါ ငးပ ါ ဝ ငမက အ သ

အမ တခပ ျက ော သင ယ သမျ ေား၏ ထငခမ ငြျ က မျ ေား၊ အ ကက ခပျ

ြ ျ က မျ ေားက ေ ားနထော ငခြ ငး၊ တ ခပေ ခြ ငး တ ခပျလ ပန င

သည ။ သင ယသမျ ေား အ ဘေး တောဝ ေ ရ သမျ ေား သ မ ဟ တ

NGOs မျ ေားထ သ သေား နရောက အ နတ အကက ျ ယကော မျ က န ာ

ြ ျ ငးဆ င အ တန ဆးနန းြ င ရန င နရး အတက အြ အစ ည ေး

မ ောေးသ သ ောေးရ ောကရ လ လ ော ရေ စ စ ဉခြငးသညလည း အ ကက

နက ော ငးတစ ြ ခြစ သည ။

ပါ ဝ ငသမျ ေား၏ အြ ေ းက ဏဍ မျ ေားသည အြ င အ နရး

လက ဝယရ သမျ ေား အခြစ လ ည း ရက ဘငေး န င င က ယစ ေား

တောဝ ေ ရ သမ ဘေး အခြစ လည းန က ောငး ရ နေ န င န က ော ငးက

နဆးနန းရ ငး ခပခြငး ၊ ၎ ငးတ တ စ ဦးြ ျ ငးအလ က လ အြ င

အနရး က လ က ေ ာဖပ း လက ြ က ျ င သ း နဆ ောငရက န င နစ

ခြ ငးသည ဤအ နခြ ြ မ မ ဘေး န င နေ ာက ဆက တ လ က ေ ာ

က ျ င သ းခြ ငး အ တက အလေ အ နရး ကက း သည ။ သ ငယ သ

မျ ေားအေား ၎ ငး သင ယြ သည အရ ောက မည သ မည ပ လ ပ

နဆော ငန င န က ောငး အကက ခပ ျြျ က မနပး ြ ျ ေ မထေား သ င

ပါ ။ တောဝ ေ ရ သမျ ေား၊ အြ င အ နရး ြ စ ေားြ င ရ သမျ ေားန င

၎ငေးတ က ယစ ဘေး အခငာ အရ ေး ရ တဘ ငေးဆရပေး သ NGOs မျ ေား

အေား သင က ေားနရး အစ အစ ဉ တစ ြ တည းတ င သင ယ သ

မျ ေားအခြစ အတပါ ဝ င နစ ခြ ငး၊ သ တည းမ ဟ တ သ း သန

နဆးနန းပ တစြ တ င ၎ ငးတ အော း နတဆ နဆး နန းနစခြ င း

သည အက ျ ျးရ နစ သည ။ ဤသ လ ပနဆ ောင ခြ ငး သည အ တ

ပး နပါ ငး နဆ ောငရက န ငသည အ ြ င အ လမး မျ ေား ြေ တ းန င

ရေ န င သင က ေားနရး အစ စ ဉဖပ း သေား သည တ င သ ငယ သ

မျ ေားအနေ ခြ င နေ ာက ပ ငး တင ဆက လက ပါ ဝ င လ ပ

နဆော ငန င နသ ော လမး န က ောငးမ ျ ေားက နစ ရေ

အက အည ခြစ နစ သည ။

တောဝ ေ ခ မန င တ ောေးဥပရ ေစ ေးမ ေးရ ေး

အက ျ ယတဝ င နခပ ောရ သည ရ န သ ော ဤအ ရဖခခ မ က လ

အြ င အနရး ပည ောနရး တ င အသ းခပ ျခြ ငး ဆသည မ ော

မျတသ င တ င လက ြ န င နသ ော စ ည းမ ျ ဥေး မျ ေား ြ ျ မ တ

ဖပ း ထ စ ည း မ ဥေး မျ ေားအ တ ငး လက နတ လ က ေ ာ

နဆော ငရက မပင ခြစ သည ။ ဤ အရဖခခ မ က သ င ယ

ရ ေး ဖပင ဆငဖခ ငေး လ ပ ငေ းစ ဥ၏ အစ ပ ငးတ င က ျ င သ း

သင သည ။ သ မ သော သ င က ေားန ရး ရည ရယြျ က မျ ေား

က ရ ငးရ ငးလငး လငး ြ ျ မ တခြ ငး၊ ထ ရည ရယြျ က

မျ ေားက သ ငယ သမျ ေား၏ လ အ ပြ ျ က မျ ေားန င ြ ျ တ

ဆက ခြ ငး၊ ထ သင က ေား နရး ရည ရယြျ က မျ ေားက

သင က ေားနရး အစ အစ ဥန င နဆးနန းပ မျ ေားတ င

ထင ဟပနစ ခြ ငးတ အတက အ က အည ခြစ နစ န ငဖပ း

သင ယသမျ ေား၏ လ အပြ ျ က မျ ေားက ပ မ ရ ငးလ ငး

ေ ားလည နစ န င နသ ော သင က ော နရး အစ အစ ဉမ ျ ေား

ခ မတဖခငေး အ တက ည န ငေး လ ပက ငန င နစ ရေ

အြ ေ သ င ခြစ နစ သည ။ သ ရ ောတ င ထ သ ဖပ လ ပ

ဖခငေးသည (မ လစ စ ဥထ ဘေးသညာ ) သငတန ေး အ စ

အစ ဥက စ န လတက ဘ သ င က ဘေး ရ ေး အစ အစ ဥ

အသစ မ ဘေး ခ မတ မ ည ဟ မ ဆလပါ ။ သ ငတန ေး

သ မဟ တ သငခ န ေးစ ဘ အစ တ င သင အ သ ေးဖပခ ာ ရသ ဘ

အရဖခ အ ရန ရစ ာငစ ဘ ဆန ေးစ စ ရလာ လဘခ က သည လမေး

ရ က ဘ ငေးမ န ရပေါ သ ရ ဘက ရ အဘ င လမေး ဖပခ ာပပေး ဖြစ

ရလသည ။ ထ ရ က ဘ ငာ သင တန ေးသဘေးမ ဘေး၏ လ အပ

ခ က မ ဘေးအ သ ငတန ေးတ င အသ ေး ဖပမည ာ ဖြစ ပ

ဥပမ ဘမ ဘေး ရဖပဘ ငေးလ အ သ ေးဖပဖ ခငေး၊ သ င က ဘေး န

ဖပငဆ ငထ ဘေးသညာ လ အခ ငာ အ ရ ေး က စ စ ပ မ ဘေးက

သင တန ေးသ ဘေး မ ဘေး၏ လ အပခ က န ငာ ရလ ဘညစ ဘ

အခ န အတေး အရ လ ဘာ ဖပ လပ သင က ဘေးဖခ ငေး၊ သ မ

ဟတ သ င က ဘေးရ ေးက ဏဍ သစ ထပတေးသင က ဘေး

ဖခငေးတ ရဖပ ဘငေး လ လပရ ဆဘ ငန ငသည ။ ထ န က ော င

သင တေ း သ မဟ တ နဆး နန းပ မ တငမ (န င /

သ မဟ တ) သင တေ း သ မ ဟ တ နဆး နန းပ ၏

အစ တင သ င က ောေးရ ေး လ အပ ခ က မ ောေး ဆေ ေးစ စ

ဖခ ငေး သည အ နရး ပါ လ ဖပ း သင ယသမျ ေားမ လည း

၎ ငးတ လ အပြ ျ က မျ ေားန င က က ည နသ ော သ ငတေ း

တစ ြ ပ ြ ျ နပး န ငရေ သ င တေ းနပးသမျ ေား အ ေား

နတော ငးဆ န ငနပ သည ။ သ င တေ းနပးသမျ ေား သည

အန က ော ငးအရ ောပ ငးန င လ ပင ေ းစ ဉပ ငးက ပါ ဝ င

သမျ ေားက ယ တ င အနက ောင အ ထည နြော နသ ော စ ဥ

25

ဆက မဖပတ အက ဖြတ ဖခ ငေးမ ောေး မ တဆ င တ ောဝ ေ ြ

သငာ သည ။ ဥပမ ောအ နေ ခြ င န ဆးနန းပ ဖပ း နေ ာက (ရဆေး

ရန ေးခ န ၊ ခပေ လည သ းသပြ ျ ေ မျ ေားက ြ ျ ေ လ ပ၍) သ ငတန ေး

တစ ရန ခ ငေးစ ၏ အစ ၊ က သ တတပတ အဆ ေးတ ငဖြစ ရစ ၊

သ မဟ တ သင တေ းတစ ြ လ း၏ အ ဆ းတင ခြစ နစ

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေးက ခပျ လ ပန ငသည ။ ပည ောနရ း

ဆ ငရော လ ပန ဆော ငမ မျ ေားန င စ ပလျ ဉး ၍ ဤ အရဖခခ မ မ ော

သင နခပ ောခ ာသည က လက န တ က ျ င သ းခြ ငး ခြစ ရသ ဘ

န က ော င ရ တင ရြဘ ဖပခ ာရ သ ဘ အဖခ ဘေး အ ရဖခခ မ မ ဘေး

က လညး လ က ေ ာခြ ငးပ င ခြစ သည ။

သင ယသမျ ေားအ ေား သင က ေားနရ းလ ပ ငေ းစ ဉန င သင တေ း

(သ ) န ဆးနန းပ ၏ ရလ ောဒ အတ က အခပေ အ လ ေ တောဝ ေ ြ

မ ရ နစ ရေ လည း ခပျလ ပနပးရ မည ။ ယြငအ ရဖခခ မ က

ဦးတည ြ သက ာ သ သ ငတေ းနပး သမျ ေားသည လမး န က ောင း

က ခပနပး သင ရ သ ောမက ပး တလ ပငေ းစ ဉတင ပါ ဝ ငန ငရေ

န င တောဝ ေ ြ မ ရ န ငရေ အြ င အ လမး ခြစ နစ န သော အ နလ

အက ျ င မျ ေားက လညး တည နဆ ော က နပး သင သည ။ ပါ ဝ င သ

မျ ေားမ တက ကက စ ောပါ ဝ ငခြ ငး၊ တ စ ဦးန င တစ ဦး ေ ားန ထော င

နပး ခြ ငး န င စ က ေားမ နခပ ောမ လက နထ ောင နမး ခမေ းခြငး ၊

သ မဟ တ သ ငယ သမျ ေား (သ ) ပည ောနပး သမျ ေားမ သ င နတ ော

ဖပ း လ အပ သည ဟ ထ ငန သော အခြ ေားန သော စ ည းမ ျ ဉး

အြ ျ က မျ ေား - စ သည ခြင သင ယနရး ဝ ေ းက ျ ငအ တက

အရဖခခ စ ည ေးမ ဉ ေးမ ောေး (Ground Rules) က အတ တက

သန ော တသ တမ တခြ ငး ခပျလ ပန ငသည ။ ဤေ ည း အော း

ခြင တောဝ ေ ယမ အ ေား သ ငတ ေ းသေား မျ ေားန င မျနဝက ော

အေား လ းသည လ ပ ငေ းစ ဉအတ က အခပေ အလ ေ တောဝ ေ ယ

ခြ ငးခြစ သည ။

ယြင အရဖခခ မ မ ဘေး တင နြော ခပြ သည ေ ည းတ ပည ောနရး

သငြေ းစ ော တင တောဝ ေ သမ ော ေး န င အခ င အရ ေးခ စ ောေးခ င

သမ ောေး အန က ောငး နဆး နန းခ ြ ငးခြင ဤ အရဖခခ မ က

နြော နဆော ငန င ဖပ း သ ငယ သ မျ ေား ၏ အြ ေ းက ဏဍန င ၎ ငး တ

ေ ယပယတ င လ အြ င အနရး ခ မင တ ငန ငခြ ငးတ မ ည သ

လ ပနဆ ောငန ငသည က စ စ ရ ဆေးန ငသည ။ သ င အနေ ခြ င

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ သင တေ းအစ အစ ဉမ ျ ေား စ စ ဉရ ော တ င

ခြစ နစ ၊ သငြေ းစ ော သ မဟ တ သင တေ းဖပ းဆ းဖပ းနေ ာ က

လအြ င အနရး န င စ ပလျ ဉး ၍ မည သ လ ပန ဆော ငန င သ ည

က နြောခပ နသ ော လ ပန ဆော ငြျ က စ မ ြ ျ က မျ ေားက

နရး ဆရော တင ခြစ နစ ၊ ဝ ငးဝ ေ း က ည ခြ ငးခြင နေ ာက

ထပ နခြ လ မး အဖြစ နရး ခ ယန ငသည ။

မေ က ပ ငေးသငခေ ေးစ ောလပ ောေးမ သည ထ အြ ျ က မျ ော း

စ ောက တစ ြျ ေ တညး တင နခြရ ငး ရပေး န င သည ။

သင ယသမျ ေားသည မေ က ပ ငး သငြေ းစ ောက (က)

ပါ ဝ ငသမျ ေား၏ အဓ က သင ယနရး အြ ျ က မျ ေားက

နြောခပက ော အဆ ပါ အြ ျ က မျ ေား က ၎ ငးတ နေ ထ ငရ ော

ပတဝ ေ းက ျ ငတင မည က သ အသ း ခပျန င န က ော ငး ၊

(ြ) နေ ာက နေ အ တက ကက ျတ င ၍ အကက ခပ ျြျ က မျ ေား

နပး ခြ ငးန င ဆေ းစ စ သ း သပခြ ငး၊ (ဂ) ၎ ငး တ အ ော း

လ နဆ ော သအခြစ လ ပန ဆော င နစ ခြ ငး စ သည ခြ င

အြင ယန လးမ ျ ေားြ က ော အလ ည က ျ လ ပက ငရသည ။

ဤလ ပန ဆော ငမသည ပည ော န ရး အစ အစ ဉ လမး

န က ော ငးအ နပေါ ပ မ ေ တ ခပေ ဖခ ငေး န ည ေး လမး တစ ြ

ခြစ နစ ရေ အက အည ခြစ နစ ဖပ း သငယ သမျ ေား အော း

ပည ောနရး အစ အစ ဉ တ း တက န ရး န င လတ ငး ဆ က

လက သငယ နရး အခပင သင ယ နရး ဝ ေ းက ျ ငနက ော ငး

တစ ြ ြေ တ းနရး အတက ပး တတောဝ ေ ရ နစ ခြ င း

ခြစ သည ။

ဤအ ရဖခခ မ မ ဘေး န င စ ပလျ ဉး န သော သ ငယ နရး က

ဦးတည သည ဝ ေ းက ျ ငနက ောငး တစ ြ က ြေ တ းရော

တင သင တေ းနပး သမျ ေားသည မ မ တ ၏က ယပ င

အြ ေ းက ဏဍက လည း ထည သ ငးစ ဉး စ ေားသ င သည ။

ဆ လ သည မ ော ဥပမ ော အေား ခြင မ မ တ သည အြ ျ ေ မ ေ

နရောကဖပ း အလ ပ ခြစ န သော အြ ျ ေ ဇယ ေားမ ျ ေားန င

လ နလ ောက န သော ေ ားြ ျ ေ တ က သတမ တက ော အြ ျ ေ

က စ မ ြ ေ ြတတရမည ။ Powerpoint န င အသ ပ င ေး

ဆ ငရော ပစ စည းမ ျ ေား အပါ အဝ င ပ စ စ ည း က ရ ယောမျ ေားက

သငြေ းစ ောမစ တ ငမ အ ဆင သ င ထေားရ ရမည ခြစ ဖပ း

စ ောရက စ ောတမးမ ျ ေားက လညး အြ ျ ေ မ အဆင သ င

ခပျလ ပထ ေားရ မည ခြစ သည ။ ဤ သ ခပျ လ ပခြငး သ ည

မ မ ၏ တောဝ ေ ြ မ ရ ခြ ငးန င မ မ သင က ေားသ ည

အတ ငး က ယတ င လ က ေ ာက ျ င သ းခြ ငးက ခပသရ ော

နရောကဖပ း သင ယ သမျ ေားက လ ည း သင တေ းအစ

အစ ဉအစတ င ၎ ငးတ သ န ောတ ထ ဘေး ြ သ ည

၁

26

အတ ငေး လ ပနဆ ောငရေ အ ေား နပး ရောလညး နရ ောက နစ

သည ။

ခ ဖခ ောေးမ က ငေးဖခ ငေး၊ တေ ေးတည မျ ဆက ဆ ဖခ ငေး န င

လယအပစ မ ောေး

ဤအ ရဖခခ မ က ပည ောနရး ဆ င ဘ လက နတ နဆ ောငရက မ

မျ ေားတင အ သ းခပျလ ျင လ ေ ည း စ မျ ေား၊ အမျ ျးသမ း ၊

မသေ စ မးပ ဂဂ ျလ၊ သက ကက းရ ယအ န င က နလးသ င ယ

စ သည ထ ရ လယ အ ပစ မျ ေားအ ခ ပင လမျ ျး၊ တ ငးရ ငးသ ေား၊

ော သော နရး န င ော သောစ က ေား ဆင ဘ အ ပစ မျ ေား၊ လ ငစ တ

တ မးည တမန င လ ငဝ န သသ သ တမ တမ တ အပေါ က ယစ ော း

ခပျန သော က ယစေားလ ယမျ ေား ခြ င ပါ ဝ ငသမျ ေား စ လ သည

မတက ခပေား နသ ော အ ပစ တစ ြ အေား မည သ စ ဥေးစ ဘေး ြစ ည း

န ငသည က ဖပ သ ဘ ရ ဘကရပ သည ။

ဦးတည မည အ ပစ မျ ေားန င နရး ြ ျ ယမည စ န ေ းမ ျ ေား သတ

မ တရောတ င မ တက ခပေား န သော န တးနြ ေါမ က စ မ တအခြစ

အသ း ခပျရေ လ အပသည ။ သ န သော အစ အစ ဉ ြ တနြ ေါ

ြ ျ က သည ထ ရ လယ အ ပစ မျ ေား ထ သ မည က သ နရ ောက ရ

ဖပ း အောရ စ က မခြစ နစ မည က မ မ အနေ ခြ င စ ဉး စ ေားသ င

သည ။ အြ ျ ျန သော အ ပစ မျ ေား အနပေါ ြ ခြ ေားမ ခြစ နစ န င

နသ ော သ မ ဟ တ အခြ ေားသမ ျ ေားအတက မနက ျ ောလော း

န ငနသ ော အတ ေား အဆ းမ ျ ေား ခြစ နစ န ငမည မလ အပန သ ော

နရး ြ ျ ယမ စ န ေ းမ ျ ေားက မြ ျမ တမ နစရ ေ သတ ထေားရ

မည ခြစ သည ။ ထ ေ ည းတ ဥ ပမ ောအ ေားခြ င အထး အစ ေား

အန သောက ပ စ သ မ ဟ တ ော သော နရး လ အပြ ျ က မျ ေား

က သ န သော သ ငတေ း သေားမ ျ ေား ၏ အထးလ အပြ ျ က မျ ေား ၊

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည မ သေ စ မးမ ျ ေား သ မဟ တ ပည ော

နရး အစ အစ ဉြ ျ မ တရ ောတ င ထ ည သငး စ ဉး စ ေားသ င နသ ော

အနခြ အ နေ (သ ) အထး လ အပြ ျ က မျ ေား ရ ြ ပါ က ၎ ငးတ က

သတ ထ ေားက ော ထည သ ငး စ ဉး စ ေားထေားရမ ည ။

သင ယနရး ပတဝ ေ းက ျ င တင တ ေ းတည မျ စ ဘ ဆက ဆ မ က

က ျ င သ းခြ ငး ဆသည မ ော ပါ ဝ ငသ အ ေားလ းအ ေား ၎ ငး တ

တတစမ းသည ေ ည းလမ းမ ျ ျးစ ခြ င ပါ ဝ ငလ ပ နဆ ောငန င

နသ ော တည သည အြ င အလမ းမ ျ ေား ရ နသ ော နေ ရော တစ ြ

ြေ တ းခြ ငးခြစ သည ။ ထ န က ောင သင တေ းနပးသမျ ေား

အနေ ခြ င ထ ရ လယ အ ပစ မျ ေား ပါ ဝ ငန င နရး အ ခပ င

သင ယ သမျ ေားအ က ေားရ အနခြ ြ အစ လမးမ ျ ေားန င

ြ ခြ ေားမ ရ သည ပ စ တ က ရ ငဆ င နခြရ ငး န င နရး က

လည း အနလး ထေား အ ေားစ က ထ တသ င သက ာ သ ယ ဉ

နက ျ းမ န င လမ နရး နေ ာက ြ အ နခြ အ နေ တ က လည ေး

အထး အနလး ထေား ထည သ ငး စ ဉး စ ေားသင သည ။

ဥပမ ော အေား ခြင ဆ လျင သ င အ နေ ခြင အ ပစ လ က

လ ပက ငခြ ငးအ တက အ ပစ မျ ေား ြနပး ခြ ငးန င အ ပ စ

အလ က န ဆးနန း မ မျ ေားတ င ပါ ဝ ငသမျ ေားမ ဝ ငနရ ောက

နဆးနန းနစခြ ငးမ ျ ေား လ ပ နဆ ော ငန င သည ။

မတသ ဘေး န မ ော ပါ ဝ င သမျ ေား က တေ းတ ည တ

ဆက ဆ ခြ ငး ဆ ရော၌ ၎ ငးတ အ ေားလ းက တနခပး ည

တည စ ော ဆက ဆ ရမ ည ဟ မဆ သော နပ။ ဥပမ ော အော း

ခြင အမျ ျး သမ း မျ ေား သ မ ဟ တ တ ငးရ ငး သ ေား လေ ည း

စ မျ ေားထ မ အကက ဉော ဏမျ ေားက ရလ လျင ၎ ငး တ အ ော း

အထးထည သငး နေ ရော နပး ခြ ငး ၊ သင တေ း၌ ၎ ငး တ

ဝ ငနရ ောက နဆး နန း စ က ေားနခပ ော ြ င မရသည ဟ ြ စ ော း

မ ပ ါ က မ မ အနေ ခြင က ေားဝ င န က ောငးလည း ဝ ငရန င

သည ။ ပါ ဝ င သ အ ပစ မျ ေားသ ည မည မျ က ခပော း

ခြ ေားေ ားန က ော ငးန င ၎ ငးတ အေား လ း တင မတက ခပ ော း

နသ ောလက ခဏ ောမျ ေား ပ င ဆ င န က ောငးတ က ထ ငရ ော း

နစ ရသည။ ထ ရည ရယြျ က က ရရ နစ သည လ ပ

နဆော ငမ တစ ြ မ ော ပါ ဝ ငသမျ ေား အေား ၎ ငး တ က ယပ င

မ ြေးရ ေးအကဆ ငအကယ င အစဥအလ (coat of

arms) ခြင က ယတ ငက ယက ျ မ တဆက နစ ခြ ငး ပ င

ခြစ သည ။

သင ယသမျ ေားမ စ ောသ ငြေ းအ တ ငးသ ယနဆ ော ငလ ော

မည ော သောစ က ေား၊ ရ းရ ောဓ နလ မျ ေား န င စ မးနဆ ော င

ရည အစ ရ သည ပါ ဝ ငလ ောမည က ဖပဘေးန သော အရ ငး

အခမစ မျ ေား န င ယငးတ အ နပေါ မ မ မည သ တငခ ပ

နဆးနန းမ ည က ပည ော နရး အ စ အစ ဉ သ မ ဟ တ

သငြေ းစ ော မတ ငြင ကက ျ တင က ော စ ဉး စ ေား ရမ ည ။

ထ အတက ရ းရ ငး နသ ောေ ည း တ စ ြ မ ော energizers -

လ ရဆောရ ေး လပရဆ ော ငခ က မ ော ေး က စ တင

အသ း ခပျခြ ငးခြစ သည ။ ဥပမ ော အေားခြ င န ငင မျ ေားစ ော

ပါ ဝ ငနသ ော အ ပစ မျ ေားတ င မ မ တ ၏န ငင န တော သ ြျ င း

က အေားလ း တစ ဖပ ျ ငေ က သ ဆ ခြ ငး သ မ ဟ တ

27

န ငင အြတစ ြ မ မ မ တ န ငင ၏ ရ းရော အက တစ ြ က

က ခပခြငး သ မ ဟ တ က ျ ေ အ ပစ မျ ေားအေား ထ အက က

သင နပး ခြ ငး တ ခပျလ ပန ငသည ။

နအ ောက နြ ောခပပ ါ ဇ ယေား သည လအြ င အနရး ပည ော နရး

အတက မည သည HRBA အ ရဖခခ မ မ ဘေး က လက ရတ

အသ း ခပျမည ၊ မည သည သ င က ေားနရးေ ည းလမ းမ ျ ေား ခြ င

မည က သ န သော သ ငယ နရး ဝ ေ းက ျ ငက ကက ျးစ ေား ြေ တ း

မည ၊ စ သည တ အတက လ ယ က စ ောသ း န ငသည ခြ ျ င သ း

သပ ြ ျ က က နြောခပထ ေား သည ။ အသ းခပျန ငသ ည

လ ပနဆ ောငြျ က မျ ေား န င စ ောသ ငြေ း လ ပရ း

လ ပစ ဉမ ျ ေားက လညး ထ ဇယ ေားတင နြ ောခပ ထော း

သည ။ အက ယ၍ သ င တ င အ င တောေ က ရရ န ငပါ က

DIHR မတတမေး ရ ပရ င ခြစ နသ ော “Human Rights

E duca tion a nd L ea rni ng Met hods” က က ည ရေ

အကက ခပျပ ါ သည ။ ၁၂

HRBA အကဖခခ မ ငယ ကရား နားကျငန င ငယ ကရားနညားလမားမျ ား

လအခ င အရ ေးမ ရ ော င (စ ေ စ န င

စ န ေ ေးမျ ား) သ ခ တဆက မမ ောေး

သင ယနရး နမျောမ ေ းြ ျ က မျ ေားက လအြ င အ နရး စ န ေ းမ ျ ေား၊ အရဖခခ မ မ ဘေး ခြင ြ ျ တ

ဆက ခြ ငး ၊

အခပည ခပည ဆ ငရ ော၊ န ဒ သဆ ငရ ောန င န င င အ လ က စ ေ စ မျ ေားက ဦးတည နြ ောခပခြ ငး ၊

လနခပ ောငးြ ယရ ေား ၍ မရ ခြ ငး၊ ပ ငးခြေား ထေား ၍မရ ခြ ငး ၊ အခပေ အလ ေ မ တည နေ ခြ ငးန င

အခပေ အ လ ေ ဆက စ ပခြငး အပါ အဝ င လ အြ င အနရး က လ းလ း လျ ေားလျ ေား ဦး တည ခြ ငး ၊

အန တးအ နြ ေါပည ော၊ ောသ ော နရး ၊ ဥပန ဒ န င န ငင န ရး တ ရ လအြ င အ နရး

သမ ငး န က ော ငးန င နေ ာက ြ အ နခ ြ အနေ ၊

ေ မေ ာ လပ ဘေး လ ပ နဆ ောငမ မျ ေား

• လအြ င အနရး စ ေ စ န င စ န ေ းမ ျေားအ နပေါ သ ငယ နရး ရည မ ေ းြ ျ က မျ ေား

• လအြ င အနရး အြ ျ ေ ဇ ယေား

• လအြ င အနရး ြ ျ ျးနြ ောက မ ခြစ သလ ေား?

• CEDAW အ ဘေးစ က ဘေးရဖပ ဖပန ဆဖ ခငေး

၁

ပေါဝ ငလပရဆ ောင ဖခ ငေးန င

စ မေးရ ဆောင ည ဖမြ င တ ငဖခ ငေး

ပါ ဝ ငလ ပနဆ ော ငခြ ငးန င စ မးန ဆော ငရည ခမင တင ခြ ငး တ သည ဒေ တလျက ရ သည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား ၏ အနတ အ ကက ျမျ ေား၊ ဗ ဟ သ တမျ ေား န င စ ဉး စ ေားနတးနြေါ မ မျ ေားက

ထ တနြ ောန င သည အ ခပေ အလ ေ /အြ ျ ငးြ ျ ငး စ နပါ ငး လ ပနဆ ော င နသ ော ေ ည းလမ းမ ျ ေား ၊

သင တေ းသ ေားက ပါ ဝ ငလ ပန စ ခြ ငး၊ တောဝ ေ ယ မ သတ မ တခြ ငး၊ တက ကက စ ော

ပါ ဝ ငလ ပနဆ ော ငခြ ငး ၊

အရ တေး အ နြ ေါန င အ ကက ဉော ဏမျ ေား နြော ခပန င သည ဝ ေ းက ျ ငတစ ြ ြ ေ တ းခြ ငး

လတ ငး သ ရ န င နစ ခြ ငး ၊

တောဝ ေ ရ သန င အြ င အ နရး ြ စ ော းြ င ရ သတ က ခြစ န ငပါ က အတ တက မ တမ နစခြ ငး ၊

ေ မေ ာ လပ ဘေး လ ပ နဆ ောငမ မျ ေား

• မျ ျးရ း အရ ဆဘ င အရယ ဘ င အစ ဥ အလ ဘ (coat of arms) လ ပနဆော ငမ က သ

သင တေ းသ ေား မ တဆက ခြ ငးမ ျ ော း

• မေ က ပ ငး သငြေ းစ ောမျ ေား

28

• သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ တ ငခပြ ျ က မျ ေား

• အ ပစ ြလပရ ဆဘ င ခြ ငး

• သင တေ းသ ေားအ ေား အ ဆ ငးမ ေ မျ ေား (assignments) နပး ခြ ငး

• အြအစ ည းမ ျ ေား သ သ ေားနရ ောက ရလာလ ဘခြ ငးမ ျ ေား

တောဝ ေ ခ မ န င

တ ောေးဥပရ ေစ ေးမ ေးရ ေး

ရ ငးလငး နသ ော သ င ယနရး ည ယြ ျ က မျ ေားက ြ ျ မ တခြ ငးန င ၎ ငးတ အ နပေါ တ ောဝ ေ ြ

မရ ခြ ငး ၊

သင က ေား သည အ တ ငး က ျ င သ းခ ြ ငး/ ရဖပ ဘသည ာ အတ ငး လ ပ န ဆော ငခြ ငး ၊

အြ ျ ေ န င အခြ ေားသ န ောတ ထေား သည စ ည းမ ျ ဉး မျ ေားက အ က က ခြစ ခြ ငး ၊

တောဝ ေ ရ သန င အြ င အ နရး ြ စ ော းြ င ရ သ အရဖခခ မ မ ဘေး က မ တ ဆက ခြ ငး ၊

သင ယခြ ငးန င သင ယနရး ဝ ေ း က ျ ငမျ ေားအတက သ ငတေ း သော းမ ျ ေားအေား အ ခပေ အလ ေ

တောဝ ေ ယ နစ ခြ ငး ၊

ေ မေ ာ လပ ဘေး လ ပ နဆ ောငမမျ ေား

• အနခြ ြ စ ည းမ ျ ဉး မျ ေား

• သင ယနရး လ အပြ ျ က မျ ေား ဆေ း စ စ ခြ ငး န င နေ ာက ဆက တ လ ပနဆော ငြျ က

• မေ က ပ ငး သငြေ းစ ောမျ ေား

• အက ခြ တ သ း သပခြငးမ ျ ေားန င န ေ ာက ဆက တ လ ပ နဆ ောငြျ က

ခ ဖခ ောေးမ က ငေးဖခ ငေး၊

တေ ေးတည မျမ ဖခ ငေး န င

လယ အပစ မ ောေး

ဦးတည အ ပစ သတမ တခြ ငး၊ သင တေ းသ ေားနရးြ ျ ယခြ ငး န င အ ပစ ြ ခြ ငးတ တ င

တေ းတည မျမ က ဦးတည ခြ ငး ၊

အထးလ အပြ ျ က မျ ေားရ သည သ ငယ သမျ ေား အတက အ ေားလ းပ ါ ဝ ငန ငနစ ခြ ငး ၊

အေား လ း ပါ ဝ ငလ ပ နဆ ောငန ငန စ မည တည န သော အြ င အ လမ းမ ျ ေားစ ောရ သည ဝ ေ းက ျ င

တစ ြ ြေ တ းခြ ငး၊

က လနသ ော ယဉ နက ျ းမ မျ ေားက နလးစ ေားခြ ငးန င အ သ းသ း န သော ယဉနက ျ းမ တ အရ

က ျ ငးပ နလ ရ သည အေား လပရ က မျ ေားက အသ အမ တ ခပျ ခြ ငး ၊

သင တေ းသ ေားအ ေားလ းက တ ည စ ဘ ဆက ဆ ခြ ငး သည အ ေားလ း အနပေါ တန ခပး ည အ တ တ

ဆက ဆ ဖခငေး ဟ မ ဆ လရပ။

ြ ခြ ေားခြငးပ စ မျ ျးစ န င သငတေ း သေားမ ျ ေား၊ ပည ောနပး သမျ ေားရ ပ ဂဂ လ က အန ခြ ြ အစ မျ ေား က

ရငဆ င ခြ ငး၊

ေ မေ ာ လပ ဘေး လ ပ နဆ ောငမ မျ ေား

• အနခြ ြ စ ည းမ ျ ဉး မျ ေား

• အထးလ အပြ ျ က မျ ေားက နမး ခမ ေ းခြငး

• သင ယနရး လ အပြ ျ က မျ ေား ဆေ း စ စ ခြ ငးန င နေ ာက ဆက တ လ ပ နဆော ငြျ က

• မ ေးရေးအရ ဆဘ င အရယ ဘ င အစ ဉ အလ ော (Coat of arms)

29

၁.၄ ပည ကရား အကလ အကျင ကက ငားမျ ား

ခြ ျင က ည ပါ က န အ ောင ခမ ငန သောပည ောနရး သည

အန က ော ငးအရ ော သ းြ ျ က အ နပေါ တင အ နခြ ြ သည -

ပည ောရ ေး အရလ အက င ရက ောငေး မ ောေး

၁. သငယ သ ဗ ဟ ဖပြရ သ ော ပည ော ရ ေး

၂. သင ရ လ ောရ သော သင ယရ ေး ေ ည ေးလမ ေးမ ောေး

၃. ရက ောငေးမ ေ စ ော စ စ ဉ ောေးဖခငေး န င စ မ ခ ေ ခဖခငေး

လအြ င အနရး ပည ောနရး က က ျ င သ းခြ ငးန င ြ ျ တ

ဆက က ော ထ အန က ော ငးအရ ော သ းြ ၏ လက ရ တ

လပရဆ ဘငမ ပတ သက ပ မျ ေား က ဤအြ ေ းတင နြ ော

ခပမ ည ခြစ သည ။

သင ယသဗ ဟ ဖပ ြရသ ော ပည ောရ ေး

လအြ င အနရး ပည ောနရး က သ င က ေားေ ည း မန လ ေး

(pedagogical lens) ခြ င ရခမ ငန သော အြ ါ အခြ ေားန သ ော

အရောမျ ေား အ က ေားတ င လတလပ ရသော (သ မ ဟ တ) ရတ ေး

ရခ ေါစဉ ေးစ ောေးရ သော သ င က ေား နရး ေ ည း (emancipatory or

critical pedagogy) ခြ င ြ ငမော သည ြ ျ တဆက မမျ ေား

ရ ရန သည က န တန င သည ( Paulo Freire (1921-1997) )။

၁၉၇၀ န င ၁၉၈၀ န စ မျ ေား ဝန ေးက င တင ရ ော ဇ းလယ သမ ေား

မျ ေားန င အ တ တလ ပြ သည က အနခြ ြ က ော Freire သည ၎ ငး၏

သင ယသမျ ေားက နရး တတြ တ တတ နစ ရ သ ောမက လ အ ြ

အစ ည းက မည သ ရဝြန ရထဘက ရ န တးနြ ေါရမ ည န င

ယငး အြ အစ ည းအ တငးရ ထက ရအဘက ဆက စ ပမ မျ ေား

အန က ော ငး၊ မ မ တ အ တက မည မျမ ရ က ရငဆ င နခြရ ငးခြ ငးန င

မ မ တ လ ပရ ပ အနပေါ တ ောဝ ေ ယမ ရ ခြငး အ န က ောငး အစ ရ သ ည

တ က ပါ သင က ေားနပးြ သည ။ Freire ြေ တ းလ ြ န သ ော ရဝြန

နတးနြ ေါ သတ ခပျမ (critical consciousness) သည လ အြ

အစ ည းက အသပည ဘရပေး ရ သ ော မက အြအစ ည း တင ပါ ဝ င ဖပ း

နခပော ငးလလ န သော အ သ စ တ ဆ န ဒက ပါ ရည ရယြ သည ။ သငယ

သမျ ေားအ နေ ခြ င လညး မ မ တ ၏ စ မးရ ည မျ ေား၊ အနေ အထ ော း

အသစ တ မ ရရ လော န သော အန တအ ကက ျမျ ေားက စ နပါ ငး က ော

လက နတ လ ပနဆ ော ငခြ ငး န င နတး နတ ောစ ဉး စ ေားခြ ငး တ

အ က ေား အခပေ အလ ေ ဆက န ယ မရ ပ က သငယန ငြ သည ။ ၁၄

Freire ၏ စ တက းသည John Dewey (1859- 1952) က သ

အနစ ောပ ငး အန တးအ နြ ေါပည ောရ ငမျ ေားမ နြော ခပြ သည တ ေး

တက ပပေး အရ တအ ကက ြ သင ယ န ငရသ ော သ င က ေားနရး ေ ည း

(progressive and experiential pedagogy) နပေါ တ င

အနခြ တည သည ။ အ ဆ ပါ သ င က ေားနရးေ ည းမ ျ ေားသည ယြ င

က လက ြ ြ သည ေ ည းတစ ြ ခြ စ သည သ င ယသမျ ေား က

‘ း အလတမ ဘေး (empty vessels)' န င တည သည ဟ

မ တယဖပ း ဆရ ောမ အ သ ပည ော မျ ေား ခြည နပး န ငဖပ း ခြည နပး

သင သည ဟ ယဆ သည petrol station pedagogy (ရလ ဘ င

စ ဘဆဖြည ာ သင က ေားနရး ေ ည း) အတက စ ေ နြ ေါမ ခြစ ြ သည ။

ယငး အစ ေား သင ယသမျ ေား၏ န ေ ာက ြ ဗ ဟ သ တန င အ နတ

အကက ျမျ ေားက နလးစ ေားရ မည ခြ စ ဖပ း သင ယသန င သ/သမ ၏

နေ ာက ြ အန က ောငး အရ ောတ အ က ေား အခပေ အ လ ေ ခြစ န သ ော

လ ပငေ းစ ဥ အခြစ သ ငယ နရး က ရခမင သင သည ။ ထ က သ

အော ရ ထ ေားခြငး သည သင ယ သ ဗဟ ဖပြရ သော ပည ောရ ေး

ခြစ သည ။ ဆရ ောက သင က ေား နရး ၏ ပ ပ း သ အခြစ ထ ေားက ော

ပည ောနရး လ ပ ငေ းစ ဥတ ငးသည သငတေ း သေားမ ျ ေား၏ လ အ ပ

ြ ျ က မျ ေား ၊ စ မးရ ည မျ ေားန င စ တဝငစ ေားမ မျ ေားက စ မ တ

အခြစ ထ ေား၍ လ ပ နဆ ောင ခြ ငးခြ စ သည ။

၁

သင ရလ ော ရသော

သင ယရ ေး

ေ ညေးလ မေးမ ော ေး

ပညော ရ ေး

အ ရလ အ က င

ရကော င ေးမ ော ေး

ရကော င ေးမေ စ ော

စ စ ဉ ော ေးဖခ င ေးနင

စ မ ခေ ခဖခင ေး

30

သင ယ သ မ ဘေး အ တက လ ပနဆ ောင နပး ရမ ည အရောမျ ော း

မ ော သ ငယ သ င န သော အရ ောမျ ော းက သင ယနစ ခြ ငး၊

သင ယနရး တ င ၎ ငး တ အ ေား တက ကက စ ော ပါ ဝ င

နစ ခြ ငးန င ပါ ဝ ငလ ပ နဆ ောငရေ လည း စ မးနဆောငရ ည

ခမင တ ငနပး ခြ ငးတ ခြစ သည ။

သင ယသဗ ဟ ဖပ ြရသ ော ပည ောရ ေး က လက နတ အ သ း

ခပျခြ ငး ဆ ရော တင သင တန ေးရပေး သ အ နေ ခြင ပည ော နရး

သငြေ းစ ောမျ ေား သတမ တ ခြ ငး န င အနက ောင အထ ည

နြော နဆော ငရက ခြ ငး၌ မ မ တ ၏ ြ ျ ဉး က ပမ သည

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ နေ ာက ြ အနခြ အ နေ အန က ောင း

ခြ ငးရ ောန င အရည အန သးတ အနပေါ အန ခြ ခပျရ ေ

လ အပ သည ။ ထ သ လ ပနဆ ော င န ငရေ လည း သငတန ေး

ရပေး သ အနေ ခြ င သင ယသမျ ေားန င ၎ ငး တ ၏ နေ ာက ြ

အန က ော ငးခြငးရ ောတ က နက ောငးစ ော သ ထ ေား န

လ သည ။ ထ န က ော င နေ ာက ြ အနခြ အ နေ ဆေ းစ စ

သ ေးသပ ဖခငေး၊ လ အပခ က န ငာ စ တဝငစ ဘေးမ အက ဖြတ

ခြ ငးက အြ င သ ငြေ းစ ော၏ တစ စ တတစ ပ ငးအ ခြစ

သင တေ း မစ ြ ငတင လ ပ န ဆော ငသ င ခြ ငးခြစ သည ။

“ ော သ ောရပ ယ တတ က ျ မ”သ မ ဟ တ “ပ နရ ောြက ရ ငေ ယ

ယ တတ က ျ မ " တ က အ ဘရ စ ကဖခငေး ထက သင ယ သမျ ေား ၏

ယ တတ က ျ မ၊ လ အပြ ျ က မျ ေား န င က က ည နစ န ငသ ည

သငြေ းစ ောန င သင တေ းက ကက ျးစ ေား စ စ ည း မ တ

လ အပမ ည ခြစ သည ။ ော သော ရပ အနပေါ က ျ န ပတ ၏

စ တဝငစ ေား မ ၊ သင ယြ သည အရ ောအ နပေါ

ေ ားလည န ငစ မးန င အ သ းြ ျ န င မ၊ မ မ တ ပတဝ ေ းက ျ င၊

လက နတ အခမ ငန င ေ း စ ပနသ ောဥပမ ောမျ ေားက သ းက ော

ေ ားလည န ငစ မး ခမင မ ေားလောမ စ သည တ က အမ တ

ထေားရ မည ခြစ သည ။ ထ အန က ောငးက ပမ ောခပ နသ ော

သင တန ေးရပေးသ အ နေ ခြင သင ယသမျ ေား၏ လမ

နေ ာက ြ အ နခြ အနေ တ န င သက ဆ င န သော၊ ၎ ငး တ

က ယတ င ခြစ နစ ၊ မ သေားစ ခြစ န စ ၊ အသ ငး အဝ ငး ခြစ နစ ၊

န ငင ခြစ နစ စ သည တ န င ဆ က စ ပမ ရ နသော န ယ ယျ

ြ ငလ မ ရ သည န င င တက ော န ငာ ခပည တငး ဖြစ ပ

ဥပမ ောမျ ေားက အသ း ခပျရေ ကက ျးစ ေားသ င သည ။

ငယ ကရား ပ ရမစ

ရက ဘငေး သဘေး ပ မေး မျ မတမဖခ ငေး န န ေးမ ဘေး

31

င ကလျ က ငယ ကရားနညားလမားမျ ား

ရ ေး ရေးအ သ ေးဖပ ခ ာသည ာ ပ ခ တန ေး မ ဘေးအစဘေး ရဝြ န

ရထဘက ရန င ရသ ဘ တေး တက မ သည ာ အရ တ အကက

အရဖခ ဖပ သင က ဘေးန ည ေးမ ဘေးသ ည သင ယသမျ ေားန င

အခပေ အ လ ေ နဆး နန း ဖခငေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက

ဖမြငာတ ငရပေး သည ။ ထသ ဖမြငာ တင ဘတ င သ င ယ

သ မ ဘေးအ ဘေး စ က ဘေးဝ ငေးြ ရ ဆေးရနေးန င န ပ ာပေး

ဖခငေးမ ဘေး၊ သင ယ သ မ ဘေးက သ တ ငေး အခ က အလ က

မ ဘေးန ငာ ရဖြ ငေးန ည ေးမ ဘေးက ၎ငေးတ က ယတ င

ဘရြ ဘတ ငက ညရပေး ဖခ ငေးမ ဘေး ပါ ဝငသည ။

အဆ ပါ ေ ည းလမ းမ ျ ေားက ယ န ေ နြ တတ င ခမ င မော း

စ ော တေ ြ းထေား က ဖပ း ပ စ မျ ျးစ ခြင လည း ရတဖမ င

န ငသည ။ ၎ ငးတ အေား စ ဥ ဆ က မဖပတ အ ဆင ခမ င

တငြ ကဖပ း မျ က နမ ောက နြ တ အနေ အထ ေားမ ျ ေားန င

လည ေး က က ည နအော င ခပျလ ပြ က သည ။ အခပ ေ

အလ ေ သ င က ဘေး ေ ည းလမ းမ ျ ေား သည သ ငယ သမျ ော း

အေား ၎ ငး တ သ ငယြ သ ည အနပေါ လ က ပ ါ

နဆော ငရက န င သည အရည အြ ျ ငးမ ျ ေားက နမး ထ တ

နပး ခြ ငး အခပ င သင က ေားြ သ ည အရော အနပေါ ပ ၍

အမ တရမ နစ ခြ ငး၊ သ မ ဟ တ ပ မ တက ကက စ ော ပါ ဝ င

လ ပနဆ ောင နစ န သော ေ ည းလမ းမ ျ ေားက အ သ းခပျခြ င း

တ ဖြငာ သင ယသ တ ၏ မ တမ န ေ းက ပါ ခမင မေားန စ

န က ော ငး နတ ရသည။

သင တန ေးရပေးသ အ နေ ခြင သင ြ ေ းစ ောမျ ေားန င သ င

တေ း အစ အစ ဉမ ျ ေားတ င အခပ ေ အလ န ပပေး ပါ ဝင

သင က ဘေးန ည ေးမ ဘေးက ထည ာ သ ငေး န လ အပရ သ ဘ

လည ေး ၎ငေးက သ ငတန ေး သဘ ေးမ ဘေးန ငာ ၎ငေး တ ၏

ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခငေး ဘမ ဘေးန ငာ ရလ ဘညစ ဘ လ ပ

ရဆဘ င သငာ ရပသည။ တစ ြျ ေ တညး တင အ န က ော င း

အရောန င လ ပငေ းစ ဉက ဟေ ြျ က ည နစ ရမ ည

ခြစ သည ။ သ ငတေ း နပး သ သ ည အသ းခပ ျန သ ော

သင က ောေး ရ ေး ေ ည ေးလမ ေးမ ောေးက ရဖပောငေးလအ ားဖပြ

ေ လ အပဖပ း မည သည အြ ျ ေ တင အြ ျ က အလ က

မျ ေားက တငခပ သ င သည ၊ ထ အြ ျ က မျ ေားက သငတေ း

သေားမ ျ ေားမ အ သ းြ ျ န ငနစ ရေ န င ခပေ လည စ ဉး စ ေား

န ငရစ ရေ ြန တေးရပေး သည ာ ေ ည းလမ းမ ျ ေားက

မည သည အခ န တ င အ သ းခပ ျသင သည တ က စ ဉး စ ေား

ရေ လည ေး လ အပပ ါ သည ။ သင တေ းအစ အစ ဉက ထ ေ း

ည ခြ ငးန င အသ း ခပျမည ေ ည းလမ းမ ျ ေား နရး ြ ျ ယခြ ငးသ ည

နအ ောက ရြ ဘဖပပ ါ အြ ျ က မျ ေား အ နပေါ မတည န င သည ။

• ပည ောနရး အစ စ ဉ/သငြေ းစ ော သ ငယခြ ငးရ ည ရယ

ခ က မျ ေား

• သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ သ ငယ နရ းလ အပြ ျ က မျ ေား န င

နေ ာက ြ အ န က ော ငး အရောမျ ေား

• သတမ တထေား သည အြ ျ ေ ခပ ည အထ သ ငတေ း

သေားမ ျ ေား၏ အော ရ စ က မက ထ ေ းထေားရ ေ လ အပခြငး

• အြ ျ ေ ြနဝ သ းစ ခြ ငး ၊ သင တ ေ းသေားမ ျ ေား အ နရ

အတက ၊ သင နထ ောက က ပစ စည းမ ျ ေား ရရ န ငမ စ သ ည

တ ခြစ သည ။

ရက ောငေးမ ေ စ ော စ စ ဉ ောေးဖခ ငေးန င စ မ ခ ေ ခဖခငေး

သင ယသဗ ဟ ခပ ျဖပ း ထ နရ ောက သင နလျ ော နသ ော သ င က ေား နရး

ေ ည းလမ းမ ျ ေားက အ သ းခပျန ငနစ ရေ သင တန ေးရပေးသ

အနေ ခြ င နက ော ငးမ ေ န သော ပ ည ောနရး ဆ ငရော စ စ ဉခြငးန င

စ မ ြ ေ ြခြငးတ ထေားရ လ ပန ဆော ငရေ လ အပသည။ မ မ

စ စ ဉထေားနသ ော ပည ောနရး အစ အစ ဉ သ မ ဟ တ သငြေ းစ ော

အန က ော ငး၊ သ ငတေ း သေားမ ျ ေား၏ နေ ာက ြ အန က ောငး အရ ော၊

လ အပြ ျ က မျ ေားန င စ တဝ င စ ေားမ မျ ေားက က ယတ င

ရငးန းက ျ မး ဝ ငနအ ောင ခပျ လ ပထ ေားရ ေ လ အပ သည ။ ဤ သည

က အနခြ ခပ ျက ော သင ယနရး နမျော မ ေ းြ ျ က မျ ေားက ြ ျ မ တ

န ငဖပ း ယငး အြ ျ က မျ ေားသညပ င သင အ တက သင က ေား နရး

အန က ော ငးအရ ော၊ သ င ယနရး ဦး တည ြျ က မျ ေား န င သ ငတေ း

၏ စ း ရဖမဘမတ က အန သးစ တ စ စ ဉရ ောတင လမး ည ေ ြျ က

ခြစ န ငလ မ မည ။ နက ော ငးမ ေ စ ော စ စ ဉထေားမ သည သ ငတေ း

အစ အစ ဉတ င အ သ းခပျထ ေား သည သင ယနရး ေ ည းလမ း

မျ ေားက ထ ေ းည ခြ ငး အတက အက အည ခြစ နစ သည အခပ င

သင တေ းအစ အစ ဉ တစ ြ လ း၏ ရလော ဒက အဆ ေး သတ အရန

ဖြငာ ဆေ းစ စ အက ခြ တရေ အ တက လည း အ လယ တက

ခြစ နစ သည ။

နက ော ငးမ ေ စ ော စ စ ဉထေားခြ ငးန င စ မ ြ ေ ြခြငးဆ ငရ ော ေ ည း

လမး မျ ေားက လောမည အြ ေ းန စ ြ တင တ ငခပထ ေားပ ါ သည ။

၁

32

နက ျ ောငး သေား / သ မျ ေား မ တမ ခြ ငး

33

ငါ က ားပပ ား ငါကမ ားတယ

ငါဖမငပပ ား ငါအမ တရ ားတယ

ငါလပပပ ား ငါန ားလည ားတယ

တ ရ တ ရ ေးရဟဘငေးအဆ

၁

34

၂ ။ လ အခငာအရ ေး ပညဘ ရ ေး စစဥ

ဖပငဆငဖခငေး

ခခ ြင ား ပချက

ရက ဘ ငေးစ ဘအစ ဖပ ဖခ ငေးသည တစ ဝက ပပေး ရဖမဘက ဖခငေး

မည ၏။ အဖခဘေး ရ သဘ လပ ငန ေးရ ဆဘ င က ခ က သ မဟ တ

ပရ ဘဂ က မ ဘေးက ာ သ လ အခငာ အရ ေး ပည ဘ ရ ေး သ ည

သငာ ရလ ဘ ရသ ဘ ကက တ ငဖပင ဆငဖခ ငေး လ အပပ ါ သည ။

ဤအခန ေးတ င လ အခငာ အရ ေး ပ ည ဘရ ေး အတက ကက တ င

ဖပငဆ င မ ည ာ စ ဘ ငေး က တင ဖပ ထဘေးသည ။ ထစ ဘ ငေးက

လက က ငဖပ ၍ သ င၏ ကက တင ဖပငဆ င မ ည ာ လပ ငန ေး

စ ဥအတက လမေး ည န အဖြစ အသ ေးဖပန ငသည ။ ၁၅

ရန ာင တင ရြဘဖပမ ည ာစ ဘမ က န ာမ ဘေးတ င လပရဆ ဘ င

ခ က အဆငာမ ဘေးက ထပမ ၍ အ ရ သေးစ တ တ ငဖပ သဘေးမ ည

ဖြစ သည ။ စ ဘ ငေးက အ ဆငာ လ က ရြဘဖ ပ ထဘေး ရသ ဘလ ည ေး

အဆ ငာမ ဘေး က တစ ခန ငာတစခ ခ တဆက ရဖမ ငန င ပပေး ၎ငေး

တ အ က ဘေး ရ ရန ာက ဆက စ ပ က ည ာပါ က ပမ အက ေး

မ ဘေးမ ည ဖြစ သည ။ထ ဖပင ကက တငဖပ ငဆ ငဖခ ငေးလပငန ေး

စ ဥမ ဘေးအ တက လက ရတ လပ ရဆဘ ငမ၊ ရ ထဘက ပ ာက

လပငန ေး စ ဥမ ဘေးဖပ ငဆ င ဘ တင အက အည ဖြ စ ရစ ရ သ ဘ

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ ဖပင ဆငမစ ဘ ငေးက ရန ာက ဆက တ

(၁) တ င ရလာ လဘန ငသည ။

က။ ကန ကခ အ က က ငားအရ ဆနားစစကလ လ ဖခငား

ပည ဘရ ေး ဆ င ဘ ကက တ ငဖပ ငဆ ငဖခငေးက သ ငာရလ ဘ

ရသ ဘ ရန ာက ခ အ ရ က ဘ ငေးဖခ ငေး ဘ စ စ စ ရလာလ ဘခ က ဖြငာ

အစ ဖပပါ ။ အ ရ က ဘ ငေးမ ဘ သ ငဖ ပငဆင မ ည ာ ပည ဘ ရ ေး

လပငန ေးရဆ ဘ င က မ၏ ရန ာက က ယ စ တဝငစ ဘေးမ န ငာ

ရမဘ ငေးန ငစ မေးအ ဘေးမ ဘေးက ရြ ဘ ထတ န ၊ အခန ေး/ က ဏဍ

အလက က ဘခ န ၊ သ ငတန ေး သဘေး အရ အတကစ သည တ

ပါ ဝငရသ ဘ လက ရ တရ ဆဘ င က မမ ရ ဘ ငက ရြ ဘ

ထတ န န ငာ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး န ငာ ၎ငေးတ ၏ သ ငယ မ

ဆင ဘ လ အပခ က မ ဘေး ၊ စ တဝငစ ဘေးမ မ ဘေးက ရြဘ ထ တ

န တ ရ က ဘ ငာ ဖြစ သည ။

အဆင (၁) : ကန ကခ ဆကစပဖခငားရ န င ပါ ငပတ

က ဆနားစစကလ လ ချကက လပကဆ ငဖခငား

က ျ န ပတ က ဖြစ ထန ေးတေးတက ရအဘ င ရဆ ဘင က မ ည ာ

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး သ ေးသန အစ အစ ဥ တစ ခ၏

ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခငေး ဘက န စ ပရသခ ဘစ ဘ ဆန ေးစ စ

ရလာလ ဘမသည ပဓ ဘန က ရပ သ ည ။ HRE အစ အစ ဥမ ဘေး

၏ ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခ ငေး ဘမ ဘေး အ ရ က ဘ ငေးက က ျ န ပတ

ပမသ ပါ က တက ရသ ဘလ အ ပခ က မ ဘေးက ဥေးတည

လ က ပမရကဘငေးမ န စ ဘစ စ ဥန င မည ။ သ မသ ဘ လ အခ ငာ

အရ ေး ဗ ဟသ တမ ဘေး ဖမြငာ တငဖခ ငေး၊ ရ လေးစ ဘေး လကန ာ

ဖခငေးန ငာ က ဘက ယဖခ ငေးတ အဘေးဖြ ငာ ကက ေးမ ဘေး ရသ ဘ ဖြစ န င

ရခ သည ာ အက ေးဆက မ ဘေး က နငမည ဖြစ ပပေး

အဘေး လ ေးန ငာ သက ဆ ငရ သ ဘ လ အခငာ အရ ေး ယ ဥရက ေးမ

န ယပယတစ ပ က ဥေးတည န င မည ဖြစ သည ။

က ျ န ပတ သည တစ ခါ တစ တင လအပရ သ ဘ အခ က

အလက အဘေးလ ေး သည ဟ ယ ဆပပေး HRE အစ အစ ဥ

ဒဇ ငေး ဆ သ တက ရက အ ရက ဘ ငအ ထည ရြ ဘ ရလာ က

သည ။ အရ က ဘ ငေးမ ဘ အ လဘေး တ ပည ဘ ရ ေး သ ငတန ေး

တစ ခက ယခငက လပရ ဆဘ င သည ာ အရ တ အကက ခ ာ

ဖခငေးသ မ ဟ တ HREအစ အစ ဥ ရ ဆဘ င က န ရတဘ ငေးဆ

သ မ ဘေး က လ အပရ သဘ အခ က အလက အဘေးလ ေး ရထ ဘက

ပ ာမည ဟ ယ က ည က ဖခ ငေး တ ရ က ဘငာ ဖြစ သည ။ သ ဘ

တင အ ရဖခ အရန ဆန ေးစ စ ရလာ လဘဖခ ငေးက မဖပလပ

ရက ဘသ ဘေးဖခ ငေးဖြငာ က စ လ အခ ငာ အရ ေး ြ ပြ ေးမ

ရမျဘမန ေးခ က မ ဘေးသ မရ ဘက ဖခငေး၊ ဤရမျ ဘမန ေးခ က

မ ဘေးသ ရအ ဘင ဖမငစ ဘ ရ ဘက န ငသည ာ သင တန ေးသ ဘေး

မ ဘေး၏ တက ရသ ဘလ အပခ က မ ဘေး က မရဖြ ငေးန င ဖခငေး

တ ဖြစ ရစ ပပေး HRE အစ အစ ဥအ တက အန တ ဘယ ဖြစ ရစ

မည ။ လအပရ သ ဘ အခ က အ လ က အဘေးလ ေး ပါ က

၂

35

ဆန ေးစ စ ရလာလဘ ဖခငေးက လျ ငဖ မန စ ဘ လပရဆ ဘငန င

မည ဖြစ သည ။

ဆန ေးစ စ ရလာလဘခ က သည အပ ငေး ၁. ၃ တင မ တဆက

ထဘေးရ သ ဘ လ အခငာ အရ ေး အရဖ ခဖပ ခ ဥေးက ပဖခငေးဖြ ငာ

အစ ဖပလ က HRE အစ အစ ဥက ပ ာပေး န ည ယထဘေး

ရသ ဘ ကစ လ အခ င အကရားဖ ပဖ ြားမ ကမ မ နားချကမျ ား

န င စ နနားမျ ားက က ငတယရဖ ြ ငေး န လအပသည ။

သတမ တထဘေး ရသ ဘ လ အ ခငာ အရ ေး ရမျဘမန ေးခ က မ ဘေး

ရအ ဘင ဖမင ရစ န အလ ငါ HRE အစ အစ ဥ တစ စ တ

တစ ပငေးဖြစ ရ သဘ မည သည ာ သင ယ ဖခ ငေး လပငန ေးစ ဥ

သ မဟ တ မည သည တ က ရ ဖ ပဘငေးလ မည ၊ မည သ ည ာ

စ နကခေါချကမျ ားန င က ဟချကမျ ား ရန သည တ က

ရြဘထ တ န လ အပသည။ လပင န ေးစ ဥ ပါ ငပတ က

မျ ားန င ကမ ငားန ငအ ားမျ ားက လညေး ရြဘထ တ န

လအပ သည ။ ၎ငေးတ တင သ က ဆင ဘ အခငာ အ ရ ေး

ခ စ ဘေးခ ငာ သ မ ဘေးန ငာ တ ဘဝန ခ သ မ ဘေး ပါ ဝင သည ။

အ ယရ က ဘငာ ဆရ သဘ ထသ တ သည အစ အစ ဥ တ င

ပါ ဝင က ရ သဘ ရ က ဘ ငာရ သ ဘလ ည ေးရကဘငေး ၊ သ မ ဟ တ

သင ယ သ မ ဘေးက ၎ငေးတ အ ရ က ဘငေး သ ငယ န လအ ပ

ရသ ဘရ က ဘ ငာရ သဘ လည ေးရကဘ င ေး ဖြစ သည ။ ထ အ ဖပ င

သငာ အရန ဖြ ငာ ပါ ဝငပ တသက သ မ ဘေး၏ ရမ ျဘမန ေးခ က

မ ဘေးက က ဘေး /သ လက လမေးမ သငာ ပပေး သငခန ေးစ ဘ ၏

ရခါ ငေးစ ဥက ဆန ေးစ စ ရလာလ ဘသ ငာသည ။ အဆပါ

အတက အဖပည ဖပည ဆင ဘ၊ ရ ဒသ တငေးန ငာ ဖပည တ ငေး

လ အခ ငာ အရ ေး ရစ ဘ ငာ က ည ာဖခ င ေးစ န စ မ ဘေးက ည ညန ေး

န ငသည ၊ ဥပမ ဘ - သ င၏ အစ အစ ဥ အတက လ အခငာ

အရ ေး အဓက ရခါ ငေးစ ဥက သရ ဘ တ စ ဘခ ပ အြ

အစ ည ေးဆင ဘ ရစ ဘ ငာ က ည ာ အစ ငခ စ ဘမ ဘေး ၊ က မဘာ

န ငင မ ဘေး လ အခ ငာ အရ ေး ပ မန သ ေးသပ သည ာလပ ငန ေးစ ဥ

(Universal Periodic Review) အစ ငခ စ ဘမ ဘေး၊

အထ ေးစ စမေး စ စ ရဆေးရ ေး က ယ စ ဘေးလယမ ဘေး (Special

Rapporteurs) မ တင သ ငေး ရသ ဘ အစ ငခ စ ဘမ ဘေး၊

အမ ေးသ ဘေး လ အခ ငာ အရ ေး အြ အစ ည ေးမ ဘေးက ရ ေး သဘေး

ရသ ဘ ရ ဒသ တငေး န ငာ ဖပည တငေး အစ ငခ စ ဘမ ဘေး၊

အဆ ငာသ ေး ဆငာ တငေး အစ ေး မ ဟ တ ရသ ဘ အ ပ ြက

အြ အစ ည ေးမ ဘေး၏ ယ ဥပပ င အစ ငခ စ ဘမ ဘေးမ တဆ ငာ

ရလာလ ဘန င သည ။ လ အခ ငာ အရ ေး ရခါ ငေးစ ဥမ ဘေးဖြ ငာ

အက ျ မေး တဝင မ လျ ငရ သ ဘ လည ေးရကဘ ငေး၊ န င င န ငာ

ပတသက ၍ ရမေး ခန ေးမ ဘေး လျငရ သ ဘလညေးရက ဘင ေး

လပရြဘက ငြက မ ဘေး သ မ ဟတ အဖခဘေးပ ါ ဝင ပတ သ က

သ မ ဘေး န ငာ စ က ဘေး ရဖပ ဘ၍ အ ကက ဉဘဏ ယ ပါ။ ဤ

ဆန ေးစ စ ရလာလဘခ က မ သ င၏ ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥက

ဆက လက လပရ ဆဘ ငန င န အရ လေးရပေး သငာ ရသ ဘ

သင ယ ရ ေး ည မန ေးခ က မ ဘေး၊ ရခါ ငေးစ ဥမ ဘေး၊ သ ငယ

ရ ေး အခ က မ ဘေးန ငာ န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက က ညသတမတ

န ငမည ဖြစ သည ။

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ သည ဖပ ငပရတ ဘ ငေးဆမ ရ က ဘ ငာ

မဟတ မမ အြ အစ ည ေး သ မ ဟတ အ ငစ တက ေး င ေး

မပ င အစ ဖပခ ာပါ က အစ အစ ဥ၏ တစ စ တတစ ပငေး ပတ

သက ရန ရ သ ဘ ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခငေး ဘ၊ အစ အစ ဥ တင

ပါ ဝငရန ရ သဘ လပ ငန ေးစ ဥမ ဘေး သ မဟ တ ပ ာပေးလသ ည ာ

အခ က မ ဘေးက စ ဥေးစ ဘေး မည ဖ ြစ သည ။ သ င သည

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥမ မည သည ာ သက ရ ဘက မ အက ေး

ဆက က ရမျဘလ ငာပါ သန ည ေး၊ သ မဟတ အကယ၍

အစ အစဥ ည ပ မ ကက ားမ ားက လပငနားစဥ၊ ပကရ

ဂျက မဟတ ပ ားကပါငား ကဆ ငရကမတစခ၏ အစ တ

အပ ငား မဟတခ ပါက ထ ကမ မ နားချက ကရ ကရ ရန

ဖဖစန ငကချ ရ ပါ လ ား? သ ဘ တင တက ရ သခ ဘရ သ ဘ

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ တစ ခသ ည ဖြစ န ငရခ ရသ ဘ

အန ာ ဂတ ရ ဖပဘ ငေးလ မမ ဘေး အ တက မ ေးရစ ာကက ဖခငေးဖြ ငာ

ရေး ငေးစ ဘ ပ ာပေး ရပေး န ငမည ဟ တ စ ခါ တစ တင ရမျ ဘလ ငာ

န ငပါ သည ။ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အဘေး လ ေးက အ တ တက

စ စ ည ေးပပေး လ အခ ငာအ ရ ေး က စ စ ပ မ ဘေး က ရဆေး ရန ေးခ ာဖခ ငေး

သည ပင ရ အ ဘငဖမ ငမတစ ခ အ ဖြစ မတယ န င သည ။

လပငန ေးစ ဥ၏ အစ တ အပငေးမ ဟတ အခ န တတန ငာ

တစ ကက မတည ေးဖပ လပရ သဘ အစ အစ ဥ သည ဖမ င သ ဘ

ရသ ဘ အက ေး သက ရ ဘက မ မည လဘေး၊ အဘေးထ တ

က ေးန ပ မည လဘေး၊ သ မ ဟတ သငတန ေး သဘေးမ ဘေးက

ဗ ဟဘ ရဖမ ဘက ရလာက ငာမ ၊ ရဖ ပဘငေးလ မ သ မ ဟ တ

ဆက လက ရဆေး ရန ေးန ငမ မ ဟ ခ စ ဘေး ပါ က ဆန က င

က အက ေး လဘ ဒ ထက လဘ မည လဘေး စ သည တ က

အဖခ ဘေးအခ န မ ဘေးတ င သ ငစ ဥေးစ ဘေး န လအပ သည ။

၂

36

လ အခ င အကရား ပည ကရားစ စဥဖပငဆငဖခငားဆ ငရ စစကဆားရနဇယ ား

စ စ ဥဖပငဆ ငဖခ ငေး အဆ ငာ အရဖြ သ ရမေး ခန ေးမ ဘေး

အဆ ငာ ၁:

ရန ာက ခ အ ဖခငေး အ ဘ

ဆန ေးစ စ ရလာလဘ ဖခငေး

• ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ တစ ခ အစ ဖပ ဖခငေးရန ာက က ယ တင မ ည သ တ သည

ရမဘ ငေးန င အဘေးမ ဘေး ဖြစ က သန ည ေး?

• အဖခ ဘေးရ သဘ မည သည ာလပ ဘေး လပရဆ ဘငခ က မ ဘေး သည သ င တန ေး၏

အစ တ အပငေးမ ဘေး ဖြစ လ ဘ က မ ည န ည ေး?

• မည သ တ သည ပ ါ ဝငပတ သက သ မ ဘေး ဖြစ က ပပေး ၎ငေး တ ၏ စ တ ဝငစ ဘေးမ မ ဘေးက

အ ယနည ေး?

အဆ ငာ ၂:

လက ရတ လပရဆ ဘ ငမ

မ ရ ဘ င

• မည သည ာအခ န ၊ မည မျ ကဘ ရ အ ဘင ?

• သင တန ေးသ ဘေးအ ရ အ တကမည မျ သန ည ေး?

• သင တန ေးခ န ေးမ ၊ သင ရထ ဘက က ပစ စညမ ဘေး၊ ဘ သဘဖပန ?

အဆ ငာ ၃:

သင၏ သင တန ေးသ ဘေး မ ဘေးက

သ ဖခငေး

• မည သည ာနင င သ ဘေး၊ လ မ ေး၊ ဘ သဘ၊ လင၊ ဘ သဘစ က ဘေး၊ အ သ က ၊

ပည ဘအ ည အခ ငေး၊ အလပ အ က င၊ က ဏဍ၊ အ ရတ အကက စသ ည တ

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၌ / သ ငာသ န ည ေး?

• မည သည ာ ရနာကခ ၊ အ ည အခ ငေးမ ဘေးန ငာ အ ရတ အကက မ ဘေး သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး၌

/ သငာ သန ည ေး?

• မည သည ာ အ သပ ည ဘန ငာ စ တဝ ငစ ဘေးမ မ ဘေး သ ငတည ရဆ ဘက န ငပါ သန ည ေး?

• မည သည ာခခ မမ ေး သင ရမျဘ လငာ န ငသန ည ေး?

အဆ ငာ ၄:

သင ယ ရ ေး ည မန ေးခ က မ ဘေး

သတမ တဖခငေး

• ခခ င ည ယခ က မ ဘ အ ယန ည ေး? (လ အခငာ အ ရ ေး အရ ဖခခ မ န ငာ စ န န ေးမ ဘေးက

စ ဥေးစ ဘေးပ ါ )

• မည သည ာ လ အခငာ အ ရ ေး အ သ ပည ဘ၊ က ျ မေး က ငမမ ဘေးန ငာ တန ြေးမ ဘေးက

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ပငဆ င သ ငာသန ည ေး?

