Avrupa Birliği Sanayi Sektörü

Ekonominin AB' si

Editör: Ümit GüNER

Yazarlar:

Hüseyin ALTAY : Bilecik Üniversitesi

Nazım ÇATALBAŞ : Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Fatih ÇELEBİDOLU : Dumlupınar Üniversitesi

İ.Tuğrul ÇiNAR : Dumlupınar Üniversitesi

Etem Hakan ERGEÇ : Osmangazi Üniversitesi

Yavuz ODABAŞI : Dumlupınar Üniversitesi

S.Emre ÖZCAN : Dumlupınar Üniversitesi

Hüseyin ÖNDER : Dumlupınar Üniversitesi

Özer ÖZÇELİK : Dumlupınar Üniversitesi

Emirhan GÖRAL : Marmara Üniversitesi

Ümit GüNER : Dumlupınar Üniversitesi

Kamil GÜNGÖR : Afyon Kocatepe Üniversitesi

Hüsamettin İNANÇ : Dumlupınar Üniversitesi

Ercan YAŞAR : Dumlupınar Üniversitesi

Alper YILMAZ : Petkim

Mustafa YILMAZ : Dumlupınar Üniversitesi

Mehmet YİOiT : Çanakkale 18 Mart üniversitesi

Güner TUNCER : Dumlupınar Üniversitesi

Betül YüCE DURAL : Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Bu kitabm sorumluluğu ilgili bölüm yazarlarma aittir.

• E K İ NBasım Yayın Dağıtım

2008

içiNDEKiLER

ÖNSÖZ iii

ı. AVRUPA ENTEGRASYONUNUN TARiHSEL GElişiMi 1

Erhan AKDEMIR

Yrd.Doç.Dr.Hüsamettin iNANÇ

II. AVRUPA BIRLIGINiN EKONOMIK KURUMLARı 61

LTuğrul ÇiNAR

Mustafa YILMAZ

III.AVRUPA BIRLiGi TARIM SEKTÖRÜNÜN KıSMi ANALizi VE AVRUPABIRLiGi ORTAK TARIM POLiTIKAsı (OTP) 93

Özer özÇEliK

Güner TUNCER

IV. AVRUPA BIRLIGi SANAYI SEKTÖRÜ 129

Dr. S.Emre ÖZCAN

Hüseyin ÖNDER

V. AVRUPA BIRLiGI EKONOMisiNDE HiZMETLER SEKTÖRÜ 167

Hüseyin ÖNDER

Yavuz ODABAŞı

Vi. AVRUPA BiRLIGiNIN DIŞ TICARET REJMI 203

Yrd. Doç. Dr. Ümit GÜNER

viii

Vii. AVRUPA PARA SiSTEMi.. 241

Doç. Dr.Mehmet YIGiT

Alper YILMAZ

Dr. Etem Hakan ERGEÇ

VIII. AVRUPA BIRLIGI' NDE PARA BANKA ve FINANSALPiyASALAR................................................................................ 275

Doç. Dr.Mehmet YIGiT

YrdDoç. Dr. Ümit GÜNER

iX. AVRUPA BIRllGi ISTIHDAM VE SOSYAL POLITIKALARı 311

Ercan YAŞAR

Dr. S.Emre ÖZCAN

X.AVRUPA BiRLlöl ORTAK VERGI POLiTiKASI.. 357

Yrd.Dr. Kamil GÜNGÖR

Xi. AVRUPA BiRLlöl BÖLGESEL POLITiKASıNıN GELIşIMI ve

BAŞARI DURUMU 409

Yrd. Doç. Dr. Betül YÜCE DURAL

Yrd. Doç. Dr. Nazım ÇATAlBAŞ

XII. AVRUPA BIRllGIORTAK REKABET POLITIKAsı 437

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ALTAY

Yrd. Doç. Dr. Fatih ÇElEBiOGlU

XIII. AVRUPA BIRLIGI'NDE ENERJI SEKTÖRÜ 473

Dr. Emirhan GÖRAL

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

AVRUPA BiRLiöi SANAyi SEKTÖRÜ

Dr. S. Emre ÖZCAN

Uzm. Hüseyin ÖNDER

4.1. Giriş

Avrupa Birliği ortak politikalarının amacı, tüm üye ülke

lerce benimsenmesi gereken temel ilkeleri belirleyerek, üyeülkeler arasında farklı uygulamalardan doğabilecek sorunları

ortadan kaldırmaktır. Gerek üye ülkeler arasındaki uyumun ve

gerekse adaylık sürecindeki ülkelerle gelecekte sağlanabilecek

bütünle§menin ba§arısı için ortak politikaların izlenmesi kaçı

nılmaz bir gerekliliktir.

AB'nin ortak sanayi politikası; ticarette topluluk içi en

gellerin azaltılmasını §irketler hukuku ve satın alma kurallarının

uyumlula§tırılmasını, ortak pazarın ve küreselle§menin sağladığı

açılımlar ile birlikte, sanayi politikalarının e§güdümlü olarakyürütülmesini amaçlamaktadır. Ortak sanayi politikası ile rekabete dayalı piyasa ekonomisinin güçlendirilmesi, yeniliklerin

te§viki, insan kaynaklarının geli§tirilmesi çevreye duyarlı yatırım

ve teknolojilerin te§vik edilmesi hedeflenmektedir. Avrupa Birli

ği sanayi politikasının en önemli beklentisi ise rekabetçi sanayi

nin korunması için gerekli önlemlerin alınması yönündedir.

Sanayi politikası, en genel anlamda imalat sanayinin

yaratılması güçlendirilmesi ve uluslararası pazarlarda rekabetgücünün artırılmasına yönelik olarak mevcut ülke kaynaklarının

etkin yönetimidir. Sanayi politikası, yapısı gereği birçok ortakpolitikanın hedef ve araçlar bakımından uyumlula§tırılmasını

130 Ekonominin AB'si

gerektiren bir politikadır. Sanayi politikası dar anlamda elealındığında, ekonominin verimliliğinin ve rekabet gücünün artı

rılmasını amaçlayan temel stratejiler çerçevesindeki devlet müdahaleleri anlaşılır. Geniş anlamda ele alındığında ise söz konusu stratejileri hayata geçirmeye yönelik politikalar ve politika

araçlarının kullanılmasını ifade eder. Geniş anlamda sanayipolitikası; rekabet, ticaret ve teknoloji politikalarından oluşan

üçlü bir politikaya dayanmaktadır. Özellikle son dönemlerdeteknolojinin sanayi içindeki önem ve ağırlığının giderek artması,

sanayi politikasının hemen hemen teknoloji politikası ile eş anlamlı olarak anılmasına yol açmaktadır (İyidoğan; 2003, 247).

4.2. Avrupa Birliği Sanayi Politikasının

Gelişimi

Avrupa Birliği'nin sanayi politikasına ilişkin görüşler ikinoktada toplanmaktadır. Bu görüşlerden ilki, Avrupa Birliği'nin

tüm üyelerinin uymak zorunda oldukları ve çerçevesi kesin birşekilde çizilmiş bir sanayi politikasının olmadığı görüşüdür. Diğer görüş ise ilk olarak Maastricht ile bir anlaşmada yer almış

olsa da Avrupa'nın, sanayi politikasını düzenleyen bir politikaya

baştan beri sahip olduğunu iddia etmektedir.

Avrupa Birliğinin temelini oluşturan çok uluslu bütünleşme süreci, Avrupa sanayisinin yeniden yapılandırılması verekabet gücünün artırılmasına bağlı da olsa topluluk uzunca birsüre sanayi alanında ortak bir politika hedefi belirlememiştir.

Ortak sanayi politikası ve sanayileşme 1945'ten bu yana Avrupa'da tartışılan bir konu olmakla birlikte, topluluk sanayi politikası, diğer politikaların aksine ancak yakın geçmişte kurumsalbir statü ve içerik kazanabiimiştir (İyidoğan; 2003, 247).

Avrupa Ekonomik Topluluğunu kuran anlaşma, üyedevletlerin sınai ürünleri bakımından gümrük birliğine adaptas-

AVRUPA BiRLiCi SANAvi SEKTÖRÜ 131

yonlarını ayrıntılı biçimde örgütlemesine rağmen ortak bir sana

yi politikasına ilişkin bir çağrıda bulunmamıştır. Bunun temel

sebeplerinden birisi, Ortak Pazar dolayısıyla artacağı düşünülen

rekabetin ve ticari serbestliğin, sanayinin gelişimi için gerekli

altyapıyı kendiliğinden ortaya çıkaracağı beklentisidir. Ancak,

ticaretin önündeki teknik engeller ve Tek Pazar'ın geç tamam

lanması yüzünden beklentilerin gecikmesi, bir takım yasal vekurumsal önlemler alınmasını gerekli kılmıştır (Moussis, 2004,

367).

Her ne kadar, 18 Nisan 1951 tarihli Avrupa Kömür ve

Çelik Topluluğu Antlaşması ve 25 Mart 1957 tarihli AvrupaAtom Enerjisi Topluluğu Antlaşması ile sektörel politikalar uy

gulanmaya başlamış da olsa, ortak bir sanayi politikasından

bahsedebilmek söz konusu değildir (Moussis, 2004, 368).

1958-1972 yılları arasında, diğer bir deyişle Ortak Pa

zar oluşturulmasının ilk dönemlerinde de, Avrupa Topluluğu

nun sanayi ve teknoloji politikalarının yasal dayanakları yoktur.

Bu durumun en temel sebeplerinden biri ise ortak politikaların

merkezine konumlandırılmış rekabet politikasının, sanayi politi

kasının oluşumunu uzun süre engellemiş olmasıdır. Bu durum

da aynı zamanda sanayi ve teknoloji politikalarının uzun bir

süreç boyunca ulusal bir karakter taşımasına yol açmıştır

(İyidoğan, 2003, 248-249).

Topluluk sanayi politikası oluşturulması amacıyla yapı

lan ilk girişim, Avrupa Komisyonunun 1970 yılında yayınladığı

"Avrupa Birliği Sanayi Politikası" (AB Bülteni 1970/04) başlıklı

Memorandum'la başlamıştır. Memorandum sonrasındaki 1972

Paris ve 1973 Kopenhag zirvelerinde,ı. Çerçeve Programına

dönüşecek sanayi politikasına ilişkin ilk eylem planı kabul edilmiştir. Bu eylem planı ile topluluk içi ticaretin önündeki engelle

rin kaldırılmasının yanında, havacılık, enformatik, gemi inşası


ve kağıt üretim sanayilerine i1i§kin sektörel bazda önlemler alın

maya çalı§ılmı§tır (İKV, 2001, 9).

Özellikle 1990'lı yılların ba§ında, Avrupa sanayisinin

ABD ve Japonya kar§ısında rekabet gücünün giderek zayıfla

ması, giderek artan teknoloji açığı, ABD ve Japonya'nın artan

ekonomik gücü, Avrupa sanayi ve teknoloji politikalannın sorgulanmasını ve yeni kararlann alınmasını gerektirmi§tir. 17 Şu

bat 1986'da Lüksemburg'da ve 28 Şubat 1986'da Lahey'de

imzalanan Avrupa Tek Senedi ve 7 Şubat 1992'de imzalananMaastricht Antla§ması (157. madde) ile Topluluğun sanayi poli

tikalarının yasal ve kurumsal çerçeveye oturtulması amaçları

mı§tır (İyidoğan, 2003, 250).

1992 yılındaki Maastricht Antla§masından 2000 yılı

Ocak ayına kadar Topluluk sanayi politikası ve KOBİ politikası,

iki ayrı politika olarak uygulanmı§tır. Ocak 2000'de Avrupa

Komisyonu'nun yeniden yapılandırılması sırasında, Komisyonbünyesinde Giri§imler Genel Müdürlüğü kurularak, Sanayi

KOBİ Genel Müdürlükleri ve Bilgi Toplumu Genel Müdürlüğü

bu yapı altırıda tek elde birle§tirilmi§tir.

Maastricht Ant1a§ması haricinde, Avrupa Birliği'nin sa

nayi politikasını yasal ve kurumsal bir çerçeve içine almayı he

defleyen uygulamalar da bulunmaktadır.Bunlardan biri, 23-24

Mart 2000 tarihinde Lizbon'da yapılan Avrupa Konseyi toplantısında sunulan Lizbon Stratejisi'dir. Lizbon Stratejisi ile 2010

yılında Avrupa Birliği'nin dünyanın en rekabetçi ve en dinamik

bilgi ekonomisi haline getirilmesi amaçlanmı§tır. Ekonomik,

sosyal ve çevresel değerlerin, beraberce korunabileceği öngörü·

süne dayalı Lizbon Stratejisi hedeflerine ula§abilmek için, yıllık

%3 büyüme oranının yakalanması ve 2010 yılında i§gücüne

katılım oranının %70'e çıkarılması planlanmı§tır (Çoban, 2005).

Uzbon Stratejisinde belirtilen hedeflere ula§abilmek

amacıyla 20oo/819/EC sayılı Avrupa Konseyi kararı ile Giri§im

AVRUPA BİRLİGt SANAYİ SEKTÖRÜ 133

ve Giri§imcilik Çok Yılıi Program'ı kabul edilmiştir. Aynı za

manda; Avrupa Komisyonu'nun sanayi politikası üzerine yap

mı§ olduğu bağlayıcı nitelik taşımayan tebliğ ve çalı§maları da

Topluluk sanayi politikalarının şekillenmesi açısından önem arzetmektedir.

4.2.1. Maastricht Antlaşması'nın Sanayi ileilgili Maddeleri

Topluluk ortak sanayi politikasına ilişkin ilk giri§imler

olan Roma Antlaıjması'nın, Sanayi başlıklı 130. maddesi ve

1970 tarihli "AB Sanayi Politikası başlıklı Memorandum sonrasında, 1992 yılında imzalanan Maastricht AntlCl§ması Avrupa'da

sanayi politikalarının kurumsallaşmasında ve Avrupa Komisyo

nu'nun bir amacı olarak kabul edilmesinde önemli bir dönümnoktasıdır (İyidoğan, 2003,250). Maastricht Antlaıjmasının 163.

maddesinin birinci paragrafı, "Topluluğun hedefi, Topluluk

sanayinin bilimsel ve teknolojik temellerini güçlendirmek ve bu

Anlaşma'nın diğer kısımlannda gerekli görülen araştırma faali

yetlerinin ilerlemesini teşvik ederken, uluslar arası rekabet gü

cünü geliştirmektir" ifadesi ile sanayi ve teknoloji politikalarını

açıkça dile getirmektedir (Reçber, 2005, 154).

Aynı zamanda ilgili maddenin ikinci paragrafı; "Bu

amaçla Topluluk, Topluluğun bütünü içinde küçük ve orta bü

yüklükteki işletmeler de ddhil olmak üzere işletmelerin araştır

ma merkezlerinin ve üniversitelerin yüksek nitelikteki teknolojik

araştırma ve geliştirme çabalannı destekler; Topluluk, başta

kamusal ihaleleri açmak, ortak standartları tanımlamak, işbirli

ğindeki hukuki ve mali engelleri kaldırmak suretiyle işletmelerin

Topluluğun iç pazar potansiyelinden tam olarak yararlanmala

rına imkdn vermeyi amaçlayarak birbirleriyle olan işbirliği çaba

larını destekler." ifadesi ile de sınaı rekabet koşullarının gelişti

rilmesini belirtmiştir (Reçber, 2005, 154-155).


Avrupa Birliği'nin, ortak politikaları olarak sanayi ve

teknoloji politikalan, ilk kez Maastricht Anla§masının 163 ve

173. maddeleri ile açık olarak tanımlanml§İ1r (İyidoğan, 2003,

250). Bununla birlikte, Maastricht Anla§masının Topluluk sana

yi politikası ile ilgili en önemli maddesi 157. maddesidir. Bu

maddenin ilk paragrafı §U §ekildedir:

1. Topluluk ve üye Devletler, Topluluk sanayisinin re

kabet edebi/irliği için gerekli koşulların sağlanmasını gözetirler.

Bu amaçla açık ve rekabetçi pazar sistemine uygun ola

rak izleyecekleri faaliyetler:

• Sanayinin yapısal değişikliklere uyumunun hızlan

dırılması;

• Özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmeler baş

ta olmak üzere, bütün Topluluk işletmelerinin giri

şimde bulunabilmeleri ve kalkınabilmeleri için uy

gun bir çevrenin teşvik edilmesi;

• İşletmeler arası işbirliği için uygun bir çevrenin des

teklemesi;

• Teknolojik yenilik, araştırma ve kalkınma politikala

rı için sanayi potansiyelinin daha iyi hale getirilme

sinin teşvik edilmesi; unsurlarını içerir.

Her ne kadar; Maastricht Anla§ması, Topluluğu ve üye

devletleri, Topluluk sanayisinin rekabeti edebilirliği için gerekli

ko§ulların sağlanmasını gözetiemekle yükümlü kılsa da üçüncü

paragrafta "Topluluk, birinci paragrafta belirtilen hedeflerin

gerçekleştirilmesine, bu Antlaşmanın diğer düzenlemeleri çer

çevesinde sürdürdüğü politikalar ve faaliyetler aracılığı ile katkı

da bulunur" ifadesi kullanılml§İ1r. Buna göre sanayi ve teknoloji

politikaları için özel bir durum yaratılmı§ olmamakla birlikte,

sanayi ve teknoloji politikaları, rekabet politikasının bir ayağı

olarak değerlendirilmi§tir (İyidoğan, 2003, 251).