• မည သ ရ သဘ အရ လာအက ငာ ( အ သစ )မ ေးက သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး

လပရဆ ဘင သ ငာပါ သန ည ေး?

အဆ ငာ ၅:

ပါ ဝငသည ာ အ ရ က ဘငေး အ ဘ ၊

ြ စ ည ေးထဘေးမ န ငာ အခန ေးလက

စ ေးရဖမဘမတ က ဆ ေး ဖြတ ဖခ ငေး

• မည သည ာ သ ငယ ရ ေး အ ရ က ဘ ငေး အ ဘ ရခါ ငေးစ ဥမ ဘေး၊ က စ စ ပ မ ဘေး န ငာ

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေးက အစ အစ ဥ တင ထည ာ သ ငေးမ ည န ည ေး?

• သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးဆ သ မည သ ည ာ အဓက အခ က မ ဘေး ရပေး သ ငာ သန ည ေး?

• သင တန ေး၏ ြ စ ည ေးမ န ငာ သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေး၏ စ ေး ရဖမ ဘမတ သည မ ည သည တ

ဖြစ သငာ သန ည ေး?

• ယတတတနရ သ ဘ အခ န သ တမ တခ က န ငာအတ အစ အစ ဥအ က မေး က ဖပလပပါ ။

37

အဆ ငာ ၆:

သင က ဘေးဖခ ငေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေးန ငာ

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေးအ ဘ ေး

ရ ေး ခ ယဖခငေး

• အစ အစ ဥ တင မ ည သည ာ အ ဖပန အလန သ င ယ ဖခငေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေး က

သင ထည ာသ ငေးမ ည န ည ေး?

• သင ယ ရ ေး န ည ေးလမ ေး မ ဘေး ရ ဖပဘ င ေးလ ဖခငေးက သ ငမည သ ရသခ ဘရ စ မည န ည ေး?

• မည သည ာ န ည ေးလမ ေးမ ဘေးသည သင ယ ရ ေး ရမျဘမန ေးခ က မ ဘေးန ငာ

ရန ာက ခ အ ရ က ဘငေး အ ဘမ ဘေးက က ငတယ ရဖြ ငေးန ငသန ည ေး ?

• လ ခခ ပပေး စ မေး ည ဖမြငာ တင ရပေး ရ သဘ သင ယ ရ ေး ဝန ေးက ငတစ ခ က သငမည သ

ြန တေးမည န ည ေး ?

အဆ ငာ ၇:

သင၏ အြ အဘေး ြ စ ည ေးဖခ ငေး

• သင က ဘေး သ မ ဘေး၏ ပရ ဘြက ငန ယပည ဘ ငရန ာက ခ မ ဘေး၊ ပ ည ဘရ ေး

က ျ မေး က ငမမ ဘေး၊ မတ က ဖပဘေးမမ ဘေးက ထည ာသ ငေးစ ဥေးစ ဘေးပ ါ ။

• သင ယ ရ ေး ည ယခ က မ ဘေး၊ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၊ သ ငယ ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက

ရဆေး ရန ေးပပေး အခ က အလက မ ဘေး က ရသ ခ ဘ မ ည ဖြစ သည ။

အဆ ငာ ၈:

သင ရထ ဘက က ပစ စညေးမ ဘေးအဘေး

ဖပငဆ ငဖခ ငေး

• သငမည သည တ လ အပ သန ည ေး/ နငသန ည ေး?

• မည သည ာပ စ ဖြငာ မ ျ ရဝသ ငာသန ည ေး ( လက ထ တ င မ ည ာ စ ဘ က စ ဘတမေး မ ဘေး၊

တ ခ ပမ ဘေး၊ မမ မ စ တစ မ ဘေး၊ ဝက ဆဒ ?)

• သင က ဘေးရ ေးပ စ စညေးမ ဘေး မည သ အသ ေး ဖပမည က စ စ ဥဖပင ဆငပါ ။

အဆ ငာ ၉:

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး အဘေး

ဖပငဆ ငဖခ ငေး

• မည သည တ သည အက ဖြ တဖခ ငေး၏ ည ယခ က မ ဘေးဖြစ က သန ည ေး?

• မည သည တ က ရြ ဘထ တ န စ တဝငစ ဘေးပ ါ သန ည ေး?

• အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေးန ည ေးလမ ေး မ ဘေးက ရ ေးခ ယပါ။

• အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေးက ဆန ေးစ စ ပပေး ရန ာက ဆက တ လပ ရဆ ဘ ငပါ ။

အဆင (၂) : လကကတ မ က င၏ ခခ ြင

ား ပချကတစခက ရရ ဖခငား

ရန ာက အ ဆငာမ ဘ ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥ၏ ဖပ လပ

မည ာအချ နန င က ချ နဖြစ သည ။ န ငရ သဘ ပ ရင သ ည

အစ အစ ဥ၏ က ဘခ န န ငာ က ငေးပ မည ာရန ဘ တ က

က န သတ သ တမတ ရပေး သည ။ သငကက တ င ဖပင ဆ င

ထဘေးသညမ ဘေးန ငာ လကရလ ဘ ည ရထ ရစ န ထပ တေး

ပ ရငရ တဘ ငေးခ ဖခ ငေး လရက ဘ ငေးလလမာမည ဖြစ သည ။

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ မည မျ ကဘ သငာ သည က စ ဥေးစ ဘေးဆ ေး

ဖြတ ဘ တင သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး၏ အလပရန ဘန ငာ

အမမ ဘေးမ သ ငတန ေး တညရန ဘ သ လ ဘ သညာ က ဘခ န

န ငာ ၎ငေးတ ၏ အ ဘရ စ ေးစ ကန ငစ မေး က ဘလမည မျ သည ၊

ထန ည ေးတ သ ငယ ရ ေး အခ က မ ဘေးန ငာ သ ငထညာ သင ေး

လသည ာ အစ အစ ဥအ ရ က ဘင ေးအ ဘ တ က လမေးခခ

မရစ န အခ န မည မျ လအပ သည တ က စ ဥေးစ ဘေး န

လအပ သည ။

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး အ တ က အရက ဘ ငေးဆ ေးပ ာပေး ရပေး

န ငရသ ဘ ပ ေး ရပါ ငေးပ ါ ဝ ငဖခငေးန ငာ အဖပ န အ လန သင ယ ဖခ င ေး

ဆင ဘ န ည ေးစ န စ မ ဘေးန ငာလ က ရလ ဘည ရ ထ ရစ န

ငတနား ားအကရအတ ကမ ဘ သပမမ ဘေး သငာပါ ။ ခ န

မန ေးရခ အမ ဘေးဆ ေး ၂၀ - ၂၅ ရယဘက ခန သည ည ယ

ခ က န ငာ သငာ ရလ ဘ သည ။ သ ရ သဘ အစ အြ အ ရ န

အထ ဘေးန ငာ အြ င ယမ ဘေးဖြ ငာ အက ေး လပရ ဆဘ ငန င

မ ၊ မ ၊ သ မဟတ သ ငတန ေး ဆ ဘမ ဘေး အ က ဘေး အြ ခ

န ငမတ ရပေါ တင မ တညပပေး သင တန ေးသဘေး အရ တက က

သတမ တရလာ သည ။ သ ငတန ေး ခန ေးမ န ငာ သငတန ေး သဘ ေး

အရ အတက ရလ ဘညမက လ ည ေး အရ လေးထဘေးစ ဥေးစ ဘေး

မ ည ဖြစ သည ။

38

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ အတက ငတနားခနားမန ငာ ပ ာပေး

ပစ စညေးမ ဘေးသည ယငေး အစ အစ ဥ ရအ ဘင ဖမင ရစ န အရ ေး

ပါ ရသဘ အခန ေးက ဏဍမ ပါ ဝ ငလ မာမည ။ လ ခခ ပပေး စ မေး ည

ဖမြငာတ ငမရပေး န ငရ သဘ သင ယ ဖခ ငေးဆင ဘ ဝန ေးက ငတ စ

ခက ြန တေးဖခငေးသည ရက ဘ ငေး မန ရသဘ ပည ဘရ ေး အစ

အစ ဥ အတက အ ရဖခခ ရ သ ဘာခ က ဖြစ သည ။ ထ ရ က ဘ ငာ

သင တန ေးခ န ေးမ သည န စ သက စ ြယ ကက ဆမ ရန မ ည

ဖြစ ပပေး ပ ာပေး ပစ စညေးမ ဘေးသည အသ ေး ဖပ န လက လမေး မ

လယက န အရ ေး ကက ေးပ ါ သည ။ အထ ေးသဖြ ငာ က သ တတ

ပတရက ဘ က ဘ ဖပလပမည ာ ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥမ ဘ ေး

အတက အ ရ ေး ပါ လပါ သည ။ အရ က ဘ ငေးမ ဘ သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး အတက သက ရ သဘ ငာ သက သ ဘ ခ စ ဘေး ရစ ပပ ေး

၎ငေးတ က ယ တင အပန ေးရဖြန စ သက ရစ န င န ဖြစ သည ။

ပ ေး ရပါ ငေးပ ါ ဝငဖခ ငေးန ငာ အ ဖပန အလန သ င ယ ဖခငေး ဆင ဘ

န ည ေး လမေး မ ဘေးအတက ဥပမ ဘ - ဖမငေးခ ါပ စ ဘေးပ စထဘေး မ

သ မဟ တ အန ေးလက ဖြဘထက ပ သ မဟ တ ငါ ေးရ ေး ပ

စ ဘေးပ စထဘေးမ တ သည သ ငာရလ ဘပပေး သင တန ေးသ ဘေးမ ဘ ေး

သည တစ ဥေးက တစ ဥေး ဖမငန င က ဘ အြ ငယမ ဘေး စ ြ

န ငသည ။ ထအခ က မ ဘေးန ငာ က ကညရသ ဘ သ ငတန ေး

ခန ေးမ တစ ခက ဘရြပပေး ကက တ ငရန ဘ ဖပ ငဆ ငထ ဘေးပ ါ ။

တပပ ငန က ဘ သဘ ဖပန ဆဖခ ငေး လအပပ ါ က အသ လ

အခန ေးငယမ ဘေးန ငာ ရလ ဘည ရသ ဘ အက ယ အဝန ေး လ အ ပ

ပါ သည ။ အထ ေး သဖြ ငာ သင တန ေး သဘေးမ ဘေး စ ဘဖြ ငာ အခ န ယ

လပရဆ ဘင ရသ ဘ အြ လက လပ ဘေးမ မ ဘေး အတ က

က ပလ က အခန ေးမ ဘေး ဖခငေးသ ည အကက ရက ဘ ငေး တစ ခ

ဖြစ န ငပါ သည ။

လက လမေးမ န ငမအ တက သ င တန ေးခ န ေးမ က စ စ ရဆေး

က ည ာပါ ။ ဤစ စ ရဆေးမ မ ဘေးတ င အမ ဘေးဖပည သ သ ယ ယ

ပ ရဆဘ ငရ ေး မ ဘေး လယန ငမ ( တစက ဘေးဂ တမ ဘေး န ငာ

န ေးမ ) န ငာ မသန စ မေးသ မ ဘေး အ တက သ ငတန ေးခ န ေးမ န ငာ

ရလ ဘညန ငမ တ ပါ ဝင သည ။ ေးတပ က လ ဘေးထင သဘ ေး

လဘန ငမ ၊ မ ၊ အမ သ ဘ အသ ေး ဖပန ငမ၊ အ က ဘေး

အဘ ရ ခ တ ာ သ မ ဘေး အတက အ သ က ယဘမ ဘေး အစ သ ည

တ က စ စ ရဆေးပ ါ ။ အခန ေးတငေး အလ ငေးရ ဘငန ငာ ရလဝ င

ရလထက ရက ဘ ငေး၊ မရက ဘငေး တ က ပါ စ စ ရဆေးပ ါ ။ ဥပမ ဘ

- အခန ေးတငေး အပ ခ န က ထန ေးည ြနငပါ သလဘေး ?

င ကလျ က ကန ကခ စပဆကဖခငားရ အကဖဖတဆနားစစကလ လ ဖခငားလ အပမ ဥပမ

ဇမ ယ ဘေး တ ဘေးမ ျတမ အ င စ တက ေး ငေးမ ဘေးအ တက တ ဘေးမ ျတမ သင တန ေးက လက လ မေး မန ငရ ေး ရဆ ဘင က

ရပေး န DIHR က ဇမ ယဘန ငင ဆ င ဘ ဒန ေးမ တ သ ရ ေးမ အ က အည ရတ ဘ ငေးခ ာသည ။ က ျ န ပ တ အ ရန ဖြငာ တ ဘေးမ ျ တ မ

သင တန ေးမ ဘေးစ ဘက ကက ေးမ ေးက င ေးပ ခ ာပပေး သင တန ေးအစ အစ ဥတစ ခက လယလ ယက က ပင ရ ေး ဆ န ငသည ။ သ ဘ တ င

ဒန ေးမ တအ ဖပည ဖပည ဆ င ဘ ြ ပ ြေးမ ရအ ဂ ငစ မ ရထ ဘက ပ ာရပေး ရ သဘ ဇမ ယဘန ငင တ ဘေးမ ျ တမ လက လမေးမ န င ရ ေး

အစ အစ ဥ အ ဘေး ရန ာက ခ ဆက စ ပ ဖခငေး ဘက မေး ရမ ဘငေးထေး ဖပခ ာသ ည ။ ထမေးရမဘငေး ထေးဖပ သည ာအခ က မ ဘေးမ ဘ သငတန ေး မ

ပ ာပေးရပေး န ငသည ာ အရန အထ ဘေး၊ အဖခ ဘေးရ သဘ တ ဘေးမ ျ တမဆ င ဘ အ ငစ တက ေး ငေးမ ဘေးန ငာ ပ ေး ရပ ါ ငေးပ ါ ဝင ဆက သယန င မ

က တေးတက ရစ သည ာ အဓက အရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေး၊ လမေး လမ ေးမ န ငမ တေးတက ရစ ဖခငေးန ငာ မတတမေးမ ဘေး သမေးဆည ေး

ထဘေးဖခ ငေး အစ သည တ ပါ ဝင သည ။ ဇမ ယ ဘန င င အဓက က ရသဘ လ အခငာ အရ ေး န ငာ တ ဘေးမျတမ သ လက လမ ေး

မ ဘတ င စ န ရခေါခ က မ ဘေးအ ဘေး ဆန ေးစ စ ရလာလဘ သ ေးသပခ က န ငာ အတ သ ငယ ရ ေး ည ယခ က မ ဘေး၊ အ ရ က ဘ ငေးအ ဘ

အလက ရခါ ငေးစ ဥမ ဘေး န ငာ သ င ယ ရ ေး အခ က မ ဘေးအဘေး မည သ ခ မတမည က ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခငေး ဘ အ ဘေးဖြငာ သ ရစ

ခ ာသည ။ ထမတ ဆငာ က ယဖပန ရ သဘ တ ဘေးမ ျတမ သ လက လမေး မန ငရ ေး ဘသ ဘ ပ အတ ငေး အ ထ ေးဖပလ က သ ငတန ေး က

လပရဆ ဘငန ငခ ာသည ။

39

ရန ရ ဘ ငက ဘခန ေးဆေးမ ဘေး ပါ လ ဘ ေး? အ သ ေးဖပ န ည ယ

ထဘေးရ သ ဘ သင ရထ ဘက က ပစ စညေးမ ဘေးသည (ပါ ဝါ ပငာ ၊

ရပ င၊ အ သ ၊ အဖြ သ မ ဟတ အမ သ ငပန ေး ၊

အဖပန အ လန သ ငယ ဖခငေးဆ င ဘ သငပန ေး၊ ရ ရဖပ ဘ င ေး

န ငရသ ဘ က ဘေးခ ပမ ဘေး (ြလစ ပခ တမ ဘေး) အစ သည )

သင တန ေးခ န ေးမ န ငာ လကရလ ဘ ည ရထ ပါ လဘေး ? ရန ာ က

ဆ ေးအရန ဖြ ငာ ရန လည စ ဘန ငာ အ ဆ ဘရဖပ အစ ဘ ေး

အရ သဘက မ ဘေးက မည သ မ ဘ သငာ သည က ပါ စ စ ရဆေးထ ဘ ေး

သငာ သည ။ သငက ယတ င သ ငတန ေးခ န ေးမ က စ စ ဥ သ

မဟတခ ာပါ က စ စ ဥသ မ ဘေး လ ပရဆဘ ငထ ဘေးသည တ က

ထပမ စ စ ရဆေးပ ါ ။ မည သည ာ ပ ာပေး ပစ စညေးမ ဘေး ရန သည ၊

သင တန ေးခ န ေးမ သည (က ဥေးလ က ) ပ ာပေးပစ စညေးအဘေးလ ေး

န ငာ မ သငာ ရလ ဘပါ က အစ အစ ဥ လအပခ က န ငာ က ကည

ရသ ဘ မည သည ာပစ စညေးမ ဘေးက ထဘေး မည စ သည တ က

ဂရဖပပါ ။ သ ငလပ ရဆ ဘင သည ာ မည သည ာအ ဘက မ ဆ

ထအ ဘမ ဘေးသည သ ငရမျ ဘလ ငာသည ာ အတ ငေး ဖြစ လ ဘ

လမာမည ဟ ယရ သ ဘအခါ မျ မ ယ ဆထ ဘေးပ ါ န ငာ။

ဘ သဘ ဖပန ဝန ရဆဘ ငမလ အပပ ါ က တပပ ငန က ဘသ ဘ

ဖပန ဆမ ရအ ဘင ကက ေးစ ဘေးထဘ ေးသငာ သည ။ တပပ ငန က

ဘ သဘ ဖပန ဆဖခငေး သည တင ဆက သ က ရ ဟဘ ရဖပဘ ရ န

စ ဥတင တခ န တညေး ဘသ ဘဖ ပန သည ာ အက ေးရက ေးဇ ေး

သည ။ ဆန က င ကအ ရန ဖ ြငာ အစ ဥလက ဘ သ ဘ

ဖပန ဆဖခငေး သည တငဆက သ ရ ဟဘ ရဖပ ဘမ ပ မသ ဘ

ဖပန ဆဖခငေးဖြစ သည ။ အစ ဥလ က ဘ သဘ ဖပန ဆဖခ င ေး

သည သင တန ေးခ န က န စ ဆပ က ဘရစ ပပေး သ ငယ ရ ေး

အခ က မ ဘေး သ ရစ န အတက ပမအခ န ယ ရစ သည ။

ဘ သဘ ဖပန ဆမ လ အပသ မ ဘေးန ငာ မလအပ သ မ ဘေး က ပ ါ

ပငပန ေး ပငေးရ ငရစ သည ။ ထ ဖ ပင အစ ဥလက ဘ သ ဘ

ဖပန ဆမသည အြ လကရဆေး ရ န ေးမ မ ဘေးတင ပါ ဝငရဆ ေး

ရန ေးန ငမ အခ န န ည ေးသဘေး ရစ ပပေး အခငာ အလမေး မ ဘေး အဘ ေး

က န သတရစ သည ။ က မရက ဘငေးစ ဘ ဖြငာ တပပ ငန က

ဘ သဘ ဖပန ဆဖခငေး သည ပရစ ေးကက ေးရလာ ပပေး ဘသ ဘ

စ က ဘေးတစ ခ ဖပန ဆဖခငေး တင ပ မန အရန ဖြ ငာ စ က ဘေးဖပ န

န စ ရယဘက ၊ အသ လ အခန ေးမ ဘေး၊ မက ခရြန ေးမ ဘေးန ငာ

မက ခက ပါ န ာေး က ပမ ဘေး (headsets) အဘေး လ ေး လအ ပ

ပါ သည ။ သ ဘ တင အခ ရ သ ဘ ဘ သဘ ဖပန သ မ ဘေး သ ည

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးန ငာ သင တန ေးဆ ဘ ရ ဖပဘ ဆရန သ ည

မ ဘေးက မတတပ ပန ာေးရထ ဘင လ က ရ လ ဘေးမ ကခ ရ

ြန ေးဖြငာ တကရက ဖပန ဆန င က သည ။ ဤန ည ေးလမ ေး

သည သ ငတန ေးက အဖပန အ လန ပမဖြစ ရစ ပပေး လျ င

က ယဘ အန ည ေးငယ သ ဘ လအပ ပါ သည ။

အဆင (၃) : ငတနား ားမျ ားက ကရားချယပပ ား ၎ငားတ က

ကအ ငလပကဆ ငပါ

သင တန ေးဆ ဘ တစ ဥေး အရန ဖြ ငာ သင တန ေးသ ဘေး ရ ေး ခ ယ

မတင တက တက ကက ကက ပါ ဝင သငာ ပပေး ရ ေး ခ ယမ စ န န ေး

အရပေါ တင လည ေး အ ရတ ဘမ ဘေး မ ဘေး လမေးမ ေး ရ သခ ဘ

ရစ မ ည ။ တစ ခါ တစ တင သင တန ေးသ ဘေး ရ ေး ခ ယ မ

သည သ ငာစတတ ငေးက ဖြစ ရ က ဘငေး ဖြ စ န င ရသ ဘလည ေး

အဖခ ဘေးပ ါ ဝငပတ သက သ မ ဘေးက ရ ေး ခ ယထဘေး ရသ ဘ

သင တန ေးသ ဘေး အစ အြ န ငာ လ ည ေး အဖခဘေး အခ န မ ဘေးတ င

ဆက ဆ လမာမည ဖြစ သည ။ အပငေး ၁. ၃ တ င

ရဆေး ရန ေးခ ာရ သ ဘ HRBA အကဖခခ မ မျ ားဖဖစ ည 'ခ ဖခ ား

ဆကဆ မကငားဖခငား၊ တနားတ ည တ ဆကဆ ဖခငား န င

ထ ရ လ ယက အဖ မျ ား' က ထည ာသငေးစ ဥေးစ ဘေးက ဘ

အရက ဘငေးဆ ေး မည သ အ သ ေးဖပမ ည က သင လမေးမ ေးမ န င

သည အ ထ ရ ေး ခ ယ သဘေး မည ဖ ြစ သည ။ ဆလ သည မ ဘ

အမ ေးသမေး ၊ မ သန စ မေး၊ သက င ယ န ငာ သက ကက ေး အပ ါ

အဝင လ နညားစန င ထ ရ လ ယက အစအဖ မျ ားမ

က ယစ ားလ ယမျ ား၊ လ မ ေးစ ၊ တငေး ငေး သ ဘေး၊ က ေးက ယ

သည ာ ဘသ ဘန ငာ ဘ သဘ စ က ဘေးအလက အြ မ ဘေး ၊

လငစ တတမေးည တမ၊ လငဝ ရသ သခ ယ မ တ အ လ က

က ဖပဘေးရ သဘ အြ မ ဘေးမ က ယစဘေးလ ယမ ဘေး အပါ အဝ င

သင တန ေးသ ဘေးမ ေးစ ဖြငာ မည သ ြ စ ည ေးတည ရထ ဘင မ ည

က စ ဥေးစ ဘေးသ ငာသည ။ ဥပမ ဘ - သင တန ေးသည က ဖပ ဘ ေး

ရသ ဘ လ န ည ေးစ န ငာ ထ လ ယရ သဘ အြ မ ဘေးက က ယစ ဘ ေး

ဖပရ သဘ အစ ေး မ ဟတ သည ာ အြ အစ ည ေးမ ဘေး (NGOs)

အတက က ငေးပ ပါ က ၎ ငေး တ က သ င တန ေး အတ က

ရလျဘက လဘ တင န ြ တ က ဘေး မည ဖြစ ပပေး တ က

ရ ဘက န ရလျဘက ထဘေး သ မ ဘ ေးမ NGO မ ေးစ ရအဘ င

ရ ေး ခ ယနငသည ။

၂

40

ဆ ေးဖြတခ က ခ မတသ မ ဘေး သ မ ဟတ အရက ဘင အထ ည

ရြဘ ရဆဘ င သ မ ဘေး အပါ အဝ င သငထညာ သငေးလ သ ည ာ

ငတနား ားအမျ ြားအစ ားက လ ည ေး စ ဥေးစ ဘေးသငာ သည ။

ဒါ ရက တ ဘမ ဘေး၊ ဌ ဘန အ ကက ေးအက မ ဘေး အဖြစ ဆ ေးဖြ တခ က

ခ မတသ မ ဘေးပ ါ ဝငပါ က အဘေး သ ဘခ က မဘ အြ အစ ည ေး ၊

အငစ တက ေး ငေးတစ ပ လ ေး အရ န ဖြငာ ၎ငေးတ ၏ မ ဟ ဘ

ဗ ဟဘမ ဘေး၊ အစ အမ မ ဘေးန ငာ န ည ေးလမ ေးမ ဘေးတင သင ယ

ရ ေး အခ က အ သစ မ ဘေး ပါ ဝင လဘန င သည က ဆ ေးဖြ တ

န ငသည ။ သ ရသ ဘ အ ဆ ပါ လ မ ဘ ေးသည ရဖမဖပ င အရ သ ေး

စ တနငာ စ န ရခေါ ခ က မ ဘေးက သရန ရလာမ သဖြ ငာ လက

ရတရ ဆဘ င က မမ ဘေးက ရဖပ ဘ ငေးလ န မစ မေးရဆဘ င

န ငရခ ။ သ ရ သဘ လက ရ တလ ပရဆဘ ငရန သ မ ဘေး သ ည

ရဆဘ င က မမ ဘေးက ရ ဖပဘ ငေး လ န ငပပေး အြ အစ ည ေး ၏

ထပပငေး ဆ ေး ဖြတခ က ခ မတဖခ ငေးက လမေးမ ေး န ဖြစ န င

ရပသည။ အြ အစ ည ေးတစ ခစ သင တန ေးသ ဘေး န စ မ ေး

လ ေးက ထည ာသ ငေးပ ါ က အက ေးရက ေးဇ ေး နင သည ။

သ ဘ တင လက ရ တလပရ ဆဘ င သ ၏ ပါ ဝငမ အဘေး ၎ ငေး ၏

အထက လ ကက ေး ရန ဖခငေး ရ က ဘ ငာ ဟန တဘေးရစ န င သ ည

က စ ဥေးစ ဘေး န လအပသည ။

မည သည ာပ တ ငမဆ ပါ ဝငမ ည ာအြ အစ ည ေးတစ ခ စ မ

က ယစ ဘေးလယန စ ရ ယ ဘက အန ည ေးဆ ေးပ ါ ဝငပါ က အက ေး

ပမ ဖြစ သည ။ အ ရ က ဘ ငေးမ ဘ အ စ အစ ဥတ င ပါ ဝင ရန စ ဥ

၎ငေးတ န စ ဥေးအ ရန ဖြ ငာ သ ငယ ရ ေးလပ ငန ေးစ ဥတ င တစ ဥ ေး

က တစဥေး ပ ာပေးရပေး န င ပပေး လပ ငန ေးခ ငသ ဖပန ရ ဘ က ရ သ ဘ

အခါ ရဖပဘ ငေးလ မမ ဘေးက ရြဘ ရဆဘ င ဘတ ငလည ေး

အခ ငေးခ ငေး က ညပ ာပေးန ငသည ။ ထန ည ေးတ စ ဘ တ ည

ရသ ဘန င င သ မ ဟ တ အ ငစ တက ေး ငေး သ မ ဟ တ

အဖခ ဘေးသဏဍ ဘန တ မ ဘေး တင လည ေး သင တန ေးသ ဘေးန စ ဦေးစ

ပါ ဝငပါ က သငယ ဖခငေးဖြစ စ ဥ က အခ ငေးခ ငေး က ညပ ာပေး

န ငမ ည ဖြစ သည ။ ဖြစ န ငပါ က အရ အတက အ ဘေးဖ ြ ငာ

လမေး မေးရသ ဘ အြ မ ဘေး ပါ ဝငဖ ခငေးက ရ ဘင သ ငာသည ။

၎ငေးတ သည သ ငတန ေးအစ အစ ဥက လမေးမ ေးန ငရခ ပပ ေး

အဖခ ဘေးအြ မ ဘေး အတကလညေး ရန ဘအန ည ေးင ယသ ဘ

က န ရတဘာမည ဖြစ သည ။

အပငေး ၁. ၃ ရဆေးရနေးခ က မ ဘေးတင အ ရလေးရပေး ခ ာ ရသ ဘ

ပ ားကပါငားပါ ငဖခငား၊ စ မားကဆ ငရညဖမြင တငဖခငား၊ တ န

ခ မန င တရ ားဥပ ကဒစ ားမ ားကရား အ ရဖခခ မ မ ဘေးက ပည ဘ ရ ေး

အစ အစ ဥမ ဘေးတင အသ ေးဖပ ဖခ ငေးက ည ညန ေးခ ာသည ာ

န ည ေးတ စ ဘ တ နရ မျ ားန င အခ င အကရားခ စ ားခ င ရ

မျ ားက ထည ာသ ငေးပ ါ က အက ေး မ ဘေး န ငမည ။ အမ ဘေးအ ဘေး

ဖြငာ အ ပ ြက အြ အစ ည ေးမ ဘေး သည က ဖပဘေး ရသ ဘ အခ ငာ

အရ ေး ခ စ ဘေးခ ငာ သ မ ဘေးက က ယစ ဘေးဖပ လ က ပည ဘရ ေး

အစ အစ ဥ သ မ ဟ တ သက ဆင ဘ သ ငတန ေး အခ န မ ဘ ေး

တင အ တ တကပ ါ ဝင ရလာ က သည ။ ထသ တ ဘဝန

သ မ ဘေးန ငာ အခငာ အ ရ ေး ခ စ ဘေးခ ငာ သ မ ဘေးက အ တ တ က

ထည ာသ ငေးလက ဖခငေး ဖြငာ ' အ တ က အခ အပစ မ ဘေး' အဖြ စ

ဖမငရ လာ သ မ ဘေး၏ မတ က ဖပ ဘ ေးရသ ဘ အခန ေးက ဏဍန ငာ

ရန စ ဥအ လက ကက ရတ သည ာ အတ ဘေးအ ဆေးမ ဘေးက ပ မ

န ာေးလည လ ဘန ငရစ ပပေး လပရ ဆဘ ငခ က န ငာ တဘဝန ခ မ

ယန တ ဘေးက အစ ဖပ က ဘ ရဖမဆ ဖြည ာတငေး ရပေး လကဖခ ငေး

ပငဖြစ သည ။ ပည ဘ ရ ေး အစ အ စ ဥ အမ ေးအစ ဘေး အရပ ေါ

မ တည ၍ မည သ ဖပလပန ငသ ည က ဆ ေးဖြတန င သ ည ။

ဥပမ ဘ - ယ ဥပပ င အစ ငခ စ ဘ တင သငေး န NGO မ ဘေး ၏

စ မေး ည ဖမြငာတ ငရပေး ရသ ဘ သ ငတန ေး တစ ခတ င ပ မ န

အဘေးဖြ ငာ NGO က ယစ ဘေး လယမ ဘေးသ ဘ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး

အဖြစ ပါ ဝငလမာ မည ။ သ ရသ ဘ န င င ၏ အစ ငခ စ ဘ

တင သငေး ရသ ဘလပ ငန ေးစ ဥက ငေးလငေးတ ငဖပ န န ငာ

အစ ငခ စ ဘစ က ဝန ေးတင NGO မ ဘေး၏ အခန ေးက ဏဍက

ရဆေး ရန ေး န အ လ ငါ န ငင ာက ယ စ ဘေးလယမ ဘေးက လည ေး

ြတ က ဘေးန င သည ။ သ မ ဟတ သင တန ေး ည ယခ က က

ရဖပဘ ငေးလ ပပေး န င င န ငာ ယဥ ပပ င အစ ငခ စ ဘ တင သငေး ဖခင ေး

န စ ပ လ ေးပါ ဝငရသ ဘ ပ ေး ရပါ ငေး အစ ငခ စ ဘ တင သ ငေးဖခင ေး

သင တန ေးတစ ခ လပရဆ ဘ ငလ က အြ န စ ခလ ေးက သ င

တန ေးသဘေး အဖြစ ြတ က ဘေးန င သည ။ သေး ဖခဘေး ဥေး တ ည

အြ မ ဘေးဆ င ဘ အခ က က ရထ ဘက ရလ က ထ သင တန ေး

သဘေးန စ မ ေးက ရ ဘ ရန ာ န တ န ဆတ န ငရခ ပါ သည ။

အရ က ဘ ငေးမ ဘ အြ မ ဘေး အ က ဘေး ရဆေးရနေးဖခ ငေးမ ဘေး သည

အက ေး န ငရခ န ည ေးပ ါ ေးပပေး ၎ငေး တ အ က ဘေး အြ မ ဘေးပ င

က သဘေးန င သည ။ သ ဘတ င လ ပဂလမ ဘေး၏ ထရ တ

ဆက ဆ မစ မေး ည က ရလျဘာမ တကရစ လပါ ။ ၎ငေး သ ည

အတ ဘေးအ ဆေးမ ဘေး က ခ ေးရြဘ က ဘတင လည ေးရက ဘင ေး

နာေးလည မမ ဘေး၊ ည မန ေးခ က မ ဘေးန ငာ န သ မ ဘ ေး

က သတမတ ဘတ ငလညေးရ က ဘငေး ရက ဘငေးမ န ရ လာ

41

ပါ သည ။ သ ရသ ဘ သင တန ေးသဘေး ရ ေး ခ ယမန ငာ အ စ

အစ ဥ၏ ရဆေးရနေးခ န မ ဘေး၊ အ ပစ ြ လပရဆ ဘငမမ ဘေး

တင မ ည သ က ငတ ယမ ည က ကက တငစ ဥေး စ ဘေး ဘ တ င

သတကက ေးစ ဘထ ဘေး န လအပ သ ည ။ သ ဘ တင အခ ငေးခ င ေး

ရလေးစ ဘေးမ န ငာ သင ယ ရ ေး လအပ ခ က မ ဘေးန ငာ ဖပည ာ မ ပါ က

ရန ာင လဘမည ာ စ စ ပ က တတ က ငေး 'trench warfare'

က ရ ဘ င ဘေးန ငမည ဖြစ သည ။ ဤရခါ ငေးစ ဥက အခန ေး

(၃) လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘ ရ ေး က စ မ ခ န ခ ဖခ ငေးအခန ေးတ င

တရက ဘာဖပန ရ ဆေး ရန ေးသ ဘေးမ ည ဖ ြစ သည ။

ငတနား ားကလ ကလ က အသ ေး ဖပလ က သင တန ေး

သဘေး ရ ေး ခ ယဖခငေး လပငန ေးစ ဥ န ငာ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး က

အရ သေးစ တ သ န ငမ လပငန ေးစ ဥတ အတက အက က

ယဘ အဖြစ အ သ ေးဖပ နင သည ။ လဘရ သ ဘသ ငတန ေး သဘ ေး

ရလျဘက လဘမ ဘေးမ အခ က အ လ က မ ဘေးအ ဖပ ငဆ ငထ ဘေး

ရသ ဘ အစ အစ ဥ န ငာ လက ရလ ဘည ရထမ ရစ န အ စ

အစ ဥ၏ အ တငေး အဆ၊ က ဘခ န န ငာ လမေးမ ေးန ငမတ က

အသ ေးဝ ငမ န င၊ မ န င စ ဥေးစ ဘေး ပါ ။ ရန ာက ဆက တ (၂ )

တင သင တန ေးသ ဘေးရလ ျဘက လ ဘ ပ စ က ဥပ မဘ ဖပထဘေးပ ါ

သည ။ ထပ စ က သ င၏ ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥန ငာ လ က

ရလ ဘည ရ ထရ အ ဘင ဖပင ဆင ဘတ င တ တနငာ လ င ေး

ဖြစ ရစ န အတက မလ အပ သ ည တ က ရ ဘ င ဘေးပ ါ ။

အစ အစ ဥပါ လ အခငာ အရ ေး ရခါ ငေးစ ဥန ငာ သက ဆ ငရ သ ဘ

ရလျဘက ထဘေး သ ၏ ဗဟ သတန ငာ စ တပါဝငစ ဘေးမ တ က

ဥေးတညသည ာ ရမေး ခန ေးမ ဘေးပ ါ ဝင ရသခ ဘ ရစ မ ည ။ တ တ

န ငသမျတက ရသခ ဘ ရသ ဘ ရမေး ခန ေးဖြစ ရစ န ကက ေးစ ဘေး

ပါ ။ သငယ ဖခ ငေးဖြစ စ ဥ အ ရက ဘ ငအ ထည ရြ ဘမန ငာ

ရန ာက ဆက တ အ ရန အထ ဘေး တ အ တက တဘဝန ခ မ က

ဖမြငာတ ငန င န အလ ငါ အထက လ ကက ေးတစ ဥေး၏ ရထ ဘ က

ခ မက ထည ာသ ငေးရတ ဘ ငေးဆ ပါ ။ သင တန ေးမ လဘ ရ သ ဘ

အသပည ဘမ ဘေးက မည သ အ သ ေးဖပမည ၊ သက ဆင ဘ

အြ အစ ည ေး အတ ငေး မည သ ဖြန ရဝမည တ က ပါ

ရြဘဖပ န ရ ေး သ ဘေးထ ဘေးပ ါ ။ ထ ရန ာက ရြ ဘဖပပ ါ အခ က

မ ဘေးသည ၎ငေးတ ဖပလပလမာမ ည ာ အ ဘမ ဘေး ဖြစ သ ည ဆ

သည ာ က တအ ဖြစ သင တန ေးသဘေး၏ လက မ တက

ရ ေး ထေး န ရြဘ ဖပထ ဘေးပ ါ ။ ငတနား ား၏ အထ ား

လ အပချကမျ ားန ငာ သက ဆ င သည မ ဘေးက ရမေး ဖမန ေး န

သတဖပ ပါ ။ ဆလ သည မဘ အစ ဘ ေးအရ သဘက န ငာ ဘသ ဘ

ရ ေး ဆင ဘ လ အပခ က မ ဘေး၊ မ သန စ မေးမ ဘေး သ မ ဟ တ

အထ ေး အရဖခ အရန လအပ သ မ ဘေး ပါ ဝငပါ က ပည ဘရ ေး အစ

အစ ဥ ကက တ ငဖပ ငဆငခ န တ င အရလေး ဂရ ဖပ န လ အ ပ

သည ။ သင တန ေးသ ဘေးရလျ ဘက လဘ သည သ ငတန ေး သဘ ေး

မ ဘေးက သင တန ေးအတက လက ခ ပပေး ရသ ဘ အခါ ထပတ ေး

ရမေး ခန ေးမ ဘေး ရမေး ဖမန ေး န မလအပသည အထ ဖပည ာ စ

သငာ သည ။

သင တန ေးသ ဘေးအစ အြ က အပ ပေး သတရ ေး ခ ယ ပပေး ရ သ ဘ

အခါ ရန ာက တစ ဆငာ အရန ဖြ ငာ ၎ငေးတ က ပမသ လဘ န

ဖြစ သည ။ သ မ သဘ ၎ငေးတ န ငာ သက ဆင ပပေး စ တဝငစ ဘ ေး

ရသ ဘ ရခါ ငေးစ ဥမ ဘေး၊ ဖြစ ပ မ ဘ ေးန ငာ သငယ ရ ေး အခ က

မ ဘေးက ရ ေး ဆ န ငမည ဖြစ သ ည ။ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏

လ မ ေး၊ တငေး ငေး သ ဘေး၊ ဘ သဘစ က ဘေး ၊ အမ ေးသ ဘေး ၊

အမ ေးသမေး ၊ အသက အ ယ အစ သည တ ဖြ ငာ အစ ဖပ န င

သည ာအ ဖပင ၎ ငေးတ ၏ ဘထ ေး အ ဆငာ အတန ေး၊ လ ဘရ ဘ က

ရသ ဘ ရန ာက ခ အြ အစ ည ေး အမ ေးအစ ဘေးန ငာ ပည ဘ အ ည

အခ ငေး၊ အလပ အက င အမ ေး အ စ ဘေးတ က ပါ ထည ာသင ေး

သငာ သည ။ ငတနား ားမျ ား၏ ကန ကခ အက က ငား

အရ အက ားစ တ ခခ ြင ချကက ဇယ ဘေးရ ေးဆ ထဘေးလျ င

အသ ေးဝ ငလမာမည ဖြစ သည ။ ဤအခ က အ လက သ ည

အစ အစ ဥ ကက တ ငဖပ ငဆ ငဖခငေး အတ က အက ေးဝ င သ ည ာ

အဖပ င တင ဆက သ မ ဘေးက ရန ာ က ခ အခ က အလက မ ဘ ေး

ပ ာပေးရပေး ဘတ ငလညေးရက ဘ ငေး၊ အြ အစ ည ေးမ ဘေး သ သ ဘ ေး

၂

42

ရ ဘကရ လာလ ဘလျ ငရ သဘ လည ေး ရက ဘ ငေး သငာ ရတ ဘပါ

သည ။ စ ဘ ငေး သ ငတန ေး သ ဘေးမ ဘေး၏ ရမေး ရန မ ဘေးက

လည ေး ထည ာသ ငေး ထ ဘေးပပေး ၎ ငေး တ ၏ ရမေး ရန မ ဘေး က

က ငေးပ ရပေး ဖခငေးဖြ ငာ အ ာ အ ဘေးသ ငာ ရအ ဘင ဖပ လပန င သည ။

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၏ ရန ာက ခ အ ရ က ဘ ငေးအ ဘ ဆန ေးစ စ

ရလာလ ဘခ က က ဖပလပ သည ာ အရ ေး ပါ ရ သ ဘ အ ရ က ဘ င ေး

ငေးမ ဘ အ ပည တညကဆ ကဖခငား နယပယက

သတမ တ န သ မဟ တ အစ အစ ဥ အတ ငေး သင ထ ည ာ

သငေးမ ည ာ အရ က ဘငေး အ ဘ တ က အမတဖပ ဆန ေး စ စ န ၊

ငယ ဖခငားရ က ဟချကမျ ားန င ငကမ လင ထ ားန င

ည ငယ ဖခငားက ခခ ဆနကျငဖခငားတ ဖြစ သည ။

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၏ ပည ဘရ ေး ရန ာက ခ ၊ အလပ တဘဝ န

န ငာ အ ရတ အကက မ ဘေးမ တဆ ငာ ပထမ အ ရ က ဘငေး အ ဘ

ဖြစ သည ာ အ သပ ည ဘတညရ ဆဘ က ဖခငေးအ တက ရတေး ဆ

ခ က က န ငသည ။ သ ငယ ဖခ ငေး ဆင ဘ က ဘ ဟခ က မ ဘေး

န ငာ ခခ ခ က မ ဘေးသညမ ပမစ န ရခေါ န ငမည ဖြစ သ ည ။

သ ဘ တင ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခ ငေး ဘ ဆန ေးစ စ ရလာလ ဘ

ခ က သည ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ လပငန ေးစ ဥ အတက အ က က

ဉဘဏ ရပေး န ငပပေး ပါ ဝငပတ သက သ မ ဘေး ဆန ေးစ စ ရလာလ ဘ

ခ က န ငာ အဓက ပါ ဝငပတ သက သ မ ဘေး၏ အ ရ သေးစ တ

ရမေး ခန ေးမ ဘေးဖြငာ တစ စ တ တစ ပငေး အ ကက ဉဘဏ ရပေး န င

မည ဖြစ သည ။ အက ယ ၍ သ ငသည ဥေးတည အြ ၏

သက ရမေး မလပ ငန ေးဆင ဘ ရန ာ က ခ အဖခငေး အ ဘန ငာ င ေး

န ေးက ျ မေး ဝငဖခငေး မ ပါ က အရသ ေးစ တ အတငေးက က ပမ

သ န င န လပရြ ဘက ငြက မ ဘေး သ မဟ တ သတမ တ

ထဘေးရ သ ဘ ပါ ဝငပတ သက သ မ ဘေးက ရမေး ဖမန ေးပပေး အ က

အည ယ ပါ ။

အဆင (၄) : ငယ ဖခငားရညရယချကမျ ား တမ တ

ဖခငား

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥမ ဘေးက ကက တငရ ေး ဆ ဘ၌ က ျ န ပ တ

သည စ တဝငစ ဘေး သည ာ အပငေး မ ဘေးန ငာ အစ အစ ဥ တ ည

ရဆဘက ရ ေး န ယပယမ ဘေးက အလ ငစ လ ထည ာ သင ေး

ရလာ က သည ။ သငာ အရန ဖြ ငာ ဖမန န ငသမျ ဖမန ရ အဘ င

တညရဆ ဘက လ ရသ ဘလညေး ဤအ လ ငလမ ရ က ဘ ငာ

က စ ရမျဘမန ေးခ က မ ဘေးတည ရ ဆဘက ရ ေး က ခ န မသ ဘ ေး

သငာ ရပ။ အပငေး ၁. ၃ တ င ရ ဆေး ရ န ေးခ ာသည ာ HRBA အ ရဖခ ခ

မ မ ဘေးဖြစ သည ာ တ နခ မန င တရ ားဥပ ကဒ စ ားမ ားကရားက

အသ ေး ဖပ န အမ တ ပါ ။ က စ လစ ထမရ သဘ ည ယ

ခ က မ ဘေးခ မတထဘေးဖခငေးဖြ ငာ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး၊ ဖြစ န င

ရခ ရင ရ က ေးပ ာပေးသ အလ င မ ဘေးန ငာ ပည ဘ ရပေး သ မ ဘ ေး

အဘေး မမ ရ ဆဘ င က မည ာ ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥ၏ လဘ ဒ

န ငာ တန ြေးမ ဘေး က တ ငေးတ ဘ န စ န န ေးတစ ခအဘေး မ ည သ

ငေးလငေး ဖပမ ည က စဥေးစ ဘေးပ ါ ။ တ န ည ေးအဘေးဖြ ငာ သ င သ ည

တဘဝန ခ မ ဖြငာ လပရဆ ဘ ငရန ဖခ ငေးဟ ဆန ငပါ သည ။

ထ သ လပ ရဆ ဘငမ သည သင တ န ေးသဘေးမ ဘေး အဘေးပ ည ဘရ ေး

ည မန ေးခ က က ငေးလငေးစ ဘ သ ဖမငရစ ပပေး ၎ငေးတ အ ရ န

ဖြငာ အစ အစ ဥ က ရ သ ရသခ ဘခ ဘ န ာေးလည လက ခ

လဘမည ဖြစ သည ။ တစ ခ န တညေးမဘပင သ ငတန ေး ရပေး သ

မ ဘေးအရန ဖြ ငာ ကက တငဖပ ငဆ ငမဖ ြစ စ ဥက ခငမဘဖမန ဆ န

ရစ ပပေး အစ အစ ဥ၏ သင က ဘေးမ ည ာ အ ဘမ ဘေး၊ သ င က ဘေးမ

န ည ေးလမ ေးမ ဘေးရ ေးခ ယမ၊ လပ ရဆဘ င မ ည ာ လမေး ည န

ခ က မ ဘေး အစ သည တ က ြ ပြေးတေးတက လ ဘရစ မ ည

ဖြစ သည ။

အလ ဘစ ည မန ေးခ က မ ဘေးခ မတဖခငေးဖြငာ လပ ရဆ ဘငပါ ။

အလ ဘစ ည မန ေးခ က မ ဘေးတင ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ ၏

ခခ င သင ယ ဖခ ငေး ည မန ေးခ က သဘမက အပ ငေး ၁. ၂ တ င

ရဆေးရနေးခ ာရ သ ဘ သင ယ ရ ေး ရရ ထဘငာ ၃ မ ေးက ဥေးတည

သည ာ ည မန ေးခ က ခ မ ဘေး ပါ ဝငသည ။ ပည ဘ ရ ေး အ စ

အစ ဥ ပပေး သည ာရန ာက တင မည သည ာအ ဘက သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး န ားလည င ည/ င ည၊ တနဖ ား

ထ ားပပ ား လပကဆ င င ည ၊ မည ည အဆင / ဒ ဂရ ရ

သငာ သည တ က သတမ တပါ ။ ရန ာက ဆ ေးအ ရန ဖြ ငာ အခန ေး

တစ ခခ ငေးစ အတက ည မန ေးခ က မ ဘေးခ မတသငာ ပပေး ထ

အခန ေးမ ဘေးဖြငာ ြ စ ည ေးထ ဘေးရ သ ဘ ရမဘ ဂ ေးမ ဘေးအ တကပါ

ည မန ေးခ က မ ဘေး ခ မတပါ ။

သင ယ ရ ေး ည ယခ က န ငာ ည မန ေးခ က ခ မ ဘေးက

တတနင သမျ ရေး ငေးက စ လစ စ ဘ လ တငေး န ာေးလည လ ယ

ရသ ဘ ဘ သဘ ဖြငာ ရြဘထ တပါ ။ ထ အ ဖပင ထ ည ယ

ခ က မ ဘေးန ငာ ည မန ေးခ က ခ မ ဘေး က လ အခ ငာ အရ ေး မ

ရ ဘ င၊ တက ရ သဘ လ အခငာ အရ ေး စ န န ေးမ ဘေးန ငာ HRBA

43

အရဖခခ မ မ ဘေး ဖြငာ ဆက စ ပယ ပါ ။ အခန ေး ၁. ၃ တင ရ ဆေး

ရန ေးခ ာသည ာ လ အခ င အကရားမ က င၊ စနစန င စ နနားမျ ား

က ချ တဆကမမျ ား၊ HRBA အရ ဖခခ မ မ ဘေး အတ ငေး

ရစ ဘငာ က ည ာမစ န စ တင ရြ ဘထ တ ခ ာရသ ဘ က ဘဟခ က

မ ဘေးန ငာ အ ကက ဖပခ က မ ဘေးဖြ ငာပါ ဆက စ ပ ယ ပါ။ သ င ယ

ရ ေး ရရ ထဘ ငာ ၃ မ ေးအ တငေး လ အခ ငာ အရ ေး ဆ င ဘ

သင ယ ရ ေး အခ က ဥပမ ဘမ ဘေး အ တက အခန ေး ၁. ၂ တင

ရြဘဖပခ ာ ရသ ဘ ဇ ယ ဘေး က ည ညန ေးပ ါ သည ။

ည မန ေးခ က ခ မတဖခငေးတင သ ငယ သ ဗ ဟဖပ ခ ဥေးက ပ

န ည ေးက အသ ေးဖပ န သ င က ဘေးမ ည ာ ဘ သဘ ပ သ မ ဟ တ

ယတတရဗ ဒ ရလဘ ဂ စ ဖပဿ န ာထ က သငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး က

အရက ဘငေးဆ ေးက ငတ ယ ရဖြ င ေးန ငမည ာ အရဖခ အ ရန က

စ ေးစ ကပါ ။ သင၏ စ ထက အမတ အဖြစ အဆ ငာ (၃) တ င

ရြဘဖပခ ာ ရသ ဘ ဥေးတည အပစ ဆန ေးစ စ ရလာလဘခ က က

အသ ေး ဖပပါ ။ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး ၏ ရန ာက ခ အ ရဖခ အရ န

န ငာအရ တ အကက ၊ လ အ ပခ က မ ဘေးန ငာသင ယ ရ ေး

အတ ဘေး အ ဆေးမ ဘေးန ငာ က ကည ရသ ဘ ည မန ေးခ က မ ဘေး

ခ မတပပေး အရ ေး ကက ေးရ သ ဘ သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေးက

ခ မတပါ ။

ရညရယချကမျ ားန င ရညမ နားချကမျ ား ည ငတနား

ားမျ ား ကရ ကရ န င ည အတ ငားအတ အတ ငား၌

သတမ တထဘေး ရသ ဘ အခ န အ တငေး သဘ ဖြစ သငာ သည ။

ဖမငာလန ေးစ ဘ သတမ တမလျင သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ တ က

မခ ငာမ ဖြစ ရစ ပပေး န မာလန ေးစ ဘ ခ မတမလျင လည ေး

ပ ငေး ပငေးရ င ြယ ဖြစ ရန မည က သတဖပ ပါ ။ နငရ သ ဘ

အခ န န ငာ အရ ဖခအ ရန ရပေါမ တ ည ၍ ကျကျ လပ

န င ည ည ယခ က မ ဘေးက သဘ ခ မတပါ ။ သင တန ေး

သဘေးမ ဘေး အ ဘေးလ ေး က ျ မေး က ငပည ဘ ငမ ဘေး ဖြစ မ လ ဘန င

သည က သတ ဖပပါ ။ တစ ခါ တစ တင အ ရဖခခ ဗဟ သ တ

ပပေး သင ယ ရ ေး အခ က အ လက မ ဘေးအ ဘေး မည သ

အသ ေးခ မည က အကက ဉ ဘဏတခ ပါ က လ ရလ ဘက ပ ပ

ဖြစ သည ။ ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥ ပ ပေး ဆ ေးပပေး ရန ာက ၎ငေး တ

က ယတင အပမ မ ဖပတ ဆက လ က ရလာလ ဘန ငပပေး အလ ပ

ခငတင လက ရ တက ငာ သ ေးရြ ဘရဆ ဘ ငလဘန ငမည ဖြ စ

ငယ ကရားရညရယချက ဥပမ မျ ား

ြ ပြေးမ သ လ အခငာ အရ ေး အရ ဖခဖ ပ ခ ဥေးက ပဖခငေးအစ အစ ဥ ( ၂ ပ တသ ငတန ေး )

သင တန ေး၏ အလ ေးစ သင ယ ရ ေး ည ယခ က မဘ :

ြ ပြေးမ သ လ အခ ငာ အရ ေး အရဖခ ဖ ပခ ဥေးက ပဖခငေးအစ အစ ဥက အ သ ေးခ ဘတ င သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး ၏ စ မေး ည ခငမဘလဘ ရစ န ။

သင တန ေးအပပေး တင သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးသည ရအ ဘက ပါ တ က လမာမည -

• လ အခ ငာ အရ ေး စ န စ အရ က ဘ ငေး က သ ပပေး ြ ပြေးမ သ လ အခငာ အရ ေး အရဖခ ဖပခ ဥေးက ပဖခ ငေးက လက ရတ အ သ ေးခ ဘတ င

ရအ ဘက ရြ ဘဖပပ ါ အဓက က ရ သ ဘ အ ရဖခခ မ မ ဘေးက ပါ သ လ ဘမ ည -

ပါ ဝ ငလ ပနဆော ငခြ ငး (Participation)

တောဝ ေ ြ မ န င တရေား ဥပန ဒစ းမ းနရး (Accountability and the Rule of Law)

ြ ခြ ေားမ က ငးခြငး ၊ တေ းတည မျ မရ ခြ ငး န င ထ ရ လ ယအ ပစ မျ ေား (Non-discrimination, equality & vulnerable groups)

စ မးနဆောငရည ခမင တငခြ ငး (Empowerment)

စ ေ စ န င စ န ေ းမျ ေားအပါ အဝ င လအြ င အနရး မန ော င သ ြ ျ တ ဆက ခြ ငးမ ျ ေား (Linkages to the human rights framework-

system and standards)

• ြ ပြေးရ ေးလပ ငန ေးစ ဥအ တက န ည ေးလမ ေးအစ န ငာ အ ဆ ေးန စ ပ လ ေးအဖြစ လ အခငာ အ ရ ေး အ ဘေးတန ြေးထဘေး န န ငာ

ြ ပြေးရ ေးလပ ငန ေးစ ဥမ ဘေး အတ က မ ရ ဘ ငတစ ခ အဖြစ လ အခ ငာအ ရ ေး စ န စ ၊ စ န န ေးန ငာ အရဖခခ မ မ ဘေးက တန ြေးထဘေး န ။

• ၎ငေးတ က ယပ ငပရ ဘဂ က မ ဘေး ၏ စ စ ဥဖခငေးန ငာ အ ရက ဘ င အထ ည ရြဘဖခ ငေးတ င HRBA က အ သ ေး ဖပ က ဘ က ျ မေး က ငမမ ဘေး န ။

၂

44

သည ။ သေးဖခ ဘေးလက တန ယပ ယတစ ခ တ င က ျ မေး က င

ပည ဘ ငမ ဘေး ရမေး ထတန င န ည ယ လ က ရယ ယ

မ ရ ဘ င အတကမ အ က မေး ြ ဥေး ခခ င နာေးလည လျ င

လ ရလ ဘက ပပ ဖြစ သည ။

ငယ ကရားရညရယချကမျ ားန င ရညမ နားချကခ မျ ားက

ငတနား ားမျ ားန င မ က ရ တ င ဖပည ာစ ငေးလ ငေးစ ဘ

ရြဘဖပပ ါ ။ အစ အစ ဥမစ တငမ ရ ေး သဘေးထ ဘေးရ မ ျမက အစ

အစ ဥမတ ဆက တ ငလညေး ထ ည ာသငေး ငေးဖပပါ ။ ရမ ဘဂ ေး

န ငာ အပငေး တစ ခစ ၏ အစ တ ငလညေး ည ယခ က

မ ဘေးက ထပမ ငေးဖပပါ ။ အ ဆပါ အရ က ဘ ငေးအ ဘက

ရန ာင လဘမည ာ အခနား (၃) လ အခ င အကရားပည ကရား

စ မ ခနခ ဖခငားတင ငေးလ ငေး ရဆေးရနေး သဘေးမ ည ဖြ စ

ပါ သည ။

သင၏ ည ယခ က မ ဘေးန ငာ ည မန ေးခ က မ ဘေးသ ည

တသမ တတညေး မဖြစ သ ငာပါ ။ သငတန ေး သဘေးမ ဘေး ၏

လအပခ က မ ဘေးန ငာ က က ညရစ န အတက ချ နညြ ယ ရန

အဆင င ဖဖစကန င ပါ သည ။ ဖြစ န ငရခ မ ဘေးအ ရန ဖြ ငာ

သင တန ေးသ ဘေးအစတစ ြ မ ရ ေး ခ ယ သည ာ စ န န ေးမ ဘေးန ငာ

က ကညမ မ ဖခငေး၊ သ မဟ တ ရန ာက ခ အ ရ က ဘ င ေး

ဖခငေး ဘ ဆန ေးစ စ ရလာလ ဘခ က သ ည သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏

ငယ ကရားလ အပချကက သ န ဖပည ာစ လ ရလဘက မ

မ ဖခငေးတ ရ က ဘ ငာ ည ယခ က မ ဘေးက ဖပန လည ခ န ညြ

သညမ ဘေးလည ေး န ငပါ သည ။ သ မ ဟ တ အပ ငေး ၃. ၁

တင ရြ ဘဖပ ထဘေး သည ာ အ စ အစ ဥ ပထမ ရန တ င

သင တန ေးသ ဘေး မ ဘေး၏ သ ငယ ရ ေး လအပခ က မ ဘေးန ငာ

ရမျဘလ ငာခ က မ ဘေးဆ င ဘ အက ဖ ြတမသည မ လစ စ ဥ

ထဘေးသညန ငာ က ဖပဘေး ရသ ဘရ ရ ထဘငာ သ မ ဟတ အ ဖခဘ ေး

ဥေးစ ဘေးရပေးလ သည ာ အ ဘ ရန သည ာအ တက ဖပန လ ည

ခ န ညြယ သညလည ေး ဖြစ န ငသည ။ ခ န ညြ ဘတ င

အစ အစ ဥက မ လအ တငေး ဆက လက လပရဆ ဘ ငရန ဖခ ငေး

ထက ည မန ေးခ က မ ဘေး အဘေး အ ဆငာဖမြ ငာဖခ ငေး သ မ ဟ တ

အဆ ငာနမာဖခ ငေး၊ ရရ ထဘ ငာ မ ဘ ေးက ရ ရဖပ ဘငေး ဖခင ေး

သ မဟ တ သင က ဘေးမ ည ာ အပငေး မ ဘေးအဘေး အစ ဘေးထေးဖခ င ေး

တ ဖပလပ သ ငာပါ သည ။ ထသ မဟတ မ လ အတ င ေး

ဆက လက လပရ ဆဘ ငလျ င အ စ အစ ဥသည သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး၏ လ အပခ က မ ဘေးက မဖပည ာမဖခငေး၊ သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး အရန ဖြငာ အစ အစ ဥ သ ည ၎ငေး တ န ငာ ဆရလ ဘ

သက ဆင သည ဟ မရတ ဖခ ငေး၊ အဆေး ဆ ေး အ ရန ဖြ ငာ

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးသည ဘသ ဘ ပ က ရထ ဘက ခ မ ည ာ

အစ ဘေး ဆန က ငမမ ဘေး ရ ပေါရပါ က လဘန ငပါ သည ။

ည ယခ က မ ဘေး၊ ည မန ေးခ က မ ဘေးန ငာ အစ အစ ဥ က

ခ န ညြ ဘတင အ ကက ေးအက ယ ရက ဘ ငေးမ န ရန န မလ

အပပ ါ ။ ရန ာက ခ အရ က ဘ ငေးဖခ ငေး ဘ ဆန ေးစ စ ရလာ လ ဘ

ခ က က ရသရသခ ဘခ ဘ ဖပ လပခ ာပါ က ရဖပဘငေး လ မ

အရ တဘမ ဘေးမ ဘေး က ည မန ေးခ က မ ဘေးန ငာ န ဒါ န ေးအဘ ေး

ဖပန လညဖပဖပ ငဖခ ငေးဖြငာ လည ေးရ က ဘငေး၊ ယခ ငစ စ ဥထ ဘ ေး

ရသ ဘ အပ ငေးမ ဘေးတ င ရရ ထဘ ငာမ ဘေးန ငာ ဥပမ ဘမ ဘေး က

ရဖပဘ ငေးလ ဖခ ငေးဖြ ငာ လည ေးရက ဘငေး ရေး ငေးစ ဘ ဖပလပန ငပ ါ

သည ။ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး အဘေး ြတရ မ ည ာ စ ဘ အပစ ဘ

တမေးမ ဘေး ပ ာပေး ဖခငေး၊ သ မ ဟတ က ျ မေး က ငပည ဘ ငမ ဘ ေး

န ငာ အစ ည ေးအ ရဝေးမ ဘေး ကက တငက ငေးပ ဖခ ငေး စ သ ည ာ

ပ စ မ ဘေးဖြငာ သင တန ေးသ ဘေးလ အ ပခ က မ ဘေး က ဖပည ာမ န

ပ ာပေးရပေး န ငပါ သည ။

45

ခ။ အစ အစဥဒ ဇ ငား

အဆင (၅) : ပါ င ည အက က ငားအရ ၊ ဖ စညား

ထ ားမန င အခနားလ က စ ားကဖမ မတ က ဆ ားဖဖတဖခငား

အစ အစ ဥက ြ ပြေး တေးတက ရ အဘ င ဖပင ဆင ရန ခ န တ င

အခန ေး (၁) လ အခ င အကရား ပည ကရားဆ ညမ အ ယ

နညား? တင ဆခ ာသည ာ အ တငေး ပါ ငရမည အက က ငား

အရ (သ င ယ သ မ ဘေး အရန ဖြငာ မ ည သည ာအ ဘမ ဘေး က

သင ယ သ ငာ သန ည ေး?) န ငာ လပငနားစဥ (သ ငယ သ မ ဘေး က

မည သ သ ငယ သ ငာသန ည ေး?)မ ဘေးက ထည ငားစဥားစ ား

မ ည ဖြ စ သည ။ ရစ ာငစ ဘ ဆ န ေးစ စ ရလာလဘခ ာရ သ ဘ

ရန ာက ခ အ ရ က ဘငေးဖခ ငေး ဘ ၊ သ င ယ ရ ေး ည ယခ က

မ ဘေးန ငာ ည မန ေးခ က ခ မ ဘေးက အသ ေး ဖပလ က ဆ ေးဖြ တ

သငာ သည မ ဘေးမ ဘ -

• သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက မည သည ာ ပကရ ဖကရ ငနယဆ င

ရ န ားလညမန င ထ ားထ ငား ဖမငမမျ ား သင ရစ လ

သန ည ေး?

• သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက မည သ ည ာ ရပဆ ငရ

ဆကန ယချ တဆကမမျ ားန င 'အ ကမဍ တ (aha)'

အကတ အကက ြမျ ား သ င ရစ လ သန ည ေး?

• လ အခ င အကရား အကဖခဖပြချဥားကပနညား အကဖခခ မ

မျ ားန ငာ အရက ဘငေးဆ ေး ရသ ဘ ပ ည ဘရ ေး ဆ င ဘ လ က

ရတလပ ရဆ ဘငမမ ဘေးက သ င၏ အစ အစ ဥတ င

မည သ အ သ ေးဖပမည န ည ေး?

အဆ ငာ ၅:

ပါ ဝငသည ာ အ ရ က ဘငေး အ ဘ ၊

ြ စ ည ေးထဘေးမ န ငာ အခန ေးလက

စ ေးရဖမဘမတ က ဆ ေး ဖြတ ဖခ ငေး

• မည သည ာ သ ငယ ရ ေး အ ရ က ဘ ငေး အ ဘ ရခါ ငေးစ ဥမ ဘေး၊ က စ စ ပ မ ဘေး န ငာ

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေးက အစ အစ ဥ တင ထည ာ သ ငေးမ ည န ည ေး?

• သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးဆ သ မည သ ည ာ အဓက အ ခ က မ ဘေး ရပေး သ ငာ သန ည ေး?

• သင တန ေး၏ ြ စ ည ေးမ န ငာ သင ယ ရ ေး အ ခ က မ ဘေး၏ စ ရဖမ ဘမတ သ ည

မည သည တ ဖြစ သငာ သန ည ေး?

• ယတတတနရ သ ဘ အခ န သ တမ တခ က န ငာအတ အစ အစ ဥအ က မေး က

ဖပလပပါ ။

အဆ ငာ ၆:

သင က ဘေးဖခ ငေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေးန ငာ

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေးအ ဘ ေး

ရ ေး ခ ယဖခငေး

• အစ အစ ဥ တင မ ည သည ာ အ ဖပန အလန သ င ယ ဖခငေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေး က

သင ထည ာသ ငေးမ ည န ည ေး?

• သင ယ ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေး ရ ဖပဘ င ေးလ ဖခငေးက သ ငမည သ ရသခ ဘရ စ မည န ည ေး?

• မည သည ာ န ည ေးလမ ေးမ ဘေးသည သင ယ ရ ေး ရမျဘမန ေးခ က မ ဘေးန ငာ

ရန ာက ခ အ ရ က ဘငေး အ ဘမ ဘေးက က ငတယ ရဖြ ငေးန ငသန ည ေး ?

• လ ခခ ပပေး စ မေး ည ဖမြငာ တင ရပေး ရ သဘ သင ယ ရ ေး ဝန ေးက ငတစ ခ က သငမည သ

ြန တေးမည န ည ေး?

အဆ ငာ ၇:

သင၏ အြ အဘေး ြ စ ည ေးဖခ ငေး

• သင က ဘေး သ မ ဘေး၏ ပရ ဘြက ငန ယပည ဘ ငရန ာက ခ မ ဘေး၊ ပ ည ဘရ ေး

က ျ မေး က ငမမ ဘေး၊ မတ က ဖပဘေးမမ ဘေးက ထည ာသ ငေးစ ဥေးစ ဘေးပ ါ ။

• သင ယ ရ ေး ည ယခ က မ ဘေး၊ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၊

သင ယ ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက ရ ဆေး ရန ေးပပေး အခ က အ လက မ ဘေး က

ရသခ ဘ မ ည ဖြစ သည ။

အဆ ငာ ၈:

သင ရထ ဘက က ပစ စညေးမ ဘေးအဘေး

ဖပငဆ ငဖခ ငေး

• သငမည သည တ လ အပ သန ည ေး/ နငသန ည ေး?

• မည သည ာပ စ ဖြငာ မ ျ ရဝသ ငာသန ည ေး (လက က မေး စ ဘရစ ဘ င မ ဘေး၊ တ ခ ပမ ဘေး၊

မမ မ စ တစ မ ဘေး၊ ဝက ဆဒ ?)