AVRUPA DiRLiei SANAyi SEKTÖRÜ 135

157. madde; sanayi ve i§ alanlannda Topluluk eylemi

nin yasal temelini olu§turrnakla beraber, sanayi ba§lığının son

paragrafı, "Bu başlık, Topluluk tarafından rekabetin bozulması

na yol açan veya vergi düzenlemelerine veya çalışanların hak

ve çıkarlarına ilişkin düzenlemeler içeren herhangi bir önlemin

alınmasına dayanak oluşturmaz" ifadesi ile Topluluk tarafından

rekabetin çarpıtılmasına sebep olabilecek herhangi bir önlernin

gündeme getirilmesine temel te§kil etmediğini belirtmektedir

(Moussis, 2004, 372).

Anla§manın ilgili maddesinde belirtilen amaçlara ula§a

bilmek için kullanılacak araçlar ise ikinci ve üçüncü paragrafta

belirtilmektedir. Sınai rekabetin sağlanabilirliği; iç pazar, reka

bet, ara§tırrna ve geli§tirrne, eğitim, ticaret ve sürdürülebilir kalkınma politikalanna bağlıdır. Bu sebeple; adı geçen diğer politi

kaların, ortak sanayi politikasına ve sanayinin rekabet gücünekatkı sağlayabildiği ölçüde sanayi politikası ba§anya ula§abile

cektir. Ancak, sanayi sektöründe alınacak özel önlemler için oy

birliği kuralının geçerli olması üye devletlerin ortak bir sanayi

politikası için kendi sanayilerini zayıflatmak istemediklerinin bir

göstergesidir. Bu sebeple de, aslında pek çok sınai politika Top

luluk düzeyinde değil üye devletlerin yetkisi altında yürütülmek

tedir (Moussis, 2004, 372).

Kısaca ifade etmek gerekirse; Tek Senet ve MaastrichtAnla§ması, sanayi politikalarına gereken özerkliği tam olarak

getirememekle birlikte, Avrupa'nın sanayi ve teknoloji politika

larının temellerini atmıştır (İyidoğan, 2003, 251).

4.2.2. Mart 2000 tarihli Lizbon Zirvesi

Avrupa sanayinin rekabet gücünün, 1990'ların başında

rakipleri arasında zayıflayarak pazar paylarının gerilemesi, ABDkarşısında büyüyen teknoloji açığı ve istihdam gibi sorunlar AB


sanayi ve teknoloji politikalarının sorgulanmasını gerektirmiştir

(İyidoğan, 2003,248).

Bunun üzerine; 23-24 Mart 2000 tarihinde Lizbon'datoplanan Avrupa Konseyi ilerideki 10 yıllık zaman zarfı için

istihdam, ekonomik reformlar ve sosyal uyum gibi alanlarda

çeşitli hedefler belirlemiştir. Lizbon'da düzenlenen zirve, sonrasında Lizbon Stratejisi olarak anılmaya başlamıştır. Lizbon Zir

vesinde, Avrupa Birliği'nin 2010 yılında dünyanın rekabet gücü

en yüksek ve dinamik bilgi temelli ekonomisi olması daha iyi iş

imkanları yaratılması, sosyal bütünleşme ve sürdürülebilir eko

nomik büyümenin artırılması öngörülmüştür.

Bu bağlamda, Tek Pazarın serbestleşmesinin tamamlanması, üye ülkelerin ortak hedefler için ekonomik ve sosyal

politikalarının eşgüdümünün sağlanması Lizbon'da belirlenen

hedeflerin gerçekleştirilebilmesinde önem teşkil etmektedir (Şe

ner, 2004,60).

Yenilikçilik ve bilgiye yatırımın, ekonomik atılımların

kaynağı olacağı fikrinden yola çıkan Lizbon Zirvesi, aslında

Avrupa Birliği ekonomi politikalarının ve sosyal modelinin bir

eleştirisidir. Avrupa Birliğinde uygulanan politikaların başarısı

Birliğin en önemli rakibi olan Amerika ve Japonya ekonomileri

ile kıyaslanarak eleştirilmektedir. Ancak; Birlik ekonomisinin

zaafları, tamamen Amerikan ekonomisi ile yapılan kıyaslamalar

sonucunda ortaya konmuştur. Buna göre tespit edilen zaaflar şu

şekilde sıralanmıştır (İnan, 2005,68);

• Birlik ekonomisin büyüme hızı, Amerikan'ın eko

nomisinin büyüme hızından düşüktür.

• Birlik içindeki işsizlik kabul sınırlarının üzerindedir

ve bu durum sosyal sorunları da beraberinde bü

yütmektedir.

AVRUPA BİRLİGİ SANAYİ SEKTÖRÜ 137

• Birlik ekonomisi, Amerikan ekonomisi kadar dina

mik ve istihdam yaratma yeteneğine sahip bir eko

nomi değildir.

Lizbon raporunun tespit etmi§ olduğu ekonomik zaaf

lar, Avrupa Birliği ekonomisinin bilgi temelli ekonomiye dönü

§emediğini göstermektedir. Bu sebeple giri§imci ihtiyacının kar

§ılanamayı§ı, yeni KOBİ sayısını kısıtlamaktadır. KOBİ sayısının

yeterince artınıamaması ise istihdamı olumsuz yönde etkilemek

tedir. İstihdamın yeterince artırılamayı§ı, i§sizlikle mücadeleyi

zorla§tırmasının yanında sosyal güvenlik kurumlarının aktif-pasif

dengesini de bozmakta ve sosyal sorunları körüklemektedir

(İnan, 2005, 68).

Avrupa Birliği'nin en önemli zaaflarından bir diğeri de

ara§tırma geli§tirme faaliyetlerinin yetersizliği olarak saptanmı§

tır. Bili§im, mobil ileti§im ve internet gibi ar-ge'nin ve bilginin

önemli bir yer tuttuğu, ancak nispi olarak kısıtlı sermayeye ihti

yaç duyan sektörler önemli ölçüde istihdam yaratma kapasite

sine sahiptir. Ancak Avrupa Birliği, bu alanda da Amerika'nın

gerisinde kalmı§tır. Ara§tırma ve geli§tirme faaliyetlerine milli

gelirden ayrılan pay ba§ta olmak üzere birçok gösterge, Birlik

ekonomisinin en büyük rakibi olan Amerikan ekonomisinden

geride olduğuna i§aret etmektedir. Diğer yandan, Birlik ülkele

rindeki düzenleyici maliyetlerin yüksekliği hizmet sektörü ticare

tindeki kısıtlamalar, Birlik çapında etkin bir patent yasasının

yokluğu ve bazı sektörlerin milli anlamda korunması, Birlik ça

pında büyük bir iç pazar olu§masına engelolmaktadır (İnan,

2005,69).

Ekonominin temel zaaflarına değinildikten sonra "daha

çok sayıda, daha iyi i§ imkanı ve toplumsal uzla§mayla sürdürü

lebilir ekonomik büyürneyi sağlayabilecek bilgiye dayalı, dün

yanın en rekabetçi ve dinamik ekonomisi durumuna gelmek"


hedefi ıçın girişimci ve yenilikçi işletmeler yaratılması gereği

ifade edilmiştir. Bunun için;

• Bilgi toplumu yaratmak ve Ar-Ge'yi artırmak, rekabet gücü ve yeniliği destekleyen yapısal reformları

hızlandırmak, bilgiye dayalı ekonomi ve topluma

geçişi sağlamak,

• Avrupa sosyal modelini modemleştirmek, insanayatırım yaparken toplumsal dışlanmayla da mücadele etmek,

• Uygun makroekonomik politikalar ile büyümeperspektifini sürdürmek gerektiği vurgulanmıştır

(İKV, 2001, 14).

Söz konusu hedeflere ulaşabilmek için Avrupa Birliği

Konseyi tarafından; e-Avrupa, yeniliklerin desteklenmesi amacıyla araştırma faaliyetleri, küçük işletmelerin desteklenmesi,Avrupa Tek Pazarı için gereken reformların yapılması, rekabetkurallarının uyumlulaştırılması, eğitim, istihdam, ekonomik koordinasyon alanlarında çeşitli kararlar alınmıştır. Konsey tara

fınd.an alınan kararlar, altı öncelikli alanı kapsamaktadır ve ge

nel başarının sağlanabilmesi, söz konusu alanlardaki başarılara

bağlıdır.

Avrupa'nın, bilgiye dayalı bir ekonomi yaratabilmesiiçin öncelikle ucuz, hızlı ve güvenilir bir internet hizmetinin sağ

lanması ve bilgi-teknolojiyi kullanabilecek insan gücünün yetiş

tirilmesi gerekmektedir. Aynı şekilde Avrupa ekonomisi içinde

faaliyet gösteren işletmelerin de dijital ekonomiye uyumlarının

hızlı bir şekilde sağlanması bir gerekliliktir. Ancak bu şekilde,

bilgi ekonomisine geçiş ve dolayısıyla büyüme sağlanabileceği

için Konsey, kapsamlı bir e-Avrupa eylem planı hazırlanmasını

istemektedir.

AVRUPA BiRLiGi SANAYİSEKTÖRÜ 139

Lizbon Ziıvesi raporunda belirtildiği üzere, Amerika internet teknolojilerinde Avrupa'dan öndedir. Avrupa, mobil i1eti

§imde kar§ıla§tırmalı olarak bir avantaja sahip olsa da mobil

alanda internet kullanımının artması, bu üstünlüğü tehdit et

mektedir. Aynı zamanda Amerika'nın bu alanda ara§tırma ve

geli§tirmeye daha çok kaynak ayırması Avrupa'nın kar§ıla§tır

malı üstünlüğünü tehlikeye sokmaktadır. Bu yüzden, Avrupa'nın bili§im teknolojilerinde Amerika ile rekabet edebilmesi

için Telekom özelle§tirmelerinin tamamlanmasının yanında e

ticaret alanında da önlemler alması gerekmekte ve bu da ra

porda açıkça belirtilmektedir (İnan, 2005, 69).

Diğer yandan Konsey, özellikle KOBİ'ler için i§ maliyet

lerinin dü§ürülmesi ve bürokratik engellerin azaltılarak uygun i§ortamının yaratılabilmesi için "Avrupa Şartı"nın Haziran 2000'e

kadar hazırlanmasını öngörmü§tür. İstihdamın büyük kısmının

küçük ve orta büyüklükteki i§letmeler tarafından sağlanıyor

olması, giri§imciliğin ve KOBİ'lerin desteklenmesini gerekli kıl

maktadır. Rekabetçi ve esnek yapılı yeni §irketler istihdam ya

ratmalarının yanı sıra, milli gelirin artı§ hızını yükselterek büyü

menin motoru olacaklardır. Bu yüzden, bu tür i§letmelerin re

kabetçi ortamda doğınalarını ve büyümelerini sağlayacak dinamik bir piyasa sağlanması önemlidir (İnan, 2005,70).

Aynı zamanda Avrupa Birliği, Lizbon Stratejisinde belirtilen hedeflere ula§abilmek için i§letme politikası alanında ya

pılması gereken çall§maları içeren bazı düzenlemeleri de kabul

etmi§tir. Bunlar §u §ekildesıralanabilir:

• Küçük İ§letmeler için Avrupa Şartı, (19-20 Haziran2000, Feira Avrupa Konseyi Ziıvesi)

• Avrupa Birliği İ§letme, Giri§imcilik ve ÖZellikle Küçük ve Orta Ölçekli İ§letmeler için Çok Yıllı Program (MAP), (20 Aralık 2000 Tarihli Konsey Kararı)


• Genişleyen Avrupa'da Sanayi Politikaları Bildirisi,(11.12.2002 tarih ve COM(2002)714 final sayılı

bildiri)

• Girişimcilik Konusunda Yeşil Belge, (21.01.2003tarih ve COM(2003) 27 sayılı final bildiri)

• İnnovasyon Politikası Konusunda Bildiri: LizbonStratejisi çerçevesinde AB Yaklaşımını Güncelleş

tirmek, (11.03.2003 tarih ve COM(2003) 112 sayılı

final bildiri)

Yukarıda sıralanan düzenlemeler, Avrupa ekonomik

büyümesinin temelini oluşturan işletmeler politikasının geliştiri

lebilmesi için önemli bir çerçeve oluşturmaktadır.

Lizbon raporunda, Birliğin ekonomik zaafları tanımlan

dıktan sonra bunların çözülebilmesi için belirlenmiş olan altı

farklı alanı kapsayan birtakım somut önlemler tespit edilmiş vealınan kararlara ulaşma sürecinde kaydedilen gelişmeleri takipetmek amacıyla, her yıl ilkbahar aylarında Avrupa Konseyi toplantılarının yapılması kararlaştırılmıştır. Lizbon'daki toplantıdan

günümüze kadar geçen sürede, Lizbon hedeflerinin değerlendi

rildiği, ekonomik ve sosyal sorunların görüşüldüğü yedi toplantı

gerçekleştirilmiştir. Bu toplantılar sırasıyla; 23-24 Mart 2001

Stockholm, 15-16 Mart 2002 Barselona, 20-21 Mart 2003

Brüksel, 25-26 Mart 2004 Brüksel, 22-23 Mart 2005 Brüksel,23-24 Mart 2006 Brüksel, 8-9 Mart 2007 Brüksel'de yapılmış

tır.

Kasım 2004'te yayınlanan "Daha Fazla Büyüme ve İş

için" Lizbon Stratejisi Raporu, kabul edildiği tarihten 2004 yılı

na kadar Lizbon Stratejisinin nasıl ilerlediğini gözden geçirmek

tedir. Rapor, belirlenmiş olan hedeflerin çok fazla olduğunu

ifade ederek, Lizbon Stratejisinin kaydettiği ilerlemeyi yetersiz

AVRUPA BİRLİGİ SANAyi SEKTÖRÜ 141

görmekte ve bunu da eşgüdüm eksikliğine, birbiriyle çakışan

önceliklere ve siyasi eylem eksikliğine bağlamaktadır.

Toplantılarda yapılan değerlendirmeler göstermektedir

ki, Lizbon Stratejisi koymuş olduğu hedeflere ulaşmakta başarı

sız olmuştur. Lizbon sürecinin ilk beş yılında, Avrupa ekonomisi

belirlenen hedefler yönünde i1erleyememiştir. Ortalama büyüme yıllık %2'nin altında kalmış, işsizlik ciddi boyutlara yüksel

miş, yaşlanan nüfus ve artan genç işsizliği yapısal sorunları ağır

laştırmıştır. Mevcut durumdan nasıl çıkılabileceği sorusu ise

tartışmalara yol açmaktadır.

22-23 Martta Brüksel de yapılan toplantıda sunulan"Lizbon Stratejisi için Yeni Bir Başlangıç" raporu, mevcut du

rumdan çıkış için neo-liberal politikalar önermektedir. AvrupaKomisyonu, 2010 yılında ulaşılması planlanan noktaya geline

bilmesi için önceliğin ekonomik büyümeye verilmesi gerektiğini

düşünmektedir. Komisyona göre büyümenin yakalanabilmesi

için temel faktör, iç pazarın daha iyi işler hale getirilerek rekabe

ti daha da artırmak ve daha fazla işgücünü piyasaya çekebil

mektir. Aynı zamanda piyasaların daha esnek hale getirilmesi

yatırımların teşvikinde önemli bir gereklilik olarak görülmekte

dir.

Lizbon Stratejisinde kaydedilen ilerlemelerin değerlen

dirildiği son toplantılarda ise Avrupa Birliği'nin dünya ekonomi

sinin içinde bulunduğu duraklamalardan etkilendiği ve bu yüz

den yapısal reformların hızlandırılarak kapasitenin artırılması

gerektiği vurgulanmıştır. Aynı zamanda, sürdürülebilir kalkın

manın sağlanması ve yeni istihdam olanaklarının yaratılması da

hala Birliğin önemli gündem maddeleri arasında bulunmaktadır

(İKV, 2001, 14).

Bu çerçevede; istihdam ve sosyal anlaşmayı artırmak,

yeniliklere ve girişimciliğe önem vermek, iç pazarı güçlendirmek

ve sürdürülebilir kalkınma için çevresel değerleri korumak


amaçları belirlenmi§tir. Belirlenen bu amaçlara ili§kin alınacak

önlemler ise ekonomik çerçeve ve politika araçları, büyümepotansiyelini artıracak ekonomik reformlar, Avrupa sosyal mo

delinin modemle§tirilmesi sürdürülebilir kalkınmanın çevreselboyutunun hayata geçirilmesi ve Lizbon hedeflerini uygulaya

rak geni§lemeden tam fayda sağlamak olarak be§ ba§lık atlında

toplanmı§tır (İKV, 2001, 14).

Diğer yandan; Lizbon Stratejisi'nin önemli bir ayağı da

Giri§imcilik Politikasıdır. Giri§imcilik politikası, Birliğin hem

küresel hem de kendi açısından ya§ayacağı geni§lemeler sonra

sında ortaya çıkabilecek deği§ikliklere ayak uydurabilmesi içinönem arz etmektedir. Lizbon'da belirlenen hedefler, kapsam

bakımından Giri§imcilik Politikası ile örtü§mektedir. Lizbon

Stratejisinde wrgulanan temel noktalar; istihdam, ekonomik

reformlar ve sosyal uyumdur. Giri§imcilik politikasının benim

semi§ olduğu yatay yakl3§lm göz önüne alındığında, Lizbonstratejisinin önemi daha açık anla§ılabilmektedir (İKV, 2001,

15).