• သင က ဘေးရ ေးပ စ စညေးမ ဘေး မည သ အသ ေး ဖပမည က စ စ ဥဖပင ဆငပါ ။

၂

46

ရြဘဖပပ ါ ရမေး ခန ေးမ ဘေးအတက သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး အရန ဖြ ငာ

အစ အစ ဥ အတက ပ ေး တ တဘဝန မျရဝယ န လအပပပ ေး

အစ အစ ဥမ လဘမည ာ အ ည အရ သေးမ ဘေးက လည ေး

လက ရတက ငာ သ ေး န လအပပ ါ သည ။

အစ အစ ဥက ြ စ ည ေးတည ရ ဆ ဘက ထဘေး သည ာ သ င ယ

ရ ေး အခ က အ လ ေးစ န ငာ အရ က ဘ ငေးအ ဘ ရခါ ငေးစ ဥခ မ ဘ ေး

က ြ တည ဖခငေးဖြ ငာ အစ ဖပပါ ။ ထသ လပ ရဆ ဘငဖခ င ေး

သည အ ထ ေးသ ဖြငာ က ဘလ ည ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥမ ဘေး

က သက ဆင ဘ အရ က ဘငေး အ ဘ အလက ရခါ ငေးစ ဥ

ရမဘ ဂ ေးမ ဘေးဖြငာ ရပါ ငေးစ ပတ ည ရဆဘက ဘတ င အ သ ေး

ဝငသည ။ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေးန ငာ သင တန ေးရပေး သ မ ဘေးက

အစ အစ ဥ၏ အရဖခခ ရတေး ရခေါ မစ န စ အဘေး ရဖခ ဘခ ဘ

တငလညေး က ည ရပေး သည ။ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးန ငာ

သင တန ေးရပေး သ မ ဘေးက ည ညန ေးထဘေးရ သဘ အ ဆငာ (၄ )

တင အကက ဖပခ ာသည ာ အ တငေး ရမ ဘဂ ေး အလက သင ယ ရ ေး

ည ယခ က မ ဘေး ခ မတလျင လည ေး ထပမ ပ ာပေးရပ ေး

သည ။ သင တန ေးရပေး သ မ ဘေးအ ရ န ဖြငာ ဤ ည မန ေးခ က

မ ဘေးက အ သ ေးဖပလ က ၎ ငေးတ ၏ သ င က ဘေး မည ာ အပ င ေး

မ ဘေးက စ စ ဥန ငပပေး ရမဘဂ ေးရ မျဘမန ေးခ က မ ဘေး ဖပည ာမ

ရအ ဘင မည သ ပ ာပေး သငာ သည တ က စ စ ဥန ငသည ။ အ စ

အစ ဥက ရ ေး ဆ ရန စ ဥ တငလ ည ေးရကဘငေး ၊ သ ငယ ရ ေး

အခ က မ ဘေး၊ အ ရ က ဘငေး အ ဘ အ လက ရခါ ငေးစ ဥခ မ ဘေး န ငာ

ရမဘ ဂ ေး ည ယခ က မ ဘေး သ တမတ ဘ တင လည ေး

ရက ဘ ငေး သင တန ေးရပေး သ မ ဘေးန ငာ စ က ဘေးဝ ငေးြ ရဆေး ရန ေး

မက ရသခ ဘရ အဘ င လပရဆ ဘငပါ ။ သ မ သဘ ရ ေး ဆ

ခ မတထဘေးရ သ ဘ အ ဘမ ဘေးက ဆရလ ဘစ ဘ လပ ရဆ ဘ င

န ငမည ဖြစ သည ။

ရန ာက တ င ဆက လက လ ပ ရ ဆဘ င မ ည မဘ အစ အစ ဥ

၏ စ ေးရဖမဘမက ဆ ေးဖြ တ န ဖြ စ သည ။ မည သည ာ အစ

အစ ဥဖြ ငာ သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေးန ငာ အရ က ဘ ငေးအ ဘ

အလက ရခါ ငေးစ ဥခ မ ဘေးက တ ငဆက မည ၊ မည သ ည ာ

န ည ေးက သ ေး၍ မည ာသည ာ အခ န တင တင ဆက မ ည

စ သည တ ပါ ဝင သည ။ အပငေး ၁ . ၄ တင ရဆေး ရန ေး ခ ာ သ ည ာ

အတ ငေး သင တန ေးရပေး သ မ ဘေး သည သင ယ သ အ ရဖခဖပ

ခ ဥေးက ပ န ည ေးက အသ ေးဖပ သငာ သည ။ အစ အစ ဥ အတ င ေး

သငာက ယသ င သ င တန ေး ရပေး သ အဖြစ သက ရသ ထ ရန ပ

ရသ ဘ ပရ ဘြက ငန ယ အရဖခခ စ န စ သ မ ဟ တ

ဘ သဘ ပ ၏ အ ရဖခခ အန စ သ ဘ က မ က စ မတ ထပခ ါ

ထပခ ါ တဆရန ဖခ ငေးထက ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥ က

သင ယ သ မ ဘေးအ တက ယတတက ပပေး ၎ငေးတ ၏ လ အ ပ

ခ က မ ဘေးန ငာ လကရလ ဘည ရ ထ ရစ န ပ စ ခ သတမတ

သငာ သည ။ အစ အစ ဥတစ ခလ ေး န ငာ ၎ငေး၏ အစ တအပ င ေး

ခ မ ဘေး ဥပမ ဘ- ရမဘ ဂ ေးမ ဘေး၊ အရ က ဘ ငေးအ ဘအ လက

ရခါ ငေးစ ဥခ မ ဘေး၊ သ င က ဘေးရ ေး က ဏဍမ ဘေး န ငာ ပါ ဝငသ ည ာ

အရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေးက နယပယ (၃) ခ ဖြငာ ထပမ

ြ စ ည ေးတည ရဆ ဘက သ ငာသည ။ ထန ယပယ (၃) ခမ ဘ

(က ) န ဒါ န ေးန ငာ အြ ငာ၊ (ခ) အ ရ က ဘ ငေးအ ဘန ငာ ပါ ဝ င

သည မ ဘေး၊ ( ဂ) န ဂ ေးန ငာ အပတ တ ဖြစ က သည ။ န ဒါနား

အပ ငားက အခ န အန ည ေးငယ သဘ ယ သ ငာရ သဘ လည ေး

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏ အဘ ရ စ က မ၊ စ တဝငစ ဘေးမ န ငာ

သလစတ တ က န ေးဆ မ ည ဖြစ သည ။ ထ ဖပ င သင က ဘ ေး

သင ယ ရ ေး ပ ဝန ေးက လ ခခ ပပေး သင ယ ရ ေး ရထ ဘက က ဖပ

ပ ဝန ေးဖြစ ရအဘ င တညရ ဆဘ က သငာ သည ။ ထ အ ဖ ပ င

သင တန ေး၊ ရမဘ ဂ ေးန ငာ သင က ဘေး ရ ေး က ဏဍမ ဘေး ၏ သင ယ

ရ ေး ည ယခ က က ဤရန ဘတ င မတဆက န င ပပေး

သင တန ေး အတ ငေး မည သည တ က သင က ဘေးလမ ာမ ည ၊

ထအ ဘမ ဘေးသည ဆက လ က သင က ဘေးမ ည ာ အဖခ ဘေး

ရမဘ ဂ ေးမ ဘေး ၊ သ င က ဘေးရ ေးက ဏဍမ ဘေးန ငာ မည သ ဆ က

စ ပရနသည တ က ပါ ငေး လငေး သဘေးန ငမည ဖြစ သ ည ။

အက က ငားအရ န င ပါ င ညမျ ားအပ ငား သည န င

ရသ ဘ စ စ ရပါ ငေးအခ န မ အမ ဘေးစ က အသ ေးဖပ မည ။

အရ က ဘ ငေးအ ဘအ လက ရခါ ငေး စ ဥခ တစ ခစ သ မ ဟ တ

ရမဘ ဂ ေးတစ ခစ သည တင ဆ က ဖခငေး၊ ဆငဖခ င သ ေးသ ပ

ဖခငေးန ငာ သ အ ဆ င ဘ အခ ဘ အခ က မ ဘေး ပါ ဝငသငာပပ ေး

အခ ရ သဘ ဖြစ ပ မ ဘေးန ငာ ဥပ မဘမ ဘေးက ပါ ထည ာသ ငေး

သငာ သည ။ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး၏ က ယပငအ ရတ အကက

မ ဘေးန ငာ ဖြစ ပ မ ဘေးက က ငတယ ရဖြ ငေးန ငရစ န

စ က ဘေးဝ ငေးြ ရဆေး ရန ေးဖခငေး၊ သင တန ေးသဘေးမ ဘေးက ယတ င

လပရဆ ဘင ထဘေး သည ာ ရမေး ခန ေးပ ါ န ယပယမ ဘေး က ပ ရြ ဘ

ရ ေး ဆ ဖခငေး တ ဖြ ငာ အဖပန အ လန သင ယ ဖခ ငေး အခ ဘမ ဘ ေး

က ပ ါ ဝငရအ ဘ င လပရ ဆဘ င သ ငာသည ။ အပ ငေး ၁. ၄ တ င

ရဆေးရနေးခ ာသည ာ 'ပည ဘရ ေး အရက ဘငေးဆ ေး လက ရ တ

လပရဆ ဘငခ က မ ဘေး'န ငာ အဆ ငာ (၆ ) တင ရြဘ ဖပမ ည ာ

47

န ည ေးလမ ေးမ ေးစ က ရဖပဘငေးလ အသ ေး ဖပ န အမတ ပ ါ ။

န ဂ ားန င အပ တအပ ငားသည သင တန ေး/ရမဘ ဂ ေး/ သ င က ဘ ေး

ရ ေး က ဏဍမ ဘေး အခ န အန ည ေး ငယ သဘ အသ ေး ဖပ သငာပပ ေး

အဓက အခ က မ ဘေး ပါ ဝငသည ာ အန စ ခ ပ သည အစ အစ ဥ

တစ ခလ ေး၏ က န အစ တအပ ငေး မ ဘေးန ငာ မည သ ဆက စ ပ

သည ၊ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးထ မ တ ဖပန ခ က မ ဘေး ၊ အ က

ဖြတခ က မ ဘေး ၊ တငဆက ခ ာ ဖခ ငေး မ ဘေးန ငာစပလ ဥေး၍ သ င

တန ေးသဘေးမ ဘေးက အ ရက ဘ ငအ ထ ည ရြဘမည ာ ရတေး ဆ

ခ က မ ဘေး ဖြစ န ငပါ က ပါ ဝငသငာ သည ။

ဤအ ဆငာ၏ ရန ာက ဆ ေး အစ တ အပငေး အဖြစ သင က ဘ ေး

ခ န မ ဘေးန ငာ ရခတတအဘေး လပခ န မ ဘေးပ ါ ဝငသည ာ အစ အစဥ

အ ကမားမျဥားက ရ ေး ဆ ပါ ။ အစ အစ ဥတစ ခလ ေး၏ န င

ရသ ဘ က မ ဘေးအရပေါမ တည၍ ရမဘဂ ေးမ ဘေး သ မ ဟ တ

အရ က ဘ ငေး အ ဘအ လက ရခါ ငေး စ ဥခ မ ဘေးက အ က မေး မ ဥေး

ခ ဖခမေး ဖခငေးဖြ ငာ အစ ဖပပါ ။ ၎ငေး တ က ရန လည စ ဘ စ ဘေးခ န

မ ဘေးန ငာ ရခတတ အ ဘေးလပ ခ န မ ဘေး အပါ အဝင ရန တစ ရ န

ခ ငေးအလက အစ အစ ဥ စ တ ငခ န န ငာ အဆ ေး သတခ န မ ဘ ေး

အတ ငေး ထပမ ခ ၍ ထည ာပါ ။ အစ အစ ဥ၏ အ ရဖခ ခ

အခ န ဇယ ဘေးက တစ ရန ခ ငေး စ ဆငတ ဖြစ ရစ န ဖြစ န င

သမျ ကက ေးစ ဘေးပ ါ ။ သ မသ ဘ သငတန ေး သဘေးမ ဘေးသ ည

မန က ပငေး စ တငခ န န ငာ ရခတတ အန ာေးယ ခ န မ ဘေး အပပေး က

အလယ တက မတမ ရန မည ဖြစ သည ။ သငန ငာ သ ငတန ေး

ဆ ဘတ ငဆက သ မ ဘေး အတက လည ေး ထန ည ေးတ လ ယ

က မတမရန မည ဖြစ သည ။ သင တန ေး သဘေးမ ဘေး အတ က

သင တန ေးစ တငခ န န ငာ ပပေး ဆ ေးခ န မ ဘေးက ပ မန ရ ေးခ န မ ဘေး

အတ ငေး အန ေးစ ပဆ ေး ဖြစ န င န သတမတပါ ။ သ မသ ဘ

၎ငေးတ ၏ ပ မန အခ န န ငာ က ကညမည ဖြစ ပပေး တစ ရန တ ဘ

သငာ ရလ ဘ ရသ ဘ အခ န ဇယ ဘေးက စ ဥေးစ ဘေး လပရဆ ဘ င

န ငမည ဖြစ သည ။ တစ ရန တဘ ၏ အလယ တင ရန လ ည

စ ဘစ ဘေးခ န အတက အခ န ပမယ ပါ _ ပမ ညလ ဘေးရသ ဘ

သင တန ေးမ ဘေးအ တက ရန လည စ ဘ စ ဘေးခ န သည တစ န ာ

ရအ ဘက မရလ ဘာ သ ငာရပ။

လက က ည န ငာ ရက ဘြ ရသ ဘက န ာေးခ န မ ဘေးသ ည

လည ေး မန က ပငေးန ငာ မန ေးလ ပင ေးအခ န မ ဘေးတင ၁၅ - ၂ ၀

မန စ ယ သငာသည ။ တစ န ာ ရက ဘ က ဘလ ဘလျ င

လ အမ ဘေးစ သည ထထရ ဘက ရ ဘက အဘ ရ မစ ေးစ ကန င

ရတဘာ ရ သဘ ရ က ဘ ငာ သင တန ေးခ န မ ဘေး အ က ဘေး တငလည ေး

ရခတတန ာေးခ န တရ လေးမ ဘေး ထည ာ သငေး သငာ သည ။ သ ရ သ ဘ

ထန ာေးခ န တရလေးမ ဘေးက သင ၏ တစ ရန တဘ အစ အစ ဥ

အခ န ဇယ ဘေးတ င ထည ာ သငေး န မလပါ ။ ၎ငေးတ က သ င

က ဘေးရ ေးက ဏဍ အပ ငေးမ ဘေးတ င ထည ာသ ငေးထဘေး ပပေး သ င

တန ေးဆ ဘမ လ သလ စ မ ခ န ခ သဘေး န ဖြစ သ ည ။ ရခ တတ

အန ာေးယ ခ န မ ဘေးက အပစ ြ အဖပန အ လန လပရဆ ဘ င

ဖခငေးအ တက အ သ ေးဖပန ငသည ၊ သ မ ဟတ အပစ ြ

အဖပန အ လန လပရ ဆဘ ငဖခ ငေးက ရခတတအန ာေး ယ ခ န မ ဘ ေး

အတက အသ ေး ဖပန င သည ။ အစ အစ ဥက တ ငဆက ဖခ င ေး

န ငာ အဖပန အလန ရဆေး ရန ေးဖခငေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက ရဖပဘ ငေး

လ အ သ ေးဖပလျ င သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ရန ဖြငာ ရခ တတ

အန ာေးယ ခ န မ ဘေး မလအပ အခ န က ဘ က ဘ အ ဘ ရ

စ ေးစ ကန ငမည ဖြစ သည ။ သ ရ သ ဘ ရခတတ အန ာေးယ ခ န မ ဘ ေး

ရပေး န အ ရလေး အန က ထဘေး အမတ ပ ါ ရစ ။ သ င ယ

သ မ ဘေးအ ရန ဖြ ငာ ငေး လငေး ရဖပ ဘ က ဘေး သ ဘေးသညမ ဘေး

အရပေါ စ ဥေးစ ဘေးခ န လ အပပပေး ဥေး ရန ာက အန ာေးယ ခ န

လည ေးလအပ သည ။ ထ ဖပင အဖခ ဘေးသ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၊

သင တန ေး ပ ခ သ မ ဘေးန ငာ အ ဖပန အလန ရ ဆေးရနေး န အ

တကလညေး အခ န လ အပပ ါ သည ။ အစ အစ ဥ ဇ ယ ဘ ေး

အတက ရန ာက ဆက တ (၄ ) က ဥပမ ဘ အဖြစ က ည ာ ရ

န ငသည ။ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး အ ဘေး ရပေး ထဘေး ရသ ဘ အစ

အစ ဥလမေးည န သည အစ အစ ဥတစ ခလ ေးက ခခ င ထ ဘ ေး

ဖခငေးမ ေး ဖြစ သငာပပေး အခ က အ လက မ ဘေးဖြငာ မတန တ ဆ

ဖပည ာလျ ရန ဖခ ငေးမ ေး မဖြစ သငာ သည က သတခ ပပ ါ ။

သင တန ေးဆ ဘ တစ ဥေး အရန ဖြ ငာ အရ သေးစ တ အခ က

အလက မ ဘေး လ အပခ ာမည ဆပါ က ခခ င ခ က က က ယပင

ဖပလပ သမေးဆည ေးထ ဘေးပ ါ ၊ ဥပမ ဘ - သ င က ဘေး ရ ေး က ဏဍ

အစ အစ ဥ အပ ငေး၊ ရန ာက ဆ က တ (၅ ) တ င

ရလာလ ဘန ငပ ါ သည ။

လပန ငသည မ ဘေးဖြငာ သ ဘ လ က ရတက က ဖြစ ရစ ပပေး

အစ အစ ဥက မ တန တဆဖြစ ရ န ဖခငေးမ ေး ရ ဘ င က ဥပါ ။

တစ ရန သ မဟ တ က သတတပ တတဘ အ တက သင က ဘ ေး

ခ န အရတ ဘမ ဘေးမ ဘေး ဖပည ာ သ ပမ ထည ာပါ န ငာ။ ဥပမ ဘ

တစ ရန တဘ အ တငေး မတ ရသ ဘ သငတန ေးဆ ဘ (၆ )

ရယ ဘက ဖြငာ သင တန ေးခ န (၆ ) ခ န သည သင ယ ရ ေး

၂

48

အခ က မ ဘေးက အစ တအပ ငေး အရ တဘမ ဘေးမ ဘေး က ထက

သဘေး ရစ ပပေး အ ရ က ဘငေး အ ဘ တ သည မ ဘေး လည ေး ဖြစ လ ဘ

န ငသည ။ သ ငတန ေး (၆ ) ခ န အတ ငေး န ဒါ န ေးမ ဘေးန ငာ

န ဂ ေးမ ဘေးအတက လည ေး အခ န ပမလအပလ ဘပပေး အဖပ န

အလန ရ ဆေးရနေးဖခ ငေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေး ( ငေး လငေး တင ဆ က

ဖခငေးထက အခ န ပမယ တတ သည ) အ တက အခ န

အန ည ေးငယ သ ဘ က န ရတဘာမ ည ဖြစ သည ။ သ ငတန ေး

ဆ ဘ အ သစ တစ ရယ ဘက စ ၏ သင က ဘေး ဖခ ငေး န ည ေးလမ ေး

န ငာ က ငာသဘေး ရစ န အခ န လညေးလအပမ ည ဖြစ သ ည ။

တစ ရန တဘ အ တငေး ၂ - ၄ ခ န သဘ ထည ာ လ က

သင တန ေးခ န မ ဘေးအတ ငေး ရဖပဘ ငေးလ ထန ေးည ြဖခ ငေး က

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက ယတ င လ ပရဆဘ င သဘေးပ ါ ရစ ။

တစ က ရအ ဘက ရလ ဘာရ သဘ အစ အစ ဥ တမ ဘေးတ င အ

ရ က ဘ ငေးအ ဘ အရ တဘမ ဘေးမ ဘေးက တငဆက န ဖပငဆ င

ထဘေးသညက မ ဘေးရန တတပပေး အဖပန အ လန ရ ဆေးရန ေး

ဖခငေး အခ န မ ဘေးက အသ ေးဖပ သဘေး တတ သည ။ ထအခ ါ

သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေးက တင ဆက ခ န မ ဘေး တရလ ဘက

န ာေးလည န ခက ခ ရနသည ာ အ တက ဤသ ဖပလပ ဖခင ေး

မ ေးက ရ ဘင က ဥ သ ငာသည ။ ထ သ သငတစ ဥေး ထ မ

မ ပမ န ာေး တစ ြက သ တ သ င က ဘေး ရန ရ သဘ အခါ တ င

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အ ရန ဖြငာ ရ ေးထက ရန သက ာ သ ခ စ ဘ ေး

ရစ သည ။ ထ ရ က ဘ ငာပ င သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေးက

မြ မေး ဆပမဟ ရ သ ဘ ထငဖမ ငခ က မ ဘေး လဘဖခငေး သ မ

ဟတ သ ငယ ရ ေး လ အပခ က မ ဘေး မဖပည ာမဟ ခ စ ဘေး လဘ

ဖခငေး ဖြ ငာ သင၏ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေးက သ ငက ပ င

စ တပ က ရအဘ င လပ ရဆ ဘငမ သက ာသ ဖြစ န င သ ည ။

အပငေး ၁. ၃ န ငာ ၁. ၄ တင ရဆေးရနေးခ ာသည ာ အတ င ေး

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ရန ဖြငာ သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေးက

၎ငေးတ က ယပ င အ ရတ အကက မ ဘေးဖြငာ န ငေး ယဥ လ က

အဖပန အ လန ရဆေး ရန ေးပပေး ထ အသပည ဘမ ဘေးက လက

ရတ အတ ငေးသ ရပါ ငေးစ ပဖခင ေးအဘေးဖြ ငာ သ ငယ

န ငပါ သည ။ ထ ဖပ င အ ဘေးလ ေးန ငာ သက ဆင သည ာ လ အခ ငာ

အရ ေး ယဥ ရက ေးမ တစ ခက တညရဆ ဘက ဖမြ ငာတ င န

ည ယလ က သ ငယ သ မ ဘေး အ ဘေး စ မေး ည ဖမြငာတ ငရပ ေး

ဘတ င HRBA အ ရဖခခ မ မ ဘေးဖ ြ စ သည ာ ပါ ငဖခငားန င

စ မားရညဖမြင တငဖခငား တ က လကန ာရဆ ဘ င က သ ငာ

ရပသည။ ထအ ဘက ရ ဖြ ငေး န န ည ေးလမ ေးမ ဘ သ င ယ

ရ ေး အခ က မ ဘေးက က န သ တပပေး အစ အစ ဥက ပငေး ဖြ တ

ထဘေး န ဖြစ သည ။ သ မ သဘ အဖပန အ လန ရဆေး ရန ေး

ဖခငေးန ည ေးလမ ေးက အသ ေး ဖပလ က က စ စ ပ မ ဘေး က န က

န က န န ရဆေးရနေး န အခ န လ ရလဘက စ ဘ မည ဖြ စ

သည ။ အစ အစ ဥ ည က ဘ သ ည န ငာအမျ သ ငတန ေးသ ဘ ေး

မ ဘေးအဘေး ၎ ငေးတ ၏က ျ မေး က င မက လကကတ ကဆ င

ရကခ င ကပားက အဆ ငားမနမ ေးစ က လပရဆဘင န

အခ န ပမ နငမည ဖြစ သည ။

အခနား (၆) : င က ားဖခငားနညားလမားမျ ားန င လပရ ား

လပကဆ ငချကမျ ားအ ား ကရားချယဖခငား

အဆ ငာ (၅ ) တင လပရဆ ဘ ငခ ာရ သဘ အစ အစ ဥမ ကမ ေး က

အပပေး သတ န မည သည ာ သ င က ဘေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေးန ငာ

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘင ခ က မ ဘေး အသ ေး ဖပမည က ဆ ေးဖ ြ တ

န လအပသည ။ အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘ သည အစ အစ ဥ

အတ ငေးသ အခ ရ သဘ န ည ေးလ မေး မ ဘေးန ငာ လပ ဘေး လ ပ

ရဆဘ ငခ က အ ဘေး အစ မစ တင ၍ ထည ာ သ ငေးန င သည ။

အဖခ ဘေးရ သဘ အ ဘမ ဘေးက မ သင တန ေးဆ ဘ တင ဆက သ

မ ဘေးန ငာ ရဆေးရနေးဖခ ငေးက အရဖ ခခ လ က ထည ာသငေးန င

သည ။ မည သည ာနည ေးလမ ေးက အသ ေး ဖပသည ဖြစ ရ စ

ခခ င သ ေးသပခ က က ထ န ေးသမေး ထဘေး န န ငာ အစ အစ ဥတ င

လအပမ မ ေးစ က ရသခ ဘ ရစ န မဘ အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘ ၏

တဘဝန ဖြစ သည ။

အပငေး ၁. ၄ ပည ကရားအကလ အကျင ကက ငားမျ ားတ င တ င

ဆက ခ ာသက ာသ ရ အဘ ငဖမ ငရ သဘ ပည ဘရ ေး ၏ အရ က ဘ င ေး

ငေးမ ဘေးစ ဘထ မ တစ ခမ ဘ သ ငာရလ ဘရ သဘ သ င က ဘ ေး

န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက ရသခ ဘ ရစ န ဖြစ သည ။ သငာ ရလ ဘ

ရသ ဘ သ င က ဘေးန ည ေးမ ဘေးတ င အဖပနအလ န င က ား

နညားမျ ားန င င က ားနညားမျ ြားစ သည ရအ ဘက ရြ ဘဖပပ ါ

အခ က မ ဘေးရပေါ မ တည လ က ပ ါ ဝင သည -

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ/ သ င က ဘေး ရ ေး က ဏဍ သငယ ရ ေး

ည ယခ က မ ဘေး

• သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၏ သင ယ ရ ေး လအပခ က မ ဘေးန ငာ

ရန ာက ခ အ ရ က ဘငေး အ ဘမ ဘေး

49

• သတမ တထဘေး ရသ ဘ အခ န အတ ငေးအ တဘ တစ ခ

အတ ငေး သင တန ေး သ ဘေးမ ဘေး ၏ အဘရ စ ေးစ ကမက

ထန ေးသမေး ထ ဘေး န လအပ ဖခ ငေး၊

• ရ ေးက ငေးလ က စ မေး ည ဖမြငာ တ ငရပေး န င ရသ ဘ သ င ယ

ရ ေး ဝန ေးက ငတစ ခက ြန တေးထန ေးသမေး ထ ဘေး န လ

အပဖခငေး ၊

• ရပေး န ငသည ာ အခ န ၊ သင တန ေး သဘေးမ ဘေး အရ အ တက ၊

နငရသ ဘ သင ရထဘက က ပ စ စညေးမ ဘေး စ သည တ

ဖြစ သည ။

သင၏စ တ ထ တ င အ ဆပါ အခ က မ ဘေးက မတယ လ က

ရအ ဘက ရြ ဘဖပပ ါ ဇ ယဘေးန ငာ အ ခန ေး (၄) လပ ဘေး လပ

ရဆဘ ငခ က မ ဘေးမ ဥပမ ဘမ ဘေးက အရဖခခ လ က အစအစ ဥ

အတ ငေး သ ငယ ရ ေး န ည ေးလမ ေး မ ဘေးန ငာ မည သ ရ ဘစ ပ

မည က ဆ ေးဖြတန ငသည ။ ရ အ ဘက ရြ ဘဖပပ ါ ဇ ယဘေး သ ည

သင က ဘေးန ည ေးလမ ေး အမ ေးအစ ဘေး မ ဘေး၊ ၎ငေးတ ၏ အဘေး သ ဘ

ခ က မ ဘေး၊ အဘေးန ည ေးခ က မ ဘေးန ငာ ၎ ငေးတ က မည သ အ သ ေး

ခ မည စ သည ာအကက ဖပခ က မ ဘေး က ငေးလငေး တ ငဆ က

ထဘေးသည ။၁၆ အ ဖပန အလန သင ယ ဖခငေး န ည ေးလမ ေးဆ င ဘ

ဒဂ အ သ ငယ ဖခငေးန ည ေးလမ ေး မ ဘေးက ငယ ဘ မ ကက ေး ဘ

သ အစ ဥလက တငဖပ ထဘေး သည က မတသ ဘေးပ ါ ။ လပ ဘ ေး

လပရဆ ဘငခ က မ ဘေး အရ သေးစ တ အတက အခန ေး (၄)

သင က ဘေးန ည ေး မ ေးစ က ဥပမ ဘ ရပေး လ က လပ ဘေးလ ပ

ရဆဘ ငဖခ ငေးရြ ဘဖပခ က မ ဘေးက ည ညန ေးအပပ ါ သည ။

၂

50

ငယ ကရားနညားလမားမျ ား ခခ ြင ကဖ ဖပချက

အဖပန အ လန သ ငယ ဖခငေး အ င ယ ဘမ ကက ေး ဘသ ရြဘဖပ ဖခငေး

ေ ည ေးလမ ေး အောေး သောခ က မ ောေး အောေးေ ည ေးခ က မ ောေး အကက ဖပြခ က မ ောေး

ပ ခ တေ ေး သင အနေ ခြ င မျ ေားစ ောန သ ော အ သ

ပည ော မျ ေားက အက ေ အ သ တ

ရ နသ ော အရ ငးအခမစ မျ ေား သ းက ော

တစ ြျ ေ တည းတင ယ တတ က ျ က ျ

တငခပ န ငခြ ငး ။

အသစ ေ ယပ ယမျ ေားက စ တ င

မ တဆက န ငခြ ငး။

တငဆက သ အတက ခပ ငဆ ငခြ ငး

န င စ မ ြ ေ ြခြငးက လယက

နစ ခြ ငး။

တစ ြက သတ ပ ခ ရန ခြ ငး သ ည

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားအ ေား အခပျ ြ

သန ော ခြစ နစ က ော သ ငယ ခြ ငး

အနပေါ တ ောဝ ေ ခ နစ မ မရ ခြ ငး။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ လ အပ ြ ျ က

မျ ေား၊ အန တ အကက ျမျ ေား န င စ ပ

လျ ဉး ၍ အခပေ အလ ေ သ ငယ ခ ငာ

ေ ည းပ ါ းခြငး ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ အရ ည

အန သး မျ ေား အ ေားနက ောငးလ ော န စ

ရေ အြ င အ လမေး ေ ည းပ ါ းခြငး။

အမ ေ တက ယ သင ယမ ခြစ န စ

သည က မနသြ ျ ောန ငခြ ငး။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏

စ တဝငစ ေားမ မျ ေား၊ လ အပ

ြ ျ က မျ ေား န င နလျ ောည န သော

အန က ော ငးအရ ောက

တည နဆ ောက ခြ ငး။

အခပေ အ လ ေ သ င က ဘေး ခြ ငး

န င နမး ြ ေ းမ ျ ေားအတက

အြ င အြ ါ ထေား ခြ ငး။

အခပေ အ လ ေ သ င က ဘေး န သော

ေ ည း လမး မျ ေားက နပါ ငးစ ပ

အသ း ခပျ ခြ ငး။

သင က ောေးရ ေး

အရ ောက အက ဖပ ြ

ပစ စည ေးမ ောေး

ပါ ဝ ါ ပ ျ င ၊

သရ ပ နြောပ မျ ေား၊

ရ ပရ ငမျ ေား

စ သည ဖြငာ

ရပနထးန ငန သော သင ယမ အ

ြ ျ က မျ ေား၊ စ က ေားလ းခြင နြောခပရ ေ

ြ က ြနသော ဆက န ယမမ ျ ေား က

သရ ပ ခပန ငသည ။

လယက စ ောမ တမ နစ ခြ ငး ၊ အခြ ေား

နသ ော အဘ ရ မ ဘေးက လ နဆ ောန င

ခြ ငးန င အ နခပ ောငး အလ ခြစ န စ

ခြ ငးသည သ ငတေ း သေားမ ျ ေား ၏

အော ရ စ းစ က မက ြမ းယန င

သည ။

နတဆ နဆး နန းမ က ခြစ န စ

သည ။ ြ စ ေားြ ျ က မျ ေား ထ မ တဆ င

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ တေ ြ းထ ေား

မမ ျ ေားန င အခမ ငမျ ေား က ဥေးတ ည

လဘရစ သည ။

ပရ တသတ အမျ ေား အေား ဥေး တ ည

န ငသည ။

အရငး အခမစ မျ ေား/ က ရ ယောပစ စ ည း

မျ ေား န င လျပစ စ စ မးအင လ အ ပ

သည ။

မရ ည ရယထေား နသ ော နဆးနန း မ

အန က ော ငးအရ ောမျ ေား ခြစ နပေါ ရ စ

န င သည ။

အက ပစ စည းမ ျ ေားအ ေား အသ း ခပျ

ပ ၊ က ရ ယောပစ စည းမ ျ ေား အလ ပ

လ ပ ခြ ငးရ / မ ရ ၊ ခပငဆ င

ထေားဖပ း သ င က ယတ င လည း

ယငးပ စ စည းမ ျ ေား န င ရ ငးန းမ

ရ နအ ောင ခပ ျလ ပ ထ ေားရ မည ။

ရ ငးလငး ခြ ငး၊ သ မ ဟ တ

နဆးနန းခြ ငးမ ရ အဆ ပါ

သင ရထ ဘက က ပစ စည းမ ျ ေားက

မသ း သ င ပါ ။ နမး ြ ေ းမ ျ ေားန င

နေ ာက ဆက တ အတက ခပ င

ဆငထ ေားပ ါ ။ သင တေ းသ ေား

မျ ေား၏ စ တြ စ ေားြ ျ က မျ ေားက

က ငတယ တတ နစ ရေ ခပ င

ဆငထ ေားပ ါ ။

51

ရတဆ ရဆေးရ န ေး

ဖခ ငေး၊ အပစ လ က

ရဆေး ရန ေးဖခငေးမ ောေး

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား အ က ေား အ ခပ ေ

အလ ေ ဆက ဆ မ ခြစ နစ သ ည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည မ မ တ ၏

အန တအ ကက ျမျ ေားန င ြ ျ တဆ က

န ငသည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားအ နေ ခြင နြ ျ ပ၊

ေ ားနထ ောင၊ သ းသပ နစ န ငန သ ော

က ျ မး က ျ ငမမျ ေား တည နဆောက

န ငသည ။

အစ အစ ဉ အနပေါ တ င သင တေ း

ဆရောမ တ ေ ခပေ အကက ခပျြ ျ က

ရယန င သည ။

လ ပငေ းစ ဉအနပ ေါ၌ သင ယ သ

မျ ေားမ ပ မ တောဝ ေ ရ ဖပ း တစ ဥေး န င

တစ ဥေး သ ငယန င သည ။

မ ေ က ေ နသော အြင နမး ြ ေ မျ ေား

သတ မ တ ခြ ငးန င လ ပငေ းစ ဉ က

စ မ ြ ေ ြရေ အြ က အြ ရ

န ငသည ။ အြ ျ ေ က ဘန င သည ။

သင တေ းသ ေားအြျ ျမ လမးမ း

သေား န င နသ ော အန တရောယရ သည ။

ော သောရပ န င ပတသက ၍

စ တဝငစ ေားစ ော နဆးနန း

န ငမည အရ ောက ဆေ းစ စ

နလ လ ောရသည ။

ရ ငးလငး နသ ော နမး ြ ေ းမ ျ ေားက

ခပငဆ ငရသည ။

နမး ြ ေ းနမးပ နမး ေ ည းက

စ ဉး စ ေား ရသည။

က ယပ ငရပ တညြ ျ က မျ ေားက

ရ ငးရ ငးလ ငးလ ငး ထေားရ ရ

မည ။

အခြ ေားန သော ရနထ ော င အ ခမငမျ ေား

က ြ င ခပျရသည ။

နဆးနန းခြ ငးမ ျ ေားက စ မ ြ ေ ြဖပ း

လမး ည န ရ မ ည ။

အနခြမ ျ ေားက တ တ ဆ တစော

နစ ောင ရ သည ။

ေ ဂ းြ ျ ျပခြ ငးန င အန စ ြျ ျပနခပော

ခြ ငေး

စ စ ရဆေး စ ော ငေး၊

ရမ ေးခ ေ ေးမ ောေး

ရမ ေးဖခငေး

သင တေ းသ ေားအ ေား လ း

ပါ ဝ ငနစ သည ။

အန က ော ငးအရ ောအ နပေါ

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား တ ကရ က

လ ပနဆ ောငန ငဖပ း ၎ ငးအ နပေါ

နတးန တောစ ဉး စ ေားန င သည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားအ တက

လကပါ လ ပနဆ ောငရေ

လယက နစ သည ။

ခပငဆ ငရေ အြ ျ ေ အ တေ က ောန င

သည ။

သင ယသမျ ေား၏ က ယပ င

နမး ြ ေ းမ ျ ေား အတက နေ ရ ောမရ

ဖြ စ က ော တက တက ကက ကက

လ ပနဆ ောငန ငစ မး က ငးမ ခြ ငး

န င ခပျခပ ငနခပ ောငး လရေ

ြ က ြခြငး တ ရ န င သည ။

အထက ပါ အ တ ငးပ င ခြစ သည ။

လ ည ပတသ ေားလ ော က ော

သင တေ းသ ေား

မျ ေားအေား က ည ပါ ။

အ ပစ ြလ ပန ဆော ငခြ ငး တင

အသ း ခပျန င သည ။

၂

၂

52

အပစ ြလပ

ရဆောင ဖခ ငေး

အန စ ြျ ျပခြ ငး၊

ဥေး နန ာက မ ေ တ ငး

ဆငခြ ငး၊

အ ပစ ြလ ပန ဆော င

ခြ ငး

အခြ ေားန သောေ ည းလမ းမ ျ ေားန င

အလယ တက နပါ ငးစ ပန င သည ။

သင ယသမျ ေားသည အြ ျ ငးြ ျ ငး

အခပေ အ လ ေ သ ငယန ငဖပ း ပး

နပါ ငး လ ပနဆ ော ငခြ ငး ၊ အတ တ

က နလ လော သ းသပ ခြ ငး၊ ထင ခမ င

ြ ျ က မျ ေား တငခပခြ ငး၊ ေ ား နထ ော င

ခြ ငးစ န သောက ျ မး က ျ ငမမျ ေား တ ည

နဆောက န ငသည ။

သင ယနရး ခြစ စ ဉ အတက သင

တေ းသေားမ ျ ေားမ တောဝ ေ ယနစ

သည ။

ေ ည းလမ းသည တက ကက ဖပ း ခ ပျ

ခပင နခပ ော ငးလရေ လယက သ ည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ က ယပ င

နမး ြ ေ းမ ျ ေားန င စ တကး မျ ေား

အတက လမး ြ င ထ ေားသည။

ခပငဆ ငရေ အြ ျ ေ နပး ရသည ။

အ ပစ မျ ေားြ ရေ ြ က ြန ငသည ။

အ ပစ မျ ေား နက ောငးမ ေ စ ော အ တ

တက လ ပန ဆော ငနရး သ ည

အြ က အြ စ ေ နြ ေါြ ျ က ခြ စ

န ငသည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည တစ ဥေး

ြ ျ ငးအ နေ ခြ င လ ပက ငန ငစ မး လ

အပသည။

အခပည အဝ ထ ေ းြ ျ ျပမခပျလ ပန င

နစ ရေ ပ ပ းသအ ေား ခပ င ဆင န ပး

ရသည။

သင တေ းသ ေားအြျ ျမ လမး မ း

သေားန ငန သော အန တရော ယရ သည ။

အ ပစ တစ ြ လ း၏ တ ငခပြ ျ က မျ ေား

အဖပ း တ င အလေ ထ ငးမ ငး ဖ င းန င

ြယ ြ စ ေားရ န ငသည ။ ၎ ငး တင ခ ပ

ြ ျ က မျ ေားသည တက ကက မ က

နလျ ော ေ ည းနစန ငြ ယ ရ သည ။

အ ပစ က (၃) ဦးမ (၇) ဦး၊

စ အေားခြ င (၅) ဦး ထ ေား

ြရမ ည ။

ရ တတရက က ျ ပေ းပ စ န င

သ စ တခြ င စ ဉး စ ေားခြငးပ စ

မျ ေား၏ ြစ ည းပ န င

အေား သောြ ျ က မျ ေားက

စ ဉး စ ေားရ မည ။

အ ပစ မျ ေား မည သ လ ပ နဆ ောင

တငခပမ ည က ခပ ငဆ ငထ ေား

ရမ ည ။

လ ပငေ းတ ောဝ ေ မျ ေားက

ရ ငးလငး စ ော နြော ခပဖပ း

နရး သ ေား အ သ နပး ရမ ည ။

လ နလ ောက န သော

အြ ျ ေ ရ ရမ ည ။

တစ ြြျ ငးထ သ သ းကက မ

သေား နရ ောက က ည ရပါ

(လ ပငေ း တ ောဝ ေ ေ ားလည မ၊

အြမျ ေား၏ တက ကက မ ၊

အြ ျ ေ မ ဖပ း နစ နရး

က ည ခြ ငး)။

အ ပစ တစ ြ လ း၏ တ ငခပြ ျ က

မျ ေားတင အလေ အမ ငး

ထပတလ လ နခပော ခြ ငးက

နရ ော ငရမ ည ။

ဖြစ ပ မ ောေးရ လ

လောဖခ ငေး

လက နတ

သ မဟ တ

စ တကး ပ နြော

ထေားန သ ော

အခြစ အပျ က

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည ၎ ငးတ

သင ယြ သည အရ ောက

လက နတ အန ခြ အ နေ မျ ေားတ င

အသ းြ ျ န င သည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည

နလ လ ောသ း သပန ငခြ ငး၊

ထငခမ ငြျ က မျ ေား တငခပ ခြ ငး၊

ေ ားနထ ောင ခြ ငးန င နဆး နန း

ခြ ငးစ န သော က ျ မး က ျ ငမမျ ေား

တည နဆ ောက န င သည ။

စ ပဆ ငန သော ခြစ ရပ က ရ ောနြရ ေ

သ မဟ တ ြေ တ းန ငရေ အြ ျ ေ

အန တော က ဘ နပး ရ သည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည ခြစ ရပ

မျ ေား/ သငြေ းစ ောမျ ေား/ သ ငယ နရ း

အြ ျ က မျ ေားက လက နတ

ေ ယပယတ င က ျ င သ းန ငနြ ျ

ေ ည းပ ါ းသည။

ခြစ ရပ တင သ င ယနရး

အြ ျ က မျ ေားက နြောခပ သ င ဖပ း

သင ယသမျ ေားအ တက

လက နတက ျ ပပေး စ ပဆ ငမ

ရ ရမ ည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားအ တက

နခြရ ငးရ ေ

စ တဝငစ ေားြ ယရ သည

ခြစ ရပ က အသ းခပျရမ ည ။

53

သင ယသမျ ေားသည အနခြ အ နေ

တစ ြ အေား ရနထ ော င မျ ျးစ မ

ခမငလ ောန င သည ။

ြ စ ေားြ ျ က မျ ေား ထ မ တဆင

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ တေ ြ းထ ော း

မမ ျ ေား န င အခမ ငမျ ေားက

က ငတယ ရစ န င သည ။

အဓ ပပါ ယြင ဆ ခြ ငးအ နပေါ

အြဝ ငမျ ေား သည က လမခြစ

န ငသည ။

သင ယသမျ ေားသည တစ ဥေး ြ ျ ငး

အနေ ခြ င လ ပက ငန ငစ မး

လ အပ သည ။

ခပေ လည သ း သပခြငးန င နဆး

နန းခြငးက အ ဖပ း သ တ လ ပ

နဆော ငရမ ည ။

အ ပစ တစ ြ လ း၏ တ ငခပြ ျ က

မျ ေား တင အ လေ အမ ငး

ထပတလလ နခပ ောခြ ငးက

နရ ော ငရမ ည ။

သရပဖပ ဇော တ

ကဆ င လပ ောေးမ

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည တစ ဥေး

ြ ျ ငးအနေ ခြ င လ ပက င န ငစ မး

လ အပ သည ။

ခြစ ရပ တစ ြ တည းက ရန ထော င

အသ း သ းမ ရ ခမင တတ နသ ော

အရည အြ ျ ငး ရရ ဖပ း အ ခြ ေား သ

မျ ေား၏ အရငးြ အန က ော ငးမ ျ ေား က

ေ ားလည လ ောခြ ငး၊ စ ည းလ း ည

ည တမတညန ဆောက လ ဘန င ခြ င း။

က ယတ င လ ပန ဆော ငနစ ခြ ငးခြ င

သင ယသမျ ေားသည ြ က ြန သ ော

အနခြ အ နေ မျ ေားက က ငတ ယ

နခြရ ငး န ငခြ ငးန င န ခြရ ငးြ ျ က

မျ ေား ြ ျ မတ န ငခြ ငး။

သင ယသမျ ေား၏ စ တြ စ ေားြ ျ က

မျ ေားမ တဆ င ၎ ငးတ ၏ တေ ြ း

ထေားမ ၊ သန ောထေား အခမ ငမျ ေား က

ပ မ သ မး သငးန ငသည ။

ခပဇော တတစြ ခပ ငဆ ငရေ န င

ရဆဘ င က ရေ အြ ျ ေ ယရသည ။

အလေ က ျ မး ဝ ငဖပ း စ တြျ န သော

သင ယနရး ဝ ေ းက ျ ငတစ ြ ခြစ ရ ေ

လ အပ သည ။

စ တြ စ ေားအြျ က အ လ က

လမးမ း န င မလည း ရ သည ။

သင ယနရး အြ ျ က မျ ေား ရရ န င

နစ ရေ အန သးစ တ ဆေ းစ စ

နလ လ ောမ လ အပသည။

သင ယသမျ ေားက

ဆေ းစ စ နလ လော ရေ န င လ က ပါ

လ ပနဆ ောငရေ အဆ ခပျရ သည ။

သင ယသမျ ေားသည တစ ဥေး ြ ျ ငး

အနေ ခြ င လ ပက ငန ငစ မး လ အ ပ

ဖပ း ပင လငး သ ခြစ ရေ လ ည း

လ အပ သည ။

သရ ပခပ ဇ ောတ နက ော ငလပရ ေား

မ တင သ ငယ နရး အြ ျ က မျ ေား

က နြောခပ သင ဖပ း သ ငယ သ

မျ ေားအတက ဆက စ ပဖပ း

လက နတ က ျ နစ သ င သည ။

စ တြျ လ ခြ ျန သော

သင ယနရး ဝ ေ း က ျ ငလည း

ြေ တ းရသည။

သင ယသမျ ေားအ ေား ဖပဇ ဘတ ၏

အန က ော ငးအရ ော၊ နေ ာက ြ န င

ရငး န းနအ ောင ခပ ျလ ပထ ေားရ

သည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေားက ဇ ောတ

နက ော ငအ ခြစ မ မ သန ော အရ

ဆန ဒခပျက ော

ပါ ဝ ငြင ခပျရ သည ။ သ န သော

သင တေ းသ ေားတ ငး သည

နလ လ ောသမျ ေားအ ခြစ သ မ

ဟ တ အကက ခပ ျခြ ငး တင လည ေး

ပါ ဝ ငရသည။

ရ ငးလငး နသ ော ည ေ က ေားြ ျ က

မျ ေား န င ခပငဆ ငြျ ေ နပး ရ

သည ။

ပ ကည စ င ခပျလ ပရ သည ။

ခပေ လည သ း သပခြငးန င နဆး

နန းခြငးက အ ဖပ း သ တ လ ပ

နဆော င ရမ ည ။

54

အဆင (၇) : င၏အဖ အ ား ကရားချယဖခငား

သင က ဘေးပ ာပေးသ မ ဘေးန ငာ တ င ဆက သ မ ဘေးက သ င၏

အစ အစ ဥ အတက ရ ေး ခ ယ ရ သ ဘအခါ ၎ငေးတ ၏ ရအ ဘက

ရြဘဖပပ ါ အခ က မ ဘေးက စ ဥေးစ ဘေး သငာ သည -

• အ ရ န င လကကတ ကန ကခ အဖပင အစ အစ ဥပါ

အရ က ဘ ငေးအ ဘန ငာ ဆက စ ပမ ၊

• ပည ကရားကျမားကျငမမျ ားန ငာ အဖပန အ လန သ င က ဘေး

ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးအပါ အဝင သင က ဘေးန ည ေးလမ ေးစ

အသ ေးခ န ငမ စ မေး ည ၊

• မျ ြားကထ စ လငက ကန ကခ မျ ားသည အသက ၊ လင ၊

ဇဘ တ၊ လ မ ေး၊ ယဥရက ေးမ န ငာ အမ ေးသဘေး ရန ာက ခ ၊

မသန စ မေးမ ဘေး၊ က ဘေး၊ မအရ ဖခဖပ လ န ည ေးစ မ ဘေး စ သည

တ အဖပ င သက ရမေး ပည ဘ င မ ေးစ လငမတ အတ က

ပ ာပေးရပေး န ငဖခငေး။

ထ ဖပင သအ ဗ ဟ သတမ ဘေး သ ပည ရပဆ ငရ အ နား

အ ငားမ င က ား မျ ားန ငာ လက တ ရဆ ဘင က ဖခ ငေး

အရ တအ ကက အ ဘေး သဘ သ လကကတ မ ားမျ ားအ က ဘေး

မည သည ာအခ န ၊ မည သည ာ သင က ဘေးရ ေး အပ ငေးတ င

ခ တဆက မည က စ ဥေးစ ဘေးသ ငာ သည ။ ဖြစ န င သည မ ဘ

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ရန ဖြငာ တ ရဖပေး ည တညေး သ င က ဘေး

သင ယ ဖခ ငေးန ငာ တ ရဖပေး ည အ ရန အထ ဘေးတ င အခ ငေးခ ငေး

စ က ဘေးရဖပဘ ရဆေး ရန ေးရစဖခ ငေး တ လည ေး အလပ ဖြစ န င

ပါ သည ။ ထရ ဆေးရနေးဖခငေး သည ( အခန ေး (၄) လပရ ားလပ

ကဆ ငချကမျ ားတ င ရ ဆေးရနေးမ ည ာ) အငစတ ကျ ားရ ငား

မျ ား ားကရ ကကလ လ ဖခငားထက ပ၍ပ င ရက ဘငေး

မန န ငပါ သည ။ သင တန ေးသ ဘေး မ ဘေးက ၎ငေး တ န ငာ န ေးန ေး

စ ပစ ပ ရသဘ သ င တန ေးတ ငဆ က သ က သတမတ န

ရတဘ ငေးဆပါ က က ဘေး၊ မလ ငတ သ ၊ န င င သ ဘေးတ သ

သင တေ ေးသ ောေးမ ောေး

အတက

အဆ ငားမနမျ ား န င

စ မ က ေ းနရ းရ

နသ ောပည ော နရး

စ မ က ေ းနရ းရ ရသ ဘ ပည ဘ ရ ေး က

လပနဆ ောင ခြ ငးခြ င သ ငတေ း

သေားမ ျ ေား သည ၎ ငး တ ရ

အသ ပည ောမျ ေားက လက န တ ဝ

အနခြ အ နေ မျ ေားတင

အသ းြ ျ န ငရေ သ ငယန င သည ။

သင ယသမျ ေားသည မ မ တ ၏ သ င

က ေားခြငး အ နပေါ တောဝ ေ ယမ

ခမင ခမ င မေား မ ေား ရ သည ။

သင ယသမျ ေားအ က ေား ပး တလ ပ

နဆော ငမခြစ နစ ဖပ း အစ အစ ဉက

၎ငေးတ ၏ အ နတ အကက ျမျ ေားန င

ဆက စ ပ န ငသည ။

အခ က အလက မ ဘေး စ န ဆော ငးခြ ငး

၊ ဆေ းစ စ နလ လော ခြ ငး၊

တငခပ ခြ ငး၊ အခြ ေား သမျ ေားန င

ပး နပါ ငးခြငး စ န သ ော

က ျ မး က ျ ငမမျ ေား တ းခမင နစ သည ။

သင ယသမျ ေားအြ လ ပ နဆော ငရ ေ

အြ ျ ေ အန တော က ောနစ သည ။

သင ယသမျ ေားသည အ နခြ ြ ဗဟ

သတရ ရေ ၊ ော သ ောရပ ဆ ငရ ော စ မ

က ေ းအတက လ အပ ရသ ဘ က ျ မး

က ျ ငမ ရ ထေားရ ေ လ အပ သည ။

သင တေ းပ ပ းသ သည လည း

အဆ ပါ က ျ မး က ျ ငမမျ ေားလ အပဖ ပ း

စ မ က ေ း န င အ ပစ ေ ည းခပဆ ငရ ော

က ျ မး က ျ င မမ ျ ေား လ အပသည။

သင ယသမျ ေား

တစ ဥေး ြ ျ ငးအ နေ ခြင အထး လ ပ

က ငန ငစ မး လ အပ ဖပ း အြ ျ ေ

အရ တဘ က ဘ အ ော ရ စ က န ငရေ

လည း လ အပ သည ။

လ နလ ောက န သော အြ ျ ေ က

သတ မ တ ထဘေး ရ သည ။

သင ယသမျ ေားတ င

လ အပန သ ော အ နခြ ြ

ဗဟသ တမျ ေားရ နစ နရး ၊

သ မဟ တ ောသ ောရပ ဆ ငရော

လ အပန သ ော က ျ မး က ျ ငမမျ ေား

ရ နစ နရး သ မ ဟ တ

က ျ မး က ျ ငမ တည

နဆောက နရး တ က အ န သ

အြ ျ ော ခပျ လ ပရ သည ။

သင တေ းပ ပ းသ သည

ော သောရပ န င ဆ င နသ ော၊

စ မ က ေ း ေ ည းလမ း

မျ ေားန င ဆ င န သော၊

အ ပစ မျ ေားအ ေား

လမး ခပလ ပ န ဆော ငပ စ န သော

အနခြ ြ အ သ ပည ောရ ရေ

လ သည ။

55

သ မဟ တ ရ ဒ သတ ငေးရနထ ငသ တစ ဥေးက ရ ေး ခ ယသ ငာ

ပါ သလဘေး ? သ မ ဟတ က ဖပဘေး ရသ ဘ ရန ာက ခ သ ည ာ

သင တန ေးတင ဆက သ က ရ ေး ခ ယပါက ပမထရ ဘက

စ တဝငစ ဘေး ြယ ဖြစ လ ဘန ငမ ည လဘေး ဆ သည တ သ ည

စ ဥေးစ ဘေးြ ယ ဘမ ဘေး ဖြစ သည ။

အစ အစ ဥ တစ ပ လ ေးအ တက တဘဝန ယ ထဘေး သ ပည ဘ

ရ ေး အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘ သည င ကလျ က အချကအ

လကမျ ားက က ချ ကစရ မက င က ား ပ ပ ား မျ ား၊

တငဆက မျ ားန င ကဆ ားကန ားထ ားရနလည ေး တ ဘဝန

ပါ သည ။ အရစ ဘပ ငေးတ င ဆ ထဘေး သက ာသ မန ရန ဂ ဘ သ ည

သင က ဘေးတ ငဆက မည ာ သ မ ဘေးန ငာ ထ ရတ ဆက ဆ လ က

ဥေးတည သည ာ အစ အြ က န ာေးလည န ၊ အစ အစ ဥ

အရ သေးစ တ တေးတက ရက ဘ ငေး မန ရအ ဘင မဘ တကဘန ငာ

သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေးက ကက တငရ ဆေးရနေး သတမ တ

ထဘေးသ ငာ သည ။ မန ရန ဂ ဘ သ ည သငယ မည ာ သ မ ဘေး၏

ရန ာက ခ ဆက စ ပ ဖခငေး ဘမ ဘေးန ငာ သင ယ ရ ေး လအပခ က

မ ဘေး၊ သင ယ ရ ေး ည ယခ က မ ဘေးန ငာ သင က ဘေးရ ေး

ရမျဘမန ေးခ က မ ဘေး၊ ၎ငေးတ သည အစ အစ ဥန ငာ မ ည သ

ခ တဆက ရန သည တ အပါ အဝင ဆန ေးစ စ ရလာလ ဘ

ခ က မ ဘေးက မျရဝထဘေးသ ငာ သည ။ သင က ဘေးမ ည ာ အပငေး

မ ဘေးန ငာ သ င က ဘေးမ ည ာ က ဏဍမ ဘ ေး အ က ဘေး တင သင က ဘေး

န ည ေးစ ဖြစ န သင က ဘေးန ည ေးမ ဘေးက လညေး ရဆေးရနေးထဘ ေး

သငာ သည ။ အ ဖပန အလန သ င က ဘေးန ည ေးလမ ေး အတ က

အကက ဉ ဘဏမ ဘေးန ငာ သ ငတန ေးတ ငဆက သ အ ဘေး က ည န

အဆ ငသ ငာ ဖြစ ရန ပါ ရစ ။ သ မ ဟတ သ င က ဘေးပ ာပေးသ မ ဘ ေး

က ၎ငေးတ ၏ သင က ဘေးခ န မ ဘ ေးတင က ညလ ပရ ဆဘ င

ရပေး န န ငာ သင က ဘေးမ ည ာက ဏဍမ ဘေးတင အသ ေး ဖပ န

ဥေးတည အပစ န ငာ စ ပဆငသည ာ ရန ာက ခ အခ က အလ က

မ ဘေး ၊ ဖြစ ပ မ ဘေးက ဘရြ န အဆ ငသ ငာ ဖပ ငဆ ငထဘ ေး

မ ည ဖြစ သည ။ အစ အစ ဥ တ စ ခလ ေး၏ အစ တအပ င ေး

အဖြစ ၎ငေး တ ၏ သင က ဘေးမ ည ာ က ဏဍမ ဘေးက ရဖမ ငတ တ

ရစ န သငတန ေးတ ငဆက သ မ ဘ ေးက က ညပါ ။ အစ အစ ဥ

သည ၎ငေးတ ၏ က ယပ ငဖြစ သ ည ဟ ရ သ ဘ ခ စ ဘေးခ က မ ေး

ရအ ဘင ၎ ငေးတ က အ ဘေးရပေး လပရဆဘ ငပါ ။

သင တန ေးန ငာ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး ၏ ရန ာက ခ ဆက စ ပ

ရသ ဘ အခ က အလက မ ဘေး အရ က ဘငေး ရ ေး သ ဘေးထ ဘေးသည

မ ဘေး၊ ပည ဘ ရ ေး လမေး ည န ခ က မ ဘေးန ငာ အ ကက ဖပ ရ သ ဘ သ င

ယ ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေး၊ တင ဆက သ မ ဘေးအ တက ဖပ ငဆ င

ဖခငေးက မည သည ာရန ဘမ စ တင သငာ သည ဟ ရသ ဘ

ည ညန ေးရ ေးသဘေးခ က မ ဘေးက မျရဝဖခငေး သည အက အ ည

ဖြစ ရစ န ငမည ဖြစ သည ။ ရန ာ က ဆက တ (၃ ) ဖပ ငဆ င

ဖခငေးလပ ငန ေးစ ဥတ င အသ ေး ဖပန ငသည ာ အဖပ င သင တန ေး

တငဆက သ မ ဘေး က မျ ရဝ ဘ တင အသ ေး တညာရ သ ဘ

ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခငေး ဘ ဆ န ေးစ စ ရလာလဘခ က ပ စ က

ရတ န ငပါ သည ။

အဆင (၈) : င က ားကရားစ ရကစ တမားန င င

ကထ ကက ပစစညားမျ ားအ ား ဖပငဆငဖခငား

အရလေး ဂရ ဖပ ရ ေး ခ ယထ ဘေးရ သ ဘ သ မ ဟတ သ ငာရ လ ဘ

စ ဘ စ မ ထဘေးရ သဘ သင က ဘေးရ ေး ပစ စ ည ေးမ ဘေးသည သ င

တန ေးသဘေးမ ဘေး သ င က ဘေးရ ေး လ ပငန ေးစ ဥတင ကက ေးက ယ

ရသ ဘ အရ ထဘက အပ ာ အဖြစ ပ ာပေးရပေး န ငပါ သည ။ သ ရ သ ဘ

ပစစညားပမ ဏက ကန တပါ၊ လန က ေးရသ ဘ သင က ဘေး

ရ ေး ပစ စညေးမ ဘေးသည သငတ န ေးသဘေးမ ဘေးက ဝန ပရစ

လ က အခ ည ေးန ေးဖြစ ရစ သည ာ အရ တအ ကက မ ဘေးလည ေး

သည ာအ ဖပင ၎ငေးတ က အ သ ေးမဖ ပရတ ဘာသည မ ဘေးလည ေး

န ငသည ။ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး က ရထဖပဘေး ရစ ဖခငေးဖြ ငာ

ဆန က င က လဘ ဒမ ဘေးပ င ထက လဘန င သည ၊ သ မ

ဟတ သင ယ ရ ေး လပငန ေးစ ဥက ရပရ ထေးသ ဘေးရစ

န ငသည ။

သင လအပ ပပေး နငရသ ဘ သ င က ဘေး ရ ေး ပစ စညေး အမ ေး

အစ ဘေးက စ ဥေးစ ဘေးလ က သင တ န ေး တငဆက သ မ ဘေးထ မ

အကက ဖပခ က မ ဘေးန ငာ အကက ဉ ဘ ဏမ ဘေး ယ ပါ ။

ပထမ ဥေးစ ဘ သင တန ေးအရ ဖခခ အ ခ က အလက မ ဘေးက သ င

တန ေးသဘေးမ ဘေးအ ဘေး မျရဝ န လ အပလမာမည ။ သင ယ ရ ေး

ည ယခ က မ ဘေး၊ အစ အစ ဥ၊ သင တန ေးသ ဘေးစ ဘ ငေးန ငာ

တငဆက သ မ ဘေး ( ဆက လက ပ ေး ရပါ ငေးလပ ရ ဆဘ ငန င န

အတက ဆက သယ န အရ သေးစ တ)၊ ရထ ဘက ပ ာပ ရ ဆဘ င

ရ ေး ဥပမ ဘ - ရန မ ည ာရန ဘ၊ သ ငတန ေးခ န ေးမ အ ဘေး မည သ

ဘရြ မည ၊ အန ေးအန ာေး စ ဘေး ရ သဘက ဆငမ ဘေး၊ လ မရ ေး

လပ ဘေးရ ဆဘ င က ခ က မ ဘေး၊ လဘကက မည ာအခ န မ ဘေး ၊

ရန တကစ ဘေး တ၊ ခ ေး စ တ ဖ ပန လည ထတရပေး ဖခ ငေး

၂

56

မ ဘေး၊ ဘသဥ တ အရန အထဘေး ၊ အဘမခ ၊ က န ေးမ ဘ ရ ေး

ရစ ဘငာ ရ ဘက မ စ သည တ ပါ ဝငသည ။ အခ ရသ ဘ

အခ က အလက မ ဘေးမ ဘ အ ဖခဘေးန ငင မ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး

က ြတ က ဘေးမ သ ဘ လအပမ ည ဖြစ ရသဘလညေး မမ တ

ဖပည တငေး အစ အစ ဥပါ သ င တန ေးသဘေးမ ဘေး အရန ဖြ ငာ

အခ ရ သဘ က စ စ ပ မ ဘေးက သ ထဘေး န လအပရက ဘင ေး

လအပပ ါ လမာမည ။ အစ အစ ဥ မတငမ ကက ဆရ က ဘ ငေး

စ ဘတင အရ ဖခခ အခ က အလ က မ ဘေးက သငတန ေး သဘ ေး

မ ဘေးအဘေး မျရဝထ ဘေး န အကက ဖပ ပါ သည ။ သင က ဘေး ရ ေး

စ ဘ က စ ဘတမေးပ စ စညေးမ ဘေးန ငာ အ တ ထညာသ ငေးလ က သ င

တန ေးသဘေး အ ဘေးလ ေး ရစ န သငတန ေးပ ထမ ရန တ င

မျရဝန ငပါ သည ။

အပငေး ၁. ၃ တင ရ ဆေးရနေးထ ဘေးသက ာသ HRBA အကဖခခ မ

လ အခ င အကရားမ က င၊ စနစန င စ နနားမျ ားဖဖင ချ တ

ဆကဖခငားမျ ားအ ဘေး လက ရတအ သ ေးခ န အလ င ါ

မည သည ာလ အခ ငာအ ရ ေး စ န န ေးမ ဘေးက အဖပည ဖပ ည

ဆင ဘ ၊ ရ ဒ သတ ငေးန ငာ ဖပည တငေး လ အခငာ အ ရ ေး

ဆင ဘ က တ စ ချြပအစ အမ မျ ားတ င သင တန ေး ၏

အရ က ဘ ငေးအ ဘရခါ ငေးစ ဥန ငာ ရ လ ဘက န ရသ ဘ မ ရ ဘ င

ဖြစ ရပေါရစ သည က သင တန ေးသဘေးမ ဘေး ရ လာလ ဘသ င ယ

သငာ သည ။ အထ ေးစ စမေး စ စ ရဆေးရ ေး က ယစ ဘေး လ ယ

ယနတရ ားန ငာ လ အခ ငာအ ရ ေး သရ ဘ တ စ ဘခ ပ ဆ င ဘ

အြ အစ ည ေး သက ဆင ရ သဘ ရစ ဘငာ က ည ာရလာ လဘ ရ ေး

အစ ငခ စ ဘမ ဘေးက ခ ဖခ ဘေး သ တမတ သငာ သည ။ အစ အ

စ ဥအရ က ဘ ငေးအ ဘ ရခါ ငေးစ ဥန ငာ သက ဆင သည ာ လ အ

ခငာအ ရ ေး အ ဘေး မည သ အ သ ေးခ မည ာအရ က ဘငေး စ ဘ သ ဘ ေး

ဥပမ ဘမ ဘေးန ငာ လမေး ည န ခ က မ ဘေးသည သင တန ေးသ ဘေး

မ ဘေးက လပ ရဆဘ င န စ မေး ည ဖမြငာ ဘ တင အက အ

ည ရပေး လမာမည ဖြစ သည ။ ထ ဖပ င HRBA အရ ဖခခ မ ဖြ စ

ရသ ဘ ပါ ငဖခငားန င စ မားရညဖမြင တငဖခငားတ က အ သ ေး

ဖပ န သ ငာအ ဘေး က ညန ငပါ လမာမည ။ ထပမ ရ ဖပဘ လ

သည မဘ စ ဘလ ေး အရ အတကန ငာ စ ဘသ ဘေး အ ည က

က န သတပါ ။ ဥပမ ဘအ တက အန စ ခ ပ အတမ ဘေး

အသ ေး ဖပပါ က ပမရကဘ ငေးမ န န ငမည လဘေး ၊ သရ ဘ တ

စ ဘခ ပအစ အမ မ ဘေး၏ လ ယက ရေး ငေးရ သ ဘ အဖခဘေးပ စ

မ ဘေးက ပမရကဘငေးမ န န ငမည လ ဘေး စ ဥေးစ ဘေးပ ါ ။

ပါ ါပ ြင မျ ား၊ လကကမားစ ရကမျ ားန င အဆ ငားမနမျ ား

က သင က ဘေးရ ေး စ ဘ က စ ဘတ မေး ပစ စညေးအဖြစ မတ ယ

ရ တက ပါ သည ။ ၎ငေး တ က သ ငတန ေး မတ ငမ ကက တ င

မျရဝထဘေး န သ ငတန ေးဆ ဘတ ငဆက သ အ ဘေး ရတ ဘင ေး

ဆပါ ။ သ မသ ဘ သ ငတန ေးမ တ င မ သ မဟ တ အန ည ေးဆ ေး

၎ငေးတ ၏ သ င က ဘေး ရ ေး က ဏဍမ တငမ ကက တ င ပ န ပထဘ ေး

န ငမည ဖြစ ပပေး သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေးက ည ညန ေး က ေးက ဘေး

န ငမည ဖြစ သည ။ အခ ရ သဘ သင တန ေး ရပေး သ မ ဘေး သ ည

ပါ ဝါ ပငာမ ဘေးက ၎ငေးတ တ ငဆ က ဖခငေးမ တ ငမ မျရဝ န

ခ တ ခ တ ဖြစ တတ က သည ။ အရ က ဘ ငေးမ ဘ သင တန ေး

သဘေးမ ဘေး အရန ဖြငာ လက က မေး စ ဘ က စ ဘတမေးမ ဘေးက သ ဘ

ြတရပပေး တ ငဆက သ ရန ာက သ မလက ပါ ရတ ဘာမည က

စ ေး မ ရသဘ ရ က ဘငာ ဖြစ သည ။ သ ရ သဘ ထ သ ဖြစ ဖခ င ေး

သည လက ရ တတ င ဖြစ ရတ ဘ ငာဖြစ ခ အ ဘဖြစ သည ။

က ျ န ပတ ၏ အရတ အကက အ တငဆက ရန စ ဥအ တင ေး

ပါ ဝါ ပငာမ ဘေးက ပ န ပရဝမျထ ဘေးဖ ခငေးသည သင တန ေးသ ဘေး

မ ဘေးက အဘ ရ စ ေးစ က န က ညရပေး သည ။ အ ရ က ဘငေးမ ဘ

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ရန ဖြငာ ပါ ဝါ ပငာမ ဘေးက က ေးရ ေး န

မကက ေးစ ဘေးရ တဘာ မတစ တ အဖ ြစ ထည ာရပါ ငေး န သ ဘ

လအပရ သ ဘရ က ဘ ငာ ဖြစ သည ။

မည ည ပ စ င က ားကရားပစစညားက သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး

န ငာ အလ ယတက မျ ရဝန င သည က စ ဥေးစ ဘေးပ ါ ၊ အစ အစ ဥ

လပရဆ ဘင ရန စ ဥအ တငေးန ငာ ပပေး ရန ာ က တ င မည သ

အသ ေး ဖပမည က ပါ ထည ာသ ငေးစ ဥ ေးစ ဘေးပ ါ ။ တရတ ဘငေး ရသ ဘ

57

တငဆက ဖခငေးမ ဘေး သ မ ဟတ သ ငတန ေးမ ဘေးအ တ က

လက က မေး စ ဘ က စ ဘတမေးမ ဘေး သည လ ရ လဘက န ငပါ

သည ။ သ ရ သဘ က ည သ င တန ေးမ ဘေးအတက မ က ယ

ဖပန ရသ ဘ အ ရ က ဘ ငေး အ ဘမ ဘေး အတက ပမရက ဘငေးမ န

သည ာ ခခ င ထ ဘေးရ သ ဘ မဘတက ဘ ဇယ ဘေးမ ဘေးက ရတဘ ငေး ဆ

က သည ။ ဤသ မ ဘေးဖပ ဘေးရ သဘ စ ဘ က စ ဘတမေးမ ဘေး က

တ ခ ပဖြငာ စ ည ေးထ ဘေးန င သည ၊ သ မဟ တ မမ မ စ တ စ

ဖြငာလညေး ရက ဘ ငေး သ မ ဟတ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ဝ င

ရ ဘကန င သည ာ ဝက ဆ ဒ စ ဘမ က န ာဖြငာလည ေး

ရက ဘ ငေး တ စပ စ ထဘေးန င သည ။ ည လ ဘေးရ သ ဘ

သင တန ေးမ ဘေးအ တက DIHR မ သင က ဘေးရ ေး စ ဘ က

စ ဘတမေးမ ဘေး က စ စ ည ေးပပေးလျင အဓက စ ဘလ ေးမ ဘေး ဖြငာ သ င

တန ေးတ ခ ပတင သမေး ဆည ေး သည ။ ထပတေးဖြစ သည ာ

ည ညန ေးက ေးက ဘေး စ ဘ က စ ဘတ မေး မ ဘေး၊ လငာခမ ဘေး စ သည

တ က ဝက ဆဒဖြ စ သည ာ www.humanrights.dk

ဖြငာ သဘ မျရဝပ ါ သည ။ အဆပါ ဝ က ဆဒ တင သင တန ေး

သဘေးမ ဘေးန ငာ သ င က ဘေး သ မ ဘေး သ ည ရလဘာဂ အ ငဝင ၍ သ င

တန ေး၏ အရဖခခ အခ က အလ က မ ဘေး၊ သင တန ေးရပေး သ

မ ဘေးန ငာ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၏ ဓဘတပ မ ဘေး၊ ရမ ဘ ဂ ေးန ငာ