Lizbon kararları ile Avrupa Yatırım Bankası ve Avrupa

Yatırım Fonu KOBİ'lere sağlamı§ olduğu finansman desteğini

daha da artırmı§ ve 2000 yılında bu iki kurum birle§erek Avru

pa Yatırım Bankası Grubunu kurmu§lardır, Avrupa Yatırım

Bankası Grubu, fon yoluyla risk sermayesi yatırımları için rezervlerinden 2003 yılına kadar 2 milyar Euro kullanımını ön

görmü§tür. Bu birle§meyi takiben, Ekonomik ve Mali İ§ler Konseyi (ECOFIN) Avrupa Yatırım Bankası grubunun yeni öncelik

lerde rol almasına ili§kin bir takım kararlar almı§tır. Sonrasında

ise Lizbon'da hedeflerini desteklemek amacı ile Avrupa Yatırım

Bankası "Yenilikçilik 2000 Önceliği"ni b3§latml§tır. Bu çerçeve

de, giri§im sermayesi fonlaması artırılarak KOBİ'lerin ve giri§im

ciliğin geli§tirilmesi, kamu ve özel §irket projelerinin finanse

edilerek ar-ge'nin yaygınla§tırılması, okulların bilgisayarla dona-

AVRUPA BİRLİCİ SANAYİ SEKTÖRÜ 143

tılması ve bilgi teknoloji merkezlerine kaynak aktarılarak insan

sermayesinin yaratılması hedeflenmi§tir (İKV, 2001, 15;İyidoğan,2003,273).

4.2.3. Küçük işletmeler ıçın Avrupa Şartı(Feira Avrupa Konseyi Zirvesi)

Avrupa'da KaBİ'ler, faaliyette bulunan i§letmelerin

%99'unu olu§turmaktadır. Büyük i§letmelere kıyasla daha es

nek karar alma mekanizmasına sahip olan KaBİ'ler istihdam

yaratma potansiyelini en iyi değerlendirebilecek i§letmelerdir.

Bu bakımdan Birlik, KaBİ'leri ekonomik büyümenin sağlana

bilmesi, rekabet edebilirliğin artırılması ve istihdam yaratılabil

mesinin temel unsuru olarak görmekte ve bu yüzden çe§itli

te§vikler uygul~maktadır (Çınar, 2001, 132) .

13 Haziran 2000 tarihinde Avrupa Birliği Dı§ İli§kiler

Konseyi tarafından kabul edilen ve 19/20 Haziran 2000 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından Feira Zirvesinde görü§ülerek

onaylanan "Avrupa Birliği Küçük İ§letmeler Deklarasyonu"

küçük i§letrneleri te§vik etmek ve bir çok alanda desteklemek

amacını ta§ıyan ortak bir görev metnidir (Çınar, 2001, 132).

Deklarasyonda tespit edilen kritik alanlar §U §ekilde sı

ralanabilir (DPT, 2004,30-31):

• Giri§imcilerin eğitimi ve öğretimi

• Daha ucuz ve daha hızlı i§ kurma süreçleri geli§ti

rilmesi

• Daha iyi kanunlar ve mevzuat düzenlemesi yapıl

ması

• Nitelikli personel eğitiminin gerçekle§mesi

• İnternette anında i§lem imkanlarının yaygınla§tırıl

ması


• Tek pazardan daha çok yararlanılması

• Vergilendirme ve finansal konularda iyile§tirmeler

yapılması

• KOBİ'lerin teknoloji ve yenilikçilik kapasitesinin ge

li§tirilmesi

• E-ticaretin ve teknoloji tabanlı i§letmelerin destek

lenmesi

• Ulusal ve uluslararası platformda KOBİ'lerin daha

etkin ve daha güçlü temsil edilmesi

Buradan hareketle; Küçük İ§letmeler için Avrupa Şartı,

Birlik içindeki küçük i§letmelerin durumunun iyil€§tirilebilmesi

için, giri§imciliğin canlandınıması önlemlerin küçük i§letmelerin

lehine olacak §ekilde düzenlemesi ve politika yapıcıların küçük

i§letmelerin ihtiyaçlarını dikkate alması gerektiğini ifade etmek

tedir. Feira Zirvesinde alınan kararlar; üye devletleri, hedeflere

ula§mak için beHrlenmi§ olan on kriter açısından sorumlu kıl

maktadır ve üye devletlerdeki küçük i§letme örgütlerine kendi

hükümetlerine baskı yapabilme yetkisi tanımaktadır (Moussis,

2004,375).

4.2.4. işletmeler ve Girişimcilik Çok Yıllı

Programı

Avrupa Birliği'nin "İ§letmeler ve Giri§imcilik için Çok

Yıııı Programı" 2005 yılında "İ§letmeler Avrupa"sı olma hedefi

doğrultusunda hazır\amı§tır ve 2001-2005 dönemini kapsamak

tadır. Program, 20 Aralık 2000 tarihli ve 2000/S19/EC sayılı

Konsey kararı ile kabul edilmi§tir. 450 milyon Euro tutarında

bütçeye sahip olan program, özellikle KOBİ'leri dikkate almak

ta, ancak i§letmelere doğrudan destek vermemektedir.

AVRUPA BiRLiGi SANAYi SEKTÖRÜ 145

Uzun süreli Girişimcilik Programı, girişimcilik politikası

nın üye devletlerle yeni bir eşgüdüm prosedürüyle (BEST Pro

sedürü1) hayata geçirilmesini öngörmekte ve Avrupa Birliği,

AFA ve aday ülkeleri kapsayan otuzdan fazla ülkedeki

KOBİ'lerin ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlamaktadır (Moussis,

2004,376).

Girişim ve Girişimcilik Çok Yıllı Programının hedefleri

şu şekilde sıralanabilir:

• Bilgiye dayalı bir ekonomide işletmelerin (iş dünya

sının) büyümesini ve rekabet edebilirliğini artırmak

• Girişimciliği teşvik etmek

• İş ortamını basitleştirmek ve iş dünyasında ilişkin

idari ve düzenleyici çerçeveyi basitleştirerek, araş

tırma, yenilik ve yeni iş sahalarının yaratılmasını

sağlamak

• Özellikle KOBİ'ler başta olmaküzere, işletmelerin

finansal ve mali ortamını iyileştirmek

• İşletmelerin, Birliğin destek birimleri, programları ve

ağlarına (Avrupa Bilgi Merkezleri Ağı) ulaşımIarını

kolaylaştırmak ve aktiviteler arasındaki koordinas

yonu sağlamak

Programda belirlenmiş amaçlara; finansal araçlar, Av

rupa Bilgi Merkezleri ve politika geliştirme faaliyetleri yoluyla

ulaşılmaya çalışılmaktadır. Üye ve aday ülkelerdeki KOBİ'lerin,

Avrupa Bilgi Merkezlerinden ve finansman erişim imkanların-

1 16-17 Haziran 1997 tarihli Amsterdam Zirvesi önerileri doğruıtusunda KOBi'ler için iş

ortamının iyileştirilmesi ve mevzuatın basitleştirilmesi konusunda bir rapor hazırtamak

üzere BEST (iş Ortamının Basitleştirilmesi Görev Gücü) Çalışma Grubu oluşturulmuş

tur. Çalışmaların amacı, ülkelerin birbirterinin tecrübelerinden istifade edebilecekleri birortam yaratmaktır.


dan faydalanmalarımümkündür. Politika geli§tirme faaliyetleri

nin ise kıyaslama değerlendirme ve en iyi uygulamaların payla§ımı gibi yöntemlerle yapılması planlanmaktadır (İKV, 2004,

17).

Finansal faaliyetler (teknoloji firmaları için ba§langıç

sermayesi, KOBİ kredi garantisi -garanti kolaylığı- çekirdek sermayesi), Avrupa Yatırım Fonu tarafından yönetilmekte ve fi

nansman piyasalarının genellikle açık bıraktığı bo§lukları dol

durmak yoluyla, ba§ta KOBİ'ler olmak üzere i§letmelerin finans

ortamını iyile§tirmeye çalı§maktadır. Avrupa Bilgi Merkezleri

Ağları, Avrupa kurumları ve bölgesel i§letmeler arasında arabi

rim i§levi görmektedirler. Bilgi merkezleri, KOBİ'lere Avrupa'yla

ilgili konularda bilgiler vermekte, tavsiyelerde bulunmakta ve

yol göstermektedir. Politika geli§tirme alanında ise Komisyon,i§letmelerin faaliyet gösterdiği ortamı iyile§tirmeye yönelik ana

lizler yapmakta ve veri toplama, proje ve yayın gibi diğer çalı§

maları yürütmektedir.

Diğer yandan Komisyon, Çok Yıllı Programın yöneti

minde, üye ülkelerin temsilcilerinden olu§an Giri§im Programı

Yönetim Komitesi'nin (EPMe) desteğini almaktadır. Aynı za

manda Komite toplantılarına EFTNAEA ülkeleri ve aday ülke

temsilcileri de gözlemci olarak katılmaktadır (İKV, 2004, 17).

4.2.5. Genişleyen Avrupa'da SanayiPolitikaları bildirisi

COM(2002)714 sayılı Geni§leyen Avrupa'da Sanayi

Politikaları Bildirisi, 11 Aralık 2002 tarihinde Brüksel'deki Ko

misyonda yayınlanmı§tır. Bildiri, 2000 yılında Lizbon'da alınan

kararları, küresel ekonomiyi, bilgi ve ileti§im teknolojilerini,

sürdürülebilir kalkınmayı ve geni§leme sürecinin giri§imcilikpolitikasındaki etkilerini dikkate almaktadır. Diğer yandan, mo

dern ve ba§arılı olarak nitelendirilen Avrupa ekonomisinin ve-

AVRUPA BİRLiGİ SANAYİ SEKTÖRÜ 147

rimlilik alanındaki yavaş ilerlemesine önemle dikkat çekmek

amacını taşımaktadır. Bu bakımdan Genişleyen Avrupa'daSanayi Politikaları Bildirisi, mümkün olabilecek en iyi uygulamaya erişebilmek açısından 1990'daki bildiriyi bir çok açıdan

değerlendirmekte ve revize etmektedir (İKV, 2004, 21; COM,2002,2)

Komisyon, bildiri ile üye ülkeler düzeyinde yürütülensanayi politikalarının Birlik düzeyinde yürütülebilmesi için de

ğerlendirilmesini istemekte ve genişlemenin mevcut ve yeni ülkesanayileri açısından bir çok fırsat yaratabileceğini belirtmektedir.Aynı zamanda bildiri, bir takım tespitlere de yer vermektedir.Bu tespitler daha çok sanayinin rekabet edebilirliği üzerine yo

ğunlaşmıştır.

Sanayi, Avrupa'nın refahının temel kaynağı olduğu

için; ekonomik, sosyal, hedeflere ulaşabilmek ve refahı artırarak

sürdürebilmek için sanayinin rekabet edebilirliği önem arz etmektedir. Özellikle imalat sanayinin rekabet edebilirliği, sürdürülebilir kalkınmanın temelini oluşturmaktadır.

Son dönemler incelendiğinde AVl1!pa Birliğinin üretimyapısının değişime uğradığı görülmektedir. İmalat sanayinintoplam Birlik çıktısındaki payı 1970 yılındaki %30 değerinden,

2001 yılında %18'e gerilerken, hizmetlerin payı aynı dönemde

%52'den %71'e yükselmiştir. Bu durum, gelişen bilgi ve iletişim

teknolojilerinin (lCT, Informaton and CommunicationTechnologies), hizmet ve imalat sektörleri arasındaki bağlılığı

artırdığına işaret etmektedir (COM, 2002, 8). Bilgi ve iletişim

teknolojileri bir çok ürünün dizayn, üretim, dağıtım ve pazarla

ma aşamalarında kullanılmakta ve verimlilik artışını sağlamak

tadır. Avrupa'nın bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişimine

bakıldığında harcamaların son dönemde giderek arttığı görülmektedir. Birliğin ICT harcamaları, 1996 yılında GSYİH'nın


%5,4'ünden, 2001 yılında %7,1 değerine ulaşmıştır (COM,

2002,11).

Her ne kadar bilgi ve iletişim teknolojilerine ilişkin yatı

rım ve harcamalar artmış olsa da Birliğin sanayi verimliliği açı

sından yenilik performansı, özellikle Amerika ve Japonya ile

kıyaslandığında oldukça zayıftır. Birliğin araştırma ve geliştirme

yatırımlarının GSYİH'ya oranı 2000 yılı için %1,9 iken, aynı

oran Amerika'da %2,7 Japonya'da ise %3'tür (COM, 2002,11).

Bildiride üzerinde durulan bir diğer konu KOBİ'lerdir.

Avrupa sanayisinin belkemiğini oluşturan KOBİ'ler, istihdamın

üçte ikisini ve katma değerin %60'ını oluşturmaktadır. Yeni

organizasyon yöntemleri ve taşeron ağları KOBİ'lerin önemini

arıtırken, büyük firmalara mal üreten KOBİ'ler de büyük şirket

lerin verimliliğini artırmaktadır. Böylelikle KüBİ'ler, Avrupa

sanayisinin ve yenilikçiliğini dinamik bir parçasını oluşturmak

tadır (COM, 2002, 12).

Birliğin sanayi politikası, şirketler için uygun iş ortamı

yaratılması konusu üzerinde hassasiyetle durmakta ve bu yakla

şım yatay sanayi politikası ile açıklanmaktadır. Sanayi politika

larında sektörel önlemler, kaynakların etkin kullanılamaması

riskini taşıdığından, bu durumun önüne geçilebilmesi için, tüm

sektörlerin eşit muamele görmesini öngören yatay yaklaşım

tasarlanmıştır. Bildiride de sanayi politikaları yatay ve sektörel

politikalar olarak iki kısımda incelenmektedir. Yatay politikalar

her ne kadar sanayinin rekabet gücüne uygun koşulları sağla

maya elverişli politikalar olsa da belirli sektörlerin özel düzenle

melere ihtiyacı olduğu da bildiride vurgulanmıştır. Buna göre;

farmasotik ürünler, kimyasallar ve otomobiller, düzenlenmesi

gereken sektörler olarak belirtilmiştir (COM, 2002, 30).

Bildiri, yapmış olduğu tespitlerden sonra yapılması ge

rekeli faaliyetlere değinmektedir. Buna göre, Avrupa sanayisi-

AVRUPA BİRLİ(;İ SANAYİ SEKTÖRÜ 149

nin geleceği ve rekabet edebilirliğini sağlanabilmesi için büyü

meyi ve verimliliği artıracak itici güçler üzerine yoğunlaşılması

gerekmektedir. Bu itici güçler ise bilgi, buluşlar (yenilik), araş

tırma-geliştirme, girişimcilik ve bilgi-iletişim teknolojilerinin kul

lanılması olarak belirtilmiştir. Ancak hedefe ulaşmak için üye ve

aday ülkelerin kararlı tutumlarının gerekliliği de önemle vurgu

lanmıştır.

4.2.6 Ekim 2005 Tarihli AB Komisyonu ve YeniSanayi Politikası

ı ı aralık 2002 tarihli Brüksel Bildirisi sonrasında 5

Ekim 2005'de Avrupa Birliği Komisyonu "Bütünleştirilmiş Yeni

Sanayi Politikası"nı yayınlamıştır. Açıklanan yeni politika, yedi

temel eylem üzerine kurulmuştur. Yeni politika ile Birlik içeri

sinde 34 milyon kişiye istihdam yaratan ve birlik toplam ihraca

tının yaklaşık %60'ınl oluşturan imalat sanayine ilişkin bir takım

önlemler alınmıştır.

Komisyon, imalat ve inşaat alanındaki 27 farklı sektörü

incelemiş ve söz konusu sektörlerin karşılaşmış oldukları zorluk

ların aşılabilmesi için bir takım politika girişimlerinde bulunmuş

tur. Politika girişimleri sektörler arası girişimle ve sektöre ilişkin

spesifik girişimler olmak üzere iki kısımda toplanmıştır. Sektörler

arası politika girişimleri şu şekilde sıralanabilir:

• Fikri mülkiyet hakları ve sahtecilik girişimi

• Rekabet, enerji ve çevre konusunda yüksek ihtisas

kurulu

• Rekabet ve piyasaya giriş

• Mevzuatın birleştirilmesi için yeni bir program

• Sektörel yeterlilikleri iyileştirme

• İmalat sanayinde yapısal değişikliklerinyönetimi


• Sınai araştırma ve yenilikçilik için bütünleştiriimiş

bir Avrupa yaklaşımı

Sektörlere ilişkin spesifik girişimler ve eylemler ise şu

şekilde sıralanabilir:

• Yeni bir ilaç forumu oluşturulması

• Yaşam bilimleri ve biyoteknoloji stratejisinin gözden geçirilmesi

• Kimya ve savunma sanayinde yeni yüksek ihtisaskurulları oluşturulması

• Avrupa uzay programı

• Bilgi ve iletişim teknolojileri, gıda, moda ve dizaynsanayilerinde rekabet edebilirlikle ilgili çalışmalar

yürütülmesi

Komisyonun ortaya koymuş olduğu bu yeni yaklaşım

lar, farklı politikalar arasındaki uyumu ve bütünleşmeyi sağla

yabilmek bakımından önem arz etmektedir. Diğer yandan; Bir

lik sanayisinin daha sağlam temeller üzerine oturtulabilmesi

amacıyla ortaya konan eylem ve politika girişimleri, üye ülkeleri

ve tüm paydaşları, politika geliştirme sürecine daha fazla katkı

da bulunmaları yönünde harekete geçirmeyi de amaçlamakta

dır. (http://www.ikv.org.tr/haberler2.php?ID=1439)

4.3. Avrupa Birliği Sanayi Politikasının UygulamaAlanları

Avrupa Birliğinin yukarıda bahsedilen sanayi politikası

nın gelişiminde 2000 yılı çok önemli bir yılolmuştur. Bu döne

me kadar ayrı birimlerce idare edilen sanayi politikası ile KOBİ

politikası girişimler genel müdürlüğünce yürütülmeye başlan

mıştır.