သက ဆင ဘ စ ဘ တမေးမ ဘေး၊ အ က ေးအက ဘေး စ ဘ ရပမ ဘေးန ငာ

လငာခမ ဘေး အပါ အဝင စ ဘ က စ ဘတမေးမ ဘေး အ ဘေးလ ေးက

နငပါ သည ။ ထ ဖပ င ဝက ဆဒတ င ရ ဆေးရနေးဖခင ေး

ြ မ တစ ခ ပပေး သင တန ေးသ ဘေး မ ဘေးန ငာ သ င တန ေးရပေး သ

မ ဘေးက ထပတေးစ ဘ တမေးမ ဘေးန ငာ ဓဘတပ မ ဘေးက ထြ မ

အတ ငေးသ တ ငန င သည ။

DIHR သ ငတေ ေး website အရ ပေါ သငတေ ေး သောေးမ ောေး၏

အဖမ င

“ အနက ော င ဝင သည နေ မ စ က ော သင တေ း website က

နေ တ ငး အန သးစ တဝင နရောက က ည ရသည “

“ website သည အ သ းဝ ငဖပ း အနရး ကက း နသ ော အရော

မျ ေား အင တောေ က တ ငခြ ငးန င န ဒါ ငးလ ပ ဆခြ ငးမ ျ ေား

အတက အခပေ အလ ေ လ ပန ဆ ောငန ငန သော ေ ည း

လမး တစ ြ အခြစ သ ေးန ငသည ”

“လ ပနြောက ငြက မျ ေားန င အခ ပေ အလ ေ ဆက သ ယန င

ရေ နေ ာငတ ငလည း အသ း ခပျြ ျ ငသည “

၂၀၀၉ ြ န စ ၊ DIHR ၏ ြ ဖြ ျးမ အစ အစ ဉတ င

လအြ င အနရး အနခြ ခပျ သငတေ းမ ျ ေားန င ၂၀၀၉ ြ န စ ၊

Zambia န ငင ရ တရ ေားစ ရင နရး အြ အစ ည းမ ျ ေား သ

လက လ မး မ န ငမ ခမင တင ခြ င း သငတေ းမ ျ ေား တ င

ပ ါ ဝ ငြ သည သ ငတေ း သေားမ ျ ေား

သင က ဘေးရ ေးစ ဘ က စ ဘတမေးပ စ စ ည ေးမ ဘေးန ငာ စ ပဆက ၍

ရန ာက ဆ ေးမတခ က တစ ခမ ဘ ထစ ဘ က စ ဘတမေးမ ဘေး က

အစ အစဥလပကဆ ငကနစဥအတ ငားအ ားဖပြသ ငာပါ သည ၊

သင တန ေးအတ ငေး သ င က ဘေးရ ေး စ ဘ က စ ဘတမေးမ ဘေးက

အသ ေးမ ဖပဖြစ ခ ာပါ မ ရန ာ ငတ င လ ေးဝ အ သ ေးဖပဖြစ ရ တ ဘာ

မည မဟတရပ။ ထ ရ က ဘ ငာ မည သည ာအခ န တ င မည သ

အသ ေး ဖပမည က စ စ ဥ ထဘေး ပါ ။ ပပ ေးလျင သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး

အတက မည သည ာစဘ က စ ဘ တမေးမ ဘေး ရန သည ၊

မည သည ာအခ န တ င အ သ ေးဖပမ ည တ က သ ငတန ေးဆ ဘ

တငဆက သ မ ဘေးန ငာ စ က ဘေး ကက ရ ဖပဘထ ဘေးပ ါ ။ ဥပမ ဘ - သ င

တန ေးသဘေးမ ဘေး အ ရန ဖြငာ လ အခ ငာ အရ ေး သရ ဘ တ

စ ဘခ ပ မ ဘေး စ န န ေးမ ဘေးက ဘရြလပါ က သက ဆ င ဘ

သရ ဘ တ စ ဘခ ပဆ င ဘ အြ အစ ည ေးမ ဘေး၏ အကက ဖပ

ခ က မ ဘေး သ မဟ တ န င င ၏ သရ ဘ တ စ ဘခ ပဆ င ဘ

အြ အစ ည ေး အစ ငခ စ ဘမ ဘေး တ င စ ဘသ ဘေးအ ဖပည ာ အစ က

ဘရြန င သည ၊ သ မ ဟတ သင က ေးက ဘေးထဘေး ရသ ဘ သ က

ဆင ဘ အက ေး အက ဘေး မ ဘေး တင ဘရြ န င သည ။ သင တန ေး

အပပေး တ ငစ ဘ က စ ဘ တမေးမ ဘေး မဘ အရ ဘ ငဖခ ယရြ ဘဖ ပ

ခ က မ ဘေး၊ မတခ က မ ဘေး စ သည တ ဖြ ငာ အ သ ေး ဖပ

ထဘေး သည ာ အ ရန အ ထဘေး ဖြစ ရ န သငာ သည ။ ရန ာက တစ

ဆငာ အရန ဖြ ငာ က လသမ ဂဝက ဆဒ တင ရြ ဘဖပ ထဘ ေး

ရသ ဘ လ အခ င အကရား အချကအလကမျ ားက မည

ရ ကဖ ရနဟ က ကဏဍက ထ ည ာသငေးဖခ ငေး အဘေးဖြ ငာ သ င

တန ေးသဘေးမ ဘေးက အက ေး အက ဘေး မ ဘေးအသ ေး ဖပဖခ ငေးတ င အ

က အည ဖြစ ရစ သည ။ ဤန ည ေးအဘေးဖြ ငာ သ ငတန ေးသ ဘေး

မ ဘေးမ ဘ ရန ာ ငတ င ဆရလ ဘ ရသ ဘ အခ က အလက အသ စ

မ ဘေးအဘေး ဘ ရြန င မည ဖြစ ပပေး ပမရကဘငေးမ န ရ သ ဘ

၂

58

စ မေး ည မ ဘေး ဖမြငာတင ရပေး ဘ ရ ဘက ရပလမ ာမည ။ ဤ သ

ရသ ဘ လပရ ဆဘ ငခ က မ ဘေးအတ က သငတန ေးခ န အတ င ေး

လက ပရတ ဘာက န ပ တဘ ရအ ဘင လပရ ဆဘ ငရပေး ထဘ ေး

မ ည ဖြစ သည ။ ဤ သ အဘေးဖြ ငာ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး မ ဘ

သင တန ေးဝ က ဆ ဒက အဖပ ည ာအဝအ သ ေးဖပ ပပေး သ င

တန ေးတက ရန စ ဥ အတ ငေး အဆ ငေးမ န မ ဘေးက လယလ ယ

က က လပရဆဘ ငန ငမည ဖြစ သ ည ။

59

(ဂ) အကဖဖတ ား ပဖခငား

အဆင (၉) : အကဖဖတ ား ပဖခငားအ ား ဖပငဆငဖခငား

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး အဘေး ဖပင ဆင သည ာအခါ အကဖဖတ

ရ ည ရညရယချကအရပေါ စ ဥေးစ ဘေးဖခငေး ဖြငာ အစ ဖပပါ ။

မမ လပ မ ည ာအလပ ဟ ရတေးမ ရ ဖြငာ အက ဖြတ သ ေးသ ပ

ဖခငေး က ရေး ငေးစ ဘ အစ မဖပ လက ပါ န ငာ။ အက ဖြတ သ ေး သပ

ဖခငေး အ ဘေး မည အ ားဖပြန ငမညက ရသခ ဘရ တေးဆ လပ

ရဆဘ ငပပေး မည အ ားဖပြမညက လညေး အစ အစ ဥ တစ ခ

ထဘေး ပါ ။ ြရြ န ငလ ရ သဘ အက ဖြတ သ ေးသပဖခ ငေး

သည အခ န န ငာ ခန အ ဘေး က ဆ ေး ရ ေးရစ မည ဖြစ ပပေး မည သ

အတကမျ အက ေး မည မဟတ ရပ။ ထ ဖပ င စ ဘအပစ င

တင အသ ေးမ ဖပရ သ ဘ ြ ထ ထ စ ဘ က မ ဘေးအ ဖြစ သ ဘ

အဆ ေး သတ သဘေး လမာမည ။

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥမ ဘေး၏ အ က ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး တ င

ည ယခ က မ ဘေးစ ဘ ရလာ သ ည ။

• ၎ငေးသည သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အဘေး သ ငတန ေးပပေးဆ ေး

ဖခငေး ၊ ပပေး ရဖမ ဘက ဖခ ငေး ဟ ရသ ဘ ခ စ ဘေးခ က က ဖြစ ရပေါ

ရစ သည ။ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏ အ သ က က ဘေးန ငပပေး

၎ငေးတ သ င ယ ခ ာသည ာ အ ဘ မ ဘေးန ငာ ရန ာ င တ င မည

သည တ က လပ ရဆ ဘင မည ာ အ ရ က ဘ ငေးက စ ဥေးစ ဘေး

ရတေးဆ န အခ ငာ အလမေး လည ေး ရစ သည ။

• ၎ငေးသည သ င က ဘေး ရပေး သ မ ဘေးက သငယ ဖခငေး

ရမျဘမန ေးခ က မ ဘေးသ မည သ ရ က ဘငေးစ ဘ ရ ဘက

ခ ာသည ဆ သည ာ အခ က အ ဘေး ည န ဖပ ရန သက ာသ

သင တန ေးဆ ဘမ ဘေး မ အ သ ေးဖပခ ာ သည ာ သင က ဘေးန ည ေး

က ျ မေး က ငမမ ဘေး၊ သင က ဘေးန ည ေးပ ည ဘ၊ ရ လ ဘမည ာ

သင တန ေးမ ဘေးက ရက ဘ ငေး မန တေးတက ရစ န အ တက

အခ က အလက မ ဘေးက လညေး စ ရ ဆဘ ငေး ရစ သည ။

• ၎ငေးသည ဥေးစ ေးသ တစ ဥေးအ ဖြစ သင လပရဆ ဘ ငခ ာရ သဘ

လပရဆ ဘငခ က ၊ အစ အစ ဥ လ ဘဒ ၊ ဖြစ ပ တစ ခလ ေး

က မည သ ပ ာပေးခ ာသည ာ အရ က ဘငေး မ ဘေး က ပ ရ င

ရထဘက ပ ာ သ မ ဘေး ထ သ လည ေး သ ရစ န ငသည ။

• တစ ခါ တစ တင အက ဖြ တ သ ေးသပဖခငေး သည စ ဘရမ ေး

ပ မ ဘေး သ မဟ တ စ စ ရဆေးမ မ ဘေး အသ ငဖြ ငာ သ ငတန ေး

ရမျဘမန ေးအ ဆငာ သ ရ ဘက ခ ာ သည က ဆန ေးစ စ န

ငတနား ားမျ ား၏အရညအချငားက ကက ား ကပန င

သည ာ ပ စ တစ မ ေးလည ေး ဖြစ သ ည ။

အပငေး ၃. ၁ တ င ရဆေး ရန ေးခ ာသည ာအ တငေး အက ဖြ တ

သ ေးသပ ဖခငေး မ ဘေး သည ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥမ ဘေး၏ တ ဘဝန

ခ မန ငာ တ ဘေးဥပ ရ ဒစ ေးမေးရ ေး ဆ င ဘ အ ရဖခခ မ က အသ ေး

ဖပ န န ည ေးလမ ေးတစ သ ယ အ ဖြ စ ပ ာပေးရပေး သည ။ မမ တ

၏ အစ အစ ဥက အက ဖြ တ သ ေးသပဖခ ငေး အ ဘေးဖြ ငာ

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးန ငာ ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ၏ ဖြစ န င ရခ

ရသ ဘ ရန ာက ဆ ေး အက ေးခ စ ဘေးမ ည ာသ မ ဘေး ( အခငာ အ ရ ေး

ခ စ ဘေးခ ငာ သ မ ဘေး) အ ဘေး မမ တ က ယတင တ ဘဝန ခ ရစ ဖခ ငေး

ပင ဖြစ သည ။ ဤ သ တ ဘဝန ခ ဖခ ငေးက ကအ က တ န

ခ ဖခငားဟ ရခေါ သည ။ ပ ရင ရ ထဘက ပ ာသ မ ဘေး၊ မမ တ

အမထမ ေး သည ာ န ငင ရတ ဘ သ မ ဟတ မမ တ ၏ က ယ ပ င

စ မ ခ န ခ မမ ဘေးသ လည ေး မမ တ က ယ တင တဘဝန ခ ဖခ င ေး

ဖြစ သည ။ ထသ တဘဝန ခ ဖခ ငေး က အထက တ နခ

ဖခငားဟ ရခေါဆန ငသည ။ အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး က

စ စ ဥလပရဆ ဘင သည ာ အခါ ရ အ ဘက သ တဘဝန ခ ဖခ ငေးက

ဂရတစ ကလပ ရဆ ဘင သ ငာသည ။ အလ ငမ ဘေး ၏

ရတဘ ငေး ဆမ သည သ ငတန ေး သ ဘေးမ ဘေးန ငာ အခ ငာ အရ ေး

ခ စ ဘေးခ ငာ သ မ ဘေး အ ရပေါ တ င သ င ထဘေး မည ာ တဘဝန

မ ဘေးအဘေး အပမေး သ ဘေးန င သည ာ အရဖခ အရန မ ေး မဖြစ

ရအ ဘင ရ ဘ င က ဥ သ ငာသည ။

အဆ ငာ ၉:

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး အဘေး

ဖပငဆ ငဖခ ငေး

• မည သည တ သည အက ဖြ တ သ ေး သပ ဖခငေး၏ ည ယခ က မ ဘေးဖြ စ က သန ည ေး?

• မည သည တ က ရြ ဘထ တ န စ တဝငစ ဘေးပ ါ သန ည ေး ?

• အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေးန ည ေးလမ ေး မ ဘေးက ရ ေးခ ယပါ။

• အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေးက ဆန ေးစ စ ပပေး ရန ာက ဆက တ လပ ရဆ ဘ ငပါ ။

၂

60

သင ရန ာက ထပ လပရ ဆဘ င မည မဘ ငစ တ ငစ ား

ည အရ က ဥ ားစ ကဖ ထတဖခငား ဖြစ သည ။ ထက ာ သ

ဖပလပန င န အက ဖြတ သ ေးသ ပဖခငေး ၏ ည ယခ က ၊

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ အမ ေးအ စ ဘေး ၊ သ ငရဖပ ဘ ငေးလ န င

သည ာအ ဘ၊ ရန ာ ငတ င ရန ာက ဆက တ လပ ရဆဘ ငမ ည ာ

အ ဘ တ အ ရပေါ မ တညသည ။ အမ ဘေး အဘေးဖြ ငာ က ငတ ယ

ရလာ ရ သဘ န ယပယမ ဘေးမ ဘ -

• ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ သည ရ ေး ခ ယခ ာရ သဘ သင ယ ရ ေး

ည ယခ က မ ဘေးန ငာ ဖြစ န ငရခ ရသ ဘ ရမျ ဘမန ေးခ က

ခ မ ဘေး က ရအဘ ငဖမ ငခ ာပါ သ လဘေး?

• အစ အစ ဥ အ ဘေး မည သ ရက ဘ ငေးစ ဘ စ မ ခ န ခ ခ ာပါ

သန ည ေး ? ( သင က ဘေးဖခ ငေး၊ ရ ထဘက ပ ာပ ရ ဆဘ ငရ ေး ၊

အစ အစ ဥ ရ ေး ဆ ဖခ ငေး အစ သ ည ဖြငာ)

• အစ အစ ဥ သည ည ယထ ဘေး ရ သဘ အက ေး လ ဘ ဒမ ဘေး

ခ ာပါ သလဘေး ? ( ည ယထ ဘေးရ သဘ ဗ ဟသ တ

တေးတက လ ဘဖခငေး၊ သ ငတန ေး သဘ ေးမ ဘေးအ က ဘေး သ ရ ဘ

ထဘေး အဖမငန ငာ က ျ မေး က ငမမ ဘေး/အ ရလာ အက ငာမ ဘေး

ရဖပဘ ငေးလ လ ဘဖခ ငေးမ ဘေး အပါ အဝ င)

မ ည ယထဘေး ရသ ဘ အက ေး လဘ ဒမ ဘေးလည ေး ခ ာပါ

သလ ဘေး?

• အစ အစ ဥ သည က န က စ တ အ တက ထရ ဘကမ ခ ာ

ပါ သလဘေး ?

• မည သည ာ သ ငခန ေးစ ဘမ ဘေး သ င ယ ခ ာ သန ည ေး? ၁၇

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ၏ ရ ည အ က ေး လဘဒက ဘ ရြ ဘ

တင သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး သည ၎ငေးတ ၏ မ လရန ဘ /

အရဖခ အ ရန သ ဖပန လည ရ ဘက သဘေး ရသ ဘ အခါ ဆည ေး

ပ ေး ရလာလ ဘခ ာသည မ ဘေးက လ က ရတ အရက ဘင အထည

ရြဘန င ဖခငေး /မ ၊ ရဖပ ဘငေး လ မမ ဘေးက အခ န က ဘလဘ

သည န ငာ အမျ တည တ ာရ အဘ ငစ မေး ရဆ ဘင ထဘေးန ငမ /

မ တ အ ရပေါ က ျ န ပတ စ တဝင စ ဘေးရလာ က သည ။

က ျ န ပတ အလ ရ သဘ အရ ဖြမ ဘ ေးက န မဘ အပမ တမေး

ရေး ငေးရ သ ဘလပငန ေး မ ဟတပါ။ အက ဖြတ သ ေး သပဖခင ေး

လပရဆ ဘငမ ဖြစ န ငရ သ ဘ အ န တ ဘယမ ဘေး စ ဘ ထ မ တစ ခ

မဘ တစ ရန စ ၏ အလပလပခ ာ ရ သဘ န ာ အရ အတကန ငာ

သင တန ေးခ န ေးမ အရပေါ သ ငတန ေးသဘေးမ ဘေး၏ န စ ပခက မ

စ သည ဖြငာ လယက ရေး ငေးရ သ ဘ အခ က အလက မ ဘေးက

အဘ ရ စကလန ေးဖခငေး ပ ငဖြစ သည ။ တငေးတ ဘ န ခက ခ

ရသ ဘအ ဘမ ဘေး ဖြစ သည ာ သ င ယ ရ ေး ရမျ ဘ မန ေးခ က မ ဘေး

က ရအဘ ငဖမ ငစ ဘလပ ရဆ ဘငန င ဖ ခငေး၊ သရ ဘ ထဘေး အဖမ င

မ ဘေးရဖပဘ ငေးလ လဘ ဖခငေး စ သည တ အ ဘေး အရပေါ ယ သ ဘ

အက ဖြတ သ ဘေး မဖခငေးမ ေးလည ေး ဖြစ တတ သည ။ က ျ န ပ

တ သည ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥ အ ရပေါ ရက န ပန စ ပခက မ

က တငေးတ ဘ န သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက မ က ဘခဏဆ

သလ ရမေး ရ လာ က သည ။ ဤ သ ရမေး ဖမန ေးဖခ ငေး မဘ ရခ တတ

တညေးခ ဘရန ဘ၊ သ ငတန ေးခ န ေးမ ဆသ အ သဘေး အဖပ န

ရ ေး ဘ တ န ငာစ ပလ ဥေး ၍ ခန မ န ေး ဘတင ရက ဘငေးမ န

န ငရသ ဘလညေး အစ အစ ဥ၏ အဖခဘေး ရသ ဘ ရ ရထ ဘငာ

မ ဘေးက တငေး တဘ ဘတ င မ ရ က ဘငေးမ န မ ရ လ ဘာန ည ေး

သဘေးန ငသည ။ အစ အစ ဥန ငာ သင က ဘေး ရ ေး က ဏဍမ ဘေး

အရပေါ သ ငတန ေး သ ဘေးမ ဘေး ၏ စ တရက န ပမ အဘေး ရြ ဘဖပ

န ရတဘ ငေးဆ သည ာအခါ ၌ ပင သ င က ဘေး ရပေး သ ၏ပ ဂလက

အသ င အဖပင သ မ ဟ တ သ ငတ န ေးသည ၎ငေးတ အ တ က

ရြ ဘရဖြ ြ ယ/ ပ ငေး ပငေး ရင ြယ ဖြစ ရန သည အစ ရ သ ဘ

ရပါ ာတန သည ာ အရ သေးစ တမ ဘေး က သဘ အဘ ရ စကရလာ

က သည ။ ဤ သည မ ဘ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး အရန ဖြ ငာ

တစ စ တစခ က သငယ ရလာ လ ဘခ ာဖခငေး /မ တ အရပ ေါ

တ ဖပန အ ကက ဖပခ က မ ဘေး ရပ ေးသညန ငာ မတ ည ပါ ။ ၁ ၈

က ျ န ပတ အရန ဖြငာ သင တန ေးသဘေးမ ဘေး၏ သ ငတန ေး

အရပေါ ရက န ပန စ ပခက မအ ဆ ငာက အမန တကယ စ တ

ဝငစ ဘေး သငာပါ သည ။ သ ရ သဘ ထ အ ဘ သည တစ ခတည ေး

ရသ ဘ စ န န ေး မဖြစ သငာပါ ။ အ ရက ဘ ငေးဆ ေးမ ဘ သင တန ေး

သဘေးမ ဘေး မ သင တန ေးတင မမ တ က ယတငပါ ဝ င

လပရဆ ဘငခ ာက ဘ အရ တေးအ ရခေါ သစ မ ဘေး ယ ရဆ ဘ ငန ငခ ာ

ဖခငေး ၊ မ က က ယတ ငက ယ က အက ဖြတသ ငာ သည ။

ထ ရ က ဘငာ အဓက က ရသ ဘ သ ငယ ဖခ ငေးက လပရဆ ဘ င

န ငဖခငေး / မ က တငေး တဘန င သည ာ န ည ေးလမ ေးမ ဘေး အဘေး

က ငာသ ေး သ ငာသည ။

ထ အတက ရ က ဘငာ အက ဖြ တ သ ေးသပ သည ာ ည ယ

ခ က ဖပည ာမ န န ငာ စ တဝငစ ဘေးသညာ န ယပယမ ဘေး က

ဘရြ န တ အတက အက ဖြ တသ ေး သပဖခငေး န ည ေးလမ ေး

မ ဘေးက ရ ေး ခ ယ ဘတ င က ျ န ပတ အရန ဖြငာ န ည ေးလမ ေး

61

မ ဘေး စ ဘက ရပါ ငေးစ ည ေး န လအ ပသည။ သ င တန ေး ရပေး သ

မ ဘေးအရန ဖြ ငာ အစ အစ ဥက အရက ဘင အထည ရြ ဘ

သည ာအခါ ထင ဖမငခ က မ ဘေးက စ ရဆဘ ငေးရလာ က သည ၊

ဥပမ ဘ- သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး သည အဘရ စက က သလ ဘေး?

ရမေး ခန ေးရကဘ ငေးမ ဘေး ရမေး က သ လဘေး? သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး

မ 'အဘ ရမဍတ သ (aha)'မ ဘေး၊ ပပ ေးဖပည ာစ ရသ ဘ အ ထင ကက ေး

ြယ အဆ ငေးမ န မ ဘေး လပရ ဆဘ င ခ ာသလ ဘေး အစ သည တ

ဖြစ က သည ။ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အဖပ န အလန ရ ဆေးရနေး

ရစ ရ ေး အ တက ရန ဘမ ဘေးစ ဘ တင ပ ေး ရပါ ငေးပ ါ ဝင န င

သည ာ န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက စ ဥဆ က မဖပတ အ သ ေးဖပ ဖခင ေး

သည သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး ၏ သဖမငန ာေးလည မန ငာ

သင ယ ရ ေး တေး တက လ ဘမတ အ တက အရထ ဘက အပ ာ

ဖြစ ရစ သည ။ တစ ခ န တညေးမ ဘပင ပ ၍ န ည ေးလမ ေး

က ရသဘ အက ဖြတ သ ေး သပဖခ ငေးတစ ခက အစ အစ ဥ

အဆ ေးတ င လပ ရဆ ဘင ရလာ က သည ။ အ ရ ေး ကက ေးသ ည

မဘ လပငန ေးစ ဥန စ ပ လ ေးက စ န စ တက လပ ရဆဘ င န

ဖြစ သည ။ ထ ငဖမ ငယ ဆခ က မ ဘေးက န ည ေးလမ ေးတက

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး မ ဘေးန ငာ အ တ စ ရဆဘ ငေး ဖခ ငေး၊ မျရ ဝ

ဖခငေး ၊ န ငေးယ ဥဖခ ငေးတ ဖပ လပ န ဖ ြစ သည ။ ဤသ အ က

ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက ရပါ ငေးစ ပ သ ေး ဖခင ေး

သည အ ရက ဘ ငေးဆ ေး လ ဘ ဒမ ဘေး က ရစ န ပ ာပေးရပေး

သည ။

ထအက ဖြ တသ ေး သပဖခ ငေး က န တရဖြ န ည ေးလမ ေး န ငာ

ရ ေး ရဖြ န ည ေးလမ ေး အ က ဘေး မ က ဘခဏ ရ ေး ခ ယ သည

လည ေး သည ။ ထန စ မ ေးလ ေးတ င ရက ဘငေးက ေးမ ဘေး

သည ာအ တက သင က ဘေး သ သ င တန ေးဆ ဘမ ဘေး အရန ဖြ ငာ

မည က ာသ ရ ေး ခ ယသ ငာပါ သန ည ေး? ရ ေး ရဖြ အက ဖြ တ

သ ေးသပ ဖခငေး မ ဘေး သည အမည မ သဖပ လပ သည ာ အတ က

န တရဖြ န ည ေး ထက ပငာပငာ လငေး လငေးန ငာ အ ရ ေး ပါ ရ သ ဘ

တ ဖပန အ ကက ဖပခ က မ ဘေးက ရစ သည ။ တစ ခ န တည ေး

မဘပင န တရ ဖြ န ည ေးလမ ေးတင ရမေး ခန ေးမ ဘေးက ရသခ ဘ

ငေးလငေး ရစ ရ ေး အ တက ရမေး ဖမ န ေးခ ငာ ရသ ဘလညေး ရ ေး

ရဖြ န ည ေး တငမ ရမေး ဖမန ေးထ ဘေး ရသ ဘ အခ က မ ဘေးက

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက န ာေးမ လည န ငသည မ ဘေးလည ေး

န ငသည ။ ထ ဖပ င န တရ ဖြ အ က ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး တ င

သင တန ေးရပေးသ န ငာ သ ငတန ေးသဘေးမ ဘေး အတ တက

စ က ဘေးဝ ငေးြ ရဆေးရနေးဖခ ငေးက ဖ ပလပန ငပပေး အစ အ စ ဥ

အဘေး ပမြ ပြေး တေးတက ရ အ ဘင မည သ ဖပလပန င သ ည

အစ ရ သဘ အရ တေး အရခေါ အ သစ မ ဘေးက ြန တေးန င

သည ။ ရ ေး ရဖြန ငာ န တ ရဖြ ရပါ ငေးစ ပဖခငေးန ည ေးလမ ေး မ ဘ ေး

က အသ ေးဖပ န က ျ န ပတ မ ထပမ အကက ဖပ လပါ သည ။

DIHR ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ မ ဘေးတင မ ဘေးဖပ ဘေးရ သ ဘ

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး န ည ေးလမ ေး မ ဘေးက ရပါ ငေးစ ပ အသ ေး

ဖပရလာ သည ။ ထက ာ သ သ ေးဖခ ငေး သည အက ဖြ တ သ ည ာ

ည ယခ က မ ေး စ က ရစ န ငပပေး အစ အစ ဥ ၏

အက ေးသက ရ ဘက မ (impact)၊ လဘဒ (output)န ငာ

သဖမ ငန ာေး လည မမ ဘေး (perceptions) က ရ သခ ဘစ ဘ

န ာေးလည ရစ န င သည ။ က ည သင တန ေးမ ဘေး တင ယခ င

ရန က သ င က ဘေးခ ာ သည ာကဏဍမ ဘေးအ ရ က ဘ ငေး အ ရပေါ သ င

တန ေးသဘေးမ ဘေးအ ရန ဖြငာ ဖပန လ ည သ ေးသပ န ငရ သဘ မန က

ပငေးအခ န မ ဘေး ပါ ဝငန င သ ည ။ ဤန ည ေးလမ ေးဖြ ငာ

သင တန ေးဆ ဘ သည သ င ခန ေးစ ဘပါ အရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘ ေး

န ငာ ပ စ အခ က အလက မ ဘေးက ရက ဘက ယ န င သည ။

သင တန ေး က သတတပ တအ ဆ ေး၌ သငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး က

အပစဖ အကဖဖတ ား ပဖခငားမျ ားအ ဘေး လပရ ဆဘ င န

ရတဘ ငေးဆ ရလာ သည ။ ထ သ အ ပစ ြ အက ဖြတ သ ေးသ ပ

ဖခငေး မ ဘေးတ င တစ ပတ အ တငေး သင က ဘေးခ ာရ သ ဘ သ င ယ

ရ ေး အခ က မ ဘေး၊ သ င ယ ရ ေး ပ စ န ငာ သင က ဘေး သည ာ

အရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေးက သ ငတန ေးသဘေးမ ဘေး မ ရဆေးရနေးန င

သည ။ ထ ရန ာက တ င အြ လက ၎ငေးတ ၏ အက ဖြတ သ ေး

သပခ က မ ဘေးက သင တန ေးဝ က ဆဒ သ တ ငပ သ မ ေး

ဆည ေးန ငသည ။ သ ငတန ေး အစ အစ ဥ အတ ငေး သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး အရန ဖြငာ သင တန ေးအ ဆ ေးတင မမ တ တ ငဆ က

မ ည ာ အဖ လ ကအဆ ငားမနမျ ားက လပရဆဘ ငန င သည ။

ဤန ည ေးဖြငာ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘ ေး ခ ာ ရသ ဘ ဗဟ သ တ၊

သရ ဘထ ဘေး အဖမ င မ ဘေး န ငာ က ျ မေး က ငမမ ဘေး က တတ

က က ပ ရြဘန ငမည ဖြစ သည ။

DIHRမ က ည ဖပလပရ သ ဘသ ငတန ေးအစ အစ ဥ ရန ာ က

ဆ ေးရန တ င သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေးသည ကရားကဖဖအက

ဖဖတ ား ပဖခငားက စ ဘ က ဖြ ငာ လည ေးရကဘ ငေး၊ သင တန ေး

ဝက ဆဒ တင နင ရ သဘ အ လက ထရ ဘန စ ပ စ ဖြငာ

လည ေးရကဘ ငေး ဖြည ာစက ရဖြ က ဘေး န ငသည ။ ဤ အက

၂

62

ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး တ င သ င တန ေးသဘေးမ ဘေး မ အဆ ငာ

သတမ တရပေး န င ရသ ဘ စ ဘရ က ဘငေးစ ဘပ ဒမ ဘေးန ငာ အြ ငာ

ရမေး ခန ေးမ ဘေးပ ါ ဝငသည ။ သင တ န ေးအစ အစ ဥ ပပေး ဆ ေး သည ာ

ရန တင နတကဖဖအကဖဖတ ား ပဖခငားက လည ေး က ျ န ပ

တ လပရဆ ဘင က သည ။ ထ သ ေးသပဖခငေး တင သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေးက က ပန ငသည ာမ တ စ တ စ ဘ က အကက ေးစ ဘေး

(mega post-it notes) န စ ခ ဖ ြငာ ဖြည ာ န ရတ ဘငေး ဆ

န ငသည ။ စ ဘ က တစ ခတ င သ ငတန ေးက ဘ လအ တငေး မမ

တ သ ငယ ခ ာ သည မ ဘေးမ အ ရ ေး အကက ေး ဆ ေး အ ရ က ဘ င ေး

အ ဘမ ဘေး က ရြဘ ဖပ န န ငာ အ ဖခဘ ေး စ ဘ က တစ ခတင သ င

တန ေးသဘေးမ ဘေးမ ရန ပ သ ဖပန လ ည ရ ဘကပ ါ က သင တန ေး

၏ရန ာက ဆက တ အဖြစ လပ ရ ဆဘ ငမည ာ အ ဘမ ဘေးက

ခ ရ ေး ထဘေး န ဖြစ သည ။ တစ ခါ တစ တင သ ငတန ေးသ ဘ ေး

မ ဘေးအရန ဖြ ငာ မ မ ထ မ မ စ ဖပနကရား ားန င ပပေး ထစ ဘ တ င

သင ယ ခ ာသည ာ အန စ ခ ပ မ ဘေး၊ အ ရ က ဘငေး အ ဘမ ဘေး န ငာ

စ ပလ ဥေး ၍ မမ တ မည သ ရ ဆဘ င က မည ာအ ရ က ဘ ငေး တ

က ထည ာသ ငေးရ ေး သဘေး န ဖြစ သည ။ ထ ရန ာက ၎ ငေးစ ဘ

မ ဘေးက စ က န ြတ သမေးဆည ေးပ ပေး လျင သင တန ေးပပေးဆ ေး

ပပေး (၂) – (၃ ) လအ က ဘ၌ စ ဘရ ေးသဘေး သ မ ဘေးထ သ ရပေး ပ

န ငသည ။ တစ ခါ တစ တ င ထစ ဘန ငာ အတ သ ငတန ေး

အတ ငေးသ ငယ ခ ာ ရသ ဘ ဗ ဟ သတမ ဘေးန ငာ သ ငခန ေး

စ ဘမ ဘေး အ ဘေး အ သ ေးခ မန ငာသက ဆငရ သ ဘ ရမေး ခန ေးမ ဘေး

ပါ ဝငသည ာ အကျ ြား ကကရ ကမအကဖဖတ ား ပဖခငား

ပ စ က ပါ ထည ာသငေး ရ လာသည ။ ဤသ ဖပလပဖခ ငေးသ ည

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အ တက သင ယ ခ ာသည မ ဘေးက မည သ

အသ ေး ဖပသည က ဖပန လည သ ေးသပ န ငရ သဘ အခ ငာ

ရက ဘ ငေးတစ ခလည ေး ဖြစ ရစ သ ည ။

သင အ သ ေးဖပ သငာ သည ာ အက ဖြ တသ ေး သပဖခငေး ပ စ က ရ ေး

ခ ယရသ ဘအခါ သ ငတန ေးက ဘ လ၊ သ ငတန ေး သဘေး အရ

အတက၊ အက ဖြ တပ စ မ ဘေး က ဆန ေးစ စ ရလာလဘပပေး

ရန ာက ဆက တ လပရ ဆဘ င မဖပ လပ န ရပေး န ငသ ည ာ

အခ န တ က အမန တကယ ထ ည ာသငေးစ ဥေးစ ဘေးသ ငာသည ။

ဥပမ ဘ - (၁) – (၂ ) က သ ဘ က ဘဖမငာ ရသ ဘ DIHR ၏

က တသ ငတန ေးမ ဘေးတ င သ င တန ေးအစ အစ ဥ ၏ အစ တ

အပငေး အဖြစ အဆ ငေးမ န လပရ ဆဘ ငဖခငေးက လပရ ဆဘ င

န ငသလ အက ဥေးခ ပ ရ ေး ရဖ ြ အက ဖြတ သ ေး သပဖခင ေး

န ည ေး မ ဘေးက လညေး လပရဆ ဘင န ငသည ။ သ ငတန ေးအ စ

အစ ဥတစ ခလ ေး၌ အထက တင ရ ြဘဖပခ ာပပေး ရ သ ဘ မတစ တ

ရလာက ငာခန ေး လပ ရ ဆဘ ငခ က မ ရမေး ခန ေးမ ဘေးန ငာ ရပါ ငေး

စ ပ လပရဆဘ ငဖခငေး ၊ ရ ရ ဖပဘ ငေး န ငရသ ဘ က ဘေးခ ပမ ဘေးမ

စ ဘရ က ဘငေးမ ဘေးက သမေး ဆည ေးဖ ခငေး၊ သင တန ေးအစ အစ ဥ

တေးတက မအ တက သ င တန ေး သဘေးမ ဘေး ထ မ အကက ဖပ

ခ က မ ဘေး /မ တ က ထပတေးရမ ေးဖမန ေးဖခငေးန ငာ အဆ ေးတ င

မမ ထ မမ စ ဘရ ေး သ ဘေးဖခငေး ရလာ က ငာခန ေးက လပရဆဘ င

န ငသည ။

သင တန ေးပ တသမေး ဖခငေး လပရ ဆ ဘငခ က မ ဘေး တ င လက

အက ဖြတပ စ မ ဘေး၏ လပ ရဆ ဘငခ က အ ရသေးစ တ အ

တက အခန ေး (၄) လပ ဘ ေးလပ ရဆ ဘင ခ က မ ဘေးက

ည ညန ေးအပပ ါ သည ။

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး လပငန ေးစ ဥတင မရမျ ဘလ ငာထ ဘေး

ရသ ဘ အန တ ဘယမ ဘေး က ရ ဘကန ငရခ သည က သတ ဖပ

ပါ ။ သငလ အပရ သ ဘ အရ ဖြမ ဘေး က န မ နကနက

ကမားခ နားမျ ားကမားရန လအပပပေး လဘရ သ ဘ အကဖဖမျ ားက

မည ဆနားစစကလ လ မညက လည ေး န ာေးလည ထ ဘေး န

လအပ သည ။ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး အ ဘေး င က ား ည

အပ ငားတစခစ က အကဖဖတ ား ပကပားရန အဆင ၁ မ

၅ အထ တမ တရန ရတ ဘငေး ဆပါ ။ ထသ ဖပလပ ဖခင ေး

သည မည သည ာသ င က ဘေးရ ေး အပငေးက အရက ဘငေး ဆ ေး

လပရဆ ဘငခ ာ သည က ဖပန င သ ည ာ အသ ေး ဝင ရသ ဘ အည န ေး

တစ ခဖြစ သည ။ ၎ငေး အည န ေး သည ရန ာ င လ ဘမည ာ

သင တန ေးမ ဘေးအ တက မည သ ည ာသင က ဘေးရ ေး အပငေး က

ဥေးစ ဘေးရပေး သငာ သည က ဆ ေးဖြ တ န အက အည ဖြစ ရစ ပပေး

လျင မည သည ာ သင တန ေးဆ ဘ / တငဆက သ က အလ ဘေး

အလ ဘ စ ဘ ရ ေး ခ ယ သငာ သည ာ က ဆ ေးဖြတန င န အ က

အည ဖြစ ရစ သည ။ သ င က ဘေးရ ေးက ဏဍမ ဘေးန ငာ သ င က ဘေး

ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေး တေးတက ရ အဘ ငလပ ရဆ ဘင ဘတ င

သင၏ အက အည လ အပမ ည ာ သ ငတန ေးဆ ဘ/ တ ငဆ က

သ မ ဘေးက သ ပပေး က ည ရပေး န င သည ။ သ ရသ ဘ ယခ ငက

မတသ ဘေးခ ာသည ာ အတ ငေး အဆပါ အည န ေးသည လ ကက က

မ ဘေးရသ ဘ သ ငတန ေး ဆ ဘက သဘ ည ညန ေးဖခ ငေးဖြ စ

သည ။ ရပ ငက ာသ ရြ ဘရ ဖြန ငဖ ခငေး၊ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး

63

က ယစ ဘရန ာ ရဖပ ဘဖခ ငေးတ ရ က ဘငာ လ ကက က မ ဘ ေး

ဖခငေး လည ေး ဖြစ န င သည ။ သင တန ေးသဘေးမ ဘေးအ ဘေး ' စ က ဘေး

ခ မ ဘေး' ရဖပဘဖခငေးန ငာ လ အ ခငာအ ရ ေး အစ အစ ဥတ င

အရ ေး ပါ ရ သ ဘ ခက ခ သညာအ ဖ မငမ ဘေးအ ဘေး ြလ ယနင

ရသ ဘလည ေး ထသ အတက အခ ဖ ြစ န ငမည ာ ရဆေး ရန ေးဖခင ေး

အရ ေး က ရ ဘ င ဘေး သဘေး သ ည လညေး ဖြစ န ငသည ။

အဖခ ဘေးတစ ြက တင အဆ ငာန ည ေး ရပေး ထဘေး ရသ ဘ သ င

က ဘေးရ ေး အပငေးမ ဘေး သ ငတန ေး ဆ ဘက သင တန ေးသ ဘေး

မ ဘေးမ မန စ သက ဖခငေးဖြစ ရန န ငသက ာ သ ၎ငေး တ ၏

ရန ာက ခ အ ည အခ ငေးက မယ က ည ဖခငေးမ ေး လည ေး ဖြစ

န ငသည ။ သ မဟ တ သ ငခန ေးစ ဘတစ ခ၏ အဆ ငာနည ေး

ဖခငေးအ ရ က ဘငေးမ ဘ အ ဖခဘေး တငဆက သ မ ဘေးမ ထ

သငခ န ေးစ ဘက မ ဘေးယ ငေးစ ဘဖြ ငာ ကက တင တင ဖပသ ဘေးမ

ဖခငေးရ က ဘ ငာလညေး ဖြစ န ငသည ။ ထ ဖပင ယခင သင တန ေး

ခ န က ရန ာက က ပပေး ဆ ေးပပေး သ ငတန ေးခ န အသစ က ဖပ န

စ ရသဘ အခါ အ ဘေးလပ ခ န မ ယ ခ ာ သည ာအ တက သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး အရန ဖြငာ သ ငယ န ပငပန ေးလန ေးရနဖခငေး မ ေး

လည ေးဖြစ န ငသည ။ ထန ည ေး တ စ ဘ တစ ရန တ ဘ သ ငတန ေး

ခ န ၊ သငတန ေးဖပလပ ရသ ဘ သတ ငေး ပတရန စ သည ဖြ ငာ

လမေးမ ေးန ငရ သဘ အခ က မ ဘေးစ ဘ ပါ သည ။ ထ အတ က

ရ က ဘ ငာ လ ဘဒမ ဘေးက အဓပပါ ယြငာဆ ရ သဘ အခါ သ င

တန ေးက ပ ာပေးသ တစ ဥေး အ ရန ဖြ ငာ သ င၏ ရစ ဘ ငာ က ည ာ

အက ခတဖခ ငေးမ ဘေးက လညေး က ေးက ဘေး သ ငာသည ။ န ည ေး

လမေး စ အသ ေး ဖပပပေး လ ဘရ သ ဘ အခ က အ လက မ ဘေး

အဘေး လ ေးက အ သ ေးဖပ သငာပါ သည ။ ထ ရန ာက သ ငာအ ရန

ဖြငာ သင တန ေးဆ ဘမ ဘေး အ ဘေး တ ဖပန အ ကက ဖပခ က မ ဘေး

ရပေး ရသ ဘ အခါ ဤ လဘ ဒမ ဘေးက ထည ာသငေးရ ဆေးရနေး န

သတခ ပသ ငာပါ သည ။

အြငာ ရမေး ခန ေးမ ဘေး အဖြစ ' ငတနားအစ အစဥ/ ကမ ဂျ ား

တစခစ အတ ငား ငယ ရရ ခ ညမျ ားမ မည ည အရ

မျ ား ည အကရားအပါဆ ားဖဖစ နညား' န ငာ 'ဤအရ ည

င အတ က မည အဓ ပပါယရ နညား' စ သည တ သ ည

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး က မ အရ ေးပ ါ ဆ ေးရသ ဘ သ ငယ ရ ေး

အခ က မ ဘေး အရ က ဘ ငေး ၊ ငေးလငေး တင ဆက ခ ာရ သ ဘ

အရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေးက မည မျ န ာေးလည သ ရ ဘရပါ က

ခ ာသည က သ ငာအ ဘေး အ ကက ဉဘ ဏရပေး န ငမည ဖြစ သည ။

သင တန ေးအစ အစ ဥ၏ အသပ ည ဘ၊ တန ြေးထ ဘေးမ န ငာ

က ျ မေး က ငမ ရရထဘ ငာမ ဘေး အဘေး သငတန ေး သဘေးမ ဘေး မ

မည မျအထ ည ညန ေးန င သည က လညေး ဖပသန င ရပ လ မာ

မည ။ ' င၏ကနရပ ဖပနလည ကရ ကရ က အခါ

ငယ ခ ညမျ ားမ မည ညက ဆကလက ကလ လ

မညနညား' ဆသည ာရမေး ခန ေးသည သငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏

တန ြေးထဘေးမ မ ဘေးန ငာ က ျ မေး က င မမ ဘေးအရ က ဘ ငေး၊ ၎ငေး တ

မည သ ဖပလပမည တ က ရဖပ ဘဖပ ရပေး န ငမည ဖြစ သည ။

န တရဖြ အက ဖြတ သ ေးသပ ဖခငေး တင သ ငတန ေး သဘေးမ ဘ ေး

ထ မ လဘ ရ သဘ တ ဖပန အကက ဖ ပခ က မ ဘေးက သတကက ေး

စ ဘထဘေးပပေး က ငတ ယပါ။ အ ရ က ဘငေးမ ဘ န ာေးလည မလ န င

သည ာ မ လအ ရဖခခ တစ ခ ဖြစ သ ဘေး န ငပါ သည ။ သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး ရဖပ ဘသည က ရ သ ခ ဘစ ဘန ာေးရ ထဘ ငပပေး လျ င

ရဖပဘ ဆရန စ ဥ တင လည ေး က ဘေး ဝငဖြတဖခ ငေးန ငာ အက

ဖြတ သ ေး သပဖခငေး မ ဘေး မဖပလပ သငာပါ ။ ငေး လငေး ရသခ ဘ

ရစ ရ ေး အ တကသ ဘ ရမေး ခန ေးမ ဘေးရမေးပ ါ ။ ရဖြ က ဘေးမ

တစ ခစ အတက ရက ေးဇ ေးတ င စ က ဘေးရဖပ ဘပါ ။ သ ရ သ ဘ

သင တန ေးအစ အစ ဥ သ မ ဟတ သငာကယ သ ငအ တ က

က ဘက ယ သည ာသ ရ ဘဖြ ငာ ငေးလငေး ဖခငေးမ ေး မလ ပ

ပါ န ငာ။ ဤအ ဘမ ဘေး သည သ င တန ေးသဘေးမ ဘေး၏ ထငဖမ င

ယ ဆခ က မ ဘေး သ ဘ ဖြစ က ပပေး ၎ငေးတ က ယ တင ပငာပ ငာ

လငေးလ ငေး ထတ ရြဘခ ငာ ပါ သည ။ သ င၏ န ည ေးလမ ေး

မ ဘေးန ငာအစ အစ ဥမ ဘေးက တေးတ က ရစ န အလ ငါ ရသခ ဘ

စ ဘ န ာေးရထ ဘင ဖခငေး သည သ ဘ သင ယ န အရက ဘငေး ဆ ေး

န ည ေးလမ ေးဖြစ သည ။

အထ ေး သဖြငာ ရ ေး ရ ဖြအက ဖြ တဖ ခငေးမ ဘေးသ ဘမက န တရ ဖြ

အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး တင လည ေး သင ရမေး ဖမန ေး မည ာ

ရမေး ခန ေးမ ဘေး၏ အရ အတက က က န သတ န အပ မ

ကက ေးပ မေး မ ည ဖြစ သည ။ 'လ လမယမယ' ရမေး ခန ေးမ ဘေး

မရမေးပါ န ငာ။ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏ အခ န န ငာ သင၏

အခ န န စ ခလ ေးက လစ ဟငေး ရစ မ ည ဖြစ သည ။ သင တန ေး

သဘေးမ ဘေး အရန ဖြငာ အက ခတ ဖခငေးပ စ ရမေး ခန ေးမ ဘေးတ င

ပငေးရ ငလ ဘတ တပပေး ရဖြဆမ က ပ ဆငေးဖခ ငေး မ ေး၊

အရပေါ ယ ရဖြ ဆဖခ ငေး မ ေးမ ဘေး ဖပ လပလဘန င သည ။ ထ ဖပ င

သငာ အတက လည ေး ထအ ရဖ ြမ ဘေး၏ အဓပပါ ယက

၂

64

အက ဖြတ ဆန ေးစ စ ဘတင အခ န မ ဘေးစ ဘ က ဘဖမ ငာ ရစ မ ည

ဖြစ သည ။

ဤအပ ငေးအစ တ င မတ သဘေးခ ာ သည ာအ တငေး အက ဖြ တ

သ ေးသပ ဖခငေး မ ဘ အ ားဖပြရနန င လ အပ ညမျ ားအကပေါ

ကန ကဆကတ လပကဆ ငရန ဖ ြစ သည ။ ထ အက ဖြ တ

သ ေးသပ ဖခငေး ပ စ မ ဘေးက ဖြည ာစ က ဖခငေးဖြငာ သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး အရန ဖြငာ သင တန ေးပ တသမေးဖခ ငေး၊ သ ငတန ေး

ပပေး ရဖမ ဘက သ ဘေးဖခငေးန ငာ ၎ငေးတ အသ က န ာေးရ ထဘ ငရပ ေး

သည ဟ သည ာ ခ စ ဘေးခ က မ ေးက ရစ သည ။ ထသ ဖပ

လပဖခငေးဖြ ငာ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏ တ ဖပန အကက ဖပခ က

မ ဘေးက အရလေး အန က ထ ဘေး စ ဥ ေးစ ဘေး ရ က ဘ ငေး ည န ဖပရန

သည ။ အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘ တစ ဥေးအ ရန ဖြငာ တ ဖပန အက က

ဖပခ က မ ဘေး ထ မ မည သည တ က သင ယ နင သည ၊ ရန ာ င

လဘမည ာ အစ အစ ဥ အ ဘေး တေးတ က ရအ ဘင မည သ ဖပ လ ပ

န ငသည တ က စ ဥေးစ ဘေးပ ါ ။ မ မလပငန ေး အြ သ အ စ

အစ ဥ၏ ခခ င အက ဖြတ သ ေး သပ ခ က က ရပေး ပ မ ည

ဖြစ ပပေး သ ငတန ေး သဘေး တစ ဥေးခ င ေးစ ၏ အက ဖြတ သ ေး သပ

ခ က မ ဘေးက က ဏဍအလက သ င က ဘေး ရသ ဘ သ ငတန ေး

ဆ ဘမ ဘေးထ သ ရပေး ပ မ ည ဖြ စ သည ။ အစ အစ ဥမ ဘ ေး

တေးတက ရစ န လ ဘဒမ ဘေးက သင၏ အြ အစ ည ေး

အတ ငေး မျရဝပ ါ ၊ ဥပမ ဘ - အဖခ ဘေးရ သဘ အစ အစ ဥ မန ရန

ဂ ဘမ ဘေး ၊ အဓက က ရသ ဘ သ င တန ေးဆ ဘ / သင က ဘေး သ

မ ဘေးန ငာ သင တန ေးအပပေး ရ ဆေးရန ေးဖခငေး မ ဘေး က လပရဆ ဘ င

ပါ ။ ထ ဖပင ပ ရ ငရထ ဘက ပ ာသ မ ဘေး သ မဟ တ အလ င

မ ဘေးသ တ ဖပန အကက ဖပခ က မ ဘေး မည သ ရပေး မ ည က

စ ဥေးစ ဘေးပ ါ ။ သ ဘတ င ၎ငေးတ သ ည စ ဘဖြငာရ ေး သဘေးထ ဘ ေး

ရသ ဘအစ ငခ စ ဘမ ဘေးက ပမ န စ သက က သည က အမ တ

ပါ ။ အစ ငခ စ ဘအစ ပ ငေးတ င ရ ေး ရဖြ အက ဖြတ သ ေး သပ

ဖခငေး ၏ လဘ ဒမ ဘေးက မေး ရမဘ ငေး ထေးဖပလ က အဆ ေးသ တ

တင ရ လာက ငာခန ေးမ ဘေးက ရ န ာက ဆက တ မ ဘေး အဖြစ

က စ က စ လစ လစ ဖြစ ရအဘင ရ သခ ဘရ ေး သဘေးပ ါ ။

DIHR တ င က ည သင တန ေး မ ဘေးအဆ ေး ၌ အက ဖြတ

သ ေးသပ ဖခငေး အစ ငခ စ ဘမ ဘေးက ပမ ညလ ဘေးရ အဘ င ရ ေး

သဘေး ရလာ သည ။ ၎ငေး တ တ င သင တန ေးပပေး ရ ေး ရဖြ အ က

ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး လ ဘဒမ ဘေး ၊ က ပ၍ ရ သဘ မတစ တ

ရလာက ငာခန ေးမ ဘေး၊ မန က ပငေး သ င က ဘေး သည ာ အခ န မ ဘေးမ

အရထ ရထ ထငဖမ င ယ ဆခ က မ ဘေး၊ အပစ ြ အက ဖြ တ

သ ေးသပ ဖခငေး မ ဘေး၊ အဆ ငေးမ န မ ဘေးန ငာ သင က ဘေး သ မ ဘေး မ

သင တန ေးက ဘလ တရလျ ဘက ရစ ဘငာ က ည ာ အက ဖြ တဖခ ငေး

မ ဘေး ပါ ဝငသည ။ အစ ငခ စ ဘ က အလ ငမ ဘေး ထ သ

တင သငေးပပေး လျင ရန ာင အလ ဘေး တ အစ အစ ဥမ ေး ဖပလပ

ဘတ င ဖပန လည အ သ ေးဝ ငန င န အတက အဖခ ဘေးရ သ ဘ

အစ အစ ဥမ တတမေးမ ဘေးန ငာအ တ သမေးဆည ေး ထ ဘေး ပါ ။

လဘ ဒမ ဘေးက အဖခ ဘေးရ သ ဘအ စ အစ ဥမန ရန ဂ ဘမ ဘေး သ

သင တန ေးအပပေး ရဆေးရနေးဖခ ငေးက ဏဍတငမျ ရဝပပေး သင တန ေး

ဆ ဘတစ ဥေးခ ငေးထ သ လည ေး မျ ရဝပါ ။ သ ငတန ေးတမ ဘ ေး

အတကမ ရ ရဖပဘ ငေးန င ရသ ဘ က ဘေးခ ပမ ဘေးန ငာ မတစ တ

ရလာက ငာခန ေးမ ဘေးမ တ ဖပန အက က ဖပခ က မ ဘေးက အက

ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး အ တက မတ တမေးဓ ဘတပ မ ဘေး အဖြစ

သမေးဆည ေးပပေး ရ ေး ရဖြ အက ဖြ တသ ေး သပဖခငေး လဘ ဒ

တမ ဘေးန ငာ အတ အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘ သ မ ဟ တ သင က ဘေး

သ မ ဘေး ထ မ ရသ ဘ စ ဘ တစ မ က န ာ ခန ရ ေး သ ဘေးထဘ ေး

သည ာ အဓက အခ က မ ဘေးက စ ရဆဘ ငေးလ က မ တတမေး

တစ ခအဖြစ သမေးဆည ေး ပ ါ ။ ထ ရန ာက တ င လဘ ဒမ ဘ ေး

က အဖခဘေး ရသ ဘလပ ရြဘက င ြက မ ဘေးန ငာ ဖြစ န ငရခ

ရသ ဘ ပ ရ ငပ ာပေးရပေးသ မ ဘေး ထ သ မျရဝပ ါ ။

၂.၁ င က ားကရားကဏဍတစခက စ စဥဖခငား

သငာ အရန ဖြ ငာ ပ၍ ကက ေးမ ဘေးက ယ ဖပန ရသ ဘ ပည ဘရ ေး အစ

အစ ဥတစ ခ၏ သ ငတန ေး အစ အ စ ဥတစ ခလ ေးက တ ဘဝန

ယ စစ ဥ ဖခငေး မ ေးမ ဟတ အစ တ အပငေးတစ ခ အဖြစ

သင က ဘေးရ ေးက ဏဍတစ ခက စ စ ဥ ရသ ဘ အခါ ထက ဏဍ

အဘေး မည သ စ စ ဥ မ ည ဟ ရသ ဘ လမေး ည န ခ က တစ ခက

ဘရြ လမ ာမည ဖြစ သည ။ သ ရ သဘ င က ားကရားကဏဍ

တစခက စ စဥရဖခငား ည ငတနားအစ အစဥ တစခလ ား

က စ စဥရ ည အဆင မျ ားန င အတ တ ဖဖစ ညက

မတသ ဘေးသ ငာပါ သည ။ က ဘဖခ ဘေးခ က မဘ သင က ဘေးရ ေး

က ဏဍတစ ခစ ၌ သင က ဘေး သ တ စ ဥေး အရန ဖြ ငာ သင တန ေး

တစ ခလ ေး အရပ ေါ အက ဖြတဆ န ေးစ စ ခ က အဖပည ာ လပ

ရဆဘ င န မလအပ ဖခငေး ပင ဖြစ သည ။ သ ဘတ င အစ

အစ ဥမန ရန ဂ ဘမ ဘေးထ မ သ တ ငေးအခ က အ လက မ ဘေးစ ဘ

နငမည သ မ ဟတ ၎ငေး တ န ငာ စ က ဘေးစ ဖမည ရဖပ ဘ ဆ

ဖခငေးဖြ ငာလညေး အခ က အ လက မ ဘေး န င မည ဖြစ သည ။

65

သင က ဘေးရ ေးက ဏဍတစ ခက ဖပ ငဆင ဘတ င ဤအခန ေး

အစ ၌ ရြဘ ဖပခ ာရ သဘ လ အခ ငာအ ရ ေး ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ

အတက စ စ ရဆေး မည ာ စ ဘ ငေး ရမေး ခန ေးမ ဘေး၏

အရဖြမ ဘေးက အစ အစ ဥမန ရ န ဂ ဘထ မ ရ အဘ င

လပရဆ ဘငပါ ။ သ မ သဘ သ င၏ အစ အစ ဥ ဖပင ဆင ဖခင ေး

မပပေး ဆ ေးမတင သင တန ေးသ ဘေး မ ဘေးစ ဘ ငေး၊ သ င ယ ရ ေး

ည ယခ က မ ဘေး ၊ သင၏ အစ အ စ ဉသည သင တန ေးသဘ ေး

မ ဘေး အတက မည သ ပ ာပေး န င သည ဆ သည ာ အခ က

အလက မ ဘေး ၊ အ က မေး ြ ဥေး အစ အစ ဥတ က ပါ မည

ဖြစ သည ။ သ ငဖပင ဆင မ ည ာ သင က ဘေးရ ေးက ဏဍ ၏

ည ယခ က မ ဘေး၊ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၏ ရန ာ က ခ အရ ဖခ

အရန တ အဖပ င အ ဆပါ အခ က မ ဘေးသည သ ငတန ေး

မန ရန ဂ ဘန ငာ မည သ ဆက စ ပ မ ရန သည တ က ရ ဆေးရန ေး

ပါ ။ သင သည က ျ မေး က ငပည ဘ ငတစ ဥေးဖြစ ပပေး ဘ သ ဘ

ပ ဆင ဘ အ ရသေး စ တ ဗဟ သ တမ ဘေး သည သ ငာထ တင

ရန လမာမည ဖြစ သည ။ သင တ န ေးအတငေး သ င အသ ေး ဖပ

မည ာ သင က ဘေးဖခ ငေးန ည ေးလမ ေး မ ဘေးက ပါ ရဆေးရနေးပ ါ ။

ဖြစ န ငပါ က ထသင က ဘေးဖခ ငေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေးမ မည သည

တ က သ င က ဘေး ရ ေး မတ ငမန ငာ သင က ဘေး ရန စ ဥအ တင ေး

အသ ေး ဖပ န ရမျဘ လငာ ထဘေး သ ည ာအရ က ဘငေး ၊ သ ငတန ေး

ခန ေးမ ၌ မည သည ာသငရ ထဘက က ပစ စညေးမ ဘေး ပ ာပေးရပေး

ထဘေးသည ာ အ ရ က ဘ ငေး တ က ပါ ထည ာသ ငေးရဆေး ရန ေးပ ါ ။

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးထ သ မည သ ရ သဘ သင က ဘေး ရ ေး

ပစ စညေးမ ဘေး ရဝမျထဘေး သည ၊ သငာ အရန ဖြ ငာ မည သ

ပ ာပေးရပေး န ငသည ၊ မည သည ာန ည ေးလမ ေးဖြငာ အစ အစ ဥ က

အက ဖြတမည တ က ပါ စ စမေး ရမေး ဖမန ေးထဘေးပ ါ ။ အသ ေးဖပ

န စ စ ဥထဘေးသညာ အက ဖြတ သ ေးသပ ဖခငေး သည သ င ၏

သင က ဘေးရ ေးက ဏဍက ရန ာင တ င တေး တက ရက ဘငမန

ရစ န လ ရလ ဘက မ ၊ မ တ က ဆ ေးဖြတ ထဘေးပ ါ ၊

သ မဟ တ သငာက ယတ င သင တန ေးခ န အတငေး အ က

ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး အင ယစဘေး က ထည ာသငေးန င ဖခငေး ၊

မ က အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘ န ငာ တငပ ငပါ ။ ဤ ရန ာက ခ

အရဖခ အ ရန ဆန ေးစ စ ရလာလ ဘဖခင ေးက အသ ေး ဖပ လ က

အစ အစ ဥ ဒ ဇငေး အဆ ငာ (၅ ) န ငာ (၆ )မ ဘေး အတငေး သင ၏

သင က ဘေးရ ေးက ဏဍန ငာ ရမေး ခန ေးမ ဘေးက ရအဘက ရြဘ ဖပပ ါ

ဇယ ဘေးအ တငေး ဖပ ငဆ ငန င သ ည -

င က ားကရားကဏဍတစခဖပငဆငဖခငားအတ က ကမားခ နား

လမားည နမျ ား

၁။ အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘထ မ အစ အစ ဥ ရန ာက ခ ဆက စ ပ

ဖခငေး ဘ၊ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး၏ ရန ာက ခ အ ရဖခ အရန /

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး စ ဘ ငေး၊ သ င ယ ရ ေး ည ယခ က

မ ဘေး စ သည ဖြငာ ရန ာက ခ အရ ဖခအရန ဆန ေးစ စ ခ က က

ရတဘ ငေး ယ ပါ၊ (ပ စ အတက ရန ာက ဆက တ ၃

က က ည ာပါ )။

၂။ သင က ဘေး ရ ေး ည ယခ က မ ဘေးက သတမ တပါ ။

၃ ။ သင၏ သင က ဘေးရ ေး အပ ငေး အ တက ရခါ ငေးစ ဥခ မ ဘေးန ငာ

အဓက သ ငယ ရ ေး အခ က မ ဘေး ( အမ ဘေးဆ ေး ၇ ခ)က

စ ဘ ငေးဖပစ ပါ ။

၄။ သင ယ သ မ ဘေး၏ ဆ ငဖခင ရ တေးရခေါန ငစ မေးက အ ရဖခ

တညလ က ရခါ ငေးစ ဥခ မ ဘေးန ငာ သငယ ရ ေး အခ က

မ ဘေး အစ အစ ဥက ဆ ေးဖြ တပါ ။ ( အဆ ငာ ၅ န ငာ အပင ေး

၁. ၄ က က ည ာပါ )

၅ ။ သင က ဘေး ရ ေး က ဏဍအ တက အရ ထဘက အပ ာဖပ ရ သဘ

သင က ဘေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေး၊ လ ပ ဘေးလပ ရ ဆဘ ငခ က

မ ဘေးန ငာ သ ငရ ထဘက က မ ဘ ေးက ရ ေး ခ ယပါ၊

အမ ေးအစ ဘေး စ လ ငရ အ ဘင ရ ေး ခ ယပါ ။ (အ ဆငာ ၆ န ငာ

အခန ေး ၄ လပရဆဘ ငခ က မ ဘေး က က ည ာပါ )

၆ ။ သင က ဘေးရ ေးက ဏဍက အခ န ဇယဘေးမ က မေး န ငာအ တ

အ က မေး ြ ဥေးဖပ ငဆ ငပါ ။ ( အဆ ငာ ၅ န ငာ ရန ာ က

ဆက တ ၅ - သ င က ဘေး ရ ေး က ဏဍအစ အစ ဥ တ င

က ည ာပါ )

၇။ သင က ဘေးရ ေး အပ ငေး၏ အပ ငေးတစ ခ ခ ငေး စ အ ရသ ေး

စ တအခ က မ ဘေး က မတစ မ ဘေး၊ လက ရ ေး မ မ ဘေးဖြ ငာ

တေးတက ရ အဘ ငလပ ရဆ ဘငပါ ။

၈။ သ င က ဘေး ရ ေး က ဏဍ အစ အစ ဥက ရဝြန ပငေးဖခ ဘေး န င

စ မေး စ ဘဖြငာ အရ သ အခ ဘ ဖပန လန က ည ာရပါ ၊ သ င

က ဘေးခ န လ လ ရ လဘက ရ လဘက သတမ တခ ာပါ သ

လဘေး? န ည ေးလမ ေး မ ဘေးက သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အ ဘေး

ဝန မပ ရစ ရဖပဘ ငေး လ အ သ ေးဖ ပ ခ ာပါ သလ ဘေး? ယ တတ

က က ငေးလငေးခ ာပါ သလဘေး ?

၂

66

၉ ။ သ ငရထ ဘက က မ ဘေး၊ လပ ဘေးရဆ ဘင က ခ က မ ဘေး

အတက သ ငရ ထဘက က ပစ စည ေးမ ဘေး န ငာ အဖခဘေး

ပစ စညေးမ ဘေး က စ ရဆဘငေး ဖပင ဆင ထတ ရပေး ခ ာပါ

သလ ဘေး?