AVRUPA BiRLiGi SANAYi SEKTÖRÜ

4.3.1 KOBi'lere Yönelik Politikalar

151

Avrupa Birliğinde 23 milyon KOBİ bulunmaktadır. Bu

KOBİ'ler mevcut işletmelerin %99'unu oluşturmaktadır.

KOBİ'ler aracılığı ile Avrupa'da 75 milyon kişiye iş olanağı sağ

lanmaktadır. Ayrıca tekstil, mobilya ve inşaat gibi bazı alt sek

törlerde mevcut istihdamın %80'nini oluşturmaktadırlar.

(Commıssıon Of The European Communıtıes, 2005, s:3)

Avrupa Birliğinin ekonomik yapısı içerisinde KOBİ'ler

önemli bir yer tutmaktadır. Avrupa Birliğinde KOBİ'lere yönelik

ortak bir tanım getirilmiştir. Bu tanım aşağıda verilmiştir

Mikro Ölçekli İşletme: 10 işçiden az işçi çalıştıran ve bağımsızlık kriterine haiz lan işletmeler, Küçük ölçekli işletme:

50'den az işçi çalıştıran, yıllık cirosu 5 milyon EURO'yu aşma

yan, yıllık bilanço değeri 2.2 milyon EURO'yu geçmeyen ve

bağımsızlık kriterine haiz olan işletmeler, Orta Ölçekli İşletme;

50 ila 250 işçi çalıştıran ve yıllık cirosu 20 milyon EURO'nun

altında olan, yıllık bilanço değeri 10 milyon EURO'yu aşmayan

ve bağımsızlık kriterine haiz olan işletmeler olarak tanımlanmak

tadır. (Başrnanav, 2001, s:6)

KOBİ'lerin ekonomide oynadıkları önemli rolün gereği

olarak AB KOBİ'lere yönelik olarak çeşitli politikalar uygula

maktadır. Bu güne kadar AB KOBİ'lere yönelik olarak şu politikaları uygulamıştır.

AB'nin KOBİ politikası, Küçük İsletmeler ve Küçük Sanayi Yılı olarak belirlenen 1983 yılında KOBİ'ler için ilk eylemplanının kabul edilmesiyle ortaya çıkmıştır. KOBİ'ler için ikinci

program ise 1987 yılında hazırlanmıştır. 1989 yılında ise Avru

pa Komisyonu bünyesinde işletme politikasından sorumlu olanyeni bir Genel Müdürlük kurulmuştur. 1993 yılında "Büyüme,

Rekabet Gücü ve İstihdam'a ilişkin" Beyaz Kitap çıkarılmıştır.

1994 yılında, 1993 yılında çıkarılan Beyaz Kitapta belirtilen


hedeflerin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla Komisyon,KaBİller için bir çalışma programı kabul etmiştir. KaBİller için

Üçüncü Çok yıllı Program (1997-2000) Amsterdam Antlaşma

sı'nın düzenlediği politikalar doğrultusunda hazırlanmıştır. İs

letmeler ve Girişimcilik için 4. Çok Yıllı Program ise 2000-2005

döneminde uygulanmıştır. (İKV,

http://www.ikv.org.tr/pdfs/efa2a1a2.pdf. s:3)

Beyaz kitapta KaBİ'ler için belirlenen hedefler EntegreProgram ile daha belirgin hale getirilmiştir. Entegre Programda

KaBİ'lere yönelik uygulanacak politikaların iki temel amacı

ortaya konmuştur bu amaçlar şunlardır: (Sayın, Fazlıoğlu,

1997, s:l)

• Avrupa Birliğinin her ülke ve bölgesinde KaBİ'lerin

gelişmesine her yönden uygun bir ortamın oluştu

rulmasını teşvik etmek

• Avrupa Birliğinde KaBİ'lerin rekabet gücünün arttı

rılarak Avrupalılaştırılmasınınve

Uluslararasılaştırılmasının teşvik edilmesi (Sayın,

Fazlıoğlu, 1997, s:l)

Avrupa Birliği, Entegre Program-1996 dahilinde ele al

dığı politikalar kapsamında yürütmüş olduğu destekleme prog

ramlarını aşağıdaki gibi sınıflandırmak mümkündür. (Çetin,

2000, s: 18)

• Finansman programları (başlangıç sermayesi,Eurotech sermayesi),

• Pazara erişim programları (kamu ihaleleri için bilgi

lendirme ve Euromarketing),

• Eğitim ve danışmanlık programları

(Euromanagement, iş ve yenilik merkezleri),

• Çevre programı,

AVRUPA BiRLiCi SANAyi SEKTÖRÜ 1S3

• İ§letmeler arası sınır ötesi i§birliği programları

(interprise, Eoropartenariat, Be-Net, ta§eronluk ve

i§letmeleri yakla§tırma bürosu),

• KOBİ bilgilendirme programı,

• Bölgesel politikalara yönelik te§vik eylemleri,

• KOBİ'lerde insan kaynaklarının geli§tirilmesine yö

nelik programlar,

• KOBİ bilgilendirme programı, (Çetin, 2000, s: 18)

• Teknolojiye eri§im, teknoloji transferi ve teknoloji

geli§tirme programları.

KOBİ politikalarının bir uzantısı olarak KOBİ'lere yöne

lik çok yıllı programlar uygulanmaktadır. Bu programın amacı

§unlardır.

a) Bilgi temelli uluslarasıla§mı§ ekonomik ortamda i§

dünyasının büyümesini ve rekabet edebilirliğini te§

viketmek,

b) Giri§imciliği te§vik etmek,

c) İ§ ortamının çerçevesini baside§tirici ve düzenleyici

düzenlemeler ile ara§tırma, yenilik ve yeni i§ ola

naklarının yaratılmasına olanak sağlamak,

d) İ§letmelerin ve özelliklede KABİ'ıerin finansal orta

mını geli§tirmek,

e) Topluluğun destek birimlerine, programlarına ve

ağlarına i§letmelerin ula§malarını basitle§tirmektir.

(http://ec.europa.eu/)

154

4.3.2 Rekabet politikaları

Ekonominin AB'si

Sanayinin geli§mesi ve tüm ekonomik birimlerin refahı

nın arttırılması için rekabet politikası büyük önem arz etmektedir: Bu sebeple sanayinin geli§mesinde rekabet kurallarının yeri

yadsınamaz. Avrupa Birliği de bu gerçekten hareketle birlikiçerisinde ortak bir rekabet politikası uygulamaktadır.

Avrupa Birliğinin en önemli hedeflerinden biride Avru

pa Birliği içerisinde etkin ve verimli bir rekabet ko§ullarının

olu§turulması ve bu ko§ulların korunmasıdır. (Yıldız, 2007, s:2)

Genelolarak Avrupa Birliği rekabet kuralları, satıcılar,

üreticiler ve tüketiciler açısından Avrupa Birliğinde ticareti etki

leyecek ve rekabeti bozacak ve/veya tehlikeye dü§ürecek olu

§umları ve/veya uygulamaları, pazarda hakim durumun kötüye

kullanılmasını ve Avrupa Birliğinde ticareti zedeleyecek devlet

yardımlarını yasaklamaktadır. (Özyakı§ır, 2006, s:259)

Avrupa Birliğinde rekabet politikasının be§ temel unsuru vardır. Bunlar i§letmeler arasında rekabeti kısıtlayan antla§

malar, bir veya birden fazla i§letmenin piyasadaki hakim du

rumlarını kötüye kullanmaları, rekabeti bozucu birle§meler veyadevralmalar, devlet yardımları ve altyapı hizmetlerindeki Iiberal

le§melerdir. (Emek, 2006, s:25)

Bu be§ temel unsura ili§kin Avrupa Birliğinin zamaniçinde ne gibi düzenlemeler yaptığı özet olarak Tablo 4.1'de

gösterilmektedir. Buna göre Avrupa Birliği yatay birle§meler ile

ilgili ilk düzenlemelerini 1960'larda 17 numaralı tüzük ile yap

mı§tır. Bu dönemde diğer unsurlar için düzenleme bulunma

maktadır. Fakat daha sonraki dönemlerde diğer unsurlar içinde

çe§itli düzenlemelerde bulunulmu§tur.

AVRUPA BiRLiCi SANAVi SEKTÖRÜ 155

Tablo 4.1: Avrupa Birliği Rekabet Politikası Gelişimi

1960'Iar 1970'Ier 1980'Ier 1990'Iar 2000'ler

Karteııerle

Antitröst17 Numa-

İlkelerinUygulama

Daha EtkinYatay Ant- Geli~ti- iıkCezalar Mücadele,laşmalar

ralı Tüzükrilmesi

Yoğunla~tıModerni-zasyon

AntitröstHakim İlkelerin

Kollektif Ha- Ilımlı Uygu-Durumun iık Dava- Geli~tiril-

KötüyeFaal Değil

lar mesi, İlkkim Durum lama, Mo-

Kullaml- CezalarFikri demizasyon

ması

BirleşmeIe- HükümYoğunla~tı

rin Dene- Bulunma-Eylem 1989'da iık Uygulamanın ve Yeniden

timi maktadır.Yok Tüzük Başlangıcı Yapılandı-

rıIdı

LizbonDevlet

Faal DeğilAşamalı Önemli Sıkı Sektör Stratejisi,

Yardımları Gelişim Hale Geldi Denetimleri Sürekliiıerleme

DahaFazlaSaydamlık,

Farklı Sek-Teleko- Önemli Hale

Altyapı ihmal ihmal müni- Geldi, Siste-törlerdeFarklı Geli-

Hizmetleri Edildi Edildi kasyon matik Gelişimşimler Ya-

Sektörün- Gösterdide iık

şandı

TedbirlerAlındı

Eylem Yok: Sorunun farkına varıldı ama yasal bir düzenleme

yapılmadı anlamına gelmektedir.

Faal Değil : Sorunun farkına vanlmadığıanlamınage-

Iir

Kaynak: EMEK Uğur, Avrupa Topluluğu Rekabet Poli

tikası ve Türkiye, İktisat İşletme Finans Dergisi, 21. Yıl, 2006,s:25


Bu düzenlemeler ile Avrupa Birliğinde sanayinin her

dalında e§it adil bir rekabet ortamını olu§turulmaya çalı§ılmı§br.

Böylece sanayinin büyük küçük §irket ayrımı yapmadan büyü

mesi ve geli§mesi amaçlanmı§br.

4. 4 Avrupa Birliği Sanayi Sektörü

Avrupa birliğinde sanayi sektörü önemli bir yer tutmak

tadır. Sanayi sektörü sanayi devriminden sonra tüm batı Avru

pa'da önemli bir sektör haline gelmi§tir. Fakat bilgi toplumuna

geçi§ sürecinde sanayi sektörü önemini hizmetler sektörüne

bırakmı§br. Yinede Avrupa Birliğinde sanayi sektörü üye ülkeler

açısından belli bir düzeyde geli§imini sürdürmektedir.

Tablo 4.2 : Sektörler itibari İle 2004 YılındaSanayi Sektörün

deki Brüt Katma Değer ve İstihdam Oranları

Brüt Katma Değer Oranı % İstihdam Oranı %

Tanm Sanayi Hizmetler Tanm Sanayi Hizmetler

AB 25 2.1 26.1 71.7 5.p 24.9 70.1AB 15 2.0 25.9 72.1 3.8 24.0 72.3Belçika 1.1 24.5 74.4 2.0 20.9 77.1Çek Cumhuriye- 3.3 37.4 59.3 4.0 38.4 57.6ti

Danimarka 1.9 24.1 74.0 3.1 21.1 75.8Almanya 1.2 28.9 69.9 2.2 26.4 71.3Estonya 3.8 28.1 68.1 5.7 34.6 59.6Yunanistan 5.7 21.3 73.1 14.6 24.1 61.2İspanya 3.8 29.0 67.2 5.4 29.5 65.1Fransa 2.5 21.3 76.3 3.6 20.8 75.6İrlanda 2.5 37.5 60.0 6.3 27.6 66.2İtalya 2.5 27.3 70.2 4.1 28.8 67.1Kıbns Rum

3.0 19.7 77.3 5.4 20.3 74.3KesimilaMa 4.4 22.3 73.3 12.0 26.6 61.4Litvanya 5.8 33.1 61.0 15.8 28.1 56.1Lüksemburg 0.5 17.2 82.2 1.3 21.5 77.2

AVRUPA DiRLiei SANAyi SEKTÖRÜ 157

Macaristan 4.8 30.3 64.9 5.1 32.9 62.0

Malta 2.5 23.1 74.4 2.2 34.3 63.4

Hollanda 2.2 24.0 73.9 3.3 17.7 79.1

Awsturya 1.9 29.7 68.4 13.0 22.7 64.4

Polonya 5.1 30.9 64.0 19.2 26.9 53.9

Portekiz 3.3 25.0 71.7 12.5 32.3 55.2

Slovenya 2.7 35.0 62.4 10.4 35.7 54.0

Slovak Cwnhu-4.5 35.3 60.2 4.4 34.7 60.9

rivetiFinlandiya . 3.1 31.5 65.5 5.2 25.8 69.0

isveç 1.8 27.6 70.6 2.2 22.6 75.2

ingiltere 0.9 23.0 76.1 0.9 18.3 80.9

Bulgaristan 10.8 29.9 59.3 24.9 27.8 47.3

Romanya 14.3 35.0 50.7 34.8 29.6 35.7

Not: istihdam paylanna ilişkin rakamlar: Yunanıstan, Awsturya, Portekız, ingiltere,Romanya, ıçın 2003 yılına; Bulgarlstan için 2002; Malta ıçın 2000 yılına aittirSanayi rakamları yapı endüstrisinide içermektedir '

Kaynak: European Union, Energy and Transport in Figures 2006,European Comission, Oirectorate - General for Energy andTransport, 2006, European Union, s: 8

Avrupa Birliğine üye ülkeler itibari ile katma değer veistihdamın sektörel dağılımı tablo 4.2'de gösterilmiştir. Bu tabloya göre Avrupa birliğinde sanayi sektörü, hem katma değer

içerisinde hem de istihdamda ikinci sıradadır. Avrupa birliğine

üye 25 ülke itibari ile bakıldığında sanayinin brüt atma değer

içerisindeki oranı %26.1 iken toplam istihdam içerisindeki oranı

%24,9'dur. Avrupa birliği üyesi 15 ülke açısından bakıldığında

ise durum yine hemen hemen aynıdır. Avrupa birliğine üyeülkeler içerisinde brüt katma değer bakımından sanayi sektörünün en fazla paya sahip olduğu ülke %37.5 ile İrlanda'dır. Toplam istihdam içerisindeki sanayi sektörünün en fazla paya sahipolduğu ülke ise %38,4 ile çek cumhuriyetidir.


Tablo 4.3: Bir Önceki Yıla Göre Sanayi Üretimindeki Büyüme

Oranları

ÜLKELER 2000 2001 2002 2003 2004 2005

AB25 4.9 0.2 -0.5 0.6 2.2 1.1ABI5 4.6 -0.1 -0.7 0.2 1.6 1.6Belçika 5.3 -0.5 1.3 0.7 3.2 -0.3

Çek Cumhuriyeti 2.2 6.1 1.7 5,6 9.2 6.7

Danimarka 5.7 1.3 1.4 0.2 -0.1 1.8

Almanya 5.5 0.2 -1.0 0.4 3.0 3.4

Estonya 15.0 8.6 8.4 11.3 9.7 9.2

Yunanistan 7.2 -1.8 0.8 0.3 1.2 -0.9

ispanya 4.4 -1.5 0.2 1.4 1.6 0.7

Fransa 4.5 1.2 -1.2 -0.4 2.0 0.3

irlanda 15.4 10.0 7.2 4.7 0.3 3.0

italya 4.3 -1.0 -1.6 -0.5 -0.6 -0.8

Kıbrıs Rum Kesimi 4.5 1.7 4.3 2.0 1.3 0.3

Latvia 3.3 7.4 6.3 6.9 6.3 6.1

Litvanya 2.2 16.0 3.1 16.1 10.9 7.3

Lüksemburg 5.0 3.5 2.4 3.6 3.9 0.2

Macaristan 19.3 3.8 2.8 5.9 6.7 7.2

Malta -- -- -- -- -- --Hollanda 3.3 0.6 0.9 -1.4 2.5 -1.2

Avusturya 8.9 3.0 0.8 2.1 6.2 4.2

Polanya 8.2 0.3 1.6 8.4 12.2 4.6

Portekiz -0.2 3.1 -0.4 0.1 -2.7 0.3

Slovenya 7.4 3.1 2.1 1.0 4.6 3.9

Slovak Cumhuriyeti 8.5 6.9 6.3 5.0 4.1 3.9

Finlandiya 12.4 -0.2 2.2 1.2 5.0 -2.3

isveç 5.9 -0.6 0.2 1.5 3.9 1.8

ingiltere 2.0 -1.5 -1.9 -0.3 0.5 -1.4

Bulgaristan -- 2.1 4.6 13.8 17.3 6.9

Romanya 7.3 8.1 4.4 3.0 5.3 2.2.. ...Not: Sanayı rakamları yapı