သင က ဘေးရ ေး သ ငခန ေးစ ဘက ဖပငဆင ရ သဘ အခါ ခခ င

န ယပယ (၃ ) ခ အဖြ စ (က ) န ဒါ န ေးန ငာအြငာ၊ (ခ)

အရ က ဘ ငေးအ ဘန ငာ ပါ ဝငသည မ ဘေး၊ (ဂ) န ဂ ေးန ငာ အပ တ

တ က အဆငာ (၅ ) တင မတဆက ခ ာ ရသ ဘ

အစ အစ ဥ တစ ခလ ေး က ဖပင ဆ ငသည ာနည ေးလမ ေး အတ ငေး

သတမ တ ရဆဘ င က သ ငာ သ ည ။ သင က ဘေးရ ေး အပ ငေး

တစ ခက လက ရတတ င မည သ ဖပ ငဆငမည ၊ အခ ငေး

အက ငေး န ငာ လမေး ည န မမ ဘေး အဘေး မည သ လပရ ဆဘ ငမ ည

တ က လ ရဆဘမန ည ေးန ဿ ယ အဖြစ အပငေး (၃)တ င

က ည ာရန င သည ။

န ယပယ (၃) ခြ စ ထဘေးပ က ' ဆက သယ ရ ေး ငါ ေး' အဖြစ

တစ ခါ တစ တင ပ ရြ ဘရ လာ က သည ။ ငါ ေး၏ ရ သေးသ ယ

ရသ ဘရခါ ငေးပ ငေးက န ဒါ န ေးအ ဖြစ သတ မ တလ က ငါ ေး က ယ

ထည သည အရ က ဘ ငေးအ ဘန ငာ ပါ ဝငသ ည ာ အ ဘမ ဘေးက

က ယစ ဘေးဖပပပေး ရ သေးသ ယသည ာ ငါ ေး အပမေး ပ ငေးသည န ဂ ေး

န ငာ အပတ သရ ဘ ဖြစ သည ။

သင က ဘေးရ ေး အပ ငေး၏ န ဒါ န ေးသ ည တရတ ဘငေး သငာ ရသ ဘ

လည ေး သ င က ဘေးမ ည ာ ရခါ ငေးစ ဥ အတက လ ရဆ ဘမန ငာ

စ တပါဝငစ ဘေးမ တ က ြန တေးရ ပေး သငာ သည ။ သ င က ဘ ေး

ရ ေး ည ယခ က မ ဘေးက မတ ဆက ပပေး လျင အစ အစ ဥ

တစ ခလ ေး က သဘမက ရမဘ ဂ ေး ည ယခ က မ ဘေးန ငာ မည

သ ဆက စ ပန ငရခ သည တ က ပ ါ ထည ာသငေး သ ငာ သည ။

န ဒါ န ေးသည သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အတက လကလ ကက ဆမ

န ငာ ၎ ငေးတ အဘေး ရန ဘရပေး သည ဟ ခ စ ဘေး ရစ ရ သ ဘ သ င

ယ ရ ေး မ ေးခ စ ဘေး ရစ သည ာ လ ခခ ရသ ဘ ဝန ေးက ငရက ဘငေး

တစ ခ အဖြစ ြန တေးရပေး သငာ သ ည ။ သင၏ ဥပမ ဘ တစ ခ၊

ဖြစ ပ တစ ခ၊ တင ဆက မတစ ခ၊ သင က ဘေးမ ည ာ ရခါ ငေးစ ဥ

န ငာ စ ပလ ဥေးမ ရ သဘ သ င၏အ လပအရ တ အကက ၊ ည

ည န ေး က ေးက ဘေး မ တစ ခ သ မဟ တ ရမေး ခန ေးတ စ ခဖြငာ အစ

ဖပလျင ရက ဘ ငေးမ န ပါ သည ။ သ င က ဘေးမ ည ာ ရခါ ငေးစ ဥန ငာ

ပတသက ၍ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏ အရတ အကက ၊ ၎ငေး

တ ၏ ရမျ ဘလငာခ က န ငာ စ ေး မ မ မ ဘေးက လညေး ရမေး ဖမန ေးပ ါ ။

သင တန ေးအစ တ င သ င၏ သ င က ဘေးဖခငေး အ ရတ အ ကက

မ ဖခငေး ၊ ဘသ ဘ ပဆ င ဘ ဆ က စ ပ ရမေး ခန ေးမ ဘေး အရပေါ

မသသည က ကက ရ တဘ ငေးပ န ထ ဘ ေး ဖခငေးဖြငာ အစ ဖပ ဖခငေး မ ေး

က ရ ဘင က ဥပါ ။ ထသ ဖပလပ ဖခငေးသည တန ည ေး အဘ ေး

ဖြငာ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ဘေး သင၏ သ င က ဘေးရ ေးက

န ာေးရထ ဘင န မ ထကတန ရ တ ဘာ ၎ငေးတ ၏ အခ န က

ဖြန ေးတေးရနဖခ ငေးဖြစ သည ဟ ရ ဖပဘ ဆ လကဖခငေး သက ာ သ

ဖြစ သဘေး တတ သည ။ သတမ တ ခ န အတငေး သင က ဘေး

မည ာရခါ ငေးစ ဥန ငာ စ ပ လ ဥေး ၍ သ ငတန ေးခ န ေးမ အတ ငေးတ င

သင သည သဘ အရက ဘငေး ဆ ေး / အသ ဆ ေး ဖြစ သည က

အမတ ပ ါ ။ သငာ အ ရန ဖြငာ သင က ဘေးမ ည ာရခါ ငေးစ ဥန ငာ

စ ပလ ဥေး၍ က မဘာ ဥေးရ သျ ဘင က ျ မေး က ငပည ဘ ငတစ ဥ ေး

ဖြစ န မလပါ ။ အမတ သငာ သ ည မဘ ထက ာ သ က ျ မေး က င

ပည ဘ ငမ ဘေး သည ပင လျင တစ ခါ တစ တင အ ရက ဘ ငေး

ဆ ေး သင က ဘေး န င သ မ ဘေး မ ဟ တ က သက ာ သ ၎ငေး တ ၏

က ယပငရ တ ခ က မ ဘေး က အရက ဘငေးဆ ေး မျ ရဝ န င သ

မ ဘေးလည ေး မဟတ က ပါ ။ သငာ အရန ဖြ ငာ အဓက သင ယ

ရ ေး အခ က မ ဘေးက အရ လေးရပေး ရဖပဘ ဆ ဘ တင ရက ဘငေး

မန မ န သဘလ အပသည ။ အ ဆပါ အခ က မ ဘေးက သင

တန ေးသဘေးမ ဘေးအ တက န ာေးလည သရ ဘ ရပါ က လ ယ

ရသ ဘ န ည ေးလမ ေးမ ဘေးဖြငာ စ န စ တက တငဖပမ န လ အပ

သည ာအ ဖပင သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး တင ရန ပပေး သ ဘေး အရ တ

အကက မ ဘေးက အသ ေး ဖပလ က ငေး လ ငေးတ ငဖပ န လ သည ။

ငါ ေး၏ က ယထညဖြ စ သည ာ သင က ဘေးရ ေး အ ရ က ဘ ငေး

အ ဘန ငာ ပါ ဝငသည မ ဘေး အပငေး တင သ ငတန ေးခ န တစ ခ

လ ေး၏ အခ န အရ တဘမ ဘေးမ ဘေး က သ ေး မ ည ဖြစ သည ။

ယခအပ ငေးတ င အဓက သင ယ ရ ေး အခ က မ ဘေး၊ သ အ

အခ ဘ အခ က မ ဘေးန ငာ က ငေးဆ ငေးအရ တအ ကက မ ဘေး၊ ရတ ေး

ရတဘ သ ေး သပခ က မ ဘေး၊ ဖြစ ပ မ ဘေးန ငာ ဥပမ ဘမ ဘေး စ သည

တ က က ငတ ယ ငေး လငေး မ ည ။ ထ ဖပ င သ ငတန ေး သဘ ေး

မ ဘေး၏ အရတ အကက န ငာ ဖြစ ပ မ ဘေးက ထရတ ငေး လငေး

န ငသည ာ အ ဖပန အလန သင က ဘေးမ ဆင ဘ အခ က မ ဘေးပ ါ

ပါ ဝငသငာ သည ။ စ က ဘေးဝ င ေးြ ရဆေး ရန ေးဖခ ငေးအ တက

အခ န ခ န ထဘေး မည ာအဖပ င သင ခန ေးစ ဘ အရ က ဘငေး အ ဘ

67

က သငတန ေး သဘေးမ ဘေးက ယတ င လပရဆ ဘင န အတက

လည ေး အခ န သတမ တသ ငာ သ ည ။ သင က ဘေးန ည ေးမ ဘေးက

ရဖပဘ ငေးလ အ သ ေးဖပန ငပပေး ရခ တတအန ာေး ယ ခ န ရအဘ င

လည ေး စ မ ထဘေး တတ မည ။

သင က ဘေးရ ေးက ဏဍ၏ န ဂ ေးန ငာ အပတက က ယစဘေး

ဖပရ သဘ ငါ ေး၏ အပမေး ပငေး အတက သငတန ေးခ န တစ ခလ ေး

၏ အခ န အန ည ေးငယ က သဘ သ ေး သငာ သည ။ ထ အခ န တင

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး သ မဟ တ သ င က ဘေး သ မ ဘေး သ မ ဟ တ

န စ က စ လ ေးမ အတ တက န ာေးလည သ ရ ဘရပါ က ခ ာ

ရသ ဘ သ ငတန ေး၏ အဓက အခ က မ ဘေး အန စ ခ ပတစ ခ က

ထည ာသ ငေး သ ငာသည ။ ထအန စ ခ ပတင သ ငယ ခ ာ သည

မ ဘေး က မည သ အရက ဘင အထ ည ရြဘရ ဆဘ ငမည ဟ

ရသ ဘ စ တက ေး မ ဘေးပ ါ ဝင သငာ ပပေး သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အရန

ဖြငာ သင ယ ခ ာသည မ ဘေးက လ အခငာ အရ ေး န ငာ မည သ

ခ တဆက လပရဆ ဘ ငမည ာအ ရ က ဘငေး က အန စ ခ ပ က ဘ

ဆက လက ြတရ ရလာ လ ဘန င ရ သဘ စ ဘ အပစ ဘ ရပ မ ဘေး ၊

အင တဘန က လ ငာခမ ဘေး၊ ဆက သယန ငမည ာ က န ယက

မ ဘေး က မျရဝ ရပေး ပါ ။ သငတန ေး အစ ၌ တငဆက ခ ာ သည ာ

သင ယ ရ ေး ည ယခ က မ ဘေးက ဖပန လည ည ညန ေး ပပေး

လျင အဆပါ ည ယခ က မ ဘေးက မည သ ဦေးတ ည

ခ ာသည က ရြ ဘဖပပ ါ ။ ထ ရန ာက သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးထ မ

တ ဖပန အကက ဖပခ က မ ဘေးက ယ ပါ ။ လအပပ ါ က ထ ည

ယခ က မ ဘေးသ မည သ ရ ဘ က ခ ာသ ည ာအ ရ က ဘ ငေး က

သဖမ ငန င န အက ဉေးခ ပ အ က ဖြတသ ေး သပဖခ ငေး မ ေးက

လပရဆ ဘင လျင လည ေး အ သ ေးဝ င ပါ လမာမည ။

၂

"န ဒါနား"

- ရ ေးဦေးစဘ က ျနမ

ရဖပဘခ ငတဘက .. .

- ပထမဆ ေးအရန

ဖြငာ က ျနမ

အရလေးရပေး ရဖပဘ

လသညမဘ.. .

- ပထမဥေးဆ ေး အ

ခ က မဘ. . .

- က န ဦေးစ ဘ

"အလယ"

- က ျနမ ယ

က ညသည

မဘ

- က ျနမ

အရသအ ခ ဘ

ရဖပဘန ငတဘ

က ရတဘာ

- ဤဖြစ ပ

၏ အဓက

အခ က မဘ

"န ဂ ား"

- က ျနမ နဂ ေး

ခ ပနငသည မဘ. ..

- အနစ ခ ပပပေး

ရဖပဘန ငတဘက

ရတဘာ . ..

- အဘေးလ ေးခခ ပပေး

ရဖပဘ ငရတဘာ

- ထ ရ က ဘငာ

က ျနမ၏

တငဖပခ က မ ဘေး

ဥေးတညသညမဘ. . .

68

၃။ လ အခငာအရ ေး ပညဘ ရ ေး

စမ ခန ခ ဖခငေး

၃.၁။ အစ အစဥဖ င ဖခငား - ကက ငားမ နက စတငမ

ဥ ားတည ားဖခငား

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ တစ ခ အ ေား ရက ဘငေးမ န ရ သဘ စ တ င မ

ခြစ နအ ောင စ စ ဥဖခ ငေးသည အစ အစ ဥ တ င က န ရ နသ ော

အပငေးမ ဘေး အ ဘေးလ ေးန ငာ ၎ငေး၏ အက ေးဆက ရ အဘ ငဖမ ငမ

ခြစ နစ န အက အည ခြစ နစ သ ည ။ ပည ကရား အစ အစဥ

တစခ၏အဖ င တင အဓက အရ က ဘ ငေးအ ဘ (၅ ) ခ

ပါ ဝငသည ။

ပည ကရားအစ အစဥတစခ၏ န ဒါနားအဖ င တ ငပါရ က

အက က ငားအရ မျ ား

၁။ န ေး ရန ာြလ ယပ သ မ ဟ တ သင တန ေး က မ တ

ဆက ခြ ငး-

- သင တန ေး၏ သ ငယ ရ ေး ည ယခ က မ ဘေး - မည သည ာ

အသပည ဘ၊ က ျ မေး က ငမန ငာ သရ ဘထ ဘေး အ ဖမင/

တန ြေးမ ဘေးက ဦးတည မည န ည ေး ?

- အခ န ဇယဘေး၊ သ င က ဘရ ေး အပ ငေးမ ဘေးအစ အစ ဥ၊ စ တင

ခ န န ငာ ပပေးဆ ေးခ န ၊ ရခတတအန ာေး ယ ခ န

၂။ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အဘေး မတ ဆက ဖခငေး

၃။ အရဖခခ စ ည ေးမ ဥေးမ ဘေး ခ မတဖ ခငေး

၄ ။ သ ငယ ရ ေး လအပခ က မ ဘေး ဆင ဘ အက ဖြ တမ အဘေး

လပရဆ ဘင ဖခငေး

၅ ။ လက ရတ က စ စ ပ မ ဘေး - သယ ယ ပ ရ ဆဘ ငရ ေး ၊

အစ ဘေး အရ သဘက ၊ ပက ဆ ဖပ န လညထတရပေး ဖခငေးန ငာ

ရန တကစ ဘေး တ၊ န တ ဆက ည စ ဘ၊ ရလ ယဘ ဥ ခ ေး စ ဥ

မ ဘေး၊ သင ရထ ဘက က မ ဘေး စ သည ဖြငာ။

အစ အစ ဥ အစ အ တက သ တ မတထဘေး ရသ ဘ လပ ဘေး

လပရဆ ဘငခ က မ ဘေးတ င န မ န ာ ယ ဉဘဏက န ဖမ ေး န

အလ ငါ အြ ငာလပ ဘေးလပ ရ ဆ ဘငခ က မ ဘေး အပငေး က

ည ညန ေး န ငပါ သည ။

သင တ ငခပမ ည အစ ဉလ က အ ရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေး ၊ အစ

ပငေးအ တက တငခပမ ည အ န က ောငးမ ျ ေားက ရ ေး ခ ယ

လပရဆ ဘင ခြ ငး တ က အ ေား န ငရ သဘ သ ငတေ း ခ န ၊

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးန ငာ ၎ ငေးတ ၏ ရန ာက ခ ဆက စ ပဖခင ေး

ဘမ ဘေး အ ရပေါ အရ ဖခခ က ဘ ရ ဖ ပဘငေးလ န ငပါ သည ။ သင

အသ ေး ဖပရန သည မ ဘေး မ ဟ တ ပမရပရထေး ဖပ း အ သစ

ဖြစ ရသ ဘ ေ ည းလမ း မ ဘေးက အသ ေး ဖပ န မရ က ဘက

ပါ န ငာ။ သငတန ေး သဘေးမ ဘေး၏ စ တဝငစ ဘေးမ မ ဘေး ဖမ ငာတက

လဘရစ ဖခ ငေးန ငာ သ တမတခ က ရ ဘ င က ရက ဘလန

ရတေးရ တဘ တတလ ဘ ရစ ဖခငေး တညေးဟ ရသ ဘ အက ျ ျး

ရ လဘ ဒမ ဘေးက သ ငခ စ ဘေး ရ လမာမည ဖြစ သည ။

ဤအပ ငေးတ င အြငာ အ ရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေး အပါ အဝ င

ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ တစ ခ၏ အြငာ၌ သတ ထေားလ ပ

နဆော ငရေ လအပ ရသ ဘ အ ဘမ ဘေးက မတဆက ရပေး သဘေး

မည ဖြစ သည ။ အခနား ၄ လပရ ားလပကဆ ငချကမျ ား

တင အြ ငာ လပ ဘေးလပ ရ ဆဘ င ခ က မ ဘေး၏ အရ သေးစ တ

ဥပမ ဘမ ဘေး က ရ တ လမာမည ဖြ စ သည ။

ရန ေးရ ေးလ ကလ က ရပပတ နားကျငတစခက ဖနတ ား

ကပားဖခငားန င င၏ ဧည ညမျ ားအတ က ဖပငဆငဖခငား

သည အမ င ရက ဘ ငေးတစ ဥေးက ာ သ သငာ တင တ ဘဝန

ရပသည။ ထ သ ခပျ လ ပခြငး တင သ ငတန ေး သဘေးမ ဘ ေး

ရ ဘက လ ဘရ သ ဘအခါ သင တ န ေးခ န ေးမ ဘ အဆ င သငာ

ဖြစ ရန ဖခငေး၊ ခ မ ဘေးန ငာ က လ ဘေး ထငမ ဘေး အ ရက ဘ ငေးဆ ေး

အရန အထ ဘေးဖြငာ စ စ ဥတက ဖြ စ ရန ဖခငေး၊ ဝက တန ငာ

ပါ ဝါ ပငာမ ဘေး အဆ ငာ သငာဖြစ ရန ဖ ခငေး၊ သ ငတန ေးခ န ေးမ မ ော

သန ငေးပပေး ရလ ဝ ငရလ ထက ရ က ဘငေးမ န ဖခ ငေး၊ အခမ ေး

အန ာေး အစ အစ ဥ၊ သ ငရထ ဘက က ပစ စညမ ဘေး၊ စ ဘ က

မ ဘေးန င ရ ဘပငမ ဘေး အ ေား စ ဘေးပ ရပေါတ င ထေား ဖခ ငေး၊

၃

69

သင တန ေးခ န ေးမ သ လမေး ည န မ ဘေး ၊ ကက ဆဖခ ငေး ဆ ငေး တ

မ ဘေးန ငာ သ ငတန ေး ရခါ ငေးစ ေးက တ ခါ ေးမ ဘေးတင ခ တ ထဘေး

ဖခငေး၊ စ ဘေးပ ရပေါ တင ပန ေးမ ဘေး၊ ရ မ ဘေးထဘေး ဖခ ငေး၊ ရက ဘြ၊

လက က ည န ငာ စ က စ မ ဘေး အဆ ငသ ငာ ဖြစ ရန ဖခ ငေး

စ သည တ ပါ ဝင သည ။ ဤ အ ဘ မ ဘေးက အဆင သငာ ဖြစ

ရန ဖခငေး သည သ ငာ အတကလ ည ေး စ တလကရပါ ာပါ ေးရစ

ပပေး လျင သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး ရ ဘက လဘ ရ သဘ အခါ

သင က ဘေးမ က ပ ာပေးအ ဘေးရပေး ရသ ဘ ဝန ေးက ငရက ဘ ငေးတစ ခ

က ြန တေး န က ောငး သ င၏ အရ က ဘငေးဆ ေး ကက ေးပ မေး ထ ဘေး

မက ဖပသ ဘ ရ ဘက သည ။ အပ ငေး ၁. ၃ တ င ငေး လငေး

တငဆက ထဘေး သက ာသ ဤ သ ဖပငဆ ငထ ဘေးမ မ ဘေးသ ည

သင ယ သ မ ဘေးက ရလေးစ ဘေး ဘရ ဘကပပေး သ င က ဘေး သ

အဖြစ သင ၏အခန ေးက ဏဍက အရလေး အန က ထဘေး

သည က ည န ဖပ ဘ ရ ဘက သည ။ ၎ ငေးအဖပ င အခ န မ ဘေး

က အတ တက က န ဆ ေး ရေ ည ယထဘေး ရ က ဘငေးက

လည ေး ဖပ သ ဘရ ဘက သည ။

ငတနားမစတငမ အခနားအတ ငား ကက ြတ ငရ ဘက

ရန ဖခငေး သည ဝန ေးက ငရက ဘ ငေး တစ ခန ငာ ပမထရ ဘက

ရသ ဘ သ ငယ ရ ေး တစ ခအ တက အရဖခခ ရက ဘငေး တစ ခ

ြန တေး န အက အည ဖြစ ရစ သ ည ။ သငတန ေး သဘေးမ ဘေး

အတက မမ အဆ င သငာ ဖြစ ရန သည က ဖပသ ဘ ရ ဘက

ပပေး စ တလပ ဘေးရန ရ သ ဘ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး အတက

လည ေး စ တရဖြရ လ ဘာရ အ ဘင က ည ရပေး သည ။ သ ငတန ေး

ခန ေးမ သ ရစ ဘ ရစ ဘစ ေးစ ေးရ ဘက ရန ဖခငေး သည သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး အရ က ဘ ငေး ပမသ ငယ န အခငာအ နရး မ ဘေး စ ော

ရန ငနစ သည ။ သ ငတန ေးခ န ေးမ အတ ငေး လညာပတသ ဘေး

လ က ၎ငေးတ မည သ ဖြစ သည က လက ဆ နတဆက ရမေး

ဖမန ေးပ ါ ၊ ထရန ဘ သ မည သည ာအတကလ ဘ သည ၊ သ င

တန ေးအစ အစ ဥ တင မည သည တ က စ တဝငစ ဘေး သည

စ သည တ က ရမေး ဖမန ေးပ ါ ။ ၎ငေးတ သည သ င သ ထဘေး ရသ ဘ

န ငင မ ဘေး သ မ ဟ တ အငစ တ က ေး ငေးမ ဘေးမ လဘပါ

သလ ဘေး? ထ သ ဆ လျင သ င သ မဟတ သင ၏ လပရြ ဘ

က ငြက မ ဘေး မည သည ာ အတ က ရ က ဘ ငာ ၎ငေး တ ထ သ

လည ပတ သညက ငေး ဖပန ငပပ ေး ၎ငေးတ အ ရန ဖြငာ သ င

စ တဝငစ ဘေးမ ရ က ဘငေးက ခ စ ဘေး ပ ါ လမာမည ။ ဤက န ဥေး

အဆ ငာတ ငပင သင တန ေးအစ အစ ဥ အတ ငေး ၌ ရန ာက

ဆက တ လပရ ဆဘ င န လ ရ သဘ ရခါ ငေးစ ဥ တစ ခက

ရ ောရတ န ငပါ သည ။

သင သည အမ င ဖြစ သည ာ အ တက သငက ယ သ ငန ငာ

သင၏ အ ငစ တက ေး ငေး/ အ ြ အစ ည ေးက က ချ စ

မ တဆကကပားရမည ဖြစ သည ။ သငတန ေးစ မ ခ န ခ ဖခင ေး

အဘေးဖြ ငာ လပရ ဆဘ င န လ အ ပရသ ဘ တဘဝန တစ ခ

လည ေး ဖြစ န ငပါ သည ။ ဖြစ န ငသည မ ဘ ဒါ ရက တဘ /

ဒတ ယ ဒါ ရက တဘ/ ဌဘန အကက ေး အက သ မ ဟတ အလ ဘေး

တ ပဂ လမ န ခပော က ေားမ ည အ ြငာကက ဆ ဖခငေး အစ အစ ဉ

တစ ခက ထည ာသငေးန င သည ။ သင က ဘေးရ ေး အပ ငေး

တစ ခစ တင သက ဆ ငရော သ င တန ေးဆ ဘ/တင ဆက သ

က မမ က ယက မတဆက ပါလမာမည ။ သငတန ေး အစ

အစ ဥ၏ ရန ာက ခ အရ က ဘ ငေးအ ဘ၊ သ င ၏ အြ အစ ည ေး

သ မဟ တ သ ငာ အရန ဖြ ငာ ထ ရခါ ငေးစ ဥက မည သ ည ာ

အတကရ က ဘ ငာ စ တဝငစ ဘေးသ ည ၊ အစ အစ ဥက လပ

ရဆဘ င န သင ရမျဘ လငာ ရန သည တ က အြ အဘ ေး

ရဖပဘ ဖပဖခငေး ဖြငာ စ တငပါ ။ သ င တန ေးသဘေးမ ဘေးက ၎ငေးတ

က ယတင မ တဆက န ရတ ဘငေးဆ ဖခငေးဖြ ငာ အဖခဘ ေး

တစ ြက သ လည ေး အလညာ ရပ ေးပ ါ ။ သငယ သ မ ဘေး ၏

ရန ာက ခ အ ရန အ ထဘေး၊ ဝ ရသ သလက ခဏ ဘမ ဘေးန ငာ

သင တန ေးခ န ရပေါမ တညလ က သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး မတ

ဆက ဖခငေးတ င မည သည ာ န ည ေး လမေး က အသ ေး ဖပမည က

ရ ေး ခ ယပါ။ အခန ေး (၄) ရ လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က

မ ဘေး က က ည က ော မတဆက ဖခငေး တ င မည သ န သ ော

န ည ေးလမ ေးမ ဘေး သ ေးန င သည က အကက ဉ ဘဏ မျ ေား ရယ

န ငသည ။

တ ဘေးဝ ငေ ည းလမ း တက ျ လ ပ နဆော ငရ သည ဟ နတး

ခြ ငးမ ျ ျးထက န ဒါ န ေးက ပ ၍ အ ရလေးထ ဘေးပ ါ ။ ၎ငေးသည

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအခ ငေးခ ငေး တစ ဥေးန ငာတစ ဥေး သက ျ မေး

ဝငရစ သည ာ အတက စ တငမ တစ ခသ ဥေး တညသ ဘေးပပ ေး

အဖပ သရ ဘ ရဆ ဘင ရသ ဘ ဝန ေး က ငရက ဘ ငေးတစ ခ ခြစ

နအ ောင ြန တေးန င သည ။ အန ည ေးဆ ေး မဟတရ သ ဘဖင ဘေး

သင က ဘေး သ တစ ဥေး အရန ဖြ ငာ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေး၏

ရန ာက ခ အ ရ က ဘငေး အ ဘန ငာ စ တဝငစ ဘေးမ ဆ င ဘ

အခ က အလက မ ဘေးက နစ န ငပပေး သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး

အတက တစ ဥေးတစ ရ ယဘက ခ ငေးစ ၏ စ မေးရဆဘ င ည

၃

70

အရပေါ ပထမ ဆ ေးထ ငဖမ ငခ က က ရစ သည ။ အ သ းခပျ

လပရဆ ဘငမည ာနည ေးလမ ေးက ြန တေးတတပါ ရစ ။ သ မ

သဘ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး တက က က လဘပပေး က န ဥေး အစ မဘ

ပင အ ရ က ဘ ငေး အ ဘ အ သစ မ ဘေးက သင ယ န လတလ ပ

ရပါ ာပါ ေး သဘေးမ ည ဖြစ သည ။

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး သည ငယ ဗဟ ဖပြ (အခန ေး

၁. ၄ က က ည ာပါ ) ဖြစ ပပေး က ျ န ပတ သည အပငေး ၁. ၃ တ င

တငဆက ခ ာ သက ာသ တ နခ မန င တရ ားဥပ ကဒ

စ ားမ ားကရားဟ ည HRBA အကဖခခ မ မျ ားက အ သ ေးဖပ

လ က သည ။ ထ အ တကရ က ဘငာ ငယ ကရား လ အပချက

မျ ားန င ကမ လင ချကမျ ားက သတမ တ ရြဘထ တပပေး

၎ငေးတ က မည က သ ထည ာသ ငေး စ ဥေး စ ဘေးမ ည ဆ သည မ ဘ

အဓက အ ရ ေး ခြစ လဘ သည ။ အခ န ေး (၂) ၊ အ ဆငာ ၃ န ငာ ၄

တင ရြ ဘဖပခ ာ သည ာအ တငေး သင တန ေးသဘေးမ ဘေး၏ လအ ပ

ခ က မ ဘေးန ငာ ရမျဘလ ငာခ က မ ဘေးက သတမတ ရြ ဘထ တ

ဖခ ငေးသည ပည ဘ ရ ေး အစ အစ ဥ ဖြစ ထန ေး တေးတက လ ဘ

ရစ န ငန သော အ ရဖခခ ရက ဘင ေးဖြစ သည ာ ရန ာက ခ

အရ က ဘ ငေးအ ဘ ဆန ေးစ စ ရလာ လဘဖခ ငေး၏ အစ တ အပငေး

ဖြစ သည ။ သ ရသ ဘ သ ငတန ေး အစ မဘပ င ဤအ ဘက

ဦေးစ ဘေးရပေး လပ ရဆဘ င န လ အပသည။ သင တန ေးအစ

တင သ ငတန ေးစ မ ခ န ခ မမ တကရက ရသ ဘလည ေး

ရက ဘ ငေး ၊ သင တန ေးဆ ဘ တင ဆ က သ မ ဘေးမ တဆငာ ရ သဘ

လည ေးရကဘ ငေး ၊ သ ငတန ေး သဘေး မ ဘေး၏ လအပခ က န ငာ

ရမျဘလ ငာခ က မ ဘေးက က ဘေးန ငပါ သည ။ ၎ ငေးသ ည

နမျောလ င ထ ဘေးရ သ ဘသ ငတန ေးက အမန တကယ ပ နြ ော

ခြ ငးန င အနက ောင အထည နြော ခ ြ ငး တင လမေး ည န ြ ျ က

နပး န ငသည ။ ထ လ ပနဆ ော ငြျ က က သငတန ေးဆ ဘ/

တငဆက သ တစ ဥေးခ ငေးက သ င က ဘေး ခ န အ သ းသ း တ

တင လ အပပ ါ က ခပေ လည လ ပ နဆ ောငန ငသည ။

အန က ော ငးမ ော အ လ းစ ခြည စ က ခြ ငးအ ေား ဦးတည န င

ခြ ငးမ ရ ြ သည အတက ခြစ သည ။ သ ဘတ င တငဆ က

သ န ငာ သင တန ေးမ န ရန ဂ ဘ တ အ က ေား ရ သခ ဘ စ ည ေးဝ ါ ေး

က က မရဆေးရန ေးထ ဘေး ရ သဘ ရ က ဘငာ သ င က ဘေးခ န တစ ခ

ြ ျ ငး စ တင တ ည ရ သဘ အ ရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေးက သဘ

ထပတလလ ရဖပဘ ခပ ရန ရခြ ငးခ ြစ သည ဟ သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး မ ခ စ ဘေးမ သည မ ေးက ရ ဘင က ဥပါ ။ အခနား (၄)

လပရ ားလပကဆ ငချကမျ ားတ င သ ငယ ရ ေး လ အပ

ခ က မ ဘေး အက ခတဖခငေး အ ဘေး လပရဆ ဘငန င ပ န င

သက ဆ င န သော ဥပမ ဘက ရ တ န ငသည ။

ခခ ြင ငယ ကရား ရညရယချကမျ ားန င အစ အစဥ

ကမ မ နားချကမျ ားက န ဒါ န ေးတင တင ဆက ရ သဘ အခါ

န စ မ ေးလ ေးက သငတန ေး ဝက ဆဒတ င အသ ေးဖပ န န ငာ

သင တန ေးအတ ငေး သ ငတန ေး သဘ ေးမ ဘေး၏ သေးဖခဘေး အဆ ငေး

မန မ ဘေး လပရဆ ဘ င န တ အ တက အ သ ေးခ န ငသည ။

၎ငေးသညပ င အခန ေး ၁. ၃ တ င ရြဘဖပခ ာ ရသ ဘ တ နခ

မန င တရ ားဥပကဒစ ားမ ားကရား အကဖခခ မ ၊ ပါ ငဖခငားန င

စ မားရညဖမြင တငဖခငားအကဖခခ မ တ အ န က ောငးပ င ဖြစ က

သည ။ က ျ န ပတ အ ရန ဖြငာ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အဘ ေး

အရလေး အန က ထ ဘေး က ော ၎ငေးတ အခ န က အက ေး

သ ေးစ ရန သည က ဖပသ ရမ ည ခြ စ ပပေး ၎ငေးတ လ အ ပ

ခ က မ ဘေးန ငာ က က ညရသဘ အ စ အစ ဥတစ ခက အတ

တက အစ မေးက န ကက ေးစ ဘေးရန သည က ဖပသန င သည ။

အစ အစ ဥ အရ သေးစ တက ြ ငာလစထတ ရြဘ ဖခငေးဖြ ငာ

သင ယ ရ ေး လပ ငန ေးစ ဥ အတက အတ တက တဘဝန

သည ာအ ရ က ဘငေး သ လဘ ရစ န ငပပေး ၎ငေးတ က လည ေး

စ မေး ည ဖမြငာတင ဘ ရ ဘက သ ည ။ သ င က ဘေး ရ ေး အပ ငေး

မ ဘေးန ငာ ရမ ဘဂ ေးမ ဘေး သည ည ယခ က က မည သ

ဥေးတည သ ငာ သည ာ အ ရ က ဘငေး တငဆက န အမတ ပ ါ ။

သင ယ ရ ေး လ အပခ က မ ဘေးန ငာ ရမျ ဘလ ငာခ က မ ဘေး

န င အည ရမျ ဘမန ေး ခ က မ ဘေးန ငာ သင က ဘေးရ ေး အပ ငေးမ ဘေး

က အလကသ ငာ ထန ေးည ြ လ ပနဆ ောငပါ ။ ဤ သ

ဖပလပမ ရ က ဘ ငာ အစ အစ ဥ အ တက ဆေးက ေးမ ဘေး

လဘမည ဟ မ စ ေး မ ပါ န ငာ။ အခန ေး (၂) အဆငာ ၄ တ င

ရဆေးရနေး ထ ေား သက ာ သ ည ယ ခ က မ ဘေး၊ ရမျဘမန ေးခ က

မ ဘေးန ငာ အစ အစ ဥက သ ငယ ရ ေး လအပခ က အ သစ မ ဘေး

န ငာ သ ငယ ရ ေး ရမျ ဘမန ေးခ က အက ခတမမ ဘေး မ တဆ ငာ

အလက သငာ ခ န ညြနငသည ။ ထသ ခ န ညြဖခငေးက

အလျ ငစ လ အ နလ ောတ ကက း ဖပလပ န မလ အပပ ါ ။

သငာ အရန ဖြ ငာ ရန ာက ခ အ ရ က ဘငေး အ ဘ ဆန ေးစ စ

ရလာလ ဘခ က က ရသခ ဘစ ဘ လ ပရဆဘ ငခ ာ ပါ က ရမျဘမန ေး

ခ က မ ဘေးန ငာ န ဒါ န ေးမ ဘေးက ခပေ လည က းက ေားခြငး၊

ယြငစ စ ဉထေား နသ ော ေ မေ ာမျ ေားန င ရန ထော င မျ ေားက

71

နခပော ငးလခြ ငးတ မ တဆ င ထခ န ညြဖခငေးက လပရ ဆဘ င

န ငသည ။ ြတ ရ မ ည ာ စ ဘ က စ ဘတမေး ငေးဖမစ မ ဘေးက

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ဘေး ပ ာပေး ရပေး ဖခငေး၊ သ မ ဟတ

က ျ မေး က ငပည ဘ ငမ ဘေးဖြ ငာ အစ ည ေးအရဝေးမ ဘေး ကက တင

စ စ ဥထဘေးဖခ ငေးဖြငာ လည ေး အရ တဘမ ဘေးမ ဘေး လပ ရ ဆဘ င

န ငသည ။ သ ရသ ဘ လအပပ ါ က သင က ဘေးခ န အသ စ

မ ဘေးက ြန တေးထည ာသ ငေး န အဆ ငသ ငာ စ စ ဉထေားရ

မ ည ဖြစ သည ။

အပငေး ၁. ၃ တောဝ ေ ခ မ န င တ ောေးဥပရ ေစ ေးမ ေးရ ေး ၊

အရဖခခ စ ည ေးမ ဥားမ ောေး ဖပြလပ ရ ေး အခြစ HRBA

အရဖခခ မ တင တင ဖပခ ာသက ာ သ သ ငယ နရး ဝ ေ းက ျ င

တစ ြ အတက လည း နက ော ငး၊ မည က ာသ အတတ က

လ ပနဆ ောငမည အန က ော ငး တ မ ော သင ယသမျ ေားန င

သင တေ းနပးသမျ ေားအ က ေား အခ ပေ အလ ေ က တ က ဝ တ

ရ နသ ော နေ ရောတစ ြ တည နဆ ော က ရောတင အ ရ ေး ပါ ရ သဘ

အစ တ အပငေး တစ ခ ဖြစ သည ။ အခန ေး (၄) လပ ဘေး

လပရဆ ဘငခ က မ ဘေးတ င အရ ဖခခ စ ည ေးမ ဥေး မည သ

ခ မတသည က ကည ာရန င သည ။

အစ အစ ဥက က န စ ဘအစ ဖပ န အခ န အလ အ ရလ ဘက

သတမ တထဘေး န လအပ သည ။ အြငာ အတက က ဘခ န

မဘ နငရ သဘ သ ငတန ေး အခ န စ စ ရပါ ငေးရပေါတင

မ တည သည ။ က ဖပဘေး ရသ ဘ အရ က ဘ ငေးအ ဘခ မ ဘေး၏

အခ န သည အစ အစ ဥ တစ ခန ငာ တစ ခ အ က ေား က ဖပ ဘေး

ဖခဘေးန ာေးလမ ာမည ဖြ စ သည ။ ရ အဘက ရြဘ ဖပပ ါ ဇယ ဘေး

သည န င င တက ဘ သင တန ေးသဘေးမ ဘေး အတက ခပျလ ပ

မည န စ ပတတဘ သင တန ေး တ စ ြ ၏ အြငာလ ပန ဆော င

ြ ျ က ေ မေ ာအဖြစ တငဆက ထ ဘေးဖခငေး ဖြစ သည ။

၃

72

န စပတတ ငတနား၏ အဖ င ကနဥပမ

မ တ က မျ ား

၁၅ မ နစ

ကက ြဆ ဖခငားန င မ တဆကဖခငား

· DIHR မကကဆ ဖခငေး - ဒ တယည န က ဘေးရ ေးမ ေး

· တငဆက ဖခ ငေးအက ဥေး : သင တန ေးဆ ဘန ငာ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘ ေး။ မတသ ဘေး န အမည န ငာ လပ င န ေးတဘဝန ။

. တစ ရန တဘ၏ အစ အစ ဥက တ င ဆက ဖခ ငေး။

၂၀ မ နစ တငဆကဖခငား - DIHR အ ားအမျ ြား ားလ အခ င အကရားအငစတ ကျ ားရ ငအဖဖစ မ တဆကဖခငားန ဒါနား။

၂၀ မ နစ

တငဆကဖခငား - ဒ နားမတန ငင အ ား မ တဆကဖခငား။

· ဒန ေးမ တန င င အ ရ က ဘ ငေး မတ တမေးရပ င တင ဆက ဖခငေး။

· ရပ ငဖပ သခ န (၁၀ မ န စ )၊ ရမ ေးခ န ေးန ငာ အရဖြ

၄၅ မ နစ လပရ ားလပကဆ ငချက - ငတနား ားမျ ားအ ား မ တဆကဖခငား - မျ ြားရ ားအစဥအလ အကဆ ငအကယ င

(အခန ေး ၄၊ လပ ဘေး လပရဆ ဘ ငခ က မ ဘေး)

၁၅ မ နစ ကက ဖ က က ကခတတအန ားယ ချ န

၃၀ မ နစ

တငဆကဖခငား - ငတနားစ ရကစ တမားမျ ားန င စ ရကစ တမားန င ရငားဖမစမျ ား

- အတ၊ တ ခ ပ၊ မ မမ စ တစ ၊ စ ဘအပမ ဘေးန ငာ လက လမေးမ စ ဘ က စ ဘတမေးမ ဘေး

- က န ပ တဘ - လက မတထေးငါ ေး မ ေးဖခငေး၊ အ ရက ဘ ငာဝင န ကက ေး ပမ ေးဖခငေး။

- သငတန ေးဝ က ဆဒမ တငဆ က ဖခငေး၊ အ ရက ဘ ငာမည သ ဝ ငမ ည ၊ မည သည တ က . . . ဘရြန ငသည ၊

. လက ရတလပ ရဆဘ ငမမ ဘေး။

- ရန တကစ တ၊ ဒန ေးမ တ ရန အ မမ ဘေး၌ ည စ ဘစ ဘေးဖခငေး? န ငာ န တ ဆက ညစ ဘ

- သယယ ပ ရဆ ဘင ရ ေး :- မေး ထဘေး၊ တစက ဘေး ၊

၂၀ မ နစ

တငဆကဖခငား - ငတနားမ တ က မျ ား

· သင ယ ရ ေး ည ယခ က န ငာ အ စ အစ ဥမဘ တကဘ

· သငတန ေး သင က ဘေးဖခ ငေးန ည ေးလမ ေးမ ဘေး၊ တက ကက ရ သ ဘ ပါ ဝငမ န ငာ မ န က ပငေး သင က ဘေးခ န မ ဘေး (အခန ေး ၄

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေးက က ည ာပါ )

၂၀ မ နစ လပရ ားလပကဆ ငချက - အကဖခခ စညားမျဥားမျ ား (အခန ေး ၄ လပ ဘေးလပ ရ ဆဘ ငခ က မ ဘေးက ကည ာပါ )

၄၅ မ နစ လပရ ားလပကဆ ငချက - ငယ ကရားလ အပချကမျ ားက အကဖဖတဖခငား၊ ကပ၍ရက မ တစတ မျ ား ( အခန ေး ၄

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေးက က ည ာပါ)

၆၀ မ နစ ကနလညစ ားကဆ ငချ န

၆၀ မ နစ တငဆကဖခငား - လ အခ င အကရား အကဖခဖပြချဥားကပနညားအ ား မ တဆကဖခငား

၁၅ မ နစ ကက ဖ က က ကခတတအန ားယ ချ န

၇၀ မ နစ လပရ ားလပကဆ ငချက - HRBA ငတနား ားအဆ ငားမနအ ား အစဖပြဖခငား ( အခန ေး ၄

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငခ က မ ဘေးက က ည ာပါ )

- လ အခ ငာအ ရ ေး န ငာ ြ ပြေးမ အရ ပေါ အပစ လကလပရ ဆဘ ငဖခ ငေးန ငာ တင ဆက ဖခငေး

- အဆငေးမ န မ ဘေးက မ တ ဆက ဖခ ငေး

၁၀ မ နစ စကပါငား ပစ စည ေးသ မေး ဆည ေးဖခငားန င နတဆကဖခငား။

73

၃.၂။ ငယ ကရားလပငနားစဥ၏ ပ ပ ား င က ားဖခငား

ဆ ငရ အကက ကပားချကမျ ား

သင ယ ရ ေး လပ ငန ေးစ ဥရက ဘငေး တစ ခက ြန တေး န

အတက သ ငတေ းနပး သ အရန ဖ ြငာ သင ယ ရ ေး ဝန ေးက င

ရက ဘ ငေးတစ ခြ န တေး ပပေး သ င တန ေးသဘေးမ ဘေးက လ ခခ မ

ြ စ ေား ရစ ရ မည ဖြစ သည ။ ထ ဖ ပင သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး ၏

အသပည ဘ၊ ထ ငဖမင ယ ဆခ က မ ဘေး န ငာ က ျ မေး က ငမမ ဘေး

စ န ရခေါ ဖခငေး တ အ က ေား ဟန ခ က ည ထန ေးည ြန ငရမ ည

လည ေး ဖြစ သည ။ သင က ဘေး သ အ ဖြစ မမ က ယက

ဖမင သဘ ရအ ဘင ဖပ လပ ဖခ ငေး၊ မမ က ယတင ဥေး ရဆ ဘ င

ဥေး က ဖပဖခ ငေးန ငာ အ ဖပန အ လ န သင က ဘေးန ည ေးလမ ေး

မ ဘေး စ ောက အ သ ေးဖပဖခ ငေးဖြ ငာ ဤလပငန ေးစ ဥက ပ ာပေး

ရစ န ငသည ။ ထ ထက ပ ၍ အန စ ခ ပ လျင သင တန ေး

သဘေးမ ဘေး အတက သင ယ ရ ေး လပငန ေးစ ဥရက ဘငေး တစ ခ

အဘေး ပ ာပေးရပေး ဖခ ငေးအ တက အဓက အခ က မ ဘေး က

ရအ ဘက ပါ အတ ငေး စ ဘ ငေး ဖပစ န ငသည ။

• သင ယ ရ ေး ဝန ေးက ငရက ဘငေး တစ ခ ြန တေးပါ ၊

• ထင သောဖမ င သဘရ ဖပ း ဥေးရဆ ဘ ငဥ ေး က ဖပပါ ၊

• အဖပန အ လန သ င က ဘေးဖခငေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက

အသ ေး ဖပပါ ။

ငယ ကရား နားကျငကက ငားတစခ ဖနတ ားဖခငား

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ရန ဖြငာ မမ တ စ တထ သည မျ ေား က

ရဖပဘ ဆန သော အြ ါ တ င သင တ န ေးဆ ဘ/တ ငဆက သ မ

ခြစ နစ ၊ အဖခ ဘေးသ ငတန ေး သဘ ေးမ ဘေး မ ခြစ နစ အမဘ ေး

ဖပငဆ ငဖခ ငေး၊ ရလ ဘ ငရဖပ ဘ ငဖခင ေး သ မဟ တ စ ည ေးက မ ေး

တငေး ကပဖခ ငေး လ းဝ မ ဖပ လ ပ ရဖပ ဘဆ ဘတ င

ရ ေးက ငေးလ ခခ ဖခ ငေး၊ ရလေးစ ဘေးဖခ ငေးန ငာ လက ခ ဖခ ငေးတ က

ခ စ ဘေးရစ သ ငာသည ။ ထ သ ဖြစ ရစ န အဖပန အ လ န

လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငဖခ ငေး ခြ င ပ ပ း န ငနသ ော အြ လ က

အရဖပ ဘ ငေးအ နရ ရက ဘငေး ခြစ နစ ရေ လအပပ ါ သည ။

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးသည မ မ တ တငဖပခ က မ ဘေးက မည သ

ြ ငမော နအ ောင နခပ ောမည ၊ အဖခ ဘေးသ မ ဘေးက မည သ

န ာေးရထ ဘငမည ၊ အခပ ျသ န ောရ ဆဘ ငပပေး ငေးန ေး က ျ မေး ဝ င

ရသ ဘဝန ေး က ငတစ ခတ င ေ ည းလမ းတက ျ တ ဖပန

အကက ဖပခ က မ ဘေး မည သ ရပေး မည တ က သင က ဘေး န

လအပ သည ။ ထဝန ေးက ငတစ ခ က ြန တေး ဘတ င ပ ာပ ေး

သင က ဘေး သ န ငာ တင ဆက သ မ ဘေးက ဥေးရ ဆဘ ငဥေး က

ဖပသ ငာပါ သည ။ ထ သ ဥေး ရဆ ဘ ငမဖပ ဘ တ င သင တန ေး

သဘေးမ ဘေး အ ဘေး စ က ဘေးရဖပ ဘ န အဘေး ရပေး ဖခငေး၊ ၎ငေး တ ထ မ

ရပေါထက လ ဘရ သဘ အဖမ ငမ ဘေးက ရဖပဘ ဆ ဘ တ င

ရခါ ငေးည တဖခ ငေးန ငာ စ က ဘေးရ ဖပဘ ေ ည း ရသဘ သ မ ဘေး ရ ဖပ ဘ

ဆသည အြ ါ တင အဘေး ရပေး ဖြည ာ စ က နခပောရပေး ဖခ ငေးတ က

ဖပလပန င သည ။ သ င က ဘေး သ အ ဖြစ အဖပ သရ ဘ

ရဆဘ ငရ သ ဘ တ ဖပန အ ကက ဖပခ က န ည ေးလမ ေးမ ဘေးက သ ဘ

အသ ေး ဖပသ ငာပပေး သငတန ေး သဘေးမ ဘေးက လညေး အခ ငေး ခ င ေး

ထ က သ တ ဖပန အ ကက ဖပခ က မ ဘေးရပေး န သင က ဘေးရ ပ ေး

သငာ သည ။

အဖပြ က ကဆ ငက တ ဖပနအကက ဖပြချကကပားရန

အကက ကပားချကမျ ား

• သငာ အရန ဖြ ငာ ဖပ လပ န ခက ခ သညဟ ထ င

ရသ ဘလည ေး အ ဖပ သရ ဘ ရဆဘ ငရ သဘ မတခ က ဖြ ငာ

အစ ဖပ သလ အဆ ေး လည း သ တပါ ။ ဥပမ ဘ -

စ တကး အန က ောငးက န ခပော လ လျင "မ ငေးဒါ က

အစ ဖပထ ဘေးတ ဘ အ မ ေး ရက ဘင ေးတယ.. . ရ ရ ဖပဘ င ေး

န ငတ ာက ဘေးခ ပရပေါမ ဘ ခခ င သ ေးသပခ က ရက ဘင ေး

တစ ခ က မငေးလပ ခ ာတ ဘဟ ော. . . "

• အခ က အလက တစ ခ အရန ဖြ ငာ မရဝြ န အဖမ င

တစ ခအရန ဖြ ငာ သဘ ရဝြန ရ ထဘ က ဖပပ ါ ၊ "ငါ က ရတ ဘာ

ဒလဖမ ငတ ာ အတက ". . . "ငါ က ဘေး ခ ာတဘက . . . "

• အက ဖြတ သ ေး သပဖခငေး ထက ရြဘ ဖပဖခငေးက သ ဘ

သ ေးပါ ၊ "ပါ ဝါ ပငာက မငေးြ တရန တန ေးက ငါ ရတတ ဘ

က ရတဘာ မ ငေးအ သ ဟဘ တရဖပေး ည ဖြစ ရန တယ. . . "

• ရဝြန ရထ ဘက ဖပခ က က အကက ဖပခ က ပ စ အဖြ စ

ရဖပဘ ငေးလ ပါ ၊ " ငါ အ ကက ဖပ လ တဘက မငေး ဒါ က

ရန ာငမ ဘပတေး တက ရ အဘ င.. . "

နဆးနန းခြ ငးမ ျ ေားတ င လ တစ ဦ းတည းက လမးမ းထော း

ခြ ငးမ ျ ျး မခြစ န အ ောင သ ငတ ေ းနပးသမ အနလး ထော း

လ ပနဆ ောင သ င သည ။ မည သ မ ျ ဗလက စ ေးမေး မမ ရ ခြငး၊

အဖခ ဘေးသ မ ဘေး က ရန ာငာ ယက ဖခ ငေး မရ ရ သဘ န စ လြ ယ

၃

74

ဝန ေးက င ရက ဘငေးတစ ခ အ ခြစ ဖြစ ရစ ရ မ ည ။ အရဖခ ခ

စ ည ေးမ ဥေးမ ဘေး ခ မတပပေး သငတ န ေးသဘေးမ ဘေးန ငာ သရ ဘ

တ ညမ ယ ပါ ။ အပငေး ၃. ၁ က က ည ာနင ပါ သည ။

ထအရ ဖခခ စ ည ေးမ ဥေးမ ဘေးက န ရပေါတ င က ပထဘေးန ငပပ ေး

လအပ န သ ောအြ ါ ၎ ငးတ က က းက ေား န ငပ ါ သည ။

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက လညေး ထန ည ေးတ က းက ေားရ ေ

နခပောပါ ။ သ မ သ ော နေ ာ ငတ င အ လ အန လျ ောက လ က ေ ာ

မည ခြစ သည ။ သ ငယ ရ ေး ဝန ေးက ငရက ဘ ငေးတစ ခ ြန တ ေး

ဘတ င အက အည န အ တက ရြဘဖပပ ါ ဇယ ဘေး ပ ာပေး

န ည ေးလမ ေးမ ေးစ က အသ ေးဖပန ငသည ။ သင ယ ရ ေး မ ဘ

ရပါ ာရပါ ာပါ ေး ပါ ေး ရပ ဘ ငစ ဘခြစ သ ငာသည က အမ တ ပါ ။

ယရမ ဘဖခငေး သည အ ရ က ဘငေး အ ဘ အ သစ မ ဘေးက

သင ယ န စ တက ရပါ ာပါ ေးပ ငေးလငေးလ ဘရစ ပပေး အခန ေး

တစ ခလ ေးက စ မေး ည ဖြည ာတငေး ရောတ င က ညရပေး သည ။

ဤသ ဖပ လပဖခ ငေးသည အရ က ဘ ငေးအ ဘမ ဘေးက နပါ တ ေ

သည ဟဘ သ အဖြစ ရဖပ ဘငေးလ ဖခ ငေးန ငာ မတ ည ပါ ။ ရပါ ာရပါ ာ

ပါ ေးပ ါ ေး ရအဘ င ဖပလပဖခ ငေး သ ည အဖပစ တစ ခ မဟ တ

သက ာသ အရလေး အန က ထ ဘေး သ ငယ ရန ဖခငေးက အ နန ာ င

အယ က မခြစ နစ ပါ ။ တစ ခ န တညေးတင သင တန ေးသ ဘ ေး

မ ဘေးက ခပ ေးန င၊ ယရမ ဘန င၊ ပ ပ ထင ရ တေးဆန င ရသ ဘ

လ ရဆ ဘရ ေး လပရဆ ဘငခ က မ ဘ ေးအတက အခ န ရပေး

မည ဖြစ သည (အခန ေး (၄) လပ ဘေးလပ ရဆ ဘငမမ ဘ ေး

က က ည ာပါ )။ အပစ လက အရ ဖပ ဘငေး အလ အ ရ ေ က ခငမ ဘ

အဘေး ရက ဘ ငေးရစ န န ငာ သ ငတန ေး သဘေးမ ဘေး၏ စ တပ ငေးန ငာ

ရပပငေးက လ ရ ဆဘ မ ရပေး န က ဖပဘေးရ သဘ လ ရဆ ဘရ ေး

လပရဆ ဘင ခ က မ ဘေးက အ သ ေးဖ ပန ငသ ည ။

င သောဖမင ပပေး ဥ ားကဆ ငဥ ားရကဖပြပါ

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး၏ ထင ဖမင ယ ဆခ က မ ဘေးက အ သ

အမတဖပ ဖြည ာစက ရပေး ဖခ ငေးသည ၎ငေးတ ရဖပ ဘရ သ ဘ

အ ဘ အ ဘေးလ အ နပေါ သရ ဘ တ ခပ ဖခ ငေးန ငာ မတ ည ရပ ။

အလ ဘေးတ စ ဘ အ ခပျ သန ော ရ ဆဘ ငရ သဘ သ ငယ ရ ေး

ဝန ေးက ငရက ဘငေး တစ ခက ြန တေးဖခငေး သည လ မ ရပါ င ေး

သငေး ဆက ဆ နရး န ငာ သက ရ သဘ ငာသက သ ဘဖြစ ရန ဖခ င ေး

အရပေါ ခြ ျ င အ ောရ ထေားရ ခြ ငး န ငာ မ နရောရထေး ရစ လပါ ။

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးသည ထ ရန ဘက တစ ြ ြ သငယ န

အတက န င ရ ဘက ရန က ဖခငေး ဖြစ သည ။ သ င က ဘေး သ

သငာ အရန ဖြ ငာ သငာ အ ရပေါတ င က ရ ဘက ရန ရ သ ဘ

သင ယ ရ ေး လပ ငန ေးစ ဥ တ ဘ ဝန က ထမး နဆော င သငာ ပပေး

သင၏ ထ ငဖမ ငယ ဆခ က မ ဘေး က ဖမငသ ဘရ အဘ င ရဖပ ဘ ဆ

လ က သငယ ရ ေး လပငန ေးစ ဥက စ မ ခ န ခ ဘတ င

ဥေးရဆ ဘင ဥေး က ဖပ သ ငာသည ။ သင သည သင တန ေးသ ဘ ေး

တစ ဥေးမ ဟ တပါ ။ သ ငသည သ ငယ ရ ေး လပငန ေးစ ဥ တ င

သ ဇဘ သ တစ ဥေး ပ ငဖြစ သည ။ သင၏ပ ရ ဘြက င

န ယလ ဆန ဆန ပည ဘ ငပ သ မ ၊ ပည ဘရ ေး အစ အစ ဥ

အရ က ဘ ငေးအ ဘရခါ ငေးစ ဥမ ဘေး တ င ပါ ဝ ငလ ပန ဆော ငမ ၊

သင တေ း ဆ ဘမျ ေားန င သ ငတေ း သေားမ ျ ေား အ က ေား သ င ယ

နရး ခြစ စ ဥတစ ြ ြန တေးဖခငေး တ အ ရပေါ အရဖခ ဖပလ က

သငာ အရန ဖြ ငာ သ ငတန ေးခ န ေးမ ရ န ာက က ယတ င ပန ေးရ န

ဖခငေး မျ ျး မဖပလပ သ ငာသက ာ သ သင တန ေးက က ည ာရရန ရ

သဘ သ မ ဟတ ထငလ က အေးရ မေး လမ ဘေးက စ စ ရဆေးပပ ေး

စ ဘတမ ဘေး ရက ရန ရ သဘ ဖပလ ပ မ ရန သငာပါ ။ သ ငက ယ

တ င ၁၀၀ ဘခငန န ေး အခပည သင တန ေးတင ရန မ ည ာ

အဖပ င တစ ဥေးမ တစ ဥေး သ က ေးစ က ဖြန ရဝန င သည ခြ စ

နသ ော စ တ အဘေး ထက သန မ၊ တက ကက မ၊ ဩဇ ဘတက က မ

အခပည တ ခြင လ ရဆ ဘအ ဘေး ရပေး က ော သ ငတေ း က

ဥေးရဆ ဘင ဥေး က ဖပ မ ည ခြစ သ ည ။

သငစ က ဘေး ရဖပ ဘရ သဘ ပ စ က စ ဥေးစ ဘေး က ည ာပါ ၊

အပရပ ဘ ရန သည န ငာ တ ရန ပါ သ လဘေး? သ မ ဟ တ သင ၏

အသ ရန အ သ ထ ဘေးန ငာ က ယရန ဟန ထ ဘေးက ရဖပဘ ငေးရ န

ပါ သလဘေး ? က န ပ တဘ ရန ာ က တင ပန ေးလ က ထ ငရ န

ပါ သလဘေး? သ မ ဟတ သ ငတ န ေးခ န ေးမ အတငေး လ ည ာ

လည လ က သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ရဆေးရနေး ရသ ဘ အခါ

မ က လ ေးခ ငေးဆ က ဘဖြ ငာ စ တင ခ ဥေးက ပ ဖခငေး မျ ျး ဖပလ ပ

ပါ သလဘေး ? လက ဟန ရဖခ ဟန ဖ ြငာ ရဖပ ဘဆပါ သလ ဘေး?

အစ ရ သည တ က စ ဥေးစ ဘေး မ ည ။ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘ ေး

န ာေးလည ရ သဘ ဘ သ ဘစ က ဘေးက ရဖပဘ သလ ဘေး? သ ငတန ေး

သဘေးမ ဘေး၏ အ ဖမငမ ဘေးန ငာ ထ ည ာသငေး ရဆေးရနေးမ မ ဘေး က

ရဖပဘ န ြငာ ရပေး ထဘေးပ ါ သလ ဘေး? သင န ာေးရထ ဘင ရန ပါ

သလ ဘေး? သငက ယတ ငခြစ န စ ၊ ပ ဂဂ ျလ နရး ဆ ငရ ော

ခြစ နစ ၊ ပည ဘ င အခြစ ရရ ြ သည ရအ ဘ ငဖမင ရ သဘ ၊

မနအ ောင ခမငြ နသ ော အ ရတ အက က မျ ေားက ပည ဘရ ေး အ စ

အစ ဥ၏ ေ မေ ာမျ ေား အခြစ ကက ျ းစ ေား အသ းခပ ျ က ည ပါ ။

75

ထ သ ေ မေ ာခပ သ းခြ ငးသည သ ငတန ေး အန က ောငး အရ ော

က က က က က က ငးက ငးခမင လဘရစ ပပေး သင တန ေးသ ဘေး

မ ဘေးက ပ ငေးလငေးန သ ော န ာေးလ ည မမ ျ ေား နစ ဖပ း ၎ငေးတ ၏

အရ တအ ကက မ ဘေးက မျရဝ လဘ န လညေး အဘေး ရပေး ဘ

ရ ဘကရစ သည ။ ထမ တဆငာ သ ငတန ေး အ ရ က ဘ ငေး အ ဘ

ရခါ ငေးစ ဥန ငာ န ငေး ယဥ ခ ငာခ န ရစ လ က သငယ ရ ေး

အခ က မ ဘေးက ရပါ ငေးစ ပ နရး တ င အက အည ဖြစ ရ စ

သည ။ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘေးန ငာ တ ငပ ငလ က သင ယ ရ ေး

လပငန ေးစ ဥန ငာ ပ ာပေး သင က ဘေးဖခ ငေး မျ ေားအ တက ၎ ငး တ က

တဘဝန ရပေး ပါ ။ ထမတ ဆငာ သ ငတေ းသ ေားမ ျ ေား အတ က

၎ငေးတ ၏ တ ဘဝန ခ မ က ခငမဘအ ဘေးရက ဘငေး လဘ ရစ ပပ ေး

သင ယ ခ ာသည ာ အ ဘမ ဘေးက အဖခ ဘေးသ မ ဘေး အ ဘေး ခပေ လည

မျရဝန ငမစ မေး ည က လည ေး ဖမငာမ ဘေးလဘ နစ မ ည

ဖြစ သည ။

သင က ဘေး သ မ ဘေးသည မမ တ ၏ သင တန ေးသ ဘေး/ သ မ ဘေး ရ

တထစ ခ ပ ရ သက ဘေးက မတ ယ စ ထင ရန န သ ော အစ မ ဘေး

က တကထတသ င ပပေး အပ ငေး ၁ . ၃ တင ရဆေးရနေးခ ာသ ည

ခ ဖခဘေးဆက ဆ မက ငေးဖခငေး ၊ တန ေးတ ညမျမ န ငာ ထ လ ယ

အပစ မ ဘေး စ နသ ော HRBA အရဖခခ မ က အရက ဘ င

အထည ရြ ဘ သင သည ။ အ လန အမငး ရေး ငေးလ ယက

ြ ျ က မ ဘေးက ရ ဘင က ဥ သငာပပေး သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး အ ော း

၎ငေးတ ၏ ခ စ ဘေးမ မ ဘေး ၊ မတ က ဖပဘေးရ သဘ အဖမ ငမ ဘေး က

ရြဘဖပ န ငန သော ရန ဘရပေး သ ငာ ပါ သည ။ အြ အတ ငေး၌

မ က စ စ မတ ဖငငေးခ ဖခငေး မ ေး မဟ တ သ ငတန ေးသ ဘေးမ ဘ ေး

က ရစ ဘ ငာ က ည ာလ က ဖြစ န င ရ ခ ရသဘ ပဋ ပက ခမ ဘေးက

က ဘေးဝ ငက ငတ ယ ရဖြ ငေးရ ပေး သငာ သည ။ သရ ဘ

မတ ည မမ ဘေးက ဖပသ ဖခငေး သ ည လညေး သ င တန ေး ၏

ရက ဘ ငေးမ န ရသ ဘ အခ က ဖြစ သ ည ။ အမန တင လ အမ ဘ ေး

၌ မတ ည ရသ ဘ အ ဖမငမ ဘေး က သည ဆ သည အခ က က

လ သ ဘေးတငေး ရ လေးစ ဘေး န သ ငယ သငာ ပပေး "လ ရန ာက

လကဖခငေးထက ရ ဘ လ ေးရန ာ က လကဖခငေး" ေ ည း ဖြ ငာ

လ ပနဆ ောင သ င ရပ သည ။ ဤရ ခါ ငေးစ ဥန ငာ စ ပလ ဥေး ၍

အပငေး ၃. ၃ ရ အရဖခ အ ရန မ ဘေးက စ န ရခေါဖခငေးန ငာ ၎င ေး တ

န ငာ မည သ အလပလပန ငသည ဆ နသ ော အန က ော ငး တ င

က ည ာရန င သည ။

ထရ ဘက ရသ ဘ ပဂ လရ ေး ဆ က သယမ အတက န ည ေး

လမေး ရက ဘ ငေးမ ဘေး

• ြ တလတတက ကက ပပေး ရဖပ ဘငေး လ န ငရ သဘ အ သ

• ငေးလငေး ပပေး တက ကက ရ သ ဘ စ က ဘေးရဖပ ဘဆမ

• သင တန ေးသ ဘေးတစ ဥေး တစ ရယ ဘ က တညေး က မ ဘေးစ ဘ

အဘ ရ စက က ည ာရရန ဖခငေးမ ေး မဟတ သင တန ေး

သဘေးမ ဘေးက ဖြန က က က ည ာရ ထဘေးရ သ ဘ မ က လ ေး

ခ ငေးဆ မ

• လက န ငာ လက ရမ ဘငေးမ ဘေး ဖြငာ ပမ ခမ ရ သဘ က ယရ န

ဟန ထ ဘေးန ငာ စ တအ ဘေးထက သန မ

Christiansen & Rosenkvist (2005):

Voksenundervisning – formidling i praksis

သင က ဘေး သ တစ ဥေး အရန ဖြ ငာ ဤအ ကက ဖပခ က အဘေး လ ေး

က အသ ေးဖပ န မ ဟတပါ။ က ျ န ပတ အဘေးလ ေး သ ည

က ဖပဘေး က သည ာအ ရလ ဘက က ဖပဘေးဖခ ဘေးန ာေးရ သ ဘ ပ ာပေး

သင က ဘေးဖခ ငေး ပ စ မ ဘေး က သည က မရမာပါ န ငာ ။

အ ဘ ဘတ ငေးသည အလန အက ျ ဖြစ န ငပပေး သင က ဘေး သ

တစ ဥေးအ ရန ဖြငာ သင၏ က ျ မ ေးက ငမက ြ ပြေးရစ န

အရက ဘငေးဆ ေးန ည ေးလမ ေးမ ဘ သ င ၏ အဘေးသ ဘ ခ က မ ဘေးန ငာ

အဘေးန ည ေးခ က မ ဘေးက သ တဖပမ န ဖြစ သည ။

အစ အစ ဥမန ရန ဂ ဘ၊ သင တန ေးသဘေးမ ဘေးန ငာ လပရြ ဘ

က ငြက မ ဘေးက သင၏ ပ ာပေးသ င က ဘေးဖခငေး ပ စ အရ က ဘ င ေး

၃

76

၎ငေးတ မည သ စ ဥေးစ ဘေး သည က ရမေး ဖမန ေး ပါ ။ အက ဖ ြ တ

သ ေးသပခ က မ ဘေးက ရသခ ဘစ ဘ ြတရပပေး သ င က ဘေးန ည ေး

အသစ မ ဘေးက စ မေး သပပ ါ ။ သင က ဘေးသ တစ ဥေးအ ရန ဖြ ငာ

မည သည ာနည ေးမ ဘေးန ငာ ပ စ မ ဘေး သည သ ငန ငာ သငာ ရလ ဘ

သည က ရတ လ ဘန င သက ာ သ သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေး ၏

လအပခ က န ငာ က ကည န အ တကလညေး အက အ ည

ရပေး လမာမည ဖြစ သည ။

ရမေး ခန ေးမ ဘေးက ရဖြ ဘ တင သ င အနေ ခြ င " ငါ မသ ေး" ဟ

ခပေ နခြ န မ ော အ ဆင ရဖပ သည က အမတ ပ ါ ။ သင သည

သင က ဘေး သ သ ဘဖြစ ပပေး ဗ ဘ ဒတ ရပေး တန ခေး င မဟ တ

သလ အလ ေးစ သန သော စ ယစ က မေး လည ေး မဟတပါ။

ဤအ နရး က နခြရ ငး န န ည ေးလမ ေးတစ ခမ ဘ - ော သ ော

ရပ အန က ောငး အရ ောခြစ ြ ပါ က - သင တေ းသ ေားမ ျ ေား က

မ ဆန ဒရ ပါ က နခြနပး န င န က ောငး န တော ငးဆ ခြ ငး ၊

သ မဟ တ အ နခြက ၎ ငးတ က ယတ င ရ ောရေ နခပ ောခြ င း

သ မဟ တ အ မတ င စ ဥေးစ ဘေး လ ဘ က ပပေး ရန ာက ရန တ င

အရဖြ ရပေး န ရတ ဘ ငေးဆပါ ။ သင အနေ ခြ င သင တန ေး

သဘေးမ ဘေး အ ေား သတ ငေးအခ က အလက မ ဘေး က စ စ ရဆေး

လဘ န မ ော က ေား န ငပပေး သေးဖခ ဘေးရခါ ငေးစ ဥ တစ ခက ဦး

တည နဆး နန း န င န အ တက က ျ မေး က ငပည ဘ င သ မ

ဟတ အဖခ ဘေးတင ဆက သ မ ဘေးက ြ တ က ဘေးန င သည ။

အဖပနအလ န ပ ပ ား င က ားဖခငားနညားလမားမျ ားက အ ား

ဖပြဖခငား

သင အနေ ခြ င သင ယ ရ ေး န ည ေးလမ ေးမ ဘေးန ငာ ပ ာပေး

သင က ဘေးဖခ ငေးန ည ေး န ဿယမ ဘေး က ရဖပဘ ငေးလ အ သ ေးဖပ

ခ ာလျင သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ အော ရ စ းစ က မက ထ ေ းထော း

န ငခြ ငး၊ ၎ငေး တ ဥေးရန ာက ၏ အစ တအပ ငေးမ ေးစ က

န ေး က ဘေး လဘ ရစ က ဘ အ ခြ ေား သင က ေားနရးမ ျ ေားတ င ပါ ဝ င

လ ပနဆ ောင နစ ဖခငေးမ ဘေး န င သည ။ အပ ငေး ၁. ၃ န ငာ ၁. ၄

တင ရဆေးရနေးခ ာ သည ာအ တငေး စ က ဘေးဝ ငေးြ ရဆေးရနေးဖခ င ေး

က ဦးတည သည အဖပန အ လန သင က ဘေးဖခ ငေးန ည ေးလမ ေး

မ ဘေးက အ သ ေးဖပ ခြ ငး၊ အရ ဖြ မ ဘေးန ငာ သ တငေး အခ က

အလက မ ဘေး ဘ ရြ ဘ တင သ င ယ သ မ ဘေး အ ေား လက ရတ

အရ တအ ကက မ ဘေး ခြ င ပ ာပေးရပ ေး ခြ ငး စ သည တ သ ည

လ အခ ငာ အရ ေး ပည ဘရ ေး က ျ မေး က ငမမ ဘေးန ငာ တန ြေးမ ဘ ေး

ရအ ဘင က ညပ ာပေး နပး သည ။ အခပျ သန ော ရဆ ဘ င

ရသ ဘ အဖပန အလန သ င ယ နရး ဝ န ေးက ငတစ ခက ြန တေး

ဘတ င အက အည ခြစ န ငန သော သင ယ ပ ာပေးရ ေး

န ည ေးလမ ေး အရတ ဘမ ဘေးမ ဘေးက ရအ ဘက ရြ ဘဖပပ ါ ဇ ယဘ ေး

တင တ ငဖပထ ဘေး သည ။

77

အဖပနအလ န ပ ပ ား င က ားဖခငားနညားလမားမျ ား

မည သည မည သည ာအခ န န ငာ မ ည သည ာ အ တကရ က ဘငာ မည သ

ဖပန လည ငေးလ ငေးရြ ဘဖပဖခ ငေး

(Paraphrasing)

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက ငေး ငေး လ ငေး လငေး မ ရဖပဘ ဆ

ရသ ဘအခါ အသ ေးဝ ငသည ။

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက က ယက ယဖပန ဖပန ရတေး ရခေါ

ဘတ င အက အည ရပေး သည ။

သင တန ေးသ ဘေးရဖပ ဘခ ာသည က သ င၏

က ယပငစ က ဘေးလ ေးမ ဘေးက အ သ ေးဖပလ က

ဖပန လညရဖပ ဘဆပါ ။ သင တန ေးသဘေးမ ဘေး၏

တ ဖပန ခ က က ကည ာပါ ။

အခ က မ ဘေးက

ပမရလေးန က ရစ ဖခငေး (Deepen

points)

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးအ ရန ဖြငာ သ င ယ ရ ေး အခ က မ ဘေး

က ငေးလငေး ဘတ င အခက အခ ကက ရန ခ န ၌

အသ ေးဝ ငသည ။ ဖပန လည ငေး လ ငေးရြ ဘဖပဖခ ငေးန ငာ

အတ သ ေးရလာ သည ။

“ဒါ ဘက ရဖပ ဘခ င တဘ လ ဆရ တဘာ … ”

“ဒ အရ က ဘ ငေးအ ဘက ထပ ပပေး

ပရဖပဘ ဖပန ငမလ ဘေး . . . ”

“အ ာ ဒလမ ငေးဆလခ င တဘ လဘေး . . . ?”

ပ ပ တ ဖပဖခ ငေး (Mirroring) ယ က ည မတည ရဆဘက ပါ ။

ပ ာပေးသင က ဘေးသ ၏ သမ ဘသမ တ က မက အစ ဖပ ဘ

တင က ညရပေး သည ။

ပ မန အသ ၊ က ယ ရန ဟန ထဘေးဖြ ငာ နခပ ော

က ေား သ ၏ စ က ဘေးလ ေးအ တအက အတ ငး

ဖပန လညရဖပ ဘဆပါ ။ မည သည ာ စ က ဘေးလ ေး

သ ေးန န ေးခ ာသည ဖြစ ရစ အ သ ရန အသ ထဘေး

မ ော ရန ေးရထေး ြ ယရ ပပေး လက ခ န င ြယ

ရအ ဘင ထန ေး သမေး ရဖပ ဘဆပါ ။

အဘေး ရပေး ပ ာပေးဖခငေး

(Encouraging)

ရဆေးရနေးမ အစ ပငေး၌ အ သ ေးဝ င သည ။

ပါ ဝင န က ရန သ မ ဘေးက က ညန ငသည ။

မည သ တစ ဥေး တစ ရယ ဘက က မျ က က က က

က ငေးက ငေး ရပေါလ ငရ အ ဘင မ ဆ က ဆ မပါ ရစ န ငာ။

“အဖခ ဘေး ယသ မ ဘ ရ ဘ အကက ဉ ဘ ဏ

ရန သလ ?”

“အမ ေး သမေး ရတ ကက ေး စ က ဘေးရ ဖ ပဘ ရန

တယ၊ အမ ေးသ ဘေးရတ စ က ဘေးသ က

န ာေးရထ ဘင က ရ အဘ င ”

“ ယ သ က မ ဘေး ဥပမ ဘ ၁ခ ရပေး န ငသ လ ?”

ည ယခ က

တတဆ တဖခငေး (Intentional

silence)

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက ၎ ငေးတ ၏ အရ တေးမ ဘေးက

စ စ ည ေး န အခ န ရပေး ပါ ။

စ က ကန အန ည ေးငယ က ဘရ အဘ င မ ည သည

မျ မရဖပဘ ဆ တ တဆတ ရန စ ဥတင

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးန ငာ မ က လ ေးခ ငေးဆ ပပေး

က ယရန ဟန ထဘေး အသ ငာ ရန မည ။

သင တန ေးသ ဘေးတစ ဥေးက စ က ဘေးရ ဖပဘ သည

က ရစ ဘငာ ရန လျင သင၏ လက က

ရဖမြဘက လ က အဖခဘေး သ မ ဘေး စ က ဘေးရဖပ ဘ

ဆရန သည က ပခ ငေးပ ါ ။

ဥေးရနာက မန တ ငေးဆ ငဖခ ငေး

(Brainstorming)

ရဆေးရနေးဖခ ငေးမ ရ သေး အ ကက ဉဘဏစ ဘ ငေးက လ င

လ ငဖမန ဖမန ဖပလပ ဘတ င က ည ရပေး သည ။

ဖပန လည ငေးလ ငေးရြ ဘဖပဖခ ငေးန ငာ

ပ ပ တ ဖပဖခ ငေး တ ဖြ ငာ ရပါ ငေးစ ပန ငသည ။

လပ မည ာတဘဝန က တတက က ရြဘဖပ

ခ က န ငာအတ အစ ဖပပါ ၊ ဥပမ ဘ - ရက ဘငေး

က ေးမ ဘေးန ငာ ဆက ေးမ ဘေးက စ တင

ရ တက ပါ ။

ရဝြန ထငဖမ ငခ က က ဆငေးင ာ ထ ဘေးပ ါ ။

“သ ငတန ေးသ ဘေးတ ငေး က ယာအဖမ ငက

ရြဘဖပ တဘမ ေး လခ ငပါ တယ ”

78

အစ အပ က ဆ ငာစထဘေး ဖခငေး

(Stacking)

လ အရ တဘမ ဘေးမ ဘေး မ ရ ဖပဘ ဆ လရသ ဘ အခါ အလညာ

က ရပေး ဖခငေးမ ေး ဖပလပက ညန ငသည ။ လ မ ဘေးက

မည သည အြ ျ ေ တ င ၎ငေး တ ရဖပဘ ဆ မည က သ

ရအ ဘင လပ ရဆ ဘငပါ ။

“ရဆေး ရန ေးလသ မ ဘေးအ ဘေးလ ေး လ က ရထဘ င

န ငပါ သလ ဘေး? ”

“နမ ောငဖြ , မငေးက အ င၊ နမ ောငမ က

ဒတ ယရဖပ ဘ မ ယ ။

အဖခ ဘေးရဖပ ဘခ ငတ ာ သ ရ ဘ ရ သေး လဘေး ? ”

ရဖခ ဘ ရက ဘက ဖခ ငေး

(Tracking)

အရ တေးမ ေးစ က လမေး ရ က ဘ ငေးဖ ပ ရဖခ ဘ ရက ဘက ပါ ။

ရခါ ငေးစ ဥ၏ အ ရ က ဘငေး အ ဘအ ရတ ဘမ ဘေးမ ဘေးက

ရဆေးရနေးန င ပပေး အဘေး လ ေးအ ဘေး တန ေးတ ညတ ဆက ဆ

သည က ဖပသ ဘရ ဘက သည ။

“ငါ တ မ ဘ ရဖပ ဘဆ ရဆေး ရန ေး မယာ

အရ က ဘ ငေး အ ဘ ရတ ဘ ရတ ဘမ ဘေး မ ဘေး ရန

ပ တယ ၊ တစ ခက … . အရ က ဘ ငေး၊ ရန ာက

တစ ခက … . အရ က ဘ ငေး၊ ဟတ တယ

မဟတ လဘေး ? ”

က ညဖခငေး (Balancing) အဖခ ဘေးသ မ ဘေး၏ ရရထ ဘငာ အဖ မငမ ဘေးက ရမေး ဖခ ငေး

အဘေးဖြ ငာ အ လညာက ရဆေးရနေးမ မ ဘေး လပရဆ ဘင ဘ

တင က ညန င သည ။

“ ယ သ ဆမဘမ ဘေး တဖခဘေး အဖ မင ဥေး

မလဘေး ? ”

“ဒါ က တဖခ ဘေးန ည ေးန မ ဘေး ဖမင မ က ရသ ေး

လဘေး ? ”

တ ညမအ တက

န ာေးရထ ဘင ဖခငေး (Listening

for

Common

Ground)

သရ ဘမ တ ညသညာ န ယပယ မ ဘေးက ရသခ ဘ

မတပါ ၊ သရ ဘ တ ညသညာ န ယပယမ ဘေးက

စ ေးစ ကပါ ။ သငတန ေးသဘေးမ ဘေး တင တ ည

ရဆဘက န ငရ သဘ အ ဘက ဖပ သ ပါ ။

“တစ ြက စ က ရန ငါ က ဘေးခ ာ တ ာအ ဘ

ရတက အန စ ခ ပပါ ရစ … ”

“ငါ သ ရ ဘမတ ည မ ရတ ဘရ တဘ

မ ဘေးမ ဘေး က ဘေးခ ာသ လ သ ရ ဘ တ မ

ရတလညေး က ဘေးခ ာတယ ”။

“ဒါ က ရ တဘာ … ငါ က ဘေးခ ာ တဘ မန လဘေး

က ဘ?”

ခဏတစ ဖြတ ပ ပ ရပေး ဖခငေး

(Time out)

သင ယ မဝန ေးက ငတင သ ရ ဘ မတ ည မမ ဘေး၊ န လ

စ တနငာ ဆေးရသ ဘတ ဖပန ခ က မ ဘေးက အသ အမတဖပ

လ က ရဖပဘ ဆခငာ ရပေး ပါ ။ န လစတက က ငတ ယ

ရဖြ ငေး လ က ရလ ဘာခ က ဘ စ န စ တက ပြြ က ပပေး

သင တန ေးသ ဘေးမ ဘေးက ဆက လက သ ငယ န

ရတဘ ငေးဆပါ ။

“အခန ေးထ မ ဘ သ ရ ဘမတ မ/ ရ ဒါ သ ရတ

ရန တယလ ငါ ခ စ ဘေး တယ ။ ဒါ ဟဘ

ဒအ ရ က ဘငေး ရ က ဘ ငာဖြစ တ ဘလ

မငေးထင လဘေး ?” “ ငါ က ဘေး တဘ က တစ

ရယ ဘက က ရ အ လ ရဖပ ဘပပေး ရန ာက တစ

ရယ ဘက က လ ရဖပ ဘတ ယ - အ ာဒါ ဟ တ

လဘေး? ” “ငါ တ ဘလပ သငာ သလ ?

သရ ဘ တ ြ လ ဘေး ? ” “ ငါ တ ယ လ

ရ ဆက သ ဘေးလ မ လ ?”

၃.၃ စ ေ ရခ ေါမအခ က အ ခ မ ောေးန င ၎ ငေးတ အ ောေး မည က သ

က ငတယရ ဖြ ငေးမ ည ေ ည ေး။

လအြ င အနရး ပည ောနရး သည ော သ ောရပ အမျ ေားစ

သင က ေားခြ ငးထက ပ ၍ စ ေ န ြ ေါမမ ျ ေား ရ သည ။ လ

သန ော သ ောဝ ၊ ယဉနက ျ းမ က ခပေားခြ ငး အ န က ောငး

က သ ြ က ြဖပ း အနခြ ြ က ျ န သော နမး ြ ေ းမ ျ ေား ရ လောန င

ဖပ း မည သည န က ော င အြ င အ န ရး မျ ေား ခင ငးပ ယခြ ငးြ ရ

သည အ န က ောငး ရပန ထးလ န သော အ နခြမ ျ ေားလည း

နတော ငးဆ လောန ငသည ။ လ အြ င အ နရး သည က ျ န ပ တ

လက ြ ထေားန သ ော စ န ေ းမ ျ ေားန င ေ က ေ က ေ ေ ပတသက

နေ က ော ြ စ ေားြ ျ က မျ ေားန င ထငခမ ငြျ က မျ ေားပ ါ ဝ ငဖပ း

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား၏ က မော န ရး ရော အခမ ငမျ ေား န င

ကက ျတင နတး ဆြ ျ က မျ ေား အတ က လည း အနလး အေ က

စ ေ နြ ေါ မ န ငသည ။

79

ရလော ဒအ နေ ခြင လ ြ င အနရး ပ ည ောနရး သည အမ ေ းပ ါ

နသ ော အနြ ျ အ တင နဆး နန းပ မျ ေားအခြစ အလ ယတက

နခပော ငးလ နစ န ငသက သ သင တေ းနပးသ အ နေ ခြ င

ပ ဂလ က စ ေ နြ ေါခြငးန င လမးမ းခြ ငးက ကက ျနတန ငက ော

ြ စ ေားြ ျ က မျ ေားက အေ ာတရ ခြ စ နစ န ငသည ။ ၎ ငးသည

သင တေ းနပးသ အ ေား မဆရ လ ော ရသော ဖပေ လည တေ ဖပေ

ေ ည ေးမ ောေး က ခပျလ ပနစန င သည ။ ဥပမ ော အေားခြ င

• အခ ငငးပ ေားြ ယ က စ စရပ မျ ေားက နြောခပန ဆးနန းရ ေ

တေ ဆ တနေ ခြ ငး - ဥပမ ော အေားခြ င က ျ ေား၊မ က ဏဍမ ျ ော း

န င တောဝ ေ ရ မမ ျ ေား အန က ော ငး၊ လ ငတ ခ စ သမျ ေား

က သ အ ပစ မျ ေား၏ အြ င အနရး မျ ေား အန က ော ငး

စ သည ခြင ခပငးထေ နသ ော ြ စ ေားြ ျ က မျ ေားခြစ နစ န င

သည ြ ခြ ေား ဆက ဆ မဆေ က ျ ငခ ြ ငး န င သ ောတည မ ျ

မရ ခြ ငး တ အနပေါ နဆးနန းမ မျ ေား ။

• အခ ငငးပ ေားြ ယ က စ စရပ မျ ေားက နရ ောငန င နစ ရေ

သင က ေားနရးမ မျ ေားက တစ ြ က တညး သ င က ေား

နဆးနန းခြ ငးေ ည းခြင အလျ င အခမေ ခပျလ ပ ခြ ငး။

• အြ က အြ ရ န င န သော သ ငတေ း သေားမ ျ ေားက တစ ဥေး

ြ ျ ငး ြ ထေားခြ ငး၊ လ းဝ န တပ တ နေ နစ ခြ ငးခြ င ြ န ပ

ထေား န ငရေ ၎ ငးတ ၏ အ ငအ ေား သ းဖပ း နခြရ ငးခြ ငး။

အဆ ပါ ခပေ လည တ ေခပေ ေ ည း မျ ေားက အနလး အန က

ထေား နရ ော ငရ ေားရ မည ခြစ သ ည ။ မ တထ ေားရ မည မ ော

လအြ င အနရး ပည ောနရး သည မတက လန သော ထင ခမင

ြ ျ က မျ ေားက လက ြ ခြငးန င ၎ ငးထင ခမငြ ျ က မျ ေားက

နဆးနန းရ ေ က ျ မး က ျ ငမတည နဆောက နပး ခြ ငး ဆသ ည ာ

အန က ော ငး ခြစ သည ။ ၎ ငးတ သည အခပည ခပည ဆ ငရ ော

လအြ င အနရး စ န ေ းမ ျ ေားန င အ ရဖခခ မ မျ ေား အ နပေါ အ နခြ

ခပျထေား သည ။ ၎ ငးတ အေား တဆက တညး တ း တက

စ ေ နြ ေါ က ရဖပ း ဆက လက ၍လ ည း တ းတက စ ေ နြ ေါမ

ရ သင န က ော ငး လက ြ ရ သည ။ ြ န ငစ မးအေား ြ န ပရေ

ကက ျးစ ေားမ ည အစ ေား သ ငက ယ တ င သတ ခပ ျ ရင ဆ င သ င

ဖပ း အခပ ျသ န ော နခပော ငးလ ယ ခပငလ ယန သ ောေ ည းခြင

ခပေ လည တ ေ ခပေ န ခြရ ငးန င သည ။ ဤအြ ေ းတ င

လအြ င အနရး ပည ောနရး အစ အ စ ဉမ ျ ေား စ မ ြ ေ ြရော၌

နတကက ျန ငသည အြ ျ ျန သ ော န ယ ယျ စ ေ နြ ေါမမ ျ ေားက

တငခပ သ ေားဖပ း ၎ ငးတ အ ေား မည သ က ငတ ယ

နခြရ ငးန ငသည က အ ကက ခပျြ ျ က မျ ေား နပး သေားမ ည

ခြစ သည ။

အခ ေ မေ မက မရ လေးစ ောေးဖခငေး အ ရပ ေါ ဖပေ လည တ ဖပေ န င

ရသော အကက ဖပ ြခ က မ ောေး

• အ ပစ က အြ ျ ေ မ ေ မန င ပတ သ က နသ ော စ ည းမ ျ ဉး

တစ ြ ြ ျ မ တရေ အြ ေ း (၄) တင ပါ ရ နသော အရဖခခ

စ ည ေးမ ဉ ေးမ ောေး၊ လပရဆ ော ငခ က မ ောေး က သ န ောတ

နေ သည အြ ျ ေ တင က ည ခြ ငး ။

• အြ ျ ေ မ နရောကရ ခြ ငးန င အစ အ စ ဉဇယေား/ ေ ားြ ျ ေ

မျ ေားက နလးစ ေား ခြ ငးခြ င ေ မေ ာခပ ခြစ နစ သည ။

ပထမ ဥေးဆ ေး နေ ၌ သ ငတေ းမ စ ြ င အ ကက ျ မ ေ စ ၃ ၀

နစ ောက ော နရောကရ ရဖပ း စ ေားပ မျ ေားနပေါတ င

လက က မး စ ောရက မျ ေားထေားဖပ း ပါ ဝ ါ ပ ျ င projector

က လည း ြင ထေားက ော သငြေ းစ ောမျ ေားမ စ ြ ငတ င

အေား လ း အဆ င သင ခြ စ နေ ရမ ည ။

• သင တေ းသ ေားမ ျ ေားသည သ ငြ ေ းစ ော၏ အစ တ င

နရောကရ ရေ လ အပ သည မ ော အနရး ကက း န က ော ငး

သ ရ မည ခြစ သ ခြင လစ သည အထ နစ ောင ဆ ငး

ခြ ငးက နရ ော င က ဉပ ါ ။ အက ယ၍ နစ ောင ြ ပါ က

၎ ငးတ သည နေ ာက တစ နေ သ မဟ တ နေ ာက

သငြေ းစ ော တ ငလည း နေ ာက က ျ မ လောလ မ မည

ခြစ သည ။

• ေ ားြ ျ ေ မနပး မ တင သ ငတေ း သေားမ ျ ေား အ ေား မည

သည အြ ျ ေ အြ ေ းတငး သ ခပေ လောရမ ည က

န က ည ဘ နပး ရေ အထး သတ ထ ေားရ မည ။ အြ ျ ေ က

လတ ငး က ေားန င နအ ော င န က ည ောရမ ည ခြစ ဖပ း

စ က က က ေားြ ျ ပရ ည မျ ေား၊ သ မဟ တ သ ငပ ေ းနပေါ

တင နရး သေား ထေားရ မည ။

• ရန ာက ေ ားြ ျ ေ/နေ ာက နေ တ င မည သည က လ ပ

နဆော ငမ ည ာ အရ က ဘငေး သ င တေ းသေားမ ျ ေားအ ေား

နခပော ခပ ထ ဘေး ရ မ ည ။ သ မ သ ော ၎ ငးတ သည နေ ာက

နေ လောရေ အတက စ တဝင တစ ေား ခြစ နစ န င သည

အရောက သ နစ မည ခြစ သည ။

၃

80

• သင တေ းသ ေားမ ျ ေားန င စ ပ လျ ဉး နသ ော က စ စ

အေား လ းက သတ ခပျပါ ၊ သ င တေ းအစ အစ ဉ သည

၎ ငး တ ၏ လ အပြ ျ က မျ ေားက ဥေး တည ခြ ငး မရ

ဖြစ ရန ပါ သလ ေား? အ လေ န ယ ယ ဖြစ လေ း

ရန ပါ သလ ေား သ မ ဟ တ အ လ ေ ြက ြဖပ း စ ေ နြ ေါ

မခြစ နစ သလ ေား? ၎ ငးတ သည မလ ခြ ျန က ော ငး

ြ စ ေားနေ သလ ေား? သင တေ းသ ေား မျ ေား၏ စ တဝငစ ေား

မ မျ ေား န င လ အပ ြ ျ က မျ ေားက ဥေး တည န ငရေ

အထးကက ျးစ ေားရ သည ။

• မ မ သင က ေား နရး ေ ည းလမ းမ ျ ေား န င ပ ပ း က ည ခြ ငး

ပ စ မျ ေားအေား န ခပော ငးလရ သည ။

သင ယရ ေး ခ န ငစ မေးအ ောေး/ သ င ယန ငစ မေး

တစ ြါ တစ ရ သင တေ းနပးသမ ျ ေားသည သင တေ းသ ေား

မျ ေားအ က ေား သင ယနရး အနပ ေါ ြ န ငစ မးက တ က

ရ က ခြစ နစ ၊ သယဝ က ၍ခြစ န စ နတကက ရ လ မ မည ။

ဥပ မော အေား ခြင သင တေ းနပး သ ၏ သင ယနရး အြ ျ က

မျ ေား သ မ ဟ တ ရ နထ ောင မျ ေား အ ေား ဆက တ က နမး ြ ေ း

ထ တခြ ငး၊ လ ပ နဆ ောငြျ က မျ ေား တင ပါ ဝ င လ ပန ဆော င

ရေ ရ လောန သ ောအြ ါ နခြ တရ တ ဆနေ ခြ ငး/ တ ေ ဆ ငးနေ

ခြ ငးန င သင က ေား နရး ေ ည းလမ း၏ အဆ င တေြ း အရပ ေါ

သ သ ယမျ ေား ရ က ဘ ငေး က ထင ဘေး စ ော နြ ောခပခြ ငး စ သည

ခြင န တကက ျန ငသည ။ သင က ေားနရး အစ အစ ဉ၏

လက နတ အပ ငးမ ျ ေား အနပေါ တငလည း ဆက တ က

နဝ ြေ တ က ြ က မမျ ေား၊ ဥပမ ော အေားခြ င ေ ားြ ျ ေ မျ ေားတ င

အေ ည းငယ က ေ က ောမ မျ ေားရ ခြ င း၊ ခပေ လည နခြရ ငး

နပး ရမ ည ခပသေ ာမျ ေားရ ခြ ငး သ မဟ တ စ ောရက မျ ေားက

မည သ ခမေ ဆေ န အ ောင နဝ င ခ ြ ငး စ သည တ အ နပေါ

နဝ ြေ မမျ ေားခြင လညး ဖပ ဿန ာ မ ဘေး ဖြစ န င သည ။

ဤသ ဖြစ သည ာ အန က ော ငး ရငးမ ျ ေားသည မျ ေားစ ော

ခြစ န ငသည ။ လ အြ င အ နရး ောသ ောရပ သည ပ င ပါ ဝ င

သမျ ေားအ တက စ ေ နြ ေါမရ န ငန သော ောသ ောရပ ခြစ န င

က ော သင ယ သမျ ေား၏ က မော အခ မင ၊ သ မ ဟ တ အခြ ေား

နသ ောအ နခြ အနေ တ င တဆ င ေ မ သမျ ေားအ ခြစ ဆက ဆ ြ

ရ သည ဆရ သ ဘ ၎ ငး တ ြ စ ေားြ ျ က မျ ေားက သင အ ေားနြ ောခပ

နစ လ ခြ ငး ၊ သ မဟ တ အလ ပရ ခပဿ ေ ာက ခပေ လည

တ ခပေ ခြ ငး စ သည ခြ င ရငဆ ငနတ ကက ျ န င သည ။ ထ

ေ ည းတ သငတေ း သေားမ ျ ေား သ ည သင အ ေား အရမ းခမေ

လေ းခြငး၊ သ င ယနရး ေ ည းလ မး မျ ေား မနခပော ငးလခြ ငး

သ မဟ တ အ သ းခပ ျန သော ေ ည း လမး မျ ေားသည အြမျ ေား

အတက အြ က အြ ခြစ နစ ခြ ငး စ သည အြ ျ က မျ ေားခြင

လည း ခပေ လည တ ေခပေ န င သ ည ။ နအ ောက ပါ ဇ ယေား တ င

သင ယနရး ြ န ငစ မး အေားက ခပေ လည တ ေခပေ ပ န င

စ ပလျ ဉး ၍ အကက ခပ ျြျ က မျ ေား န တန င သည ။

သင ယရ ေး ခ န ငစ မေးအ ောေးက ဖပေ လည တေ ဖပေ ပ န င

စ ပလ ဉေး ၍ အကက ဖပြခ က မ ောေး

မ မ က ယမ မ သ တ ထ ေားရ မ ည မ ော လ အြ င အ နရး

ပည ောနရး သည မတက လန သ ော ထငခမ ငြျ က မျ ေားက

လက ြ ခြငးန င ၎ ငးထ ငခမငြ ျ က မျ ေားက နဆးနန းရ ေ

က ျ မး က ျ ငမတည နဆောက နပး ခြ ငး အန က ော ငး ခြစ

သည ။

• ြ န ငစ မးအေား အေား လ းက မခ ြစ မနေ အနန ာ င

အယ က အ ဟေ အတ ေားခြစ နစ ရေ မလ နပ။ အရော

အေား လ းက သန ော တ လက ြ ရ ေ မလ အပနပ။

• ြ န ငစ မး အနပေါ အခပ ျသ န ော ဆေ စ ော ဥပ မ ော အရန

ခြင အေ ည းဆ း သင တေ းသ ော းမ ျ ေား တက တက

ကက ကက ခြစ နေ ခြ ငးက နတး နတောရမ ည ခြစ ဖပ း

သင ယနရး တ းတက မ တင လည း အေားအ ခြစ

နခပော ငးလ အသ း ခပျန င သည ။

• အြ ေ း (၄) ရ နရြ ဖြ ျြေ ည း (ice-breakers)က

သ းပါ ။ အြမျ ေားအ ေား တစ ဥေးန ငာ တစ ဥေး သက ရသ ဘ ငာ

သက သ ဘရ ရစ မ ည အြမျ ေားြ ရ ေ န င နေ ာက ပ ငး

သန ောထ ေားက လမမ ျ ေား န ပေါလ ောခြ ငး အ တက

အသ း ခပျန င နသ ော လ ပန ဆော ငြျ က မျ ေား။

• အြ ေ း (၄) ရ အ နခြ ြ စ ည းမ ျ ဉး မျ ေားက အသ း ခပျပါ ။

လ ပနဆ ောငြျ က မျ ေားန င မ တ က ခပေားန သော အခမ င

မျ ေားက နလးစ ေားခြ ငးန င စ ပ လျ ဉး ၍ အ ပစ မျ ေားမ

သန ော တ ထေား သည အြ ျ က မျ ေား။

• ြ န ငစ မးက သတ ခပ ျမ ဖပ း ရင ဆ ငနခြရ ငးပ ါ ။ ဥပမ ော

အေားခြ င စ ော သငြေ းတ င တငးမ ောမမ ျ ေားက မ မ ြ စ ေား

81

န က ော ငးနခပ ောန င န သော အြ ျ ေ တစ ြ ရ နအ ောင ခပျ

လ ပခြငး၊ ထငခမ ငြျ က မျ ေား က နြောထ တဖပ း

သန ောထ ေားက လဖခ ငေး သည အဆ ငနခပ န က ောငး

နခပောပါ ၊ သ မ ဟ တ ခပဿ ေ ာက နခြရ ငးရ ေ

က ည လ က က ည န ငသည ။ (အပ ငး ၃.၂ တင

က ည ပါ)

• ပည ောနရး သင က ေားေ ည းအ သစ မ ျ ေား သ မဟ တ ပ ပ း

သင က ေားခြ ငးပ စ မျ ေားက ရ ောန ြပ ါ ။ သ မဟ တ

သင က ေားေ ည းအ သစ မျ ေား အတ က သ မဟ တ ပ ပ း

သင က ေားခြ ငးလ ယန ငရေ အ တ က သင တေ းသ ေား

မျ ေားအေား နမး ခမေ းပ ါ ။

• အက ယ ၍ သင တေ းသ ေားတစ ဥ ေး သည သင ယနရး

ခြစ စ ဉက ဆက လက တေားဆ း နေ လျင အဆ ပါ

သင တေ းသ ေားန င လြျ ငးန တ စ က ေားနခပောက ော

အြ က အြ မျ ေားက နြောထ တပါ ၊ နခြရ ငးြ ျ က မျ ေား

နတော ငးပ ါ ၊ သ ငယ နရး ပတဝ ေ း က ျ ငတ းတက နစ

ရေ ၎ ငးအနေ ခြ င က ည နပး န ငနသ ောေ ည းလမ း

မျ ေားက နဆးနန းပ ါ ။

အခ ေ မေ မက မရ လေးစ ောေးဖခငေး

တစ ြါ တစ ရ တင သ ငတေ းသ ော းမ ျ ေားသည အြ ျ ေ ဇယ ေား

က မနလးစ ေား က နြ ျ ။ သ င တေ းအစ တ င နရ ောက ရေ

ပျ က က က ခြ ငး၊ ေ ားြ ျ ေ တင န ေ ာက က ျ မ ခပေ လောခြ ငး၊

အတေ းနစ ောခပေ ခြ ငး သ မ ဟ တ အတေ းမ တက ခြ ငးမ ျ ော း

ရ ကသည။ ထ အြ ါ သ ငတေ း နပး သ သည သ တမ တ

နြောထ တထ ေားသည သင ယနရ းအြျ က မျ ေားက နရောက

ရေ စ စ ဉထေားနသ ောလည း အြ ျ ေ မရ ခြစ က ော အဆ ေးတ င

သင က ေားနရး ခြစ စ ဉက အ ဟေ အတ ေား ခြစ နစ န င သည ။

ထ ခပင သင တေ းသ ေားမ ျ ေားန င တငခပရ ငးလ ငးခြင း

အတက လည း အ ဟေ အတ ေား ခ ြစ နစ န ငဖပ း သ ငယ နရး

ခြစ စ ဉအနပေါထ ေား န သ ော သ န ောထ ေား အခမငမျ ေား အ

တက နလးေ က မန င တ ောဝ ေ ြ မ တ က ငးမ နစ သည ။

ယခငစ ဘမ က န ာပါ ဇယ ေားတ င အြ ျ ေ မနလးစ ေားခြ ငး

အတက န ခြရ ငးပ ေ ည းလမ းမ ျ ော းက နတန င သည ။

စ မေး ည အဆင မ ောေးန င ပေါဝ ငလ ပရ ဆောင ဖခ ငေး ရလ ော က

လောဖခ ငေး

သင တေ းနပးသ သည သငတ န ေးသဘေးမ ဘေး၏ စ မးရ ည

အဆ င မျ ေား နလျ ော က ျ လ ောခြ င းန င နဆး နန း မမ ဘေး၊

လ ပနဆ ောငြျ က မျ ေားတ င ပါ ဝ ငလ ပနဆ ောငမ ေ ည းလ ော

ခြ ငး တ က အြ ျ ေ တ ငး နတ ကက ျန ငသည ။ အ ထးသခြ င

လကက းမ ျ ေား အြ စ ောသ ငြေ း တင အြ ျ ေ အ က ောကက း

နေ နလ မရ ခြ ငး ၊ နြ ါ ငးစ ဉမ ော လည း အ သစ ခြစ က ော

စ ေ နြ ေါမ ခြစ နေ တတ ခြ ငး သ ည သ ောဝ ပင ခြစ သည ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား အ နေ ခြင လ ည း မရ ငးန းနသော သမျ ေား၊

မ ြ င ောသ ောမ ဟ တ နသ ော ဒ တ ယ ောသ ောစ က ေားခြ င

ဆက ဆ နခပ ောဆ နေ ရခြငး န က ော င လညး ခြစ န င သည ။

ပ မ ေ လ ပရ းလ ပစ ဉအ တ ငး ဆ က လက လ ပနဆ ောင ခြ ငး

သည သ ငန င သ ငတေ းသ ေားမ ျ ေား၏ အြ ျ ေ က အ လ ဟ

ခြစ နစ န ငရ သဘ ရ က ဘငာ ပ မ န သ ေးရန က ေ ည းက မသ း

ရတဘာ က ျ ဆငးလ ောန သ ော စ မးရ ည အဆင မျ ေားန င

ဖပန လညပါ ဝ င လ ပနဆ ော ငခြ ငး အရပေါ ရင ဆ င နခြ ရ ငး

န ငနရး က သ ော ကက ျးစ ေား လပ ရဆ ဘင သင သည ။ တစ ြက

တင ပါ ဝ င သမျ ေား သ ည တက က က စ ဘ စ က ေားမ ျ ေားနေ ခ ာပပေး

အလ ပတ ောဝ ေ ဆ ငရော စ ည းက မး ြ ျ က မျ ေားက ေ ားမ လည

ဖြစ ရန လ က လ ပနဆော ငြျ က စ တငလ ပရဆ ဘငရ ေ

အြ ျ ေ က ော နေ န င သည ။ ထ အ ြ ါ တင အြ အေား အ လ ပ

တောဝ ေ ဆ ငရော စ ည းက မး ြ ျ က မျ ေား က ခပေ လည နခပ ောခပ

က ော ရ ငးလ ငးမ ရ /မရ က နမး ခမ ေ းရ သည ။ နအ ောက ပါ

ဇယ ေား တ င စ မးရ ည န င ပါ ဝ ငလပနဆ ောင ခြ ငး က ျ ဆငး

လောခြ ငး အပါ အဝ င အ ခြ ေားန သ ော အနခြ အ နေ မျ ေားအ တက

နခြရ ငးပ ေ ည းလမ းမ ျ ေားက နြ ောခ ပထေားသည ။

ပေါဝ ငလပရဆ ောင ဖခ ငေးက ဆ ငေးလ ောဖခ ငေးအတက ရဖြ ငေးပ

ေ ည ေးလမ ေးမ ောေး

• ေ ားြ ျ ေ နပး ပါ ။ စ ောသငြေ းထ သ ခ ပငပမ လတ ဆ တ

နသ ော နလမျ ေား ဝ ငလ ောန အော ငခပ ျ လ ပပ ါ ။

• ခြစ န ငပါ က (ရ ည လျ ေားနသ ော သငြေ းစ ောခြစ ြ

ပါ က) သငတေ းနေက နစ ောနစ ော အဖပ း သတပါ ။

• အြ ေ းတငး ပ မ လ ည ပတ သေား လော က ော သ င က ေား

နရး နလ သ က ပါ နခပ ောငး လ သ ေး ပ ါ ။

၃

82

• သင ယနရး ေ ည းလမ းမ ျ ေားက နခ ပောငးလပါ ၊ အခပေ

အလ ေ ဆက ဆ မ ပ မ ခြစ နစ သ ည သငယ နရး ေ ည း

လမး မျ ေားန င ပ ပ း သ င က ေား ခြ ငးေ ည းမ ျ ေားက သ းပါ ၊

• လ နဆ ောနရး လ ပနဆ ောငြျ က မျ ော းက အသ းခပျပါ ။

• မထငမ တ ထေား သည က ခပျ လ ပ ပါ ။ ဥပမ ော အေား ခြင

အခပ င က ထက က ော က ယလ က လပရ ေားမ တစ ြ ြ

လ ပခြငး၊ သ မ ဟ တ သင တေ းသေားမ ျ ေား အ ေား ၎ ငး တ

လမး နလျ ောက နေ စ ဉ တ င အ ပစ ငယမျ ေားြ ကော

တစ စ တစ ရောက နဆးနန း နစ ခြ ငး။

• သင တေ း၏ အ န က ော ငးအရ ော မျ ေားသည အ လေ

အမငး က ျ ယ ခပေ လေ းနေခြ ငး သ မဟ တ အလေ

အန သး စ တနေ ခြ ငးမ ျ ေား ခြစ ြ ပါ က ၎ ငးတ က

နခပော ငးလပါ ။

ရေ တက စ တ အရလ အ န င ကန ငစ တ

တစ ြါ တစ ရ တင သ ငတေ းနပး သမျ ေားသည ပည ောနရး

အစ အစ ဉတ ငပါ ဝ ငခြ ငးန က ော င အပ န ငရရ ေ နမျော လင

နသ ော သ ငတေ းသ ေားမ ျ ေားန င နတကက ျရ ငဆ င ရန င

သည ။ ဤ သည က ထ ငရ မျ န င နငနပး ခြ ငး (ဝ ါ)

ထ ငစ ရ တ ဟ နြ ေါ နလ ရ သ ည ။ သ တည းမ ဟ တ

ပည ောနပး သအ နေ ခြင စ မ နရး ရောန င ဏဍော နရး ရော

စ ည း မျ ဉး မျ ေားက မြ ျ ျးနြောက မနပး န ငန သ ော အပ

ခပေ လည စ က ထ တန ငပ စ ခြင လ ည း ခြစ န ငသည ။

ဥပမ ော အေား ခြင သင ယ သမျ ေားမ နေ တက စ ရ တအပ ရရ ေ

နမျောလ င ခြ ငး၊ သ မ ဟ တ အစ အစ ဉ၏ တစ စ တ

တစ ပ ငးအ ခြစ အစ ေားအ န သော က မျ ေားအတက န ငနပး ြ

သည အ ခပင နေ တက စ ရ တရလ ခြ ငးမ ျ ေား၊ လက ြ

ခြတပ ငးမ ရ သယယပ နဆ ော ငြ ခပေ ထ တခြ ငးမ ျ ေား၊

သ တည းမ ဟ တ သင တေ းသေား မျ ေားက လစ ောနငမျ ေားက

ထ တနပး ဖပ း ခြစ နသ ောလည း အ ြ ျ ျလစ ောက ခပေ ထ တ

ခြ ငးမ ျ ေား ရ န င သည ။ နေ တ က စ ရ တန င ြ င ခပ ျန င

ဆ ငရော အ ခင ငးပ ေားြ ယရောမျ ေားန င ေ ားလည မ လခြ ငး

မျ ေားက နရ ော ငရ ေားရ ေ အ နက ောငးဆ း နသ ော ေ ည းမ ော

သင တေ းခပငပ နမျ ောမ ေ းြ ျ က မျ ေားအေား စ မ ြ ေ ြခြငး

ခြစ သည ။ ခပေ လည စ က ထ တနငမျ ေား၊ နေ တက

စ ရ တမျ ေား အန က ော ငးက သင တ ေ းအစ အစ ဉ လက က မး

စ ောနစ ော ငမျ ေား၊ သင တေ းသ ေား ြ တနြ ေါစ ော စ သည တ တင

ရ ငးရ ငး လ ငးလ ငး အ သ နပး ထ ော းဖပ း သငတေ း၏ ပထမ

ဥေး ဆ းနေ တ ငလည း ထပမ အသ နပး နခပ ော က ေား ရသည ။

လ အပပ ါ က စ ောရ ငးဇ ယေား ဆ ငရ ော စ ည းမ ျ ဉး မျ ေား၊လ ပ ထ ေး

လ ပေ ည းမ ျ ေားက ပါ ရ ငးခပနပး ရ သည ။ တစ ြါ တစ ရ တ င

သင လက ထ တ င သ မး ထေား နသ ော နငပမ ော ဏ အမျ ေား

အခပ ေား ရ နေ သည ဆ သည အ ထ ငက နြ ျ နြျ ောက န င နစ

နရး အတက သ ငတေ းအစ အစ ဉန င မ မ အြ အစ ည း၏

က စ ပ နငက ရ ငးခပဖခ ငး သ ည ပ နက ောငးန သော အ နခြ

အနေ ခြစ သည ။

၃.၄ အစ အစ ဉအ ဆ ေးသ တဖခ ငေး - ရေ ာငလပရဆ ောငခ က

အတက က တ က ဝ တ ဖပြဖခ ငေး

ပည ောနရး အစ အစ ဉ အ ဘေး နက ောငးမ ေ စ ဘ အဆ း သတ

န ငရ ေး န င အန စ ြ ျ ျပ န ငရ ေး သ ည အစ အစ ဉ စ တ ငဖခင ေး

က ာသ ပင အ နရး ကက း သည ။ သငတေ ေး အစ အစ ဉ၏

ေ ဂ ေးအပ ငေး တင အန က ောငး အရ ော နလးြ ပါ ဝ င သည ။

သင တေ ေးအစ အစ ဉ၏ ေ ဂ ေး အပ င ေးအရ က ော ငေးအ ောမ ောေး

၁။ သ ငယ နရး အြ ျ က မျ ေား အန စ ြ ျ ျပ

၂။ လ က ေ ာန ဆော ငရက ရေ က တ က ဝ တ

၃ ။ အက ခြတ သ းသပ ခြ ငး

၄ ။ အစ အစ ဉဖပ းဆ း န က ောငး အ ြ မး အေ ား

“အပ တလပရ ေား လ ပန ဆော ငြျ က မျ ေား ” အြ န ေးအ ဘေး

သေးဖခဘေး လပ ဘေး လ ပ နဆ ောငြျ က မျ ေား ၏ စ တက ေး အက ေး

အက ဘေး အဖြစ သ ေးန င သည ။

ရြဘဖပပ ါ အန က ော ငးမ ျ ေား၏ အ စ အစ ဉသည နခပ ောငးလ

န ငသည ။ အပ တ အန က ော ငးအ ရောမျ ေား လ ပန ဆော ငရေ

သင နရး ြ ျ ယန သောေ ည း သည သင က ေားနရး အစ အစ ဉ၏

က ောြ ျ ေ က ောလ၊ သ ငတေ းသ ော းမ ျ ေား န င ၎ ငး တ ၏

နေ ာက ြ ခြငးရ ောတ အနပေါ တင မ တည နေ သည ။ အ သစ

ဖြစ နသ ောေ ည းက အ သ းခပျရေ မန က ောက ပါ န င ။ သ င ယ

83

သမျ ေားသည မ နမျော လင ထေား နသ ော စ ည းမ ျ ဉး ခပငပမ

တစ စ တစြ က ပ ၍ စ တဝငစ ေား ရ လာ က လ မ မည ။

ဤနေ ရော တင ပည ော နရး အစ အ စ ဉတစ ြ ပ တသ မးရ ော၌

မ တမ ရ ေ လ န သော အရောမျ ေားက နြောခပသ ေားမ ည ခြစ

သည ။ အြ ေ း (၄) လပ ောေး လပရဆ ော ငခ က မ ောေး တ င

အပ တ လပရ ေားလ ပ န ဆော ငြျ က မျ ေားဆ ငရ ော ေ မေ ာမျ ေား

က နတန င သည ။

ပည ောနရး အစ အစ ဉအ ဆ းတ င သင ယရ ေး အခ က မ ောေး

အန စ ခ ြ ပဖခငေး အတက အြ ျ ေ က ြယထေားရ မည ။

ဤအ န က ော ငးတ င သင ယသမျ ော းအေား ပ တသ မးခြ ငး န င

ဖပ း နခမ ောက ခြ ငးက ြ စ ေား မ နစ ဖပ း နေ ာက ဆ း သ ငယ နရး

အြ ျ က မျ ေားက ရဖပ ဘက ဘ အစ အစ ဉတက ျ အ ဖပ း သ တ

ခြစ နစ သည ။ သ ငယ နရး ရည ရယြျ က မျ ေားက ထပမ

နြောခပ ဖခ ငးခြ င စ တ ငက ော ပည ောနရး အစ အစ ဉအ ေား

အက ျ ဉး ြ ျ ျပ သ းသပ ခြ ငး၊ သင ယနရး အြ ျ က မျ ေား အန စ

ြ ျ ျပန င သ ငယနရး ရည ရ ယြျ က မျ ေားအေား မည သ မည ပ

ထင ဟပနစ ခြ ငး တ က လ ပနဆ ောငရ သည ။ အန စ ြျ ျပက

သငက ယတ င ခြစ နစ ၊ သ မ ဟ တ အခြ ေားတ ငခပ သမျ ေား

ခြင ခြစ နစ ၊ သင တေ းသ ေားမ ျ ေား အေား လ ပ နဆ ောင နစ ခြ ငး

ခြင ခြစ နစ ၊ သ မ ဟ တ ယ ငး န ည ေး အေားလ း နပါ ငး ၍ခြစ န စ

ခပျလ ပန င သည ။ အေ ည းဆ း အနေ ခြ င သ ငယ သမျ ေား

အေား ၎ ငးတ ၏ အဓ က သင ယ နရး အြ ျ က မျ ေားက မျနဝ

နပး ရေ နတော ငးဆ ခြ ငးသည ရက ဘငေးမ န ရ သ ဘအ ကက

တစ ြ ခြစ သည ။ အ ယ န က ော င ဆ န သ ော သ ငတေ း သေား

အတက စ က ေား နခပောြ င န င အခမ ငမျ ေား အ ေား မျနဝြ င

နပး ခြ ငးခြစ သည ေ ည းတ ပ ည ောနပး သအ တက လည း

ြ ျ မ တထေားန သ ော ရည မ ေ းြ ျ က မျ ေားက မည သည အတ ငး

အတ ောအ ထ နရ ောက ရ ြ န က ော ငး ခပေ လည ဆေ းစ စ

က ည န ငြင ရ နစ ခြ ငးန က ော င ခြ စ သည ။ မ မ သင ယြ

သည ာအရ ော အေား မျနဝခြ ငး ၊ ဥ ပမ ောအ ေားခြ င နြ ါ ငး စ ဉ

အန က ော ငးအရ ောက အခမ င သစ ခ ြင က ည ခြ ငး၊ ပါ ဝ ငသ

မျ ေား၏ လက နတ လ ပန ဆော ငမမ အန တအ ကက ျ သစ မျ ေား

ရရ နစ ခြ ငး၊ သ မ ဟ တ ပည ောနရး သ င က ေားေ ည း

အသစ မျ ေား စ သည ခြင န ခပောက ော သငြေ းစ ောက စ တ ငပါ ။

အြ ေ း (၁၃) တင န ဆးနန းြ သည အ တ ငး လ အြ င

အနရး ပည ောနရး သည အဆ း တင လ ပ နဆော ငခြ ငး သ

ဥေး တည ရမ ည ခြစ သည ။ ထ န က ောင သင အနေ ခြ င

သင ယသမျ ေားအ ေား သ ငတေ းဖပ း နေ ာက မည သ လ က ေ ာ

ရဆောင က မည အန က ော ငးန င ၎ ငးတ သ ငယ ြ သည

အနပေါ မည သ လ ပန ဆော ငမည ဆ သည က နမး ခမေ းခြ ငး

မခပျလ ပ ပည ော နရး အစ အ စ ဉ က အဆ းမ သ တသ င နပ။

ရက ရ ည ပည ောနရး အစ အစ ဉ ခြစ ပါ က သင တေ း

အစ အစ ဉ အတ ငး လ အြ င အန ရး အနပေါ ထပ တလ လ

တက ကက စ ော ပါ ဝ င လ ပနဆ ော င ြ ပ က ခပေ လည ဥေး တည

ဖပ း အန စ ြျ ျပနခပော ဆ ရေ အန ရး ကက းသည။ အြ ျ ေ တ

ပည ောနရး အစ အစ ဉ အတက မ ေ ဂ းြ ျ ျပအမ ောစ က ေား တင

ထ က သ ပါ ဝ ငလ ပ န ဆော ငန ငသည အ န က ောငးက

ဥေး တည န ခပောရေ လ သည ။ သငတေ း သေားမ ျ ေား အေား

သတ ငးအြ ျ က အ လက ခြေ နဝ ခြ ငးန င သ ငယြ သည

အန က ော ငး အရ ောက လက န တ အနက ောင အထည နြော နစ

နရး မည သ လ ပနဆ ောငန င သည /လ ပ နဆ ောငမည က

နမး ခမေ းခြငးခြ င သင တေ းအစ အစ ဉ အနပေါ နေ ာက

ဆက တလ က ေ ာ က ျ င သ း နစ နရ း အဘေး ၎ ငေးတ က ယ တ င

က တ က ဝ တဖပြန င ေ အ ေားနပး ပါ ။ ဤေ ည းခြင HRBA

အရဖခခ မ ခြစ နသ ော တောဝ ေ ခ မ န င တ ောေးဥပရ ေစ ေးမ ေး

ရ ေး က အနက ော ငအ ထည နြ ော န ငသည ။ ဆ လ သည မ ော

အြ ျ ေ ခြစ သည ။ ဥပ မ ော အ ေားခြ င သ ငန ထောက က ပစ စည း

သ မဟ တ ဆက သ ယရမည လ ပစ ောမျ ေားက က တ နပး ြ

သည အ တ ငး နပး ပ မည အ န က ော ငး၊ သ မ ဟ တ သ ငတေ း

၏ အြ ျ ျန သော အန က ော ငးအရ ော မျ ေားက နခပော ငးလမည

ဆ သည အန က ော ငး စ သည ခြင သင တေ းနပးသမျ ေား

က မ အစ အစ ဉဖပ း နေ ာက ဆက တ လ ပ နဆ ောငမည

အရောမျ ေားက ရ ငးလ ငး ခမ ငသ ောန စ န ငနသ ော အြ ျ ေ လည း

ခြစ သခြ င အခပေ အ လ ေ က တ က ဝ တခပျမက နြောခပရ ော

နရောက သည က လညး အမ တရပ ါ ။

အစ အစ ဉ အနပေါ အက ခြတ ဆေ းစ စ မ လ ပနဆော င

ခြ ငးသည သ ငတေ းအစ အစ ဉ အေား နက ော ငးမ ေ စ ော ဖပ း ဆ း

န ငနစ န သော အဓ က အြ ျ က ခြစ သည ။ အြ ေ း (၂) အဆ င

(၉) ရ အက ဖြတ ဆေ ေးစ စ ဖခ ငေး အန က ော ငးတင နြော ခပြ

သည အ တ ငး အက ခြတ ဆေ းစ စ မမျ ေားသည သင တေ း

သေားမ ျ ေားန င အစ အစ ဉအ နပေါ နေ ာက ဆ း အက ျ ျးြ စ ေား

န ငနြ ျ ရ သမျ ေား (အြ င အနရး ြ စ ေားြ င ရ သမျ ေား)၊ န ငန က း

၃

84

နထောက ပ သမျ ေားန င မ မ အြ အစ ည းအ ေား က ျ န ပတ

သင တေ းနပးသမျ ေား က ယတ င တောဝ ေ ြ ခြငး ခြင လည း

နက ော ငး ၊ HRBA အရ ဖခခ မ ခ ြစ နသော တောဝ ေ ခ မ န င

တရ ားဥပရ ေစ ေးမ ေးရ ေး က အ သ း ခ ရေ အက အည ခြစ နစ

သည ။ အြ ေ း(၉) တင အ နသးစ တ နြော ခပြ သည အတ ငး

န တခြင တ တ နတ ောငး နတ ောငး ဆေ းစ စ ခြ ငး၊ သငတေ း

သေားမ ျ ေား အတက ၎ ငးတ ၏ အန တးမျ ေားက န တခြ င

နြောခပန ငခြ ငးရ ေ အြ ျ ေ နပး ခြ ငးတ က သ င အနေ ခြ င

အဖမလ ပ နဆ ောင သင သည ။ ဖပ း ဆ းခြ ငးြ စ ေားြ ျ က မျ ျး ခြစ

နစ ရေ လည း အနရး ပါ သည ။ တ ေ ခပေ အကက ခပ ျြျ က မျ ေား

လက ြ ဖခငေး အတက လမေး ြင ထ ေားနပးရ ေ ၊ တ တဆ တစ ော

န င နသြ ျ ောစ ောေ ားန ထော ငရေ အ နရး ကက းသညက အမ တ

ရပ ါ ။

သင တေ းသ ေားမ ျ ေား န င သ ငက သ ပည ောနပး သ အနေ ခြ င

သင တေ းအစ အစ ဉ ဖပ း ဆ းခြ ငး က အလေ ခမေ န သ ော

အြ က အ တေ တစ ြ အခြစ နတ ကက ျန င သည ။ အ ဘေးလ ေး

သည ြ ရ း တစ ြ က အတ သေား ြ က က ော သငက ယတ င

န င လ အြအစ ည း အနပေါ အခမ ငသစ မျ ေားရ ရ ြ ခြ ငး၊

အေ ာ ဂါ တအ တက အ နတး အန ြ ေါသစ မျ ေားန င လပရ ေား

လ ပနဆ ောငြျ က မျ ေား ပ ၍ ခမင လ ောခြ ငးန င မ တန ဆသစ

မျ ေား တ းလောခြ ငးလည း ခြစ န က ောငးခြစ န င သည ။ ဤ

အနခြ အ နေ ပတဝ ေ းက ျ ငက အ မတ ြ ယ အခ မေး အေ ာေး

ပအဖြစ အမ တရထ က နစ န အော င ခပျ လ ပပ ါ ။ အစ အစ ဉ

၏ က ောြ ျ ေ န င သငတ အတ က ေ ဆ းြ သည အြ ျ ေ အ နပေါ

မ တညက ော သ င အြအစ ည း ဒါ ရ က တ ော သ မ ဟ တ

ပ ပ း နပး နသ ော အြအစ ည း ၏ က ယစေားလ ယမျ ေား မ နက ျ း

ဇးတ ငစ က ေားနခပ ော က ေားခြငးက သ န သော အ ခြ ေား အပ တ

အန က ော ငး အရ ောမျ ေားန င အ တ နပါ ငးက ော အပ တလပ

ရဆဘ ငခ က က လ ပနဆ ော ငန င သည ။ သ န သော သင အ နေ

ခြင ဝ ေ ကက း သ မဟ တ လ အြ င အ နရး ဆ ငရော အဓ က

ပ ဂဂ ျလ အေား ခြစ နစ ၊ သ မ ဟ တ သင တေ းသ ေားမ ျ ေားထမ ော

က ယစ ေားလ ယ တစ ဥေး ဥေး အ ေား ခြ စ နစ အပ တမ ေ ြေ း နခပ ော

က ေားနပးရ ေ ြ တ က ေား ထ ေားသ င သည ။ အခြ ေားလပ ရ ေား

လ ပနဆ ောငြျ က မျ ေား အဖြစ သင တေ းဆငး လက မ တမျ ော း

နပး အပခြ ငး၊ သ ငတေ းသ ေားတ စ ဥေး ြ ျ ငးအေား လက ဆ

န တဆကခြငး၊ အ ပစ ဓ ောတပ မျ ေား နဝ င ခြ ငး၊ သ မဟ တ

န တဆကနေ လည စ ော သ မ ဟ တ န တဆက ည စ ော

စ စ ဉထေားခြငး စ သည တ လပရ ဆဘ င န င သည ။

85

မတစ မ ဘေး

1 UN (2011): Declaration on Human Rights

Education and Training, Art. 2, 1, A/HRC/

RES/16/1

2 Including CERD Art. 7, ICESCR Art. 13, CEDAW

Art. 10, CRC, Art. 29, CAT Art.

10. In addition, the UNESCO Convention against

Discrimination in Education (1960), Art. 5, 1, a)

and the ILO Convention concerning Indigenous

and Tribal Peoples in Independent Countries

(No.169, Arts. 30 and 31) also address

education as a means to secure human rights).

3 CoE (2010): Charter on Education for

Democratic Citizenship and Human Rights

Education, adopted by the Council of Europe

on 11 May 2010.

4 UN (1993): Vienna Declaration and

Programme of Action, Paras. 33 & 82

5 UN (1996): Plan of Action for the UN Decade

for Human Rights Education A/51/506/

Add.1

6 More information may be found at http://

www2.ohchr.org/english/issues/education/

training/programme.htm

7 UN (2011): Declaration on Human Rights

Education and Training A/HRC/RES/16/1

8 UN (2011): Declaration on Human Rights

Education and Training, Art. 2, 1, A/HRC/

RES/16/1

9 The learning points are inspired by the UN

Guidelines for National Plans of Action for

Human Rights Education and CoE (2002)

Compass.

10 UN (2011): Declaration on Human Rights

Education and Training, Art. 4, A/HRC/

RES/16/1 Amparo Tomas (2005): A Human

Rights Approach to Development – Primer for

interdependence & interrelatedness. However,

principles, and place the others under ‘linkages

to the human rights framework – system and

the HRBA principles focus on action-oriented

standards’.

11 The acronym PANEL was developed by

Development Practitioners. The human rights

principles also normally include universality &

inalienability; indivisibility; and

12 DIHR (2010): Human Rights Education and

Learning Methods. www.

humanrightscourses.dk/index.php?id=284

13 Flowers, Nancy (2003): What is Human Rights

Education?

14 Paulo Freire (1996): Pedagogy of the

Oppressed. Anna Maria Freire & Donaldo

Macedo (1998): The Paulo Freire Reader.

15 The checklist was inspired by a general adult

education checklist ‘The 7 planning phases of

education’ in Christiansen & Rosenkvist (2005):

Voksenundervisning – formidling i praksis,

which is here adapted for human rights

education and education in an international

context and informed by DIHR’s experiences

with education and educator needs.

16 This list was inspired by Christiansen &

Rosenkvists’ description of education methods

in Voksenundervisning – formidling i praksis

(2005), and UNEP, More on Developing and

Delivering Training,

http://www.unep.org/IEACP/iea/training/

guide

17 Flowers, Nancy et al. (2000): The Human Rights

Education Handbook – Effective

Practices for Learning, Action and Change.

18 See also Christiansen & Rosenkvist (2005):

Voksenundervisning – formidling i pra

86

၄.

လပရားလပဆောငမများ ခြငသးသပခြငး

ခေါငးစ အခကြောငးအရာ(များ)

(Coat of arms)

/

/

/

UDHR နင ဒတယြေမဘာစစ

ဥ

- / ?

- Oppressia

-

-

-

- /

-

- CEDAW

- HRBA project /

-

-

-

...

အဖင

လပရ

ား

လပဆ

ောင

ြျက

များ

အပတ

လပရ

ား

ဆောင

ရကြျ

ကမျ

ား

87

/

၁၀-၃ ၀ ၈၈

၄ ၀-၆၀ ၉၀

၁၀-၂၅ ၉၂

၁၅-၂၀ ၉၄

၂၀ ( ) ၉၆

၂၀-၃ ၀ ၉၉

၁၀-၂၅ ၁၀၂ ၁၀-၂၅ ၁၀၄

၃ ၀-၄၀ ၁၀၇

၄ ၅-၆၀ ၁၁၀

၄ ၀-၆၀ ၁၁၂

၄ ၀-၆၀ ၁၁၅

၅၀-၇၀ ၁၁၉

၃ ၀ ၁၂၃

၆၀-၉၀ ၁၂၇

၂၀-၆၀ ၁၃ ၁

၆၀ ၁၃၄

၆၀ ၁၃ ၆

၆၀ ၁၃ ၈

၁၀-၃ ၀ ၁၄ ၂

၁

၂ - ၃ ၁၄၄

၁ - ၃ ၁ ၄ ၇

၅ - ၂၀ ၁ ၄ ၉

မလပါ ၁ ၅၃

မလပါ ၁ ၅၆

၃ ၀ - ၁၂၀ ၁ ၅၈

၁၅ - ၃ ၀ ၁ ၆၀

၃ ၀ - ၄ ၅ ၁ ၆၃

၁၅ + + ၃ ၁ ၆၅

၁၅ ၁ ၆၆

၁၀- ၂၀ ၁ ၆၈

88

-

၁။

‘ ’ (coat of arm s)

‘

’

/

၂။ ။

) ၁၀-၁၅

• /

?

•

?

• /

?

• ?

•

?

• /

?

၁၀-၃ ၀ ၃ ၀

-

89

•

‘ ...............

’

) (၁၅- ၀ )

•

• ?

• ?

• ?

• ?

ဂ) ။ (၁၅-၂၀ )

(ဥ -

)

။

၄

90

-

၁။

DIHR (၂ ၀၁ ၀)

၄ ၀-၆၀ ၂ - ၂၅

A3

၁

၁/၂

- /

•

•

•

91

၂။ ။

(

)

၁၀ - ၁၅

ဥ :

၁.

၂.

၃.

၄.

၂

။

မရငး- ‘Våbenskjold’ in Christiansen, Mogens & Gert

Rosenkvist (2005): Voksenundervisning – Formidling i

praksis

ဥ

Zambia Pope Benedict XVI

(1964) (2005)

Cambridge

(1573) (1819)

၄

92

:

၁။

။

၂။

“

?”

“ ”

“ .. ?” “ ..

. . ?”

/

၁၀-၁၅

၁၀-၂၅

-

•

•

•

93

( Chatham House Rule

) Laptops

။

:

၄

94

မညသမညပ-

၁။

/

၂။

) (၁၀-၁၅ )

) (၁၅- ၀ )

(၅)

၁၅-၂၀

-

•

• /

•

95

။

၄

96

၁။

-

) -

) -

/ ?

)

-

၂ ၀

၁ ၀-၂ ၅

-

97

၂။

/

၄

98

-

•

•

•

:

•

?

•

• ၂၀

:

) _ ?

( )

?

) -

?

?

ဂ) _

(ice breaker)

99

:

၁။

၂။

။

(၅) (၁၀)

(

၂၀-၃ ၀ ၁၀-၃ ၅

သငတနးသား

တစဦးေျငးစ

အတြေ မတတ

စာရြေ

ပပငထားပါ။

-

•

•

•

၄

100

)

မရငး- David Shiman (1999): Teaching Human

Rights, presented in Flowers (2000): The

Human Rights Education Handbook

101

•

•

•

•

မရငး- David Shiman (1999): Teaching Human Rights, presented in Flowers (2000): The Human Rights

Education Handbook

၄

102

:

၁။

/

၂။

(၁) (၂)

(၃)

။

/

:

၃ ၀-၄ ၅ ၁၀- ၂၀

(

/ )

/

- -

103

မရငး- Chris Cavanaugh (1999): CA workshop,

presented in Flowers (2000): The Human Rights Education Handbook

၁၉၀၀ ၁၉၁၀ ၁၉၂၀ ၁၉၃ ၀ ၁၉၄ ၀ ၁၉၅၀ ၁၉၆၀ ၁၉၇၀ ၁၉၈၀ ၁၉၉၀ ၂၀၀၀ ၂၀၁၀

၄

104

-

၁။

(၉)

“ ”

(၉)

၂။

( ၅ )

(၉)

၁၅ - ၂၀

(၂)

(၃) (၂)

“

”

။

(၃)

(၃)

-

၃ ၀-၄ ၅ ၁၀- ၂၅

(၉)

-

105

?

?

?

:

UDHR

၄

106

ငင

107

:

၁။

(UDHR) UDHR

(soft law)

UHDR

UDHR

၂။

UDHR

ဥပမာ - လတလပစာ

ခရ လျားသားလာ

UDHR

UDHR

၃ ၀-၄ ၀ ၁၀-၃ ၅

UDHR

-

UDHR

၄

ဂျးလမျ းများအတြေ အတငး၊

အပပငထြေေငမရခသာ

ခနထငရာရပြေြေများ

တညခောြေခပးပေငး။

108

၁၀-၁၅

၃

?

?

?

မရငး- ‘The origins of modern human rights

law’, in Australian Human Rights Commission

(2010): Understanding human rights

109

၁

၂

၃

၄

၅

၆

၇

၈

၉

၁၀

၁၁

၁၂

၁၃

၁၄

၁၅

၁၆

၁၇ ၁၈

၁၉

၂၀

၂၁

၂၂

၂၃

၂၄

၂၅

၂၆

၂၇

၂၈

၂၉

၃ ၀

110

၁။

၅

/

၁၀-၁၅

၂။

။

‘

’ ‘ /

- ’

-

၄ ၅-၆၀ ၄ - ၃ ၀

/

-

-

111

:

• ‘ V IP s’

•

•

ါ

၂၀၁၁ Helsinki HRBA

၄

112

၁။

(၁)

(Yes) (No)

(၂) (၃)

၁ ၂ ၃

( )

၂။

/

- / ?

၄ ၀- ၆၀ ၁၀-၃ ၅

-

•

•

113

၁ -

(protection money)

ငေမး

/ ?

၂ -

/ ?

:

AIDS

/

?

။

/

/

၁ -

၄

114

၂ .

.

စ စ

(progressive realization) ICESCR

“

( )”

:

•

115

-

၁။ ICCPR

(ICCPR 1966)

• ICCPR

•

•

ICCPR (၂)

၂။

၄ - ၅

“

”

၁၅-၂၀

ICCPR

- (Oppressia)

၄ ၀-၆၀ ၁၂- ၄ ၀

ICCPR

ICCPR

ICCPR

-

•

• ICCPR

•

၄

116

ICCPR

။

/

117

(၁၅)

(၈)

(၁၅)

es sia)

၄

118

သား (၁၂) ( ၆ ၆ )

(၆)

၁၀

၅

?

- DIHR (၂၀၀၈)

Christoffer Badse

119

မညသမညပ -

၁။ မတေကခြငး

သငတနးသားများြေ လအေငအခရးအခကြောငး မတ

ေြေပါ။ ၎ငးတြေ ၄ - ၅ဦးစပြင အြ ြ ခစငပး ခနာြေ

စာမျြေနာတင ခြာပပထားခသာ ပြစရပြေ သငတနး

သားများ လြေထသ ပြနခေပါ။ 'UDHR နင ဒတယ

ြေမဘာစစ' လပခောငမမ UDHR စာရြေြေလညး

ပြနခေပါ။ သငတနးသားများအား ပြစရပြေ ြတရန

ခတာငးေပါ၊ သမဟတ သငြေယတင အေပါပြစရပ

ြေ အသြေျယြေျယပြင ြတပပပါ။

၂။ ခဖစရပ လပဆောငခြငး

အြ များအား ခအာြေပါခမးေနးများြေ ခပြေရန

ခတာငးေပါ။

(ြေ) အနတရာယရခသာအခနအထား၌ ရခနခသာ

လအေငအခရး ြေစစရပများမာ အဘယနညး?

အြ ၁ - ဦးဘရမနနင ေြေစပခနသညလား?

အြ ၂ - ခဒါခဒစနင ေြေစပခနသညလား?

အြ ၃ - ဦးနစနင ေြေစပခနသညလား?

အြ ၄ - ခသေးသားခသာ ြေျနားခမးပမသများနင

ေြေစပခနသလား?

(ေ) ထလအေငအခရး ြေစစရပြေ သငသည ခအာြေပါ

တမ တစဦးဦးပြစေပါြေ မညသ ခပြရငးမညနညး?

အြ ၁ - လအေငအခရးခရ ခန?

အြ ၂ - NGO အမျ းသမး တြေကြေလပရားသ?

အြ ၃ - UN အြ များသ တငကြေားပေငးနင အစရငေ

ပေငး လပခောငခသာ NGO ခရ ခန?

အြ ၄ - ပပညတငးနငငခရးသမား?

အြေယ၍ သငတနးသားများ၌ လအေငအခရး အခပေေ

ရလျငလညးခြောငး၊ အေျနအခတာကြောခအာင ပြစရပ

ြေ သငတနးသားများအား လပခောငခစလလျင

လညးခြောငး၊ သငအခနပြင ခမးေနးများြေ ခရာခထး

ခအာငပပလပနငသြေသ ခအာြေခြာပပေျြေများြေ

ဥပမာပပ၍ သငတနးသားများြေ စနခေါခပြေခစ

နငပါသည။

ခဖစရပဆလလာခြငး :

သငးအပေရာများနင ကျနားဆမးခမသများ

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

လအေငအခရးအား

အသးေျပေငး

၅၀-၇၀ မနစ ၁၂-၄၀ သငတနးသားများသည

လအေငအ ခရးြေ

ပြစရပတစေ၌

အသးပပကြေသည

ပြစရပပါရခသာ

စာရြေြေ မတတြေးပါ

ပြစရပမတတများ

ခရေ ခပပာငးနငခသာ

ြေားေျပစာရြေများ

မာြောပနများ

လပရားမရညရယြျက : လပဆောငမပစ : ခဖစရပ၊ အပစဖလပဆောငမ၊ ဆေးဆနးခြငး

• ပြစရပတစေတင လအေငအခရးအား အသးေျနငရန။

• လအေငအခရးအား ပ၍နြေရငးစာ နားလညလာခစရန။

၄

120

၃။ အနစြျပခြငးနင ခပနလညသးသပခြငး

အြ များအား ၎ငးတ၏ အြ အတငး ခေးခနးမ

ရလာဒများြေ တငေြေရန ခတာငးေပါ။ ၎ငးတ၏

တငေြေပေငးများအား မတေျြေခပးငပး ခမြေျနေ

ခသာ အေငအခရးများနင ြေစစရပများြေ သငအခန

ပြင ထပမ ထညသငးပါ။

ထသ လပခောငငပးခနာြေ ပြစရပအတငး ခြာပပေ

ခသာ အခပေအခနများနင ြေြေညသမတမ ရ၊ မရ

ခမးပမနးငပး ၎ငးတအခနပြင ြေယပငဥပမာများအား

မျခေလပါြေ မျခေရန ခတာငးေနငပါသည။ ပြစရပရ

ပပဿနာအများစမာ သငတနးသားများအတြေ

ြ ငြးမေငရာြေစစရပများပြစခနခသာလညး အမနမာ

၎ငးပပဿနာများသည လအေငအခရးြေစစရပများ

လညး ပြစကြေသည။

သဆကာငးစရာ -

ပြစရပသည (အခနာြေ) အာြရြေ ပဋပြေခ၏

ပြစခလရခသာ အခပေအခနတစေ ပြစခသာလညး

အာရ၏ အခပေအခနြေပါ လမးခေမခစသည ြေျယ

ြေျယပပနပပန ခတးေ သမတြယ အေျြေများ

ပါေငသည။ ပြစရပသည သင၏ သငယခရး

ရညရယေျြေများ၊ သငတနးသားများနင သငခလျာမ

ရ၊ မရ စဉးစားပါ။ သငတနးသားများ အခနပြင

၎ငးတနငငများမ အခပေအခနများနင ခတးေ ေျတ

ေြေ ေြေစပနငပါသလား? သမဟတ ၎ငးတ

အခနပြင ဤအခပေအခန ေြေစပပေငးရာြေ သငယ

ရန သငခလျာမ ရပါလား?

121

မတတစာရက

သငးအပေရာများနင ကျနားဆမးခမသများ

ဂနဇနးယားသည အသငးြေးခပပာငးြောလ နနယငပး

ထရလယခသာ ဒမြေခရစ တငးပပညတစေ ပြစသည။

ဂနဇနးယားအစးရသည ပငမလအေငအခရး သခဘာတ

စာေျပများြေ အတညပပ လြေမတခရးထးေသည။

သရာတင ြ ငြးမနယပယ၊ လအေငအခရးနင အဂတ

တြေြျြေခရးနယပယတတင တးတြေခအာငပမငရန

များစာ ြေျနရခနပါခသးသည။ နငငသည အလနေငးရ

မခတလျြေ ၎ငး၏ ပငမကြေယေေျမးသာမမာ ခရေနင

ခဘာေဒ သတတတငးများမသာ ရရခလသည။

ခဒါ ခဒစသည သမ၏ ေငပနးပြစသနငအတ ခြေျးရာ

ခလးတစရာတင ခနထငခလသည။ ေငပနးသညမာ

ရမးြေားသတစ ပြစငပး ရာရသြေကြေးသအေျ ြေ နညး

မျ းစပြင တားခသာလညး ၎ငး၏ဇနးြေ နပစြေခလ

ရသည။ ရာသကြေးြေ ခဒါခဒစြေ ြေညရနအလငါ

ရာစနရာြျားရ ခပမြေြေတစြေြေြေ ခပးခလသည။

ရညရယေျြေမာ သမအခနပြင ထခပမခပါတင သးနများ

ြေ စြေပျ းငပးခရာငးေျြော အမခထာငစ အစား

အခသာြေနင ေငခငများ ပပးနငရန ပြစသည။

ငမ မ ဂျာနယလစနစ ပြစခသာ ဘရမနနင နစ

တသည စပစေရခသာ ခပမယာအပငငးပါးမများ

အခကြောငး မတတမးရာခြရန ခဒသတငးရ ခြေျးရာ

များတင အငတာဗျးလပခနကြေသည။ အာဏာပငများ

သည ခဒသတငး ခရေအကြေးစားထတလပခသာ နငငစ

လပငနးတစေပြစသည ြေနဂးလ၏ ခရေထတလပမြေ

ြေညရနအတြေ ရာသ၊ ရာသားများထမ ခပမယာများြေ

သမးယကြေသည။

ဘရမနနင နစတသည အတြေအေ

သတငးစာတင သတငးခရးသားသနစ ပြစကြေသည။

၎ငးတနစဦးသည ခလျာခကြေးမရဘ ခပမယာေးရး

သား ခဒသေများ NGO

များ၏ စပစမများြေ စစမးခြာထတလကြေသည။

ခရေထတလပမစးပါးခရးလပငနးအခပါ ဂျာနယလစ

နစဦး၏ စတေငစားမရေသည။ ထခကြောငပင

ခဒသေရတပြ သည ြေနဂးလမ ငါးရမးထားခသာ

ပဂဂလြေ လခေခရးလပငနးတစေနင ပးခပါငးလျြေ

ထဂျာနယလစနစဦး၏ လပရားမများြေ ခနာြေ

ခယာငေ လြေခနလျြေရသည။

တစခနတင ရာအနးသ သငးအပေရာတစြ ပြတ

သနးသားခလသည။ ခရတငးတစေသ ၎ငးတ သားရာ

လမးတင ြေျနားများသည ရာစနရာြျားရ ခပမြေြေ

များနင လယြေငးအခသးခလးများြေ ပြတသနးသား

ြော ခြောြေပသးနများြေ ြျြေေးကြေခလသည။

ခဒါခဒစ၏ သးနများလညး ြျြေေးေရသည။ ရာထမ

လငယလရယအေျ ြေ ၎ငးတ၏ စားခရရြေခာများ

ြျြေေးေရသညအတြေ အလန စတေးကြေငပး

သငးအပေရာများခနာြေသ လြေကြေခလသည။

၎ငးတသည သငးအပေရာများြေ ခရတငးအနးတင

ခတ ရကြေငပး ထခရတငးတင ြေျနားများြေ

ခရခသာြေခနကြေသည။ ေြေရနပြစပါးမ စတငငပး

ရာလငယများြေ သငးအပေရာနစဦးြေ ခသခအာင

ရြေလြေကြေခလသည။ အပေားသငးအပေရာများ

လညး ြေျနားများြေ ၎ငးတ တတနငသမျ ခေါခောင

လျြေ ခပပးကြေခလသည။

ရြေအနညးငယကြောခသာ သငးအပေရာ အြ ကြေး

တစြ စစညးလျြေ လြေစားခေျရန ရာသ ဦးတည

လာကြေသည။ ၎ငးတအြ ေင သငးအပေရာငယနစဦး

ခသေးရသညအတြေ စတေးလျြေရကြေသည။

ရာသားများသည ြေျနားများြေ ေးယလျြေ စား

ခသာြေကြေသညဟလညး ၎ငးတြေ ထငကြေသည။

ရာအတငးတင ဦးဘရမနနင ဦးနစတသည ရာသား

၈၄ ခယာြေနင စခေးလျြေ ၎ငးတ၏ ခပမယာ

အခပေအခနအခကြောငးနင ြေနဂးလ လပငနးစ၏

သရပမနများအခကြောငးြေ နားခထာငခနကြေသည။

သငးအပေရာများ ရတတရြေခရာြေရလာကြေငပး

ရာသားများနင အကြေးအြေျယ ရပခထးြေနလျြေ

၄

122

နစြြေ ေြေရနပြစပါးကြေခလသည။ ဂျာနယလစများ

ြေ လများြေ ခြေျခအးကြေရန ကြေားေငြျနခပြခလ

သည။ ထအေျနတင မခမျာလငဘ ရများခရာြေရလာ

ကြေသည။ ရများြေ ရာသားများနင သငးအပေရာတ

အကြေား ငပးေသည ေြေရနပြစပါးမြေ သထားသည

အခလျာြေ လြေနြေအပပညအစပြင ရြေားနစစးြေ

ခစလတလြေသည။ ငငမးေျမးခသာအခပေအခနြေ ပပန

လညထနးသမးရန ကြေးစားမအပြစ ရများြေ ၎ငးတ၏

လြေနြေများြေ အသးပပကြေသည။ သငးအပေရာ

ငယတစဦး ခသေးခလသည။

အြ နစြ ြေသားခလသည။ တစြြေတင သငးအပ

ေရာများြေ ခရတငးအနး၌ ၎ငးတလများ ခသေး

သညအခကြောငးနင ြေျနားေးယမများြေ ရတပြ အား

စစမး ခပးခစလကြေသည။ ထသပပလပေခသာ ရာလ

ငယများြေ ၎ငးတြေ ညနပပနငကြေသည။

အပေားတစြြေတင ရာသရာသားများြေ ၎ငးတ၏

ြျြေေးေရခသာ ခြောြေပသးနများနင တြေေြေ

ေရခသာရာအတြေ စတေးကြေသည။ ရတပြ

အခနပြင ထြေစစြေ ၎ငးတြေ စစမးရန လနင

အရညအေျငး မလခလာြေသည အပြစြေ နားလည

လျြေ သငးအပေရာများြေ ထခနရာမ ထြေသားရန

ြအားခပးခလသည။ သငးအပေရာများြေ ရာမ

ထြေေါရန ရြေားတစစးသည လြေလပခောင

ေသည။ ရတပြ မ ဂျာနယလစ နစဦးအား ရာအတငး

ဒတယအကြေမ တြေေြေမြေပြစခစသညဟ ေြော

ြမးေးရန ေးပြတလြေကြေသည။ အပေားရြေား

တစစးပြင ၎ငးတနစဦးအားခေါခောငသားကြေသည။

ရာအတငး အခပေအခနများ ပပနလညတညငငမလာငပး

စားခရရြေခာများ (ြျြေေးေရသညအတြေ) ရားပါး

ြေနကြေသည။ ေလျသည မနးမပြစသ ခဒါခဒစအား

ကြေမ များ ခဒါသများထြေ

မနးမခနာြေသလြေြော အမမထြေ ခအာင

ပပခလသည။ ခနာြေ မနးမအား အမသ

ပပနခေါရန ပငငးေနခလသည။ ၎ငးအစား ရာရ အပေား

အမျ းသမးတစ လြေထပလြေခလသည။

ခဒါခဒစသည စြေပျ းရန ခပမမရ၊ အမမရ၊ ေငခငရမည

နညးလမးမရ ပြစရခလသည။ သမ၏ ေငပနးြေ

သမအား ြေမျ မခပးခေျ။ ထြောလအတငး ခဒါခဒစ

သည သမ၏ သားများထမ တစဦးနင အတခနထင

ခလသည။ ထသားသည သ၏ ြေယပင မသားစြေ

ခလာြေငရ ခလာြေသာ ရာခြခြေျးနငသပြစသည။

သခသာ ခဒါခဒစသည စနးအတတတတငပး သမ၏

ေငပနးခဟာငးအား အပယာထ လသညအထ ပပစား

ထားသညဟခသာ ခြောလဟာလတစေ ရာတင ပျ န

ခလသည။ များမကြောမ ထခြောလဟာလြေ ေေခေျပ

ပေငးငါ မစမးသာသည အခပေအခနသ ခရာြေလာလျြေ

ရာသကြေးနင လကြေးသမများြေ ခဒါ ခဒစြေ ရာမ ထြေေါ

ရန ခတာငးေကြေသည။

ရြေသတတပတအနညးငယကြောခသာ ခေပတ

အတငး၌ အခလာငး ၂ ခလာငး ခတ ခလသည။

တစခလာငးမာ ခဒါခဒစပြစငပး အစာခရစာ

ငတပပတြော ခသေးရခလသည။ သမ၏ အခလာငးြေ

ရာမ ၅၀ ြေလမတာ အြောတင ခတ ရသည။

ထအေျနတင ဘရမနသည ခေါငးြေ ခသနတပစေရငပး

သ၏ အခလာငးြေ ြေနဂးလ ခရေတငးနားတင ခတ ရ

သည။ သ၏ ေနဓာြေယမ ဒဏရာများြေ ညငးပနး

နပစြေ ေ ရသည အခနအထားများြေ ပပသခန

သည။ နစမာမ ခပျာြေေးလျြေရသည။

မရငး -၂၀၀၉ ေနစ၊ ဇနနေါရလတင DIHR၊ HRBA

သငတနးတင DIHR ၏ အကြေးတနး သခတသနမးပြစသ

Stephanie Laguette မ ခရးသားထားသည။

123

မညသ မညပ-

၁။ နဒါနး

ဤသးပေားပြစရပြေ ပမနသငကြေားတငေြေပေငး

ြေဏဍများစာအတငး ခေတတအနားယေျန မတငမတင

လပခောငနငသည။

သငတနးသားများြေ မတစမ ခရးဘ သငခပပာပပမည

ပပပငြေ နားခထာငရသာ နားခထာငကြေရန ခပပာပါ။

ပပပငသည ခရးအစ အေြေ ခပပာကြေားေခသာ ပပပင

တစေပြစခကြောငး ေြေလြေခပပာပပ ပပပင

ခပပာ ပါ သမဟတ သငတနးသားများြေ

ြတပပပါ (ပပပငြေ ခနာြေစာမျြေနာ တင

ကြေညပါ)

၂။ အနစြျပခြငးနင ခပနလညသးသပခြငး

ပပပငြေ သငြတပပငပးပါြေ သငတနးသားများြေ

အေပါ ပပပငနင ပတသြေ၍ မညသ စ စားမသည၊

ပပပငြေ မညသခသာ အခတးများြေ ၎ငးတ၏ စတေ

သ သယခောင လာသည၊ သငတနးအခကြောငးအရာနင

လအေငအခရးတပြင မညသေြေစပခနသည တြေ

ခမးပါ။

ပပပငတင သငေနးစာများစာရသည။ တစေမာ ပဋပြေခ

အတငးပါေငသများတင တညခန

ခလရကြေသညမာ သမငးခကြောငးများ၊

စတေငစားမများနင လအပေျြေများ

သငအခနပြင အပေားသများြေ လသားတစ အပြစသာ

ကြေညပမငလြေခသာအေါ လြေခတ ြေစစရပများ၊

သဘာေေငတခနမများြေ စးစြေနငမည

ပြစငပး ဟနေျြေည ထနးညခပးခသာ ေြေနယေျြေြေ

ထနးသမးထားနငမည အခပြများြေ ရာခြ

အာရစြေနငမညပြစသည။ “အပေား

သများ၏ လသားေနမအား စမထနးခြေျာငးထား

ပေငး” ပင ပြစခလသည။

ပခပငဆခပာခြငး - သးလများနင ေတလများ

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာ အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက အဆသးစတ ဆဖာခပြျက ခပငေငခြငး ပစစညးများ

ပဋပြေခခစစပ

ညနငးပေငး

၃၀ မနစ - သငတနးသားများသည

ပပပငတစပဒခပါ

အခပေပပလျြေ

လအေငအခရးအခကြောငး

ခေးခနးပေငး

- -

လပရားမ ရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ: ပဆခပာခြငး၊ ဆေးဆနးခြငး၊ ခပနလညသးသပဆတးေခြငး

• သငတနးသားများအား လအေငအခရးအခပါ ပပနလညသးသပ ခတးေတတခစပေငး။

• သငတနးသားများအား သငတနး၏ ရညရယေျြေနင ခမျာမနးေျြေများြေ ပပနလညသးသပခတးေတတခစပေငး။

၄

124

Amollo Maurice မ 'သးလများနင ေတလများ'

ပပပငြေ ၂၀၁၁ ေနစ DIHR/DFC ပဋပြေခ

အသငြေးခပပာငးခရးသငတနး၌ မျခေခနပေငး

ပြစသည။

125

သးလနင ေတလများ အသးသး ခနထငကြေ

ခသာ ရာနစရာရခလသည။ ရာနစရာမာ အလနနးြေပ

ငပး စမးခေျာငးတစေသာ ပေားခလသည။ နစြြေရာသား

များမာ စမးခေျာငးြေ ၎ငးတ၏ တရစဆာနများ

ခသာြေသးခရအတြေ မေအားထားခနကြေရသည။

အပစနစေ လးမာ ၎ငးတ၏ တရစဆာနများ ထနး

ခြေျာငးပေငးပြငသာ တညမခနကြေရသည။

တစခနတင တရစဆာနများ ခရခသာြေခနကြေစ

သးလများအြ မ ခြောငခလးတစဦးသည သစသား

တငးပတတစေြေ အပမငခလထသ ပစခပမာြေ

ခလသည။ သ၏သးများြေ ဒြေခခပးခလရခသာ ခေးအ

များြေ ငေမးခပောြေခမာငးနငရနအလငါ တငးပတပစ

ခလြေျငခနပေငးပြစသည။ ြေေးစာပင ထတငးပတ

သည စမးခေျာငး၏ အပေားတစြြေသ ပပတြေျငပး

အပေားတစြြေရာမ ေတတစခြောင ခသေးခလ

သည။

ေတခြေျာငးအြ မ ေတခြေျာငးသားခလးများြေ

၎ငးတအမသ ခပပးငပး သးလများထမ တစ ြေ

ေတတစခြောငြေ သတပစလြေခကြောငး ရာသား

များအား ခပပာ ခလသည။ ရာထမ လအများြေ

မယကြေညနငကြေ ယြေျးမရ ပြစကြေသည။

ထခကြောင ပင စစခကြေညာ ခလသည။

ေတလများသည အမျ းမာနရကြေငပးလျင ၎ငးတ

သးလများြေ ခရာငတေငေငမတြေေြေဘ

လာမည ခသာကြောခနတင တြေေြေမညပြစခကြောငး

သတငးစြေား ခပးပခလသည။ သးလများ လညး

၎ငးတအခနပြင စစြေ ပပနလည

တပပနမညဟ ေလြေခလသည။ ရာနစရာမ

ရာသားများသည စစပအတြေ စတင ပပငေင

ကြေခလသည။

ခသာကြောခနမနြေပငးတင နစြြေ အြ မ စစတပများ

သည သတမတခနရာ၌ ခတ ေ ကြေခလသည။ သခသာ

စစပမစတငမ လကြေးများြေ တစြြေစမ အခြောငးေး

စစသားတစဦးစြေ ခရးေျယလျြေ ထစစသားနစဦးအား

တြေေြေခစြော ရလာဒြေ ေးပြတကြေရန အကြေပပ

ခလသည။ နငသညအြ သည အရငသေင ပြစမည

ပြစြော ရးသညအြ သည ခအာငနငသများ၏ ြေျန

လပရမည ပြစသည။

ခရးေျယေ လနစခယာြေသည အေျနအခတာ

ကြောခအာင ေြေေြေေေ တြေေြေကြေခလသည။

အပေားသများအားလးြေလညး ခအာဟစ အားခပးကြေ

သည။ သရာတင ထနစဦးစလးသည လြေရညတလျြေ

မညသညဘြေြေမျ သာသည အခနအထားသ မခရာြေ

ခပ။ ခမာငရပျ းလာသညအေါ လအများသည ရာများသ

ပပနလျြေ စားခသာြေပပငေင ေျြေပပတကြေခလသည။

ခနာြေခနတင တြေေြေမြေ ေြေလြေ ကြေညရရန

ပပနလာကြေသည။

တြေေြေခရးသမားနစဦးသညလညး လြေနြေများြေ

ေျလျြေ ၎ငးတနစဦးအကြေား မးြြော အာရတြေေျနြေ

ခစာငလျြေ တတေတစာပင ခေတတအားလပေျန

ယကြေခလသည။

ညဉလယတင ၎ငးတထမ တစဦးမ အပေားတစဦးအား

'သင ဘယအတြေခကြောင ြေျနပအား တြေေြေ

သနညး' ဟခမးခလသည။ အပေားတစဦးြေ “မတြေ

ေြေလျင သနငသမသားစ ြေျနပြစရလမမည ပြစခသာ

ခကြောင တြေေြေခနရပေငးပြစသည” ပြစခကြောငး၊

မမတင သားတစခယာြေရငပး ၎ငးတသာ ြေျနပြစသား

ေပါြေ အြးမ သ၏သားအား ခပပာခလရသည ၎ငးတ၏

လပခသာ အတတသမငး ဇာတခကြောငးမာ ခပျြေြေယ

သားမညပြစခကြောငး ခပပာပပသည။

ထစဉ အပေားတစဦးြေ တေဏကြောမျ တတေတ

သားခလသည။ ထခနာြေ သထတငလညး သမးတစဦး

ရခကြောငးနင သသမး၏ အြားမ ထြေသပင လပခသာ

သမငးဇာတခကြောငးများ ခပပာခလရခကြောငး၊ အြေယ၍

၎ငးတသာ ရးေပါြေ ထဇာတခကြောငးများသညလညး

ြေယခပျာြေသားမည ပြစငပး ၎ငးတမသားစ ေေါရြော

သးလများနင ေတလများ

၄

126

အပေားရာအတြေ အလပလပခပးရမည ပြစခကြောငး

ခပပာပပ ခလသည။

ထအခကြောငးအရာြေ ကြေားခသာအေါ ပထမလသည

အခမာငအတငးမ ထထငလြေခလသည။ ထခနာြေ

အဘးမ သသားအား ခပပာခလရခသာ ဇာတခကြောငး

အေျ ြေ စတငခပပာပပခလသည။ ထဇာတခကြောငးများ

သည အပေားအပစမ အဘားြေ သမ၏ ခပမးအား

ခပပာ ခလရခသာ ဇာတခကြောငးနင ထပတနးပါး တည

ခနသညြေ ခတ ရခလသည။

ခနာြေခနတင ရာနစရာမ လများသည ေြေလြေ

တြေေြေမညြေ ကြေညရရန ပပနလည ခရာြေရလာ

ကြေသည။ သခသာ တြေေြေခရးသမားနစဦးသည

တစခယာြေခရ တင တစခယာြေရပလျြေ လြေနြေ

များြေ ေျြော အပေားလမးသ တတေတစာ လမး

ခလျာြေ ထြေသားခလသည။

ရာသားများလညး 'မညသ ပြစရသနညး?'၊ 'ြေျနပတ၏

ဂဏသြေခာအတြေ သင မတြေေြေ ခတာဘလား?'၊

'အပေားသများ၏ ြေျနပြစမမ ခရာငကြေ ရန

သငမတြေေြေခတာဘလား?' ဟ ခအာဟစ

ကြေခလသည။ ထ

ထြေသ ဇာတ

လတစ ြေ မတြေေြေနငခကြောငး ခပပာပပလြေခလ

သည။

မရငး : DIHR ၏ သငတနးမျ းစတင တငေြေခနခသာ

ြေငညာသငတနးေရာ Amollo Maurice မ စစ

ပပငေငထားပေငးပြစသည။

127

မညသ မညပ-

၁။ နဒါနး ခအာြေပါ ခြာပပေျြေများြေ သငတနးသားများအား

ရငးပပပေငး/ ြတရပေငးအားပြင အစပပပါ -

'HIV/AIDS သည အလနေးရားခသာ ြေမဘာြေပခရာဂါ

တစေ ပြစသည။ သနးခပါငးများစာခသာ ေငးရမခတ

သများမာ ခရာဂါေစားခနကြေရငပး လအပခသာ ခစျးကြေး

သည ခေးေါးများြေ မတတနငခသာခကြောင မလအပ

ဘ ခသေးခနကြေရသည။ ၎ငးတ၏ တစေတညးခသာ

အပေားနညးလမးမာ ပမခစျးသြေသာသည ပစတ

ခေးေါးများ အသးပပရန ပြစသည။ ဦးခောငဦးရြေ

ပပကြေသည ခေးေါးထတလပခရး ြေမပဏများြေ

ဤပစတ ခေးေါးများြေ ေနြေျငကြေသည။ ၎ငးတ၏

ပစစညး ေငရာအေငအခရးများြေ ြောြေယလကြေငပး

၎ငးတ၏ ထတြေနများြေ ပစတပပလျြေ ခစျးနနး

သြေသြေသာသာ ပြင ခရာငးေျခနပေငးြေ နငငတငး၌

ြောြေယရန စခပါငးအြ များ ြ စညးကြေသည။

၂၀၀၁ ေနစတင ခေးေါးထတလပခရး ြေမပဏများြေ

ခတာငအာြရြေ အစးရအား ဥပခဒခကြောငးအရ

လပခောငေျြေစတငခလသည။ ခတာငအာြရြေ

အစးရသည HIV/AIDS တြေြျြေခသာ ခေးေါးပစတ

များြေ ခစျးသြေသာစာပြင ပြနေျခရာငးေျခသာခကြောင

ပြစသည။ ပစစညးေငရာ အေငအခရးများနင

အသြေရငသနေင၊ လဂဏသြေခာတအကြေား ပတတြေ

သရပခပတရားရး - ဆေးဝါးလကလမးမနငခြငး

လအေငအခရး

အခကြောငးအရာများ

အေျနြောလ သငတနးသား

အခရအတြေ

အခသးစတ

ခြာပပေျြေ

ပပငေငပေငး ပစစညးများ

အသြေရငသနေငနင

လဂဏသြေခာ

HIV/AIDS

အေငအခရးများ

ပတတြေပေငး

၁နာရ ၉ - ၃၀ သငတနးသားများသည

HIV ခေး လြေလမးမ

နငခရးေငရာ

တရားေငတစေြေ

ပပငေင

လပခောငကြေရမည။

တရားေငတင

ပါေငလပခောငရမည

ခနရာ/ြေဏဍြေဒများြေ

မတတြေးပါ။

မျြေနာစည

အခသးစားအြ

လပခောငမများ

အတြေ ခနရာရာခြပါ။

အြ များ ြ ပါ။

တရားေငတင ပါေင

လပခောငရမည

ခနရာ/ြေဏဍြေဒများ

ပြစနငပါြေ

အပပညပပညေငရာနင

ခဒသတငး

လအေငအခရး

သခဘာတစာေျပများ

စစညးထားပေငး

လပရားမ ရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ : အဖလကဆေးဆနးမ၊ လပရားမ

• လအေငအခရးြေစစရပများ၏ ရပခထးမြေ နားလညသခဘာခပါြေနင တးတြေခစရန။

• ေးပြတေျြေများ ေျမတရာတင နညးလမးမျ းစြေ နငးယ လျြေ အခတ အကြေ ရရခစရန။

• ေြေသယမနင ပးခပါငးလပခောငပေငးေငရာ ြေျမးြေျငမများ တးတြေလာခစရန။

၄

128

မြေ ခပြရငးရန တရားေငတစေြေ ယေ

လပခောငရမည ပြစသည။

၂။ အဖလက ခပငေငဆောငရကခြငး -

သငတနးသားများြေ ပါေငသညလ ခရနင ဘြေည

ခရးေျယထားခသာ အြ ခလးြ (ြေ) ခေးေါး

ထတလပခရး ြေမပဏ (ေ) ခတာငအာြရြေ အစးရ (ဂ)

ြေသခရးခောငရြေေျြေ စညးရးလခောပေငး

(Treatment Action Campaign TAC) အြ ေငများ

(ဃ) တရားသကြေးများ။ ြ ပါ၊

တရားေငတင ပါေငလပခောငရမည ခနရာ/ြေဏဍြေဒ

များြေ သငခတာသည အြ များထသ ပြနခေပါ။

အြ များအား ၎ငးတ ပါေငလပခောငရမည ခနရာ/

ြေဏဍြေဒများြေ ြတငပး တရားေငအတြေ ခမးေနး

များ သမဟတ ပြစရပြေ ပပငေငရန အေျန ၂၅ မနစ

ခပးပါ။ အြ တစေစသည ရငးလငး တငေြေရန

အတြေ ခပပာခရးေေငရသတစ ြေ ခရးေျယထားရ

မည ပြစသည။ ထခပပာခရးေေငရသြေ ြေညပပးရန

အတြေ နားလညတတြေျမးသ တစ သမဟတ

နစ ြေလညး ခရးေျယပါ။ တရားေငစစခမးစ အတငး

ခမးေနးများြေ ခပြကြေားရာတငလညး ြေညနငသည။

၃။ တရားြင

အြ များအား မျြေနာစညပပနလညခေါယငပး တရားရး

တင ရခနသြေသ အြ ခလးြ အားထငခစပါ။ တရား

သကြေးများသည အလယရ ထငေတငရခနရမညပြစငပး

၎ငးခနရာြေ ပတလညေငးလျြေ စြေေငးပေမးပ အခန

အထားပြင ြေျနခသာ အြ သးြ ြေ ေများတင ခနရာ

ယရမည။ ခေးေါးထတလပခရးြေမပဏ၊ ခတာငအာြ

ရြေအစးရနင TAC တ အသးသးမ ၎ငးတ၏

အေနးြေဏဍ အသးသးြေ ၅ မနစေန တငေြေငပး

ခမးေနးများ ခမးပမနးနငသည။ တရားသကြေးများြေ

အြ များြေ အလညြေျ မတေြေခပးမည ပြစသည။

တရားသကြေးများအခနပြင အြ များြေ ခမးပမနးခသာ

ခမးေနးများြေ ခပြကြေားရန၊ မတညခသာ ြေျ းခကြောငး

ပပ အေပပေျြေများနင အခနအထားများြေ အနစေျပ

ရန၊ ယေမစ၍ အေျန ၁၀ မနစ ရရမညပြစသည။

ထခနာြေတင တရားသကြေးများြေ ၎ငးတ၏ ေးပြတ

ေျြေြေ ပပလပနငသည။

၄။ ခပနလညသးသပခြငး

၂၀၀၁ ေနစ၊ ဧငပလ ၁၉ ရြေ ခနစပါ တရားရး

ေးပြတေျြေ အြေျ ေျပြေ ြတပပပေငးပြင လပရား

လပခောငမြေ အေးသတပါ၊ 'ရညရယေျြေ (...)

ခစျးသြေသာခသာ ခေးေါးများသ လြေလမးမနငမြေ

ပမငတငရန (...) သည ေျးြေျးထြေခသာ ရညရယေျြေ

ပြစငပး HIV/AIDS ြေသ ြေမဘာြေပခရာဂါမျ းတင

အပမငေးခသာ အမနပြစသည ြ စညးပအခပေေ

ဥပခဒပါ တာေနသည နငင၏ အခပေေလအေငအခရး

များြေ ခလးစား၊ ြောြေယ၊ ပမငတင၊ ပြညေညး

ခပးရမည တာေနများနင ေြေစပလျြေရသည။ ၎ငးတ

တင (အပေားခသာ အေငအခရးအားလး၏ မလ

ပြစသည) လဂဏသြေခာနင အသြေရငသနေငတ

ပါေငသည။ ခလျာြေထားသများ (ခေးေါးထတလပခရး

ြေမပဏများ) ြေ တငသငးခသာ ဥပခဒအရ

ခတာငးေေျြေများတင (...) အားသာေျြေ ရမခနခပ။'

သငတနးသားများြေ တရားေငြေ ပပနလညသးသပရန

ခတာငးေပါ။ တရားစစခမးပေငးခနာြေြေယရ အဓြေ

ြေျခသာ လအေငအခရးအခကြောငးအရာများြေ ရာခြ

ခြာထတပါ။ အဓြေ ခမးေနးများတင

ယေငြေ ထပြစရပအခကြောငး ကြေားြးပါသလား?

ြေနဦးခတးေေျြေများြေား အဘယနညး?

လပရားလပခောငမအတငး ခပပာငးလေပါသလား?

တရားစစခမးပေငးခနာြေြေယရ အဓြေြေျခသာ လ

အေငအခရးြေစစရပများြေား အဘယနညး?

ဤြေစစရပများသည သငကြေခတ ရသည လမ သရပ

မနနင မညသေြေစပခနသနညး?

သငခနထငရာအရပရ လများအတြေ ခနာြေေြေ

တ ဂယြေရြေမများြေား အဘယနညး?

မရငး : Access to M edic am ents’ i n CoE (20 02):

Compass ြေ ေခလျာခအာင ပပငေငသည။

129

တရားြငတင ပါဝငလပဆောငရမည ဆနရာ/ကဏဍကဒများ

မတတ ၁/၄

တရားေငတင ပါေငလပခောငရမည ခနရာ/ြေဏဍ

ြေဒများ - ဆေးဝါးထတလပဆရးကမပဏ (PHARMA

INC.)

သငတသည ခေးေါးထတလပခရးလပငနးစ၏ အကြေး

တနး အလပအမခောငများပါေငခသာ အြ ပြစသည။

သငတ၏ ြေမပဏသည ြေမဘာထပတနး ခေးေါး

ထတလပခရးတစေပြစသည။ သငတသည HIV နင

AIDS ေြေနယခသာ အဓြေ ခေးေါးများ စးပါးပြစ

ပြနေျ ခာာငးေျေငြေ ေယယထားသည။ သငအခနပြင

ရယယာ ေယယထားသများ ခြေျနပခစရန လပငနး

ပမတစနးမြေ ထနးသမးထားရန လအပသည။

ထခကြောင ြေမပဏ၏ ထတြေနများအခပါ ခရာငးေျ

ခစျးနနး သတမတထားေငြေ ြောြေယထားလသည။

ခရာငးေျခစျးနနး သတမတပေငးတင သခတသန စရတ

များ၊ ထတလပမစရတများ၊ လပသားအငအားစ

အတြေ လပေခကြေးခငများ ပါေင တြေေျြေထား

သည။ အပေားြေမပဏတစေြေ သင၏ ထတြေနများြေ

ြေးယငပး ခစျးသြေသြေသာသာပြင ခရာငးေျပေငး

သည သင၏ အပမတအစနးနင ြေမပဏခရရည

တညတမြေ ထေြေခစသည။ ထခကြောင အပေားခသာ

ထပတနးခေးေါးထတလပခရးြေမပဏများနင ပးခပါငး

လျြေ အငအားစ ြ စညးငပး သင၏ ထတြေနများြေ

နငငများမ ြေးယငပး ခစျးသြေသြေသာသာပြင

ခရာငးေျပေငးမ ြောြေယရနနင လအပပါြေ တရားစ

ေရန ပြစသည။ ဥပခဒခကြောငးအရ လပခောငမြေ

ခတာငအာ ြရြေအစးရပြင စတငေသည။

သငအခနပြင သင၏ရပတညမြေေေခေျပရန ြေျ း

ခကြောငးပပအေပပေျြေများ ပပငေငသငသည။ တရား

ေငအတငး ထအခကြောငးအရာများြေ တငေြေရန

အေျန ၅ မနစေန ရရမည ပြစသည။

မတတ ၂/၄

တရားေငတင ပါေငလပခောငရမည ခနရာ/ြေဏဍ

ြေဒများ - ြေသခရးခောငရြေေျြေ စညးရး

လခောပေငးြေမပနး (TAC)

သငတသည ခတာငအာြရြေရ ြေသခရးခောငရြေ

ေျြေ စညးရးလခောပေငးြေမပနး (TAC) ြေ ြေယစား

ပပသည တြေကြေလပရားသအစအြ ပြစသည။ စညးရး

လခောပေငးြေမပနးြေ နငငခတာအခနပြင HIV/AIDS

ြေသခသာြေပခရာဂါများတင ခေးေါးများြေသြေသာ

သညခစျးနနးပြင ခထာြေပရန တာေနရသညဟ

ခတာငးေကြေသည။ အစးရြေလညး တပပနသညအခန

ပြင ခစျးသြေသာခသာ ခေးေါးများြေ တငသငးရန

စတငခလသည။

သငတြေမပနးမ HIV/AIDS ခရာဂါများနင ရနးြေန

ခနရခသာ လနာများနင အြ အစညးများအတြေ

ခငခကြေးပပးမ ပပလပခပးရနမာလညး နငငခတာ၏

တာေနပြစသညဟ ခတာငးေကြေသည။

သခသာ ခေးေါးထတလပခရးြေမပဏမ ခတာငအာ

ြရြေ အစးရအား သြေသာခသာခစျးနနးပြင ခေးေါး

များြေ ြေးယပေငးနင ခရာငးေျပေငးတမ ြောြေယရန

တရားေငသ ေငခေါလြေခလသည။ ထခကြောင သင

တသည သြေသာသညနနးပြင ခေးေါးများသ လြေ

လမးမခရးခောငရြေသည နငငခတာ၏ အေနးြေဏဍ

ြေ ြောြေယရနအလငါ အစးရနင ပးခပါငးရန

ေးပြတကြေခလသည။

သင၏ အခနအထားြေ ေေခေျပရန သင၏ အေအခေျ

များြေ ပပငေငသငသည။ တရားေငအတငး ထအ

ခကြောငးအရာများြေ တငေြေရန အေျန ၅ မနစေန

ရရမည ပြစသည။

၄

130

မတတ ၃/၄

တရားြငတင ပါဝငလပဆောငရမည ဆနရာ/ ကဏဍ

ကဒများ - ဆတာငအာဖရက အစးရ

သငတသည ခတာငအာြရြေအစးရ၏ အကြေးတနး

အရာရများ ပြစကြေသည။ သငတအား ဥပခဒခကြောငး

အရ တရားစတငစထားသည ခေးေါးထတလပခရး

ြေမပဏ၏ ပနကြေားေျြေြေ သင၏ အစးရအခနပြင

တပပနရန ကြေးပမးလျြေရသည။ ခေးေါးထတလပခရး

ြေမပဏသည နငငများြေ ၎ငးတ၏ ထတြေနများအား

လြေြေားခရာငးေျသညနနးခအာြေ သြေသာသည

ခစျးနနးပြင ြေးယခရာငးေျပေငးမ ြောြေယရန ကြေး

ပမးလျြေရသည။ အခပေေသခဘာတရားအရ သငသည

ခေးေါးထတလပခရးြေမပဏ၏ အခနအထားြေ သ

ခဘာတသည။ သခသာ ြေသခရးခောငရြေေျြေ

စညးရးလခောပေငးြေမပနး (TAC)၏ ဦးခောငမပြင

အမညခြေျာကြေားခသာ လထလပရားမ များြေ HIV/

AIDS ြေသခသာ ြေပခရာဂါများတင သြေသာသည

နနးပြင ခေးေါးများသ လြေလမးမမ ပပးရနမာ နငင

ခတာ၏ြ စညးပအခပေေဥပခဒပါ တာေနပြစသညဟ

ေကြေသည။

သငသည ထငရားသည နငငခရးြအားများြေ တပပန

ရမညပြစငပး အငဒနးရားြေသခသာ နငငများမ

သြေသာသည (ြေးယ) ခေးေါးများြေ တငသငးရန

ေငပပရခလသည။ သင၏ အခနအထားြေ ေေခေျပရန

သင၏ အေအခေျများြေ ပပငေငသငသည။

တရားေငအတငး ထအခကြောငးအရာများြေ တငေြေ

ရန အေျန ၅ မနစေန ရရမည ပြစသည။

မတတ ၄/၄

တရားြငတင ပါဝငလပဆောငရမည ဆနရာ/ ကဏဍ

ကဒများ - တရားသကကးများ

သငတသည ခေးေါးထတလပခရး ြေမဏများ

ခတာငအာြရြေအစးရအား ၎ငးတ၏ထတြေနများြေ

သြေသာသညနနးပြင ြေးယခရာငးေျပေငးမ ြောြေယ

ရနအလငါ တရားစေရနကြေးပမးမြေ ခောငကြေး

ကြေပရသ တရားသကြေးများ ပြစကြေသည။ ြေသခရး

ခောငရြေေျြေ စညးရးလခောပေငးြေမပနး (TAC)ြေ

ြေယစားပပသည တြေကြေလပရားသများြေ အစးရ

ဘြေမခန၍ ေေခေျပကြေသည။

သင၏ြေဏဍမာ အြ သးြ အား ၎ငးတ၏ သြေေငရာ

အခနအထားများြေ ရငးလငးတငပပရန အလညြေျ

ြတခေါရမညပြစသည။ တငေြေပေငးများအေး၌

သငအခနပြင ေးပြတေျြေမေျမတသငသြေသ နဂးသ

လညးမသားသငပါ။ သင၏ အလပ မာ ပငငးေျြေ

များြေ ရငးလငးခစရန ြေညပေငးနင ထပတြေခတ

မည ေေခေျပေျြေများြေ ပပးရာတင အေအခေျများ

ြေ အနစေျပခပးပေငးတ ပြစကြေသည။

ပပဿနာ၏အေျြေအေျာမာ လအေငအခရးများခတာငး

ေရာတင ပတတြေမများြေ မညသမညပခပြရငး

ပေငးပြစသည။ ခေျပသ(အစးရနင TAC) သည အသြေ

ရငသနေငနင လဂဏသြေခာအေငအခရးများြေ အေ

ပပကြေသည။ တရားစေပေငး (ခေးေါးထတလပခရး

ြေမ )ြေ ပစစညးဥစစာပငေငေငြေ ငးေကြေ

သည။

တရားေငပြစခသာ တရားရးြေ ခြာပပပါြေသ မတ

တမးရယသည “အသြေရငသနေငနင လဂဏသြေခာ

အေငအခရးတသည လအေငအခရးအားလး

အခရးပါေးပြစငပး အပေားခသာ ပဂဂလခရးရာအေင

အခရးများအားလး၏ရငးပမစလညးပြစသည။ လအေင

အခရးအား အသအမတပပပေငးပြင တညခောြေထား

ခသာ လမေနးြေျငအသငးအေငးတစေြေ ြေျနပတ

ြေယတင ြေတြေေတပပလျြေ အပေားခသာအေင

အခရးများ အားလးထြေ အေပါအေငအခရးနစေြေ

ြေျနပတအခနပြင တနြးထားရနလအပသည။

ဤြေတြေေတြေ နငငခတာြေ မေငးများြေ ပပစဒဏ

ခပးခသာ နညးလမးအပါအေင ၎ငးလပခောငခသာ

အရာမနသမျတင ခပါလငခအာငလပခောငရမည။”

တရားငပင

“ပစစညးဥစစာပငေငေငြေ ခတာငအာြရြေ ြ စညးပ

အခပေေဥပခဒ အပဒ ၂၅ အရ ြောြေယခပးထားငပး ၎ငး

တင ခအာြေပါအတငး ခြာပပထားသည။ “ပစစညးဥစစာ

၂၅(၁)- ဥပခဒြေခယဘယျအသးေျပေငးမအပ မညသမျ

ပစစညးဥစစာြေမေးရးခစရ၊ မညသညဥပခဒြေမျပစစညး

ဥစစာြေ အတငးအကြေပြယရားပေငးြေ ေငမပပခစရ"။

သငအခနပြင အြ သးြ အား ခမးပမနးရန ခမးေနးများ

ပပငေငသငသည။ ခမးေနးများ ခမးရနနင အခပြများ

ြေ နားခထာငရန အေျန ၁၀ မနစရလမမည ပြစသည။

131

မညသ မညပ-

၁။ နဒါနး

သင၏ သငတနးအေျနနင ြေြေညခသာ သရပပပ

ဇာတခောငလပရားမပစတစေြေ ခရးေျယပါ။

ယေတင မတညခသာပစစအနညးငယြေ တငေြေ

လပါသည။ သရပပပဇာတခောင လပရားမသည ေြေေ

ခသာ ခတးေေျြေသခဘာတရားများြေ ေငမာ ြေျစ

လစခစသည နညးလမးပြစခကြောငး၊ ြေျမးေငမ မရ

ခသာ အခပေအခန သမဟတ လြေခဏာတစရပြေ

သရပခောငပေငးပြင အခတ အကြေရရလာလျြေ ြေယ

ေျငးစာတရား ထားတတလာနငခစခကြောငး၊ တေျန

တညးမာပင ခပျာ ခြောငး ခကြောငး သငတနး

သားများ ခပပာပပပါ။ ခအာြေပါဥပမာများမ

သငခရးေျယထားခသာ လပခောငမြေ မတေြေပါ။

၂။ သရပခပဇာတဆောင လပရားမက လပဆောငခြငး

ဥပမာ (ြေ) - ရပပများ ြနတးပေငး (၂၀ -၃၀ မနစ)

မမေနဒအရ ပါေငလသည သငတနးသားတစ ြေ

၎ငးြေယတငခတ ကြေရသည လအေငအခရး ပပဿနာ

တစေအား ခမးပမနးပါ။ ေနဒအခလျာြေ ပါေငသည

သငတနးသားြေ ထပပဿနာရပ၏ ရပပအား ေပပရန

ခတာငးေပါ။ ထရပပြေကြေညလျြေ အပေားသငတနး

သားများြေ လြေပါ သရပခောငရမညပြစသည။

ပပဿနာရပြေ ြေယစားပပခြာပပမည ရပပအား

အခြောငးေးပြစခအာင မညသပပလပရမညြေ မျြေ

နာစညခစလျြေ အကြေဉာဏများခတာငးေပါ။ ထ

ခနာြေတင ေနဒအခလျာြေပါေငသည သငတနးသား

ြေ ရပပအား စပပအခနအထားတစေသ ခရာြေခအာင

တပြညးပြညး ခပပာငးလသားခအာငလပခောငရန

ခတာငးေပါ - စပပအခနအထားေသညမာ ပပဿနာ

မရခတာဘ အခြောငးေးခသာအခပေအခနြေ ေလ

သည။ ၎ငးခနာြေ ပပဿနာအခပေအခနမ စပပအခန

အထားသ မညသညတြေ ခပပာငးလခစေသည ေသည

များြေ ခေးခနးပါ။

သရပခပဇာတဆောငလပရားမများ - အြငအဆရး သရပ ခြငး

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာများ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

အေငအ ခရးတစေေ ၂၀ - ၆၀ မနစ ၄၀ သငတနးသားများသည

သရပပပဇာတခောင

လပရားမများ

လပခောငကြေသည။

အမျ းအစားခပါ

အခပေေ၍ UDHR

သမဟတ

ပငမလအေငအခရး

စာေျပများ ြေ

မတတြေးြော

အြ များေထားပါ။

အမျ းအစားခပါ

အခပေေ၍ UDHR

သမဟတ

ပငမလအေငအခရး

စာေျပများ၏

မတတများ၊

လပရားမရညရယြျက : လပဆောငမပစ : ရငးလငးတငေကခြငး ဖနတးခြငး၊ ခပနလညသးသပခြငး၊ ဆေးဆနးခြငး။

• ပဋပြေခများြေ ေပေမးစတပြာပေငး သမဟတ ၎ငးတြေ ဥပမာပပပေငးပြင ေငမာြေျစလစခသာ ခတးေေျြေ သခဘာတရား

များြေ ပပလပတတခစရန။

• အပေားသတစဦး၏ ရငးနးြေျမးေငမမရခသာ အခပေအခန သမဟတ ေခသသလြေခဏာများြေ အခတ အကြေ ရရခစရန။

• မတညခသာ ရ ခထာငများပြင ြေယေျငးစာတရားထားတတခစရနနင အသအမတပပတတခစရန။

၄

132

ဥပမာ (ေ) - ခပေဟနလြေဟနပြင စြေားထာ

ေြေနညး (၂၀ - ၆၀ မနစ)

'UDHR နင ဒတယြေမဘာစစ' လပရားလပခောငမမ

UDHR အြေျဉးေျပြေ သငတနးသားအခရအတြေနင

ြေြေညစာ မတတြေးငပး အပဒတစေစြေ သးပေားစ

ေပြတပါ။ သငတနးသားများြေ ၄-၁၀ ဦးစ စြ လျြေ

အေနးခထာငတစေစတင ထငခစပါ။ အြ များအား

တစြ စတင တစခယာြေစ သရပပပရန ခရးေျယခစ

ပါ။ ထသရပပပမည တစခယာြေစအား တညခသာ

အပဒြေခပးပါ။ ၎ငးတသည စြေားတစေနးမျ မခပပာ

ရဘ သြေေငရာမမအြ ြေ ထအပဒအား သရပပပ

ခပးရပါမည။ သရပပပသညအခပါ သြေေငရာ အပဒ

ြေ ပထမေးေနမနးနငသည အခပြမနရခသာ အြ

သည ထပငယတင အနငရသ ပြစငပး အြ အားလး

အခနပြင သရပပပသအသစပြင အပဒသစ/အေင

အခရးအသစများပြင ေြေလြေလပခောငသားမည

ပြစသည။ အေျနကြောရညစာ မယသငဘ သငတနး

သားများ ရယခမာခပျာရေငရခသာအေါ ရပလျြေ

မညသညအြ ြေ အများေးေနမနးနငသညြေ

ခရတြေလျြေ အနငရသများအပြစ ခကြေညာပါ။

ခပပာငးလအသးပပပေငး - UDHR အပဒများအစား

ပငမသခဘာတစာေျပများမ အပဒများ သမဟတ

သငတနးြောလအတငး ရငးလငးတငေြေရာတင

ပါေငမည သတငးအေျြေအလြေများသ လြေလမး

မပေငး သမဟတ တရားမျတမသ လြေလမးမပေငး

ေငရာ အခပေေမများြေလညး အစားထး ခပပာငးလ

အသးပပနငသည။

ဥပမာ (ဂ) - သရပခောငပေငး (၃၀-၆၀ မနစ)

သငတနးသားများြေ ၄-၅ စပါေငခသာ အြ များ

ြ ပါ (ဥပမာ - စားပတင ေငးြ ထငခစပါ)။ သငတနး

အခကြောငးအရာနင ေြေနယခသာ လအေငအခရး

ေျ းခြာြေမ သမဟတ ပပဿနာအခပေအခနတစရပြေ

၅ - ၁၀ မနစေန သရပခောငအစအစ တစေ

ပပငေငရန သငတနးသားများြေ ခတာငးေပါ။ ဥပမာ

- ထသရပခောငမသည ေနဒပပပေငး၊ အြေျ ခထာင

သမဟတ တရားရးအတငးရ အခပေအခနတစေ၊

အမတငးအကြေမးြြေမတစေ၊ အမျ းသမးများ၏ နငင

ခရးတင ပါေငနငမ၊ အြ အစညးအတငး လအေင

အခရး အခပေပပအသးေျပေငး စသညတ ပြစနငသည။

အြ သားအားလး သရပခောငရမည ပြစသည။ အြ

များြေ ၎ငးတြေျရာြေ သရပခောငလျြေ တစြ

တစြ ရငးလငးတငေြေသားမညပြစ သည။

ခပပာငးလအသးပပပေငး -

• ပပြေြေတစြေြေတင ရပပေငး - သရပခောငမြေ

ပပြေြေတစြေြေတင ရပခစလျြေ သရပခောင

သများြေ ၎ငးတ၏ စတေစားမများအား ခမးပါ၊

သမဟတ သရပခောငခနသည ပပဿနာရပြေ

ခပြရငးရန အပေားသငတနးသားများ၏ အကြေဉာဏ

ြေ ခတာငးေပါ။

• ဇာတရပခနရာ ခပပာငးပပနလနပေငး - သရပခောင

များအား သရပခောငမြေ ရပခစလျြေ

• လမးခဘး ြေဇာတရ/ ပပဇာတရ - လအေငအခရး

အသများပမငတငရန သရပတလပခောငပေငးများ

ြေ အများပပညသေငရာခနရာများတင ပကြေည ပရ

သတများ ြတခေါလျြေ တစေါတစရ ပပလပနင

သည။ ၎ငးသည အလနအြေျ းရလငပး စာခပ ဗဟ

သတနညးပါးသည ပရသတများ သတငးအေျြေ

အလြေများ ပြနခေရာတင နညးလမးခြောငး တစေ

ပြစသည။

133

၃။ အနစြျပခြငးနင ခပနလညသးသပခြငး သရပပပပေငးြေ ခသေျာစာ ခေးခနးရန အေျန

လခလာြေရမည ပြစသည။ လပရားလပခောငမ၏

သငယခရးအေျြေများ နင ရညရယေျြေြေ ပငလငး

ထငရားစာ ပပနလညခြာပပပေငးပြငအစပပပါ။

မညသညတြေ လပခောငေသညြေ ခမးပမနးငပး

လအေငအခရးနင မညသေြေစပခနသညြေ ခမးပမနး

ပါ။ သငတနးသားများ သရပပပလပခောငမြေ

နစသြေပေငး ရ၊ မရနင မညသည အခတးများနင

မညသခသာ ေစားေျြေများ ပြစခပါခစသညြေ ခမး

ပမနးပါ။ သရပခောငသများနင ပရသတများအကြေား

ပြစခပါခနသည ေစားေျြေများြေ ခမးပမနးရာတင

အြေေတမြေ သတပပပါ။

မရငး - လအေငအခရး ပညာခရး လြေစစာအပရ

Drama ti zat io ns’ in Flow ers ( 200 0) လပခောငမြေ

ေခလျာခအာင ပပငေငထားသည။

၄

134

မညသ မညပ -

၁။ နဒါနး သငတနးသားများအား ေြေေသည ခမးေနးတစေ

အတြေ ရပတညေျြေလပခောငရမည အခကြောငး

သငတနးသားများြေ ခပပာပါ။ အေနး၏ ခထာင ၄

ခထာငရ မတြေပပားခသာ အပမင ၄ ေ အကြေား

သငတနးသားများ ခရးေျယနငသည။ မညသည အပမင

သည မညသညအေနးခထာင၌ ရသညြေ သငတနး

သားများအား ခပပာပပပါ။

သင၏ သငတနးအခကြောငးအရာနင ေြေစပခသာ

ခမးေနးတစေနင သြေေငရာ အပမင ၄ ေြေ ခရးေျယ

ပါ။ သငတနးသားများအခနပြင အပမင ၄ ေ မ

တစေြေ ခရးေျယနငသည။ ခအာြေတင ဥပမာနစေြေ

ခတ ရနငသည။

ဥပမာ (ြေ) - အကြေမးြြေမြေ ြေျနပတ မညသ

ခရာငကြေဉကြေမညနညး?

ခထာင ၁: ရနင အခစာငများ ပမေျထားပေငး

ခထာင ၂: ြ ငြးမအြေအညများ ပမခထာြေပပေငး

ခထာင ၃: လအေငအခရးအသများ ပမပြနခေပေငး

ခထာင ၄: ခြေျာငးများတင အသပညာခပး အစအစ

များ ပမလပခောငပေငး

ဥပမာ (ေ) ြေခလးများြေ လငပငးေငရာ အနငြေျငမ

မ ြေျနပတ မညသြောြေယကြေမညနညး?

ခထာင ၁: သသယ တရားေများ၏ အနမေးခသာ

သြေခသြေ လြေေပေငး၊

ခထာင ၂: မဘများထမ ြေခလးများအား ခေါခောင

နငရန ပပညသေနထမးများ အာဏာ ပမအပနငး

ပေငး၊

ခထာင ၃: အနငြေျငခစာြေားမ၏ လြေခဏာရပများြေ

ခြာထတရန ခြေျာငးေရာ၊ ေရာမများြေ အသပညာ

ခပးပေငး၊

ခထာင ၄: လငပငးေငရာ အနငြေျငခစာြေားမြေ

တြေြျြေရန ြေခလးများြေ အသပညာခပးပေငး။

၂။ အခမငများက ထတဆဖာခြငး

သငတနးသားများြေ ခထာငတစေအား ခရးေျယလျြေ

ထခထာငတငရခသာ အပေားသတစ နင နစခယာြေ

တစ အစြ ြော ထခထာငအား ခရးရသည အခကြောငး

အေျြေများြေ ခေးခနးရန ခတာငးေပါ။

ဆရလျားမခဖင အေငသတမတခြငး - ဆခြခဖင မဆပးခြငး

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာများ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

လအေငအခရးများ

အား အသးေျပေငး

၆၀ မနစ ၁၅ - ၃၀ သငတနးသားများသည

၎ငးတ၏ အပမငများြေ

ခတးေစ စားလျြေ

ပေားသများြေလညး

ကြေားသခစမည။

သင၏ အဓြေ

ခမးေနးြေ ခရးေျယ

လျြေ ၎ငးနင

သငခလျာခသာ

အပမငခလးေြေ

ခရးေျယပါ။

သငတနးသားများ

အတြေ စာရြေနင

ခဘာပငများ

လပရားမ ရညရယြျက : လပဆောငမ ပစ - ဆရလျားခြငး၊ ဆေးဆနးခြငး၊ ခပနလညသးသပခြငး

• အပမငများြေ ခြာထတရနနင ၎ငးြေ ြေျ းခကြောငးပပ အေပပရန။

• အပေားသများ၏ အပမငများြေ နားခထာငတတခစရနနင သခဘာတမ၊ သခဘာမတမများြေ ထတခြာတတခစရန အလငါ

ခလြေျငသငကြေားရန။

135

၅ မနစေနကြောခသာ ခထာငတစေမ သငတနးသားများ

ြေ အပေားခထာငတစေမ သငတနးသားများနင ခတ

ေရန ခတာငးေပါ။ ယေတင သငတနးသားအားလး

သည အပေားသတစ ၏ မတညခသာ အပမင၊ အဘယ

ခကြောင ထရပတညမြေ ခရးေျယရသညြေ ခမးပမနး

ခနကြေ မညပြစသည။ ၎ငးတအားလး ခသေျာစာ နား

စြေခထာငသငပါသည။ ထခနာြေတင သငတနးသား

အေျ ြေ မမတမျြေနာစည ခမးပမနးေသည သငတနး

သား၏ အပမငနင အေအခေျများြေ အပေား များအား

မျခေခစပါ။ ထသ မျခေရာတင မျတလျြေ တြေျ

မမအပမငြေ ထညသငးပေငး မပပသင

ပါ။

၃။ အနစြျပခြငးနင ခပနလည သးသပခြငး

သငတနးသားများအား ခအာြေပါတြေ ခမးပမနးပါ၊

• လပခောငမြေ မညသ ပမငပါသနညး?

• မမတအပမငြေ အပေားအပမငမတညသများနငခေးခနး

ရာ မညသပြစပါသနညး?

• အပေားသ၏ အပမငများြေ အနစေျပခပပာေရာတင

မညသ ေစားရပါသနညး?

• အပေားမညသညအခပေအခနများတင သငသည အပေား

များနငသခဘာမတခကြောငးခတ ရနငသနညး?

ပဋပြေခများသည ခြောငးမနစာ လည

ပတခနခသာ လမအသငးအေငး သမဟတ ဒမြေခရစ

များတငပင ခပါခပါြေခလရငပး ြေျနပတသည မတြေ

ပပားခသာ အပမငများြေနားခထာငရနနင နားလည နင

ရန လအပသညအေျြေြေ ရငးပပပါ။

သဆကာငးစရာ -

• ခပပာငးလအသးပပပေငး - လပရားလပခောငမြေ

မျ တစခကြောငးေ၍ ရးရးရငးရငး လပခောငနင

သည။ မျ ၏ တစြြေစနးတင 'သခဘာတသည'

ေသညသငတနးသားများ အပေား

တစြြေစနးတင 'သခဘာမတပါ' ဟသည သငတနး

သားများအား ရပခစလျြေ မတြေပပားခသာ အေ

အခေျများြေ ခမးပမနးကြေရန သငတနးသားများအား

ခတာငးေပါ။ ဥပမာ - 'စနြေဒများ' လပရား

လပခောငမမ နညးလမးများြေသ လပခောငနင

သည။

မရငး - လပရားလပခောငမ ‘ V iew C orners ’ (i n

Danish Holdningshjørner) in Rasmussen &

Wybrandt (2011): Medborger Værktøjskassen ြေ

ေခလျာခအာင ပပငေငသည။

၄

136

မညသ မညပ -

၁။ CEDAW က မတေကခြငး (၁၀ မနစ)

အမျ းသမးများအခပါနညးမျ းစပြငေပေားေြေေမများ

အား ပခပျာြေခရးေငရာ အပပညပပညေငရာ သခဘာ

တစာေျပ (၁၉၇၉)

• နဒါနး နင အပဒခပါငး ၃၀ ပါေငသည။

• အမျ းသမးများအခပါ ေပေားေြေေမများတင ပါေင

သညများြေ သတမတငပး ထေပေားေြေေမများ

အေးသတခစရန နငငခတာမလပခောငရမည အစ

အစ များြေ လမးညနထားသည။

CEDAW ြေ လမးညနထားသညများမာ -

• ဥပ ခဒစနစအတငးတင အမျ းသားနင အမျ းသမး

တနးတရညတ ပြစခစရန၊

• ေပေားေြေေထားသည ဥပခဒများနင ဥပခဒအသစ

များ ေျမတပေငး၊

• အမျ းသမးများအား ြောြေယမ ခသ ေျာ

ေရးများ၊

• နငငခရးနင အများပပညသေငရာများ (မခပးပေငးနင

ခရးခြောြေပများ အပါအေင) ပညာခရး၊ ြေျနးမာ

ခရးနင အလပအြေငရရမတတင တနးတရညတ

လြေလမးမနငမနင အေငအလမးများ ရရနငမ၊

• အမျ းသမးများ၏ မျ းေြေပါးပေငးေငရာ အေင

အခရးများ W omen’ s reprod u ctive rights၊

• ြေျား၊ မ ဂျနဒါများအခပါ သြေခရာြေမ ရခသာ

ယ ခြေျးမနင ခရးရးအစ အလာများ။

၂။ အဖလက CEDAW အား ဘာသာခပနခြငး (၁၅ မနစ

+ ၁၅ မနစ) သငတနးသားများြေ ၄ - ၅ ပါေငခသာ အြ များ

ြ ခစလျြေ တစြ စြေ CEDAW ၏ အပဒများအား

ခေမျငပး ဥပခဒအသးအနနးများ မပါေငဘ ခနစဉ

အသးပပသည စြေားခပပပြစခအာင ဘာသာပပနေခစ

ပါ။ မညသ တငေြေရမညြေ ေးပြတထားရန

ကြေတင အသခပးပါ။

အပစဖ လပဆောငခြငး - CEDAW အား စကားဆခပခပနေခြငး။

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာများ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

CEDAW ၆၀ မနစ ၂၀ -၂၅ သငတနးသားများသည

CEDAW ြေ

စြေားခပပပပနေလျြေ

နငင၏ အခပေအခနြေ

ခေးခနးကြေမည။

CEDAW ြေ

မတတြေးပါ။

သငြေယတင

CEDAW ၏

စြေားလး အသး

အနနးများနင ရငးနး

ြေျမးေငခစရန

လပခောငပါ။

CEDAW မတတများ

စာရြေများ၊

ခဘာပငများ၊

ခရ ခပပာငးနငခသာ

ြေားေျပများ၊

လပရားမ ရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ: အပစဖလပဆောငခြငး၊ ခပနလညသးသပခြငး၊ ဆေးဆနးခြငး။

• အမျ းသမး အေငအခရးများအခကြောငး အသပညာ ပမငတငရနနင အမျ းသမးအေငအခရးများအခပါ ရခထာင

များြေ ခေးခနးရန။

• သငတနးသားများြေ ဥပခဒအသးအနနများနင ရငးနးြေျမးေငမ ရလာခစရန။

• သငယသများအကြေား ပးခပါငးခောငရြေမြေ ြနတးနငခစရန။

137

မည သ ရငးလငး

တငေြေသငသညြေ ခရးေျယနင ပါသည၊ ဥပမာ -

ခရေ ခပပာငးနငခသာ ြေားေျပများ အသး ပပ၍

ခသာလညးခြောငး၊ သမဟတ နတပြင

ရငးလငးတငေြေပေငးခသာလညးခြောငး။

အြ များသည ၎ငးတ၏ ဘာသာပပနေပေငးြေ မျြေနာ

စည တစြ စ တငေြေနငပါသည။ အပေားအြ

များမ မတေျြေပပပေငးများ၊ ထပမရငးလငးခစလပေငး

များအတြေ အေျနသတမတ ေငပပရနလအပငပး

သငြေယတင ထပမရငးလငးပပပေငးပြငလညး ြေည

ပပးနငသည။ မနစ ၂၀ ေန ကြောပမငနငပါသည။

၃။ နငင၏ အဆခြအဆနအဆပါ ဆေးဆနးခြငး (၁၀ မနစ

+ ၁၀ မနစ)

အြ များြေ ၎ငးတ၏ သြေေငရာနငငများရ အမျ း

သမးများ၏ အခပေအခနအား ခေးခနးရန ခတာငးေ

ပါ။ ခအာြေပါခမးေနးများပြင ၎ငးတအား ြေညနငပါ

သည။

(ြေ) သင၏ နငငအတငး၌ အမျ းသားများအခနပြင

လပရးလပစဉအားပြင ရရငပး အမျ းသမးများအတြေမ

ရရရန အထးအားစြေရသညအေငအခရးမျ း ရပါ

သလား?

(ေ) အမျ းသမးများသည အမျ းသားကြေားေများ မတ

ေင လပခောငခနရသည နယပယများ ရပါသလား?

(ဂ) သငနငင၏ ြ စညးပအခပေေဥပခဒတင အမျ းသမး

များ နင အမျ းသမးအေငအခရးများအခကြောငး ပပဌာနး

ေျြေ တစစတစရာ ရပါသလား?

အြ များအား မျြေနာစညပြင ၎ငးတ၏ ခေးခနးပေငး

များြေ မျခေခစပါ။

သဆကာငးစရာ -

• အြ ပမာဏ - ခေးခနးေျြေများြေ ခလးနြေခစရန

အတြေ အြ များြေ လအနညးငယပြငသာ ြ သင

သည။ ေငခရာြေခေးခနးရန တနေတခသာ

သငယသများြေလညး စြေားခပပာရန အေျနခပးပါ။

• ခပပာငးလအသးပပပေငး - လပရားလပခောငမြေ အ

ပေား လအေငအခရးသခဘာတစာေျပများ သမဟတ

ဥပခဒများပြင သငတနး၏ ရညရယေျြေများနင

သငယသများ၏ စတေငစားမ နယပယအလြေ

ခပပာငးလ အသးပပနငသည။

မရငး - လပရားလပခောငမ ‘ Parap hras ing t he

CE DA W’ in E urop ea n Tr ai n in g and R ese arc h

Centre for Human Rights and Democracy (2006):

Understanding Human Rights – Manual on

Human Rights Education ြေ ေခလျာခအာင

ပပငေငသည။

၄

138

မညသ မညပ -

၁။ နဒါနး (၂၀ မနစ)

သငတနးသားများအား သတငးအေျြေအလြေ လြေ

လမးမမ အခကြောငး မတေြေပါ။

ဥပမာ -

• အပပညပပညေငရာစနနးများ

• သတငးအေျြေအလြေ လြေလမးမပငေင တင

ပါေငသညများမာ -

· ခယဘယျအားပြင အများပပညသေငရာ စာရြေ

စာတမးများြေ လြေလမးမေင။

· ပဂဂလခရးေငရာ ြငတများြေ လြေလမးမေင။

· တေါးြင အစညးအခေးများ။

· ခယဘယျအားပြင ထငသာပမငသာရမ။

• ၎ငးသည ဒမြေခရစြေ လခောခပးခသာ

ခအာြေေဂျငပြစသည။

- လလလားလားနင တပပနခသာ ပပညသေနခောင မ

လပငနးများေသ တညခစသည။ သတငး

အေျြေအလြေများ၏ ပငရငများ မဟတကြေဘ

ခစာငထနးကြေးကြေပခပးသများသာ ပြစကြေသည။

- သတငးအေျြေအလြေေငရာ တစ တစခယာြေ

ေျငးစ၏ အေငအခရး - အမားများြေ ပပငေငရန

လညး ပါေငသည။

- အသပညာများသည သတငးအေျြေအလြေ အခပေ

ေ ခရးေျယမများနင အေငအခရးခတာငးေမများြေ

ပြစထနးခစသည။

၂။ စစဆေးရမည စာရငးနင အဖလကလပဆောင

ခြငး (၂၀ မနစ)

သငတနးသားများြေ ၄- ၅ စ ပါေငခသာ အြ များ

ြ ပါ။ ထသြ ရာတင ၎ငးတ အြ အစညး သမဟတ

အငစတြေျးရငး သမဟတ နငငခပါ မတည၍

အြ များ ြ သငပါသည။

ခအာြေတင ခြာပပထားခသာ

စစခေးစာရငးြေ ကြေညငပး မမတ၏ အြ အစညး

သမဟတ အငစတြေျးရငးများတင

၎ငးတ၏ ပပလပခတ ရ

ေျြေများြေ မညသတငေြေမညြေ ေးပြတထားရန

စစဆေးရမညစာရငး - သတငးအြျကလက လကလမးမပငြင။

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာများ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

သတငးအေျြေအ

လြေ လြေလမးမ

ပငေင

၆၀ မနစ ၅ -၂၅ စစခေးရမည စာရငး

ခမးေနး

များြေ သငတနးသား

များ အြ လြေ

ခပြေကြေမည။

စစခေးရမည

စာရငးြေ

မတတြေးပါ။

စစခေးရမည စာရငး

မတတများ။

လပရားမရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ: စစဆေးရမညစာရငး၊ အပစဖလပဆောငခြငး၊ ခပနလညသးသပခြငး၊ တငေကခြငး။

• သငတနးသားများ၏ ြေယပင အငစတြေျးရငးများနင အြ များတင သတငးအေျြေအလြေများ လြေလမးမမ

အခပေေမများ အသးေျနငရန။

• သငတနးသားများ၏ သတငးအေျြေအလြေများ လြေလမးမမေငရာ ဗဟသတနင ြေျမးြေျငမများြေ ေငမာ

အားခြောငးခစရန။

• အခပေေမ အနစေျပြေ ပမြေျစလစထမခအာင ပပလပလာနငခစရန။

139

အသခပးထားပါ။ သငတနးသားများမာ ခမးေနး

အားလးြေ ခပြေရနမလခကြောငး၊ အခပြမသခသာ

ခမးေနးများြေ ခြေျာသားနငခကြောငး အသခပးထား

ပါ။

၃။ အနစြျပခြငးနင ခပနလညသးသပခြငး (၂၀ မနစ)

အြ များြေ ၎ငးတ၏အဓြေခတ ရေျြေများနင ခေး

ခနးေျြေများြေ စာသငေနးတစေလးအား တငေြေ

ခတာငးေပါ။ ထသ တငေြေရာတင

ခအာြေပါခမးေနး သးေြေ အခလးခပးသငသည။

သင၏ အငစတြေျးရငးသည မညသညခနရာ

တင ခြောငးမနစာ လပခောငေပါသနညး?

တးတြေခြောငးမနရန အခနအထား အခပေအခန

ရပါသလား?

သင၏ အငစတြေျးရငးတင သတငးအေျြေ

အလြေရပငေင တးတြေခစရန မညသညတြေ

လပခောငနငပါသနညး?

အေျနရလျင အပေားအြ များအား ရငးလငးတငေြေ

ပေငးများအခပါ မတေျြေပပခပးရန နင အငစတြေျး

ရငးများသည မညသညတြေ လပနငသည

အခကြောငး အကြေပပေျြေများခပးရန ခတာငးေနင

သည။

သဆကာငးစရာ -

• အြ ပမာဏ - ခေးခနးေျြေများြေ ခလးနြေခစရန

အတြေ အြ များြေ လအနညးငယပြငသာ ြ သင

သည။ ေငခရာြေခေးခနးရန တနေတခသာ

သငယသများ ြေလညး စြေားခပပာရန အေျနခပးပါ။

• ခပပာငးလအသးပပပေငး - အမျ းသားအေင သတငး

အေျြေအလြေရပငေငေငရာ စစခေးစာရငးြေ

ပငးလငးပမငသာမနင သတငးအေျြေအလြေ လြေ

လမးမေငလြေစတင ခတ နငပါသည။ • အခကြောငးအရာအလြေ ခပပာငးလအသးပပပေငးနင

သြေေငရာသငခထာြေြေပစစညးများ - အပေား

စစခေးစာရငးများြေ ဥပမာ-Jacobsen, Annette

Faye (2008) ed: Human Rights Monitoring

တင ခတ ရနငသည။ ဥပမာအားပြင တရားမျတ

ခသာ တရားေင အေငအခရး၊ ညဥားပနးနပစြေမမ

ြေငးခေး ခရး၊ ေလေင ခတာငးေသများ၊

လနညးစများ၏ အေငအခရးများ၊ ေပေားေြေေမ

ြေငးမခရး အခပေေမများ စသညတပြစကြေသည။

မရငး - Louise Krabbe Boserup et al. (2005) ၏

An Introduction to Openness & Access to

Information ြေ ေခလျာခအာင ပပငေငသည။

၁/၂

၄

140

အငစတကျးရငးအေင ပငးလငးမ စစဆေးစာရငး

၁။ ပငးလငးပမငသာမေငရာ ဥပခဒမခဘာငတစေ

သည အငစတြေျးရငးခပါတင အြေျးေငသည။

၂။ ေနထမးများသည ဥပခဒမခဘာငြေ

လြေလမးမကြေသည။

၃။ ပငလငးပမငသာမ/ေနခောငမ မေါဒတစေြေ

အငစတြေျးရငးြေ ေျမတငပး (သတငးအေျြေ

အလြေေငရာဗျဟာ၊ ေနခောငမေငရာဗျဟာ)

တပါေငလျြေ လပငနးခောငရြေမအားလးတင

ပငလငးပမငသာမြေ ကြေားပြတ အေရာတစေ

အပြစ ထညသငးခပါငးစပထားသည။

၅။ နငငသားများြေ သတငးခပးေြေသယခရး

သငပမတခစရန အလငါ ဘြေစသးမာလတမဒယာ

နညးလမးများ (အစညးအခေးများ၊ e-government၊

တဗ၊ ခရဒယ၊ ပပညတငးသတငးစာခစာငများ၊

သတငးခေါငးကြေးပငးများ၊စာများ)အတြေ လပငနး

စဉတစရပ ေျမတထားသည။

၄။ ခတာငးေလာခသာ သတငးအေျြေအလြေများြေ

ပပးခပးရနအတြေ အငစတြေျးရငး၏ ြေယပင

အစပပမပြင လပငနးစ များြေ ြ ငြးပြစထနးခစ

သည။

၆။ ပပညသများနင ေြေသယခရး တးတြေခြောငး

မနရန ေနထမးများအတြေ သတငးအေျြေအလြေ

ပပးပေငးစနစတစေြေ တညခောြေထားသည

(အလြေထခရာနစ၊ ြငပြညသငးစနစ၊ ခဒတာ

ခဘစ၊ အငထရာနြေ)

၇။ အငစတြေျးရငး

သည ခနရာတစေရသည၊ ဥပမာ -

တစေါတညးအငပး ခောငရြေခပးသည ေငများ၊

မရငးစာမျြေနာ သမဟတ ေနခောငမ

လြေစစာအပ

၈။ ြေျမးြေျငေနထမးတစ အား အများပပညသ

ေငရာ သတငးအေျြေအလြေများနင သတငး

ေြေသယခရးများ ြေငတယခပြရငးရနရန တာေန

ခပးထားသည (ေြေသယခရးအရာရများ၊ ေန

ခောငမအရာရများ၊ ေြေဘေဒြေျမးြေျငသ)

၉။ အငစတြေျးရငးတင ပမန ထနးသမး အသး

ပပခနသည မတတမးခမာြေနးတြေ ထားရရမည။

၁၀။ အငစတြေျးရငးမ မမြေယပငအားထတမပြင

လပရားမများနင လပ ခောငမများအခကြောငး

အေျြေအလြေများ ပပးခပးသည။

၁၁။ ဥပခဒအရ သတမတထားပေငးမရလျင

အငစတြေျးရငးအခနပြင နငငသားများ/ မဒယာ

များ၏ စစမးခမးပမနးမများြေ တပပနေျနအများေး

သတမတထားရရမည(ခလျာြေလာများ၊ စစမး

ခမးပမနးမများ၊ တငတနးမများ၊ အေျြေအလြေ

ရယရန ခလျာြေထားလာများ)

၁၂။ အငစတြေျးရငး ထသ/မ စာေင စာထြေစာရငး

ြေ အများပပညသ သရခစရန ခောငရြေထားသည

(ေြေဘေဒစာမျြေနာ သမဟတ တစေါတညးအငပး

ခောငရြေခပးသည ေနခောငမခနရာများတင

ခြာပပနငသည)။

၁၃။ အငစတြေျးရငး၏ စာကြေညတြေသည သတငး

အေျြေအလြေစငတာအပြစ လပခောငသည (ေန

ခောငမလြေစစာအပ၊ အငတာနြေ၊ ြ ငြးမ စမ

ြေနးများ လြေလမးမမ စသညပြင)။

၁၄။ အငစတြေျးရငး၏ အြေပြတသးသပပေငးများ

ြေ အများပပညသ သရခအာငလပခောငသည။

141

၁၅။ နငငအေငနင ခဒသအေင လပခောငေျြေ

များတင အဓြေေးပြတေျြေများ မေျမတမတင

လထထမ ကြေားနားမများ လပခောငသည (ငမ နင

နငငေငရာ အစအမများ၊ ဘြေဂျြေေခေေျ ထား

ပေငး၊ ြေဏဍအလြေ မေါဒများ၊ ပညာခရး၊ သဘာေ

ပတေနးြေျင၊ လမြလခရး)။

၁၆။ ငမ ခတာခြောငစအစညးအခေးြေသခသာ အဓ

ြေ အစညးအခေးများြေ အစညးခေးအစအစဉ၊

အစညးအခေးမတတမးတပြင အများပပညသသ

ပငးလငး ပမငသာစာ ပပရမည။

၁၇။ ေနခောငမ အသးပပသ ဘတအြ များြေ တည

ခထာငလျြေ ေနခောငမများ ခောငရြေရာတင

ပငလငးပမငသာမနင ပါေငမတြေ ပမငတငရန အစပပ

နငသည။

၁၈။ ြေျယပပနခသာ မေါဒခရးရာများြေ ခေးခနးနင

ရန၊ ြ ငြးမနငေနခောငမခောငရြေခသာ အငစ

တြေျးရငးများနင ေြေသယခရးပမငတငနငရနတ

အတြေ နငငသားအကြေခပး အြ များ/ ခေးခနးသ

များြေ ြ စညးထားသည။

၁၉။ အငစတြေျးရငး၏ ခေါငးခောငမအပငးသည

ေနထမးများအား ပငးလငးပမငသာမ အရညအခသး

ပငးြေ ပမငတငရနခတာငးေပေငး သမဟတ အား

ခပးပေငး လပခောငသည။

၂၀။ အငစတြေျးရငးမ အပေားအငစတြေျးရငး

များသ အခြောငးေး လြေခတ လပခောငမေငရာ

အေျြေအလြေများ မျခေသည။

၂၁။ အငစတြေျးရငးသည ၎ငး၏ စမေနေကြေး

ကြေပမေငရာ စနနးသတမတပေငးနင အြေပြတ

သးသပပေငးတြေ လပခောငသည။ ခတ ရေျြေ

များြေ ပပညသသ အစရငေ တငပပသည။

၂၂။ အငစတြေျးရငးသည ၎ငး၏ ဘတဂျြေနင ခင

စာရငးများေငရာ အေျြေအလြေများြေ ပပးခပး

သည။

၂၃။ အငစတြေျးရငးသည ပစစညးေယယခရးေငရာ

ခလလေပေငးနင တငဒါခေါပေငး လပထးလပနညး

များတင ပငလငးပမငသာမ ရသည။

၂၄။ အငစတြေျးရငးမ ပပညတငးတငကြေားေျြေ

များ ယနတရားြေ တညခောြေထားငပး ေးပြတ

ေျြေများနင စပလျဉး၍ အယေပနကြေားလာများ

လြေေသည။

၂၅။ ပပညသအြ အစညးများြေ အငစတြေျးရငး

အား ပပနလညသးသပငပး ထနးခြေျာငးသည။

၂၆။ အငစတြေျးရငးသည ပပနလညသးသပ ထနး

ခြေျာငးသညအြ များ၏ ေးပြတေျြေများနင/

သမဟတ အကြေပပေျြေများြေ အခလးထား

ခလးစားသည။

၂၇။ NGO များသည အငစတြေျးရငး၏

သတငးအေျြေအလြေေငရာ

ခောငရြေမများြေ ခစာငကြေညသည။

မရငး: Louise Krabbe Boserup, et al (2005) ၏ An Introduction to Openness & Access to Information ြေ ေခလျာခအာင

ပပငေငသည။

142

မညသမညပ -

၁။ နဒါနး တရားမျတမေငရာ အငစတြေျးရငးများအတြေ

တရားမျတမသ လြေလမးမပေငးသငတနးတင သင

တနးသားများြေ ၎ငးတ၏ အငစတြေျးရငးေငရာ

တငပပ ရငးလငးပေငးတစေ ပပငေငရန ခတာငးေပါ။

သငတနးမစတငမ လပခောငရမည

တငပပရငးလငးပေငးတင အြ အစညး၊ ြ စညး

တညခောြေပ၊ လပထးလပနညးများ၊ စးခပမာမနင

စနခေါေျြေများြေ ထညသငးရန ခတာငးေပါ။

သငတနးြောလအတငး သငတနးသားများြေ တရားမျ

တမသ လြေလမးမပေငးေငရာ အေရာအေျြေများ၊

တရားမျတမေငရာ အခကြောငးအေျြေများနင မတြေ

ပပားခသာ တရားမျတမေငရာ အငစတြေျးရငးများ၏

အေနးြေဏဍ ြေ မတေြေပါ။

၂။ တငခပရငးလငးခြငးအား လပဆောငခြငး

သငတနးြောလ သငတနးသားများ

အား ခမးေနး ခေးခနးပေငးများနငအတ တငပပ

ရငးလငးပေငးများ လပခောင ခတာငးေပါ။

တငပပရငးလငးပေငးများြေ ၎ငးတ အငစတြေျးရငး

များ၏ အေနးြေဏဍများနင ေြေစပသည ခနရာများ

တင တငေြေနငသည၊ ဥပမာ သငတနး

/နငငရ မတြြေအငစတြေျးရငးများသ

သားခရာြေလညပတပါြေ ထအငစတြေျးရငးများ

အခကြောငး တငပပရငးလငးနငသည။

၃။ အနစြျပခြငးနင ခပနလညသးသပခြငး တပပနေျြေနင ခေးခနးေျြေြေဏဍအား ပပးသငကြေား

ရာတင တငေြေသများြေ သငတနးသားများမ အလန

အမငး ခေြနပေငးမျ းမပါေငဘ အခကြောငးအရာြေ

နြေနြေနန ခေးခနးပေငးမျ းပြစခစရန သတပပပါ။

သငတနးသားများ၏ တငပပရငးလငးပေငးသည သင

တနးေရာ တငပပရငးလငးပေငးနင မညသ ေြေစပ

ခနသညြေလညးခြောငး၊ သားခရာြေခလလာေခသာ

အငစတ ြေျးရငးများနင မညသေြေစပခနသည

သငတနးသားများက တငခပရငးလငးခြငး

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာများ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

တရားမျတမသ

လြေလမးမပေငး

တငပပရငးလငး

ပေငး တစေြေ

၁၀ - ၃၀ မနစ

၅ - ၂၀ အငစတြေျးရငး

၊ စးခပမာမ

နင စနခေါေျြေများ

တငပပရငးလငး

ပေငး

သငတနးမတငမ

တစေေ ပပငေငရန

လအပပါြေ

သငတနးသားများ

ြေ ေြေသယပါ။

သငနစသြေရာ

တငပပရငးလငးပေငး

အြေပစစညးများ

လပရားမ ရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ: ခပနလညသးသပခြငး/ အပစဖ တငေကခြငး။

• သငတနးသားများြေ ၎ငးတ၏ ဗဟသတနင ခနာြေေအခကြောငးအရာများြေ ခပပာေေငနင အသအမတပပမ ခပးရန။

• ပးခပါငး သငယခရးလပငနးစ တင နစြြေသခဘာတသည ြေတြေေတတစေြေ ခသေျာခစရန။

• သငတနးသားများ၏ ပပနလညသးသပေျြေများြေ ပပးရနနင လပငနးစ ဗဟေျြေတင အခတ အကြေြေ ထနးသမးနငရန။

143

ြေလညးခြောငး တငေြေသများနင သငတနးသား

များြေ ခမးပါ။

သဆကာငးစရာ -

ခပပာငးလအသးပပပေငး - သငအခနပြင သငတနးသား

များြေ ၎ငးတအလပေင ကြေခတ ရခသာ စနခေါေျြေ

များအခကြောငး ရငးလငးတငေြေပေငး ပပငေင ရန

ခတာငးေနငသည။ ဥပမာ - DIHR ၏ လအေငအခရး

အခပေပပ ြ ငြးခရးအစအစဉများသ ေျဉးြေပပေငးတင

အပစြ စညးမနင စထြေအမတအပြစ ခအာြေပါတြေ

အသးပပေသည။ ခအာြေပါတြေ ဥပမာအပြစ သင

ခမးပမနးနငသည။

• ပပဿနာ သမဟတ စနခေါေျြေများြေ အဘယ

နညး?

• မညသြေ မညသညအရာြေ လြေလမးမမသနညး?

• ၎ငးတသည မညသညအတြေခကြောင လြေလမး

မမသနညး?

• မညသတသည ပါေငပတသြေသများ ပြစကြေ

သနညး?

• မညသညတြေ လပခောငငပးခပမာြေေသနညး?

• ေပေားေြေေေခနရခသာ ထရလယခသာ အပစများ

သမဟတ လများ ရခနပါသလား?

• ခပပာငးလအသးပပပေငး - သငအခနပြင သငတနး

သားများြေ ၎ငးတ၏ နငငအတငးရ ၎ငးတ

လပြေငလျြေရသည လအေငအခရးေငရာ စနခေါ

ေျြေများ၊ ပခရာဂျြေများ သမဟတ အခကြောငးအရာ

အလြေ ြေစစရပများအခကြောငး တငပပရငးလငးမ

အတတစေ ပပငေငထားရန ခတာငးေနငသည။

မရငး - လပရားလပခောငမြေ DIHR ၏

ပညာခရးြေျမးြေျငသ Maria Løkke Rasmussen မ

DFC/DIHR သငတနးပြစသည ဇမဘးယားနငငရ

တရားမျတမသ လြေလမးမပေငးေငရာ စမးရည

ေငမာအားခြောငးခစပေငးသငတနး ၂၀၀၉ ေနစတင

ခရးသားေသည။

၄

144

မညသ မညပ -

၁။ လအြငအဆရး အဆခြခပြျ ကပခြငးက မတေက

ခြငး

(၂) ပတ (၃) ပတကြောပမငမည ြ ငြးခရးအစ

အစ လအေငအခရးအခပေပပ ေျ ြေပနညး

သငတနး၏ အစတအပငးအပြစ သငတနးသား

အေငးမနြေ လပခောငပါသည။ အစအစ ခသေျာ

ခစရန ခအာြေပါတြေ မတေြေခပးထားသည။

• လအေငအခရးမခဘာင

• လအေငအခရးစနနးသည ပခရာဂျြေ၏ ရညရယ

ေျြေြေ သတမတငပး ခြာထတရရခသာ ြောဟေျြေ

များြေ ခြာပပခပးသည။ လအေငအခရး အခပေေ

မများြေ လပငနးစ ြေ သတမတခပးသည။

• HRBA အခပေေမ = PANEL -

(Participation)၊

(Accountability and the Rule of Law)၊

(Non-discrimination, equality &

vulnerable groups)၊

(Linkages to the human rights

framework)

• အစအစ စြေေနး (Programming Cycle) အတြေ

HRBA အခပေေမများ၏ ပါေငေြေနယခနမ

၂။ အေငးမနအား မတေကခြငး

အေငးမန၏ ရညရယေျြေ၊ ခမျာလငထားခသာ

ပါေငရမည အခကြောငးမာတြောနင စာလးအခရ

အတြေတြေ အခလးခပးခြာပပထားပါ။ လပခောငမ

တခလျာြေ သငနင သငတနးသားများ ရညညနး

ြေးြေားနငခသာ စာပြငခရးသားထား အေငးမန

လပခောငနညးခြာပပေျြေြေ မျခေပါ (ခနာြေ

စာမျြေနာတင ဥပမာြေ ကြေညရနငသည)။ အေငးမန

သည အခရးပါခသာ လပငနးစ တစေပြစငပး ရညလျား

ခသာ အစရငေစာခရးသားတငပပပေငးြေသ ရညရယ

ေျြေမျ းမဟတခကြောငး အထးအခလးခပး ခြာပပပါ။

မညသည သတငးအေျြေအလြေ ရငးပမစများ

အသးေငနငသညြေ ခြာပပပါ။ ဥပမာ - ြေနပျတာ၊

အငတာနြေနင စာကြေညတြေ လြေလမးမ အသးပပ

သငတနးသားများ၏ အေငးမနများ - HRBA ပဆရာဂျကက ပဆဖာခြငး

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာများ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

လအေငအခရး

အခပေပပ

ေျ ြေပပေငး

၂ - ၃ ပတ

သငတနးတစေ

တင

၁ -၃ ရြေ

သငကြေားပေငး

၁၀ - ၃၀ အြ လြေ HRBA

ပခရာဂျြေ

အေပပလာများြေ

ပခြာပေငး

အေငးမနအတြေ

ခြာပပေျြေ၊

သငခထာြေြေ

ပစစညးများြေ

သတမတပေငး

ြေနပျတာ၊ မမမရစတစ၊

အေျြေအလြေများြေ

လြေလမးမခအာင

ပပလပထားပေငး၊

ြေပနငခသာ

မတစစာရြေတ အကြေး၊

လပရားမ ရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ: ခပနလညသးသပခြငး၊ စစမးခြငး၊ ခပဿနာ ဆခဖရငးခြငး၊ အပစဖ တငေကခြငး။

• သငတနး၏ အေရာ အခကြောငးအရာများအခပါ လြေခတ အခတ အကြေများ ရရခစရန။

• စတေငစားမ၊ အခတ အကြေများ၊ သငတနးအခကြောငးအရာနင ေြေစပခသာ အသပညာနင ေြေစပပေငးရာများြေ

သငတနးမတငမ ေျတေြေမခစရန။

• အပေားသငတနးသားများ၏ အခတ အကြေများ၊ ေြေစပပေငးရာများနင အသပညာများ ြေ သငယခလလာရန။

145

နငမ၊ ြေလသမဂဂ အငတာနြေစာမျြေနာရ သတငး

အေျြေအလြေ ရာခြပေငးအခကြောငး စာသင

ေျနတစေျန ထညသငးပေငး၊ ြေလသမဂဂ အစရငေစာ

များ၊ နငငနင NGO များ၏ အစရငေစာများနင သင

တနးတင အသးပပမည ရညညနးြေးြေား စာရြေ

စာတမးများ စစညးထားခသာ ေြေဘေဒများ စသည

တပြစကြေသည။ ထပပင သငတနးအေးတင သငတနး

သားများြေ ၎ငးတ၏ ခတ ရေျြေများြေ မညသ တငပပ

ရငးလငးသငသညတြေပါ ခြာပပထားပါ။

၃။ အပစဖခြငး

သငတနးသားများြေ အပစြ နငရန ြေညပပးခပးပါ။

ထသ ြေညရာတင ၎ငးတ၏ စတေငစားမ နယပယ

များ၊ စတအားတြေကြေမများ၊ ၎ငးတ၏ မေငနငငများ

တင ပပနလည အသးေျနငမများနင ခလျာညစာ အပစ

ြ နငရန ြေညခပးပါ။ ဥပမာ - သငအခနပြင သငတနး

သားများြေ ြေပနငခသာ မတစတအကြေးစား/ ြေဒ

အကြေး ၁ - ၂ မျြေနာပြင အခကြောငးအရာအလြေ

ြေဏဍများြေ ေျခရးခစငပး ထြေဏဍများသည HRBA

ပခရာဂျြေအေပပလာများနင ေျတေြေမခစရန

ခတာငးေနငသည။

စထြေအမတအပြစ အခကြောငးအရာများနင ေြေစပ

ခနခသာ ၎ငးတ၏ အခတ အကြေများ၊ အကြေဉာဏများ

ြေ တစခယာြေေျငးစ တငေြေမပပလပရန ခတာငး

ေပါ။ တစေျနတညးမာပင တညခသာအခကြောငးအရာ

ြေဏဍများြေ နရခပါတင ြေပခစလျြေ ပြညးပြညး

ေျငး အစြ ပါ။ အစများအတြေ ခေါငးစးများြေ အတ

တြေ ေျခရးနငသည။ ဥပမာ - အမျ းသမးများ၏

အေငအခရးများ၊ ပညာခရး၊ ခရနင ခရေးထတစနစ၊

တငးရငးသားလနညးစများ၊ တရားမျတမသ လြေ

လမးမပေငး အစ ရသညတ ပြစကြေသည။ သငတနး

သားများအား ၎ငးတ စတေငစားသည အစ ၁ - ၂ ြ ြေ

ခရးေျယခပးရန ခတာငးေငပး ခနာြေေးတစေြေ

မခရးေျယမ အေျငးေျငး စြေားခပပာေခေးခနးနင

သည အေငအခရးတစေ ခပးပါ။ နငငစ၊ အြ အစညးစ

ခရာခနာလျြေ ၃ - ၆ ခယာြေပါခသာ အြ များ

ြ စညးရန ရညရယပါသည။

၄။ အေငးမန လပဆောငခြငး

သငတနးြောလအတငး သငတနးသားများြေ ၎ငးတ

၏ အေငးမနအား လပခောငနငရန အေျနခပးပါ။

ဤနညးလမးပြင သငတနးသားများသည တစခနတာ

၏ အစအစဥာအငပး ညခနများတင အေငးမနြေ

ပငပငပနးပနး လပခောငရမညအစား ၎ငးတ၏ သြေ

ေငရာ ခေါငးစဉအလြေ ခသေျာြေျနစာ လပခောင

နငရန အေျနလလ ခလာြေခလာြေ ရရမညပြစသည။

ထသ အေငးမနအား ၎ငးတလပခောငခနစဉတင

သငအခနပြင အြ အသးသးထသ သားလျြေ ပညာ

ရပေငရာအေြေအေများ၊ သမဟတ အြ အတငး

ပငငးေပပဿနာရပများြေ ခြေျာလားရန နင သတငး

အေျြေအလြေ ရာခြနငရန ြေညခပးနငသည။ ထပပင

လအပပါြေ အြ များ၏ အခကြောငးအရာ ြေဏဍ

အလြေ ပညာရပ နစပြေျမးြေျငသ လပခြာြေငြြေ

များ/ ြေျမးြေျငမရသများြေ ခေါနငရန စဉးစားထား

ပါ။ ထသများထမ သငတနးသားများသည စဉးစား

ခတးခေါ ေျဉးြေပပများြေ သငယနငပါသည။

၅။ ပဆရာဂျက အေခပလာများအား တငခပ ရငးလငး

ခြငး

အြ များအတြေ ၎ငးတ၏ အေငးမနများနင တပပန၊

မတေျြေပပမများ လပခောငရန အေျနတစရြေ

သတမတပါ။ အြ တစေစြေ ၎ငးတ၏ ခတ ရေျြေ

များနင အေျြေများြေ တငပပရငးလငးရန အေျန ၁၅

မနစခပးငပး ြေျနသငတနးသားများမ တပပန မတေျြေ

ပပေျန သတမတခပးပါ။ အပပသခဘာခောငခသာ

တပပနမတေျြေများခပးရန သငတနးသားများြေ ညန

ကြေားထားပါ။ အေငးမနများအခကြောငး မတေျြေပပ

ရာတင ခြောငးခသာအေျြေများြေ အခလးခပး ခပပာ

ေြော စတငပါ။ ထခနာြေတင မမတနငငသ ပပနငပး

ပခရာဂျြေြေ အခြောငအထည ခြာခသာအေါ

မညသညတ ပါေငသငသညေသည အကြေပပေျြေများ

ပြင ပပးနငသည။

သဆကာငးစရာ -

• ခပပာငးလအသးပပပေငး - ဤအေငးမန

လပခောငပေငးြေ နစရြေတာ သငတနးတင

ခနတစေြေ အေျနယ၍ လပခောငနငသည။

• ခပပာငးလအသးပပပေငး - မညသ အသးေျမည

ေခသာ လပငနးခောငရြေေျြေအစအစ ြေ

အပေားအေငးမနများ အခနပြင လပခောင

နငသည။ ဥပမာ - တရားမျတမသ လြေလမး

မပေငးေငရာ အခပေေမများြေ တရားမျတမ

ေငရာ အြ အစညးများတင သငတနးသားများ

၄

146

အား လြေခတ လပခောငခစပေငး။ လပငနး

ခောငရြေေျြေများနင လပခောငမများြေ

သတမတရြေများ၊ တာေနေ ပဂဂလများ၊

ြေျခရာြေနငခေျရခသာ အနတရာယများ အစရ

သညတ ပါေငလျြေ ခရးေတငပပပေငး။

သငတနးသားများ၏ အေငးမနအခပါ အပမင -

“အေငးမနြေ ြေျနခတာနအြ အတြေခတာ အေင

အလမးခြောငးတစေပါ။ သးပတတာြောလမာ ရရေတ

ဗဟသတအသပညာအားလးြေ ထညငပး အသးေျနင

ေပါတယ။ လအေငအခရးမခဘာင၊ ပပဿနာရပြေ

အြေေတေနးစစပေငးနင ေြေစပ အခကြောငးအရာ

ခတြေ တခပါငးတညး သးနငတ နညးလမးတစေပါ။

အဒါခတြေ ပခရာဂျြေခရးေပေငး၊ အခြောငအထည

ခြာပေငး၊ ပပဿနာရပခတြေ ခစာငကြေည အြေ ပြတ

ပေငးပါေငတ ခနာြေတစေငြေ ေြေသားရတယ။

ဒါခကြောင သငတနးအတငးမာ စခောငးရရေတ

အသပညာခတြေ အြေနခပါငးငပး အသးေျတ

နညးလမးခြောငးတစေ ပြစပါတယ”။

၂၀၀၉ ေနစ DFC နင DIHR တ ပးခပါငး

ခြာခောငခသာ ြ ငြးမအစအစ သ လအေငအခရး

အခပေပပေျဉးြေပပေငး သငတနးမ သငတနးသား

တစ ။

မရငး: ၂၀၀၉ - ၂၀၁၁ ေနစ DFC နင DIHR

တပးခပါငးခြာခောငခသာ ြ ငြးမ အစအစ သ

လအေငအခရး အခပေပပ ေျဉးြေပပေငး သငတနးတင

DIHR ၏ ပညာခရး ြေျမးြေျငသ Maria Løkke

Rasmussen မ ခရးသားထားသည။

147

မညသ မညပ -

၁။ ခပငေငခြငး -

သငတနး၏ ခေါငးစ များနင သြေေငသည

အငစတြေျးရငးများအား ရာခြပါ။ ဥပမာ -

လတခတာ၊ တရားခရးေနကြေးဌာန၊ ခစာငကြေည

ထနးခြေျာငးသများ (Ombudsman)၊ တရားရး

စမေနေပေငး၊ တရားရး၊ ရတပြ သငတနးခြေျာငး၊

ရတပြ ၊ အြေျဉးခထာငနင ေေန ခစာငကြေညပေငး

လပခောငရာဌာန၊ အြေျဉးခထာင၊ ခဒသအစးရရး၊

မလတနးခြေျာငး၊ ြေခလးသငယအခရး ခောင

ရြေခသာ NGO များ၊ အစရသညတ ပြစကြေသည။

သားခရာြေလညပတခလလာပေငးသည သငတနး

သားများ၏ မေငနငငပြစနငသလ၊ အမနးေျငးနငင

သမဟတ ခေးလခသာ ခဒသများလညး ပြစနင

သည။ အဓြေ အေျြေမာ နညးလမးတစေတညး

ပြငသာ အရာများြေ ခအာငပမငခအာင လပခောင

နငသညဟခသာ အခတးြေ စနခေါရန၊ နမနာယ

လပခောငမများ ရရခစရနနင လြေခတ နယပယြေ

စစခမးသရနငရန ပြစသည။

သားခရာြေခလလာမည အငစတြေျးရငးသ လအပ

ခသာ သတငးအေျြေအလြေများ ပပးခသေျာခစပါ။

သမသာ သားခရာြေလညပတပေငး၏ ရညရယေျြေ၊

မညသတ လာခရာြေမည၊ ၎ငးတ၏ စတပါေငစားမ

များြေ အငစတြေျးရငးများြေ သနငမည ပြစသည။

၂။ သားဆရာကဆလလာခြငးအား စစ ခြငး

ခရးေျယထားခသာ အငစတြေျးရငးအခကြောငး

အြေျ ေျပ မတေြေပေငးနင သားခရာြေခလလာ

ပေငး ရညရယေျြေတြေ သငတနးသားများ အတြေ

လပခောငပါ။ သငတနးနင ေြေနယခသာ

သြေေငရာခမးေနးများြေ ခမးပမနးပါ (အြေယ၍

အငစတကျးရငးများသ သားဆရာကဆလလာခြငး

လအြငအဆရး

အဆကကာငးအရာများ

အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

လအေငအခရး

အသးေျပေငး

၁ - ၃ နာရ ၁၀ - ၃၅ သငတနးသားများ

သည ခရးေျယထား

ခသာ ဒနးမတ

အငစတြေျးရငး

များသ သားခရာြေ

လညပတ ခလလာ

သည။

အငစတြေျးရငး

များနင ရြေေျနး

ကြေတငပပလပပါ။

သားလာခရးအတြေ

ပပငေငပါ။

လပရားမ ရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ: ခပနလညသးသပခြငး/ အဆတအကက မျဆဝခြငး။

• သငတနးတင သငကြေားေသည သအရအသများအခပါ လြေခတ ခောငရြေမ ရခထာငအပမငများ ရရခစရန။

• သငတနးသားများြေ လြေခတ လပခောငမနညးလမးများ၊ ြ စညးပများနင သြေေငခသာ လြေေငြေမးမျခေနငခသာ

အခတ အကြေများခပးရန။

• သငတနးသားများြေ အပေားခသာ အြ အစညးများ၏ လပခောငမများြေ သပမငလျြေ မမတ၏ လပခောငမအခပါတင

ပပနလညသးသပနငသည အေငအလမးတစေ ခပးရန။

၄

148

တငပပရငးလငးသ/ ဧညလြေေသြေ အေပါ

အခကြောငး အရာများြေ ခသေျာရငးလငးပေငး မရေ

)။

၃။ အနစြျပခြငးနင ခပနလည သးသပခြငး -

သားခရာြေခလလာပေငး အနစေျပြေ သားခရာြေငပး

ငပးေျငး သမဟတ ခနာြေခနတင လပခောငပါ။

သငတနးသားများြေ ခအာြေပါတအား ခမးပမနးပါ။

• သားခရာြေခလလာေခသာ အငစတြေျးရငး

အခကြောငး သငစတေငစားမများြေား အဘယနညး?

• မညသည ခမးေနးများြေ ခပြေေငပး မညသညတြေ

မခပြေေသနညး?

• သင၏ မေငအြ အစညး/နငငများတင အသးပပသည

လပထးလပနညးများနင ြေပပားသညများြေ ပမငေ

ပါသလား?

• သားခရာြေခလလာပေငးမ သင၏ အခပေအခနနင

ေျနေလျြေ နမနာယ သမဟတ ခရာငကြေ စရာ

အေျ ခသာနညးလမးများ သမဟတ လပထး

လပနညးများ ရရေပါသလား?

DIHR သငတနး ၂၀၁၁ ေနစ၊ ဒနးမတ လတခတာသ

သားခရာြေ ခလလာပေငး။

149

လဆောဆရး လပဆောငြျက ဥပမာများ -

၁။ ရပမျဉးတစြ ပဆဖာပါ (၁၀ - ၁၅ မနစ) သငတနးသားများအားလးြေ မတတပရပခစလျြေ

အေနးအတငး အခရ မအခနာြေသ ရပမျ တစေ တနး

စ ပခြာခစပါ။ အပေးလသည အခရ တင ရပလျြေ

အရညေးလမာ ခနာြေေးတင ရပရန ပြစသည။

၎ငးြေ လျငပမနစာ လပခောငရနလအပငပး သငတနး

သားများအခနပြင ပမနပမနေနေန ခရ လျားရန လအပ

သည။ ြေညပပးသ သငတနးေရာြေ အြ အတငး

လျြေ ရပမျ တခလျာြေ သားငပး သငတနး

သားများ၏ အရပအပမငြေ ခမးပမနးပါ။

သငတနးသားများြေ ခမးရြေအလြေ ရပမျ

တစေ တနးစ ပခြာခစပါ။ အခစာေး

သည အခရ ေး ရမညပြစငပး

ခနာြေ သည ခနာြေေးတင

ရ ရမညပြစသည။ သငတနးသားများ စြေားခပပာ

ေင မရဘ လြေသခြေေတ သာ အသးပပေငခပးပါ။

ြေညပပးသ သငတနးေရာ အြ အတငး

ရပမျ တစခလျာြေသား သငတနး

သားများ၏ ခမးခနြေ ခမးပမနးပါ။

အပတမတြျကများ - လအေငအခရး

လပခောငရာတင လအေျငးေျငးအကြေား ကြေညရ

ရနလအပငပး တညခသာဘာသာစြေား မခပပာ

နငသည အခပေအခနတငပငလျင မတြေပပားမများြေ

သပမငရနလအပသည။ သင

သငတနးသားများနင ြေြေည

အခလး ပါ။

၂။ အားလးသည မညသတ ... (၁၅ - ၂၀ မနစ)

ေတစေ အလယဗဟတင ထငေ

များြေ စြေေငးပ ေငး ပါ။

ထငေ ြေ သငတနးသားအခရအတြေနင ည

ပါ။ သငတနးေရာ စြေေငးအလယေ

တင ထင အစပပပါ။ လပခောငရ

မညမာ သငတနးသားများ စြေေငး

ေ ေအလတတစေသ ခပပာငး ရန ပြစ

သည။

သင၏ပဂဂလခရးရာ အခကြောငးတေေ မျခေ

ပါ၊ ဥပမာ - 'ြေျနခတာြေ မေင/ ြေငတစ

လဆောဆရး လပဆောငြျကများ

အဆကကာငးအရာများ အြျနကာလ သငတနးသား

အဆရအတက

အဆသးစတ

ဆဖာခပြျက

ခပငေငခြငး ပစစညးများ

မတြေပပားမ၊

ပဋပြေခ အစရသည

ပြင

၅ - ၂၀ မနစ ၁၀ - ၄၅ မတြေပပားပေငး၊

အေျငးေျငး

သပမငလာပေငး

မရပါ

မရပါ

လပရားမ ရညရယြျက: လပဆောငမ ပစ: လဆောဆရး လပဆောငြျကများ၊ ဆရလျားမများ၊ လမလပရားမ။

• တငပပရငးလငးမများအကြေား အေနးအတငးရ သငတနးသားများ၏ စမးအငအေငြေ ပမငတငခပးရန။

• သငယခရးအေျြေ ြေ အခလးထားလပခောငနငရန ထအေျြေြေ အခတ အကြေများပြင ခပါငးစပနငရန။

• အပစြ စတဓာတများြေ ပမငတငရနနင ခြောငးမနခသာ သငယခရး ေနးြေျငခြောငးတစေြေ ြနတးရန။

၄

150

ပြစပါတယ' (သမဟတ အြါး၊ ေရာ ေရာမ၊

စပနစြေားခပပာသ သမဟတ အပေား ပဂဂလခရး

ြေျမးြေျငမ၊ ငပးခပမာြေမ တစေေ အစရသညပြင)။

ြေြေည

သငတနးသားများ

အပတမတြျကများ - ဤခလြေျငေနး၏ အဓြေ

အေျြေမာ သငတနးသားများအကြေား တစဦးနငတစဦး

ပမ သြေျမးသားရန ပြစသည။ သငတနးသားများြေ

ဤ နင စပလျဉး၍ မညသ ေစားရ

သညြေ ခမးပမနးပါ။ သငတနးသားများအား ြေျနပတ

အားလး မတညကြေခသာလညး ခယဘယျတညခသာ

အေျြေများြေ အေျငးေျငးအကြေားမျခေ ထားခကြောငး

ခပပာပပပါ။ ြေျနပတအားလးသည မတြေပပားခသာ

အပစများြေ ပငေငကြေသည။

၃။ လကသးတကြကမ (၈ - ၁၀ မနစ)

သငတနးသားများြေ မတတပရပလျြေ မျြေနာေျငး

ေင နစခယာြေတစတ ရပခစပါ။ အတတစေစမ

တစခယာြေအား အပေားတစခယာြေ၏ လြေြေ

လြေသးေပတစေအတငး တငးကြေပစာ ေပြေင

ခစပါ။ အပေားသြေ ၎ငးတစဉးစားမသမျ ရနငခသာ

နညးလမးများြေ အသးပပ၍ လြေသးေပြေ ခပြနင

ခအာင ကြေးစားရန ခတာငးေပါ။ အေျနေဏကြောခသာ

အေျငးေျငး ခနရာခပပာငးလလပခောငရန ခတာငးေ

ပါ။

အပတမတြျကများ - သငတနးသားများအား မညသည

အတြေ အပေားသတစ ၏ လြေြေ ခအာငခအာင

ပမငပမင ြငနင သညြေ ခမးပမနးပါ။ ၎ငးတ လပနင

ေသညေပါြေ မည သလပေသညြေ ရငးပပခစပါ။

ပြစနငခေျများသညမာ အများစြေ အပေားသ၏ လြေ

ြေ ြငရန ေနအားအသးပပကြေမည ပြစခကြောငး

သငတနးသားများအား ခပပာပပပါ။ ဤသညမာ

မစဥားစားဘ တစေါတစရတင ြေျနပတ လပခောင

မသညများ ပြစကြေသည။ သရာတင သငတနးသား

များထမ တစဥားတစခယာြေြေ အပေားသြေ

'သငရ လြေြေ ြငခပးြ ကြေငနာစတခလးများ

မရဘးလားဗျာ' လ ခပပာေပေငးမျ း ရပါသလား? ပဋပြေခ

ခတာခတာများများြေ ြေျနပတ အသးပပမည ခပြရငး

ခောငရြေပနညးလမးနင မညသ အသးပပမညြေ

ရးရးရငးရငး စဥားစားရပြင ခရာငလနငသည။ လအ

ေငအခရးအခပေေ၍ အေျငးေျငး ညငသာနးညနငသမျ

ညငသာနးညပေငးပြင ေြေေနငသည။

၄ ။ ကျနးမာဆရးအားကစားလပရားမ (၅ - ၁၀ မနစ)

သငတနးသားများြေ မတတပရပခစလျြေ ြေျနးမာခရး

လပရားမ တစေ ပပလပရန ညနကြေားပါ။ ခြောငးြေင

သ ခရာြေသညအလား ေါးြေေနပါ၊ သင တစခနတာ

အတငး ရရေခသာ အခတးအခေါအသစများအခကြောငး

စ စားပါ။ (ေါးြေြေနးငပး ) သင၏ ခပေမြေ ထလျြေ

ယခနရရေခသာ အသပညာနင အခတ အကြေများြေ

မညသ အသးေျမညြေ စ စားပါ။ ေါးြေ ဘယဘြေသ

လညလျြေ ဘယဘြေရလထမ ယခန သငယေသည

များြေ စ စားပါ။ ေါးြေ ညာဘြေသ လညလျြေ -

ဟတြေ ညာဘြေလထမလညး တစစတစေ သငယ

မေပါသည။ ပေးြေ ခရ သ စြေေငးပ လညပါ။

ခနာြေသ တစပပန စြေေငးပလညပါ။ ခေါငးြေ

ဘယသ ခစာငးပါ။ ထခနာြေ ညာသခစာငးပါ။

ယ ခြေျးမအရ လြေေနငလျင သငတနးသားများြေ

နစခယာြေ တစတစ ပေးနပနယပေငး လပခောင

ခစပါ။ သမဟတ စြေေငးပ သမဟတ ရပမျ တစေ

ပခြာရပခစလျြေ အနးရလအား ပေးနပနယပေငး

လပခစပါ။ သငတနးသားများအား စြေေငးပ ရပခစ

လျြေ မမညာဘြေရ လအား ပေးြေ လြေပြင ပတြော

'ခြောငးတယြော၊ ဒ အတြေ ခြေျးဇး

တငတယ' ဟ ခပပာေခစလျြေ ထလပရားမြေ

အေးသတနငသည။

၅။ သင၏ ရးရာအကက ကြနခြငး (၁၅ - ၂၀ မနစ)

မတြေပပားခသာ တငးရငးသားဇာတ

မျ းစမလာခသာ သငတနးသားအခတာများများ ရပါ

ြေ ၎ငးတခဒသအြေများြေ အပေားသများအား

ြေပပရန ခတာငးေပါ။ ၎ငးတသည အပေားနငငမ

လတစ အား ခရးေျယခစလျြေ ရးရာအြေ

များြေ သငကြေားပပသခပးနငသည။

151

အေပါသငယသမ ပပနလည ြေပပ တငေြေ ည။

လတငးြေ ထအြေအား အလညြေျသငခပးသည

မျ းလညး ပြစနငသည။

အပတမတြျကများ - မတြေပပားခသာ ရးရာအြေ

များြေ ကြေညရပေငးပြင အပစအတငး တစေျနတညး

တင ယ ခြေျးမအမျ းအစားစရခကြောငး သရနားလည

ခစသည။ အခကြောငး မာ သငတနးသားများ၏

အြေများအခကြောငး၊ ၎ငးတ၏ ယ ခြေျးမခနာြေေ

များအခကြောငးတစစတစ ြေ ြေျနပတအား

သငကြေားခပးသည အတြေခကြောင ပြစသည။

၆။ သင၏ နငငဆတာ သြျငးအား သေခြငး (၅ မနစ)

သငတနးသားများြေ မတတပရပခစလျြေ ၎ငးတ၏

နငငခတာသေျငးမ ပထမတစပဒြေ တငပငနြေ သေ

ခစပါ။ သငတနးသားများသည တစနငငတညးမ

ပြစခနသညေပါြေ ၎ငးတအား အနစသြေေး

သေျငး၏ အပဒတစပဒအား တငပငနြေ သေခစပါ။

ထြေလာခသာ အသများသည (အသစ ပြစသည

အတြေ) ေးေးေါးေါး ေးေးရားရား ပြစခနလမမည၊

သခသာ ၎ငးသည လခောမခြောငးတစေ ပြစလမ

မညပြစသည။

အပတမတြျကများ - ြေျနပတသည နငငစမ

လာခရာြေကြေခသာလညး တစ နင တစ လနစာ

ပေားနားမခနကြေပါ။ ြေျနပတ၏ ဂတနင ဘာသာ

စြေားများသည အလနြေပပားကြေခသာပငား တည ကြေ

သည ခလသအခနအထားနင ြ စညးပများ ရကြေသည။

၇။ ကျနပတ၏ အလမအထးက ဆခဖပါ (၁၅ မနစ)

သငတနးသားအြ ထမ တစ ြေ အေနးအပပငသ

ထြေခစပါ။ ြေျန သငတနးသားများသည

လြေေျငးေျတလျြေ စြေေငးပ မတတပရပရမည။

ထခနာြေ ေျတထားခသာလြေြေ မပြညခစဘ

အေျငးေျငး ခရာခထးလမးခလျာြေခစလျြေ လြေေျငး

လမငပး 'အလမအထး'တစေ ပြစသားခအာင

လပခောငခစပါ။ အေနးမ ထြေေါသားခသာ လြေ ပပန

ေငလာခစလျြေ ထအလမအထးြေ ပြညရန ကြေးစား

ခစပါ။ ၎ငးသည အလနေြေေသညြေ ခတ ရလမမည

ပြစသည။ ေဏမျကြောခသာ ြေျနအြ

များ ထသ ြေည ရန ခတာငးေပါ။

အပတမတြျကများ - ြေျနပတသည စနခေါေျြေ

အခတာများများြေ ခတ ကြေရသည။ သခသာ အေျငး

ေျငး ြေညပါြေ အခတာများများြေ ခပြရငးနငမည

ပြစသည။

၈။ ကျနပတ အတတက ရပတညကကသည (၁၀ မနစ)

သငတနးသားများြေ နစခယာြေတစတစ ြ ခစပါ။

၎ငးတြေ ခြေျာေျငးြေပထငခစလျြေ လြေခမာငးေျငး

ေျတခစပါ။ ထခနာြေ အေျငးေျငး မလျြေ မတတပ

ရပခစပါ။ အေျ ြေ ထသ မလပနငသညြေ ခတ ရ

လမမည။

အပတမတြျကများ - ဤလပရားမသည

၎ငးတအတြေ မညသ အဓပပါယခြာခောငသညြေ

သငတနးသားများအား ခမးပါ။ ၎ငးသည မညသညြေ

အမတအသား ပပသနညး? ြေျနပတသည အေျငးေျငး

အမသဟ ပပကြေသည၊ ပပးနငကြေသည၊ အစရသညပြင

ခပပာေနငသည။

၉။ ဒမကဆရစနညးကျ ပငကအမ

ြေျစကြေးြေ ၄ - ၅ မတာအရည ၅/၆ ပငးပြတပါ။

ထခနာြေ ကြေမးပပငတင ပငြေအမပသဏဍာန ထားငပး

ကြေးစအားလးသည အေျငးေျငး အလယခနရာြေ

ပြတသားရမည။ ပပးြေညသမ အပေားကြေးစတစေြေ

ယလျြေ ပငြေအမကြေးစများြေ အလယမ စေျညပါ။

ထခနာြေ ခဘာပငတစခေျာငးြေ ခအာြေသ ခဒါင

လြေခထာငလျြေ အလယတင ေျည ခအာြေ

တင ပလငးတစလးြေ ထားပါ။ သငတနးသားများ

ြေ စြေေငးပြ ခစလျြေ ကြေးအစနးတစြြေစြေ

ြေငထားရန ခတာငးေပါ။ ခဘာပငြေ ပလငးအတငး

သ ခရာြေခအာြေ ခောငရြေရာတင အပေားသများြေ

လမးညနရန ၎ငးတထမ တစ ြေ ခရးေျယပါ။ ထလပ

ခောငေျြေြေ အပေားြေပပားခသာ ညနကြေားေျြေ

အစပြင ထပမလပခောငပါ။ သငတနးသားများသည

ကြေးစြေ သားပြင ြေြေထားငပး လပခောငနငသြေသ

မျြေစမတြော ကြေးစြေလြေပြင ြေငလျြေလညး

ခဘာပငြေ ပလငးအတငးသ ထညနငသည။

အပတမတြျကများ - ခလြေျငေနးအခပါတင

ပပနလည သးသပရန သငတနးသားများြေ ခတာငးေ

ပါ။ ၎ငးတြေ ခေါငးခောငမ၊ ဒမြေခရစ အစရသညပြင

၄

152

ြေစစရပများနင မညသ ေြေနယခနသညြေ ခမးပမနး

ပါ။

မရငး - DIHR ၏ ပဋပြေခ စမေနေ မသငတနးများရ

Krogerup Højskole တင Garba Diallo ြေ ြနတး

ခရးသားသည။

153

၁။ သး / ?

ပြစခြောငး

(force-fed)

/

၂။ သင၏ ပါဝါပငအား ခပငေငခြငး

(၇)

-

-

၄

154

ရန

စာရြေပြင

(၂၅)

ပခဟဠ

ါ

။ ။

/

/

-

155

ဆကာငးကျ းများ

- အေျနမတငမ ကြေတငပပငေငထားနငငပး ပပနလည

အသးပပ နငသည။

- သငကြေားခသာ ေရာ/ေရာမ၏ သငကြေားခရးပစစညး

များ ပပငေငပေငး၊ အေျနနင လအပခသာ သငကြေားခရး

နညးလမးများခပပာငးလပေငးတအား အြေပြတ ေနးစစ

ရာတင အြေအည ပြစနငသည။

- ရပပြေားေျပများ၊ ရပရငများ၊ ပများ၊ အသ စသညပြင

အမျ းမျ းခသာ မဒယာများြေ ထညသငး ထားပေငး

ခကြောင သငတနးသားများ၏ အာရစြေမြေ ထနးထား

နငသည။

- သငပနးအမညး သမဟတ ခရ လျားနငခသာ ြေားေျပ

များတင ခရးပပရနမလပေငးခကြောင အေျနြေ ခေျတာ

နငသည။

- လြေြေမးစာခစာငများခပးြော သငတနးသားများ

အား အလယတြေ မျခေနငသည။

ေးကျ းများ

- လျပစစနငြေနပျတာရရနငမတအခပါမတညခန

သည၊

- အပေားသငကြေားနညးများနင ခပါငးစပ မသးမခကြောင

နညးလမးတစမျ းတညး သးပေငးမျ းပြစနငသည။

- သငတနးသားများအတြေ (ရညလျားခသာ စာ

ခကြောငးများ ပြစေပါြေ) အာရစြေမ ခလျာခစသည။

- ခရးေျယမခသာ ရပပများသည အခနာငအယြေ

ပြစခစနငသည။

- ပါေါပငတစေနငတစေ အခပပာငးအြေး ပမနလနးပေငး

ပြစနငြော သငယသများအတြေ သတငးအေျြေ

အလြေများအား အြေနအစင နားမလညပေငးမျ း

ပြစနငသည။

၄

HUMAN RIGHTS SYSTEMS

156

-

၁။ ?

“ ”

ပငား

ြေေတ

ြေေ

ြေေတ

ငါ

ြေေ

- ဂ

-

157

၂၀၁၁ DIHR

(၂ )

Sigrid Kristiansen

၄

158

-

၁ - “ ” (၉ ) -

(edeos)

၂ - “ ” (၁၂ ) –

၁၉၄ ၀ နစများ

(Hassan Preisler)

DIHR

စ (၄ ၁)

(၃ ၁)

ဂေ ရပရင

မညသည ြေ သည

လများ မမတြေယြေ အခပေအပမစမရ စလမး

ပခြာမများ ရခန လား? နင

? တြေ

http://vimeo.com/19472742?abbul3hxYGNU

- –

DIHR

-

၃ ၀-၁၂၀

/

-

•

•

159

(၃)

( ‘OBS’)

(၃)

(၃)

/

• :

http://www.discrimination-hurts.com/ad/

•

:

http://www.youtube.com/watch?v=shtoXi_

_D5w

ဆကာငး :

•

•

YouTube DIHR ရ

IMRVideo တင

လညး ရာခြနင

(Dalit

discrimination)

Lord of the Flies Schindler’s List

- လပရားလပခောငမ Film on

discrimination in Rasmussen & Wybrandt

(2011): Medborger Værktøjskassen:

MedborgerForløb ြေ ေခလျာခအာင ပပငေင

သည။

၄

160

-

၁။

“ တ ” “

” “ ”

(၂)

လ

သးသပ

၁၅-၃ ၀ ၃ ၀

( )

-

/

161

၂။

သးသပ

)

(၁၀-၁၅ )

•

?

•

?

•

?

) တစ ြျငးအလက

(၂၀- ၀ )

ဂ)

/

အြ

(

)

(၁၅ ) -

၁

?

၂

?

၃

?

၄

?

၅

?

(၁၅-၃ ၀)

။

တင

၄

162

163

မညသမညပ -

၁။ မတေကခြငး

သငတနးသားများအား သငတနး သမဟတ သငေနးစာ

တင သငယရရေခသာ အရာ

များ အပပညထညထားခသာ ခြေျာပးအတကြေးတစလး

သယထားသည ပတြေ

ေရန ခပပာပါ။

ပတင ခြေျာပးအတြေ ထညေရန၊ ထအတ တင

မမတနငအတ အမသပြစခစ၊ တစဘေလးစာပြစခစ

သယယသားလခသာ အခကြောငးအရာများြေ ထညရ

မည ပြစသည။

၂။ ဆကျာပးအတ ေခြငး

ခြေျာပးအတခရးေရာတင သငတနးသားများ အခန

ပြင ယေငသငယေသညအရာအားလးြေ စဉးစားသင

မတမရနလညး လအပသည။ ထအရာများတင

စာအပများ၊ ရပပများ၊ ေစားေျြေများ၊ လများ၊

အကြေဉာဏများ၊ ြေမဘာအခပါ ရပမငနညးအသစများ၊

လြေနြေြေရယာများနင သငတနး တခလျာြေလး

ရရေခသာအရညအေျငးများ သမဟတ တနြး ထားမ

များ၊ သခဘာထားအပမငများ/ရခထာငများ စသညတ

ပြစနငသည။

သငတနးသားများသည ၎ငးတ ေျနလပထားခစလ

ခသာ အရာများြေလညး ပေနငသည။ ထအရာများ

တင မခြောငးခသာ အြေျငများ၊ အခတးအခေါ

ခဟာငးများ၊ ေြေေခသာအေျနများ၊ မခြောငးခသာ

သငကြေားခရးေနးြေျင၊ ခမာပနး နမးနယပေငး စသည

တ ပြစနငသည။

သငတနးသားတစဦးစအား A3 အရယ စာရြေြေဒထ

တစေစနင မတညခသာ ြောလာခဘာပငများြေ ခပး

ပါ။ ခြေျာပးအတေရနနင ခရးလသည အရာများြေ

စဉးစားရန အတြေ မနစ ၂၀ အေျနခပးပါ။

၃။ အနစြျပခြငးနင ခပနလညသးသပခြငး

သငတနးသားများအား ခြေျာပးအတေငပးသညအေါ

မမတ ခြေျာပးအတအခကြောငးြေ ြေျနရခသာ

သငတနးသားများခရ တင အလညြေျ တငပပရန

ခပပာပါ။

-

၃ ၀-၄ ၅ ၂ -၂၅

A3

-

/

၄

164

သငတနးသားများ၏တငပပေျြေများသည အနညးေး

မဟတခသာပငား သငတနးသားများအတြေ သငတနး

အတငး ၎ငးတသငယေသညအရာများြေ ခေင

သးသပမပြစခစြော သငအတြေ အခထာြေအပ

ခပးနငလမမည။ ထအေါ သငအား မည

သငတနးများတင မညသည ြေ စဉးစားသငသည

ေခသာ ခေငသးသပမြေပါ ခပးနငလမမည။

165

မညသမညပ-

၁။ မတေကခြငး

သငတနးသားများအ သငယေသညအရာများ

အခပါအခပေေြော သငတနးမ မမတအလပအတြေ

ခပးလြေခသာ အကြေပပေျြေများနင အကြေဉာဏများ

အခကြောငးြေ မမြေယမမ စာပပနခရးရမည ပြစ

ခကြောငးခပပာပါ။ စာ၏ ထပြြေတြေ အးခမးလ

လပစာခရးခပးရန ခပပာပါ။ သငတနးသားများတင

ရေြးသည အကြေဉာဏများအားလးြေ အသခပးသည

အခနပြင သငတနးခပးသများမ ခနာြေလာမည (၁)

လ မ (၃) လအတငး စာြေ ခပးပမည ပြစခကြောငး

ခပပာပပပါ။

“ေျစလစာခသာ.......” မစြော ြေယပငစတငပြင

စာခရးရန၊ စာသည သငတနးစစဉသများ၊ မနခနဂျာ

သမဟတ အပေားသများြတရနအတြေမဟတဘ

မမတြတရနအတြေ ရညရယပေငးပြစြော မေင

ဘာသာစြေားနင ခရးပါရန သငတနးသားများြေ

အားခပးပါ။ ထစာသည တစမျြေနာထြေ မခြေျာ

ခစရ။

၂။ ဆနာကေကတ လပဆောငခြငး

သငတနးငပး ၍ (၁) လ မ (၃) လအတငးတင

ထစာများြေ စြေန (scan) ြတြော သငတနးသားများ

အးခမးလ ပ ပါ။ ထခမးလတင သငအခနပြင

သငတနးသားများအား သငတနးတင ပါေငေသည

အတြေ ခြေျးဇးတငရခကြောငး နင မမတတငရသည

အကြေဉာဏခြောငးများသးြော အလပလပြေငရန အ

ေငအလမးများရခနမညဟ ခမျာလငခကြောငး ခြာပပပါ။

သငအ သငတနးသား

များ မ ၎ငးတသငယေသညအရာများအား လြေ

ခတ တင မညြေသ အသးပပခကြောငးြေ သ နငရန

သြေခရာြေမ အြေပြတပေငးပစြေပါ ထစာနငတြော

ခပးပနင

ထအြေပြတပစတင သငတနးအတငးရရေခသာ အသ

ပညာများ၊ နညးလမးများအား အသးပပပနငေငခသာ

ခမးေနးများ ထညနငသည။ သငတနးသားများြေ

လညး မမတသငယေသညများြေ လြေခတ တင

မညြေသအသးပပနငသညြေ ပပနလညသးသပနငခစ

ခသာ အေငအလမးခပးနငသည။

၁၅ ၃ ၅

A3

-

၄

166

မညသမညပ -

၁။ သငတနးသားများအား မတေကခြငး

သငတနးသားများအား နစခယာြေတစတ တခစြော

တစဦးနငတစဦး မျြေနာေျငးေငရပရန ခပပာပါ။

ထခနာြေ တြြေလ၏ ပပနးသငပပငများြေ မတရန

၃- ၅ မနစ အေျန ခပးပါ။ ထသပပလပခနစဉတင

သငတနးေရာမ သငတနးသည မကြောေငတင ငပးေး

ခတာမညပြစခကြောငး၊ နတေြေ စြေားလညး မကြောမ

ခပပာရခတာမညပြစခကြောငး၊ ထခကြောင တစဦး

နငတစဦး ခတ ေပေငး၊ သငတနးအတငး အတတြေ

လပခောငေပေငးတြေ မတမရနမာလညး ခနာြေေး

ပြစနငခကြောငး ခပပာပပပါ။

ထခနာြေသငတနးသားများအား တစဦးနငတစဦး

ခြေျာေငးငပး တစြြေစလညခစြော မမတ၏ ပပနး

သငပပငများ ဥပမာအားပြင လြေခြောြေေတ

တစြြေမနာရြေ အပေားလြေခြောြေေတသ ခပပာငး

ေတပေငး၊ နြေတငြေ ခလျာလြေပေငး၊ မျြေမန

သမဟတ လြေေတရတနာြေ ေျတလြေပေငး၊ အြေျ

လြေခမာငးလပတငပေငး စသညပြင ခပပာငးေငးပါ။

သငတနးသားများမ စတြေးရသလ ခပပာငးနငသည။

၃- ၅ မနစကြောခသာအေါ တစဦးနငတစဦး မျြေနာေျငး

ေင အခနအထားသ ခနာြေပပနလညရန ခပပာပါ။

ထခနာြေ တစြြေလ၏ ပပနးသငပပင မညြေသ

ခပပာငးလေသညြေ ေပေား သတမတေငးပါ။

၂။ ဆနာကေကတလပဆောငခြငးနင ခပနလည

သးသပခြငး

သငတနးသားများမ တြြေလ၏ ခပပာငးလမများြေ

ေပေားသတမတငပးပါြေ ဥပမာ အေတများ၊ နာရများ

စသညတြေ ယေငေတေငထားေသည အခနအထား

သ အလအခလျာြေ ပပနလညထားရန လပခောငပါ။

သငတနးသားများသည မလအခနအထားသ ပမနပမန

ေနေနပြင ပပနခပပာငးနငခကြောငးြေ သငတနးသား

များမ သတပပမခစရနပြစသည။ နမနာခမးေနးများ

အပြစ “အေ ဘာပြစသားငပလ?”၊ “အြေျ လြေြေ

ဘာခကြောင ခအာြေသ ပပနေျရသနညး”၊ “အားလး

သည မလေတေငထားသည အခနအထားသ ပပန

ခပပာငးသညမာ အဘယခကြောငနညး?” စသညပြင

သငတနးသားများအား ခမးပါ။ သငတနးသားများအား

ထခမးေနးများြေ ခပြေရနအေငအခရးခပးပါ။ ထ

ခနာြေ သငတနးေရာမ ဤသညမာ ြေျနပတ

အားလးသည မလအခလအြေျငခဟာငးများြေ ပပန

သးခလရကြေသည သဘာေပငပြစခကြောငး ခပပာြော

။

၁၅ ၃ ၅

-

167

အေးသတပါ။ သငယခရးတငလညး ထနညးတပင

ပြစခကြောငး၊ ြေျနပတအားလသည မလပစ အခဟာငး

များနင အပပအမခဟာငးများြေ ပပနအသးပပခလ

ရကြေသည။ သငယသများအခနပြငလညး မမတ၏

ခနစဉဘေ လပရားမများတင သငယေရသည

အသစသစ ခသာ အသပညာများနင နညးလမးများြေ

ပမကြေးစားခလလာရမညပြစခကြောငး ရငးပပပါ။

၄

168

မညသမညပ -

၁။ မတေကခြငး

သငတနးသားများအား မမတအားလးသည အခကြောငး

အရာခပါငးများစာြေ သငယေရသည ေရးရညကြေး

တစေြေ ငပးေးေငပးပြစခကြောငး ခပပာပပပါ။ သငေနးစာ

သမဟတ သငတနးအတငး ဦးတညသငယေသည

အခကြောငးအရာများြေ ပပနလညအနစေျပပေငးပြင

စတငလပခောငပါ။ ယေအေျနသည မမတ ပြတသနး

ေသညေရးနင အဓြေသငယေရသည အရာများြေ

ပပနကြေညရမညအေျနပြစခကြောငး ခပပာပပပါ။ ထခနာြေ

သငတနးစမေနေမသည သငတနးသားများအား ပမ

ခြောငးမနခသာသငတနးများ ခရးေပပလပနငရန

အငမကြေးစားခနခကြောငးနင ထအတြေ သငတနးသား

များ၏ အကြေပပေျြေများနင အကြေဉာဏများ လအပ

ခကြောငး ခပပာပပပါ။ ထခကြောငသာလျင သငတနးသား

များအတြေ အြေပြတေနးစစလာြေ ပပငေငထားငပး

သငတနးသားများမ ပြညခပးရန ခတာငးေရပေငး

ပြစခကြောငး ရငးပပပါ။ အကြေပပေျြေများြေ များနင

သခလာြေ များခအာင ခပးနငပါခကြောငး ခပပာပါ။

သတငးအေျြေအလြေ ခရးသငးရာတင အမည

ခြာပပရနမလပေငးခကြောင စာရြေခပါတင မမ

အမညြေ မခရးပါနင။ စာရြေ ပြညငပးပါြေ အတတြေ

စခပါငးငပး ခြောြေေ သမးေညးပါ။

သငတနးသားများအား အြေပြတေနးစစလာများြေ

မညြေသ အသးပပမည ဥပမာ - အြ အတငးသာလျင၊

အစရငေစာအတြေ၊ ရနပခငခထာြေပသ အလရင

အတြေ စသညပြင အသခပးရငးပပပါ။

၂။ အကခဖတေနးစစလာ ခဖညခြငး

အြေပြတေနးစစလာများ ြေ ခေငပါ။ (ခနာြေတစ

မျြေနာတင ပါရခသာ မတတြေးရန စာရြေြေ ကြေညရာ

စတြေးအကြေထတပါ။) ထေနးစစလာပြညရန

သငတနးသားများအား လခလာြေခသာ အေျနခပးပါ။

သငတနးေရာမ စာသငေနးအတငး လညလညသား

လာြော သငတနးသားများ၏ ခမးေနးများအတြေ

ြေညခပးပါ။ အခကြောငးမာ သငတနးသားများသည

သငေနးစာအားလးြေ မတမေျငမ

မတမလမမည သမဟတ ခမးထားခသာ ခမးေနးများ

ြေ နညးလညေျငမ နားလညလမမညပြစသည။

၁၀-၂၀ ၁၀-၄ ၀

-

169

၃။အနစြျပခြငးနင ခပနလညသးသပခြငး

သငတနးသားများနင သငတနးစစဉသ အကြေားတင

ရငးနးမပြစခစရန ခရးခပြအြေပြတပေငးနင နတပြင

အြေပြတပေငးတြေ ခပါငးသးလျင ခြောငးမနသည။

ဤသညတင တငပငနြေတနပပနမများ ပမရခစနငငပး

အြေပြတေနးစစလာတင မခြာပပမခသာ ခေါငးစဉ

များြေ တညနငေငရမညပြစသည။ အြေပြတ

ေနးစစပေငးအား “အပတအစအစဉများ” အပြစ

အထြေတင ခြာပပေသည လပရားလပခောငေျြေ

တစေေပြငပြစခစ သမဟတ တစေ ထြေပ၍ပြစခစ

အတခပါငးနငသည။

သဆကာငးစရာ

• ခမးေနးတငပါရခသာ ခမးေနးများ အခရအတြေြေ

ြေနသတပါ။ ခမးေနးတစေြေ ပြညရန အေျနြေနပ

ပား ရပခထးခစနငသည။ ထအေျြေြေကြေညြော

ခမးေနးများများ မခမးဘ သြေေငသည လအပခသာ

ခမးေနးများြေသာ ခမးပါ။ အားလးငပးေးပါြေ

သငတနးေရာသည သမးေညးခြောြေေေသည

အေျြေအလြေများြေ ပပနလညသးသပရန လခလာြေ

ခသာ အေျနလလမမည ပြစသည။

• ခရးခပြအြေပြတပေငးြေ အပေားခသာအြေပြတပေငး

ပစများပြစ ခသာ ဥပမာ နတပြငအြေပြတပေငး၊

သငတနးေရာမ သငတနးအစအစဉအတငး ပပလပေ

ခသာ ခလလာ ခတ ရေျြေများ စသညတနင ခပါငးြော

ပပလပနငသည။

သငတနးငပးေးသားသညအေါတငလညး သငတနး

ေရာနင သငတနးသားများ အေျငးေျငး ေျတေြေမ

ရခအာင စစ ထားပါ။ အေျ ခသာ သငတနးသားများ

သည ၎ငးတ၏ အပမငများြေ ပ၍ အလတသခဘာ

ေနခသာ နညးလမးပြင သငတနးေရာထ မျခေ

လစတရကြေပေငးခကြောငပြစသည။

၄

[ ] [ ( ) ]

၁။ ?

1. [ ၁ – ဥ

‘ ’]

2. [ ၂ …]

3. [ …]

4. [ ၄ …]

5. [ ၅ …]

6. [ ၆ …]

7. [ ၇ …]

8. [ ၈ …]

9. [ ၉ …]

10. [ ၁၀ …]

[ ]

၂။ ?

။ ?

၄ ။ ?

[ ၁ ါ ]

[ ၂ ]

[ ]

၅။ ?

၆။ ?

။

။

။

။

။

။

။

။

။

။

။

၇။ ?

၄

172

၅။

၁ -

(၂) /(၃)

။

။

။

။

။

၅

173

၅

သငတနးသားများအား ရ ေးချယပါ။

။

အစအစဉ၏ အကြမးဖျငးအစအစဉဆပါ။

174

/

( ၂ )

။

။

( ၂ )

?

?

( / ၂ )

။

။

။

/

( / ၂ )

၆ ။

( )

။

။

။

။

။

။

။

။

။

။

။

။

•

။

။

175

၂ -

DIHR

: XX.XX.XX

DIHR

‘ ’

xx-xx-xxxx

DIHR ။

xxx@email.com fax: +xx xxxxxx ။ DIHR

။

။

( )

။ / ( ) - _____________________________________________________________

( ) - ___________________________________________________________________

၂။ / - ________________________________________________

______________________________________________

- ______________________________ - _______________________________

- ____________________________________________________________________

- _______________________________________________________________________________

- ____________________________________________________________________

၅

176

၃ ။ − − _ _ _ __ _ __ _ __ _ ___ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _

( / / ) − _______________________________________________________________________

၄ ။ − −

၅။ ( ) − _ _ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ __ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _

− − _ _ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _

− _ _ __ _ __ _ __ _ ___ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ __ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ __ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _

၆။ −

DIHR ။

။

။

၇ ။ − − −−−−− −−−−−−−−−−−−−−−−−−− −−− −−−−−−−−−−−−−−−−−−− −−− −−−−−−−−−−−

၈။ −

၉။ − ။

။

အင ဂလပစာ အင ပပာ

အင ဂလပစာ အငဖတ

အင ဂလပစာ အင ေး

177

၀။ −

။ ။

။ −

။ /

။

၂။ −

?

၃ ။ −

/ ?

၅

178

။

။ -

• ။

• ။

•

။

•

/ ။

( )

179

! (၄)

/ ။

။ ( )/ − ______________________________________________________________

_ ______________________________________________________________________

၂။ − ၃ ။ − _ _ _ _ __ _ __ _ __ _ _ __ _ _______________

/

။

၅

180

(DIHR )

(X )

။ ။ ။

DIHR

?

။

• DIHR

/

။

DIHR /

181

(၃ ) −

၁ −

၂ −

၃ −

/

။

–

?

၄ −

–

၅ −

၅

182

(၄) -

KEPA

၃ ၀. . ၀ . ၂.

၀၈.၃ ၀–၀၉.၀၀

၀၉.၀၀–၀၉.၄ ၅

Ms. Maria Løkke Rasmussen,

။

၀၉.၄ ၀–၁၀.၃ ၀ ?

၁၀.၃ ၀–၁၀.၄ ၅

၁၀.၄ ၅–၁၁.၀၀

၁၁.၀၀ −၁၂.၀၀ −

၁၃.၀၀ −၁၃.၃ ၀

၁၃.၃ ၀ −၁၄.၃ ၀

၀၈.၃ ၀–၀၉.၀၀

၀၉.၀၀–၀၉.၄ ၅

. ။

၂. ။

၃.

။

၄. ။

၀.၀၀ − ၀.၄ ၅ HRBA

။

၀.၄ ၅ − .၀၀

၁၁.၀၀ − ၁၂.၀၀

။

၁၃.၀၀ −၁၄.၀၀

၁၄.၀၀ −၁၅.၃ ၀

၁၅.၃ ၀ −၁၅.၄ ၅

၁၂.၀၀ − ၁၃.၀၀ ၁၂.၀၀ − ၁၃.၀၀

183

၁၄.၃ ၀ −၁၅.၃ ၀

၁၅.၃ ၀ − ၁၅.၄ ၅

၁၅.၄ ၅ −၁၆.၃ ၀ HRBA

၁၅.၄ ၅ −၁၆.၃ ၀

၁၆.၃ ၀

၁၆.၃ ၀

_______________________________________________________________________________

၅

184

(၅) -

။

(၃)

(၂)

။

-

။

။

/

၆.၀၀ − ၆. ၀ ကျနပတသည မညသများပဖစကကသနညး?

ပပညသနတ ပညာ ေး လကစစာအငပေ စထကအငမတနင ပပတကများ

မဟတသည မလတနး ကျာငးများမ အင တအငကကများ

- DIHR နင မတဖကများ၏ လပ ောငမနင လပပငခင မတေကပခငး။

၆. ၀ − ၆.၂၀ ?

-

?

-

- −

။

-

?

၁၆.၂၀ −၁၆.၃ ၀ ?

-

?

- −

- −

=>

- HRBA −

185

၁၆.၃ ၀ − ၁၆.၅၀

-

။

- (၃) − CE

CE

-

၁၆.၅၀ −၁၇.၀၀

၁၇.၀၀ −၁၇.၃ ၀ −

-

-

၁၇.၃ ၀ −၁၇.၄ ၅

- CE ၃

။

- ?

?

? ?

- ( − Art )

၁၇.၄ ၅ −၁၈.၀၀ ?

−

?

−

၅

186

၆။

Australian Human Rights Commission (2010):

Understanding Human Rights – Human Rights

Education Resources for Teachers

Boesen, Jakob Kirkemann & Tomas Martin

(2007): Applying a Rights-Based Approach

– An inspirational guide to civil society. The

Danish Institute for Human Rights

Boserup, Louise Krabbe, Jens Peter Christensen

& Lisbeth Arne Pedersen (2005):

An Introduction to Openness & Access to

Information. The Danish Institute for Human

Rights & Local Governments Denmark.

Christiansen, Mogens & Gert Rosenkvist (2005):

Voksenundervisning – Formidling i praksis

Council of Europe (2011): Educating for

democracy: background materials on

democratic citizenship and human rights

education. Eds. Rolf Gollob, Peter Krapf and

Wiltrud Weidinger

Council of Europe (2010): Charter on Education

for Democratic Citizenship and Human Rights

Education

Council of Europe (2010): Growing up in

democracy: lesson plans for primary level on

democratic citizenship and human rights

(EDC/HRE). Eds, Rolf Gollob, Peter Krapf and

Wiltrud Weidinger

Council of Europe (2007): Compasito: manual

on human rights education for children, Edited

& co-written by Nancy Flowers

Council of Europe (2002): Compass: a manual

on human rights education with young people.

Eds. Patricia Brander, Ellie Keen and MarieLaure

Lemineur

Danish Institute for Human Rights (2010):

Human Rights Education and Learning

Methods (Film) www.humanrightscourses.dk/

index.php?id=284

Danish Institute for Human Rights, DPU and

Ungdomsbyen (2010): Demokrati Fordi.

Teaching Material for the Danish primary

school. http://www.demokratifordi.dk/

Inspirationsmateriale.html

European Training and Research Centre for

Human Rights and Democracy (2006):

Understanding Human Rights – Manual on

Human Rights Education.

Flowers, Nancy et al. (2000): The Human Rights

Education Handbook – Effective practices for

Learning, Action and Change. Human Rights

Education Series. The Human Rights Resource

Center, University of Minnesota

Flowers, Nancy (2003): What is Human

Rights Education? A Survey of Human Rights

Education, Bertelsmann Verlag

Freire, Anna Maria & Donaldo Macedo (1998):

The Paulo Freire Reader. The University of

Michigan: Continuum

Freire, Paulo (1996): Pedagogy of the

Oppressed. Freire, Anna Maria & Donaldo

187

Macedo (1998): The Paulo Freire Reader. The

University of Michigan: Continuum

Gerber, Paula (2011): Education about Human

Rights – Strengths and weaknesses in the UN

Declaration on Human Rights Education and

Training

Jacobsen, Anette Faye (2008) ed: Human

Rights Monitoring – A Field Mission Manual,

Leiden: Brill

Jacobsen, Anette Faye (2007): Human Rights

Education – Human Rights Education, Trends

and Paradoxes, in Implementing Human

Rights, essays in honour of Morten Kjærum.

Eds. Rikke Frank Jørgensen & Klaus Slavensky,

Copenhagen: Danish Institute for Human Rights

(DIHR)

Northern Ireland Human Rights Commission

(2008): Inspiring Practice - Resources, tools and

activities for human rights education

Rasmussen, Maria Løkke & Mette Wybrandt

(2011): Medborger Værktøjskassen:

Medborger

Læringsmiljø; Medborger Læringforløb;

Medborger Hjulet. Danish Institute for Human

Rights & Amondo

Tomas, Amparo (2005): A Human Rights

Approach to Development – Primer for

Development Practitioners

UN (2011): Declaration on Human Rights

Education and Training, A/HRC/RES/16/1, 8

April 2011

UN World Programme for Human Rights

Education, II phase Plan of Action (2010–

2014), A/HRC/15/28.

UN World Programme for Human Rights

Education, I phase Plan of Action (2005– 2009),

A/59/525/Rev.

UN (1996): Decade for Human Rights

Education – Plan of Action A/51/506/Add.1

UN (1993): Vienna Declaration and Programme

of Action

UNEP: More on Developing and Delivering

Training, http://www.unep.org/IEACP/iea/

training/guide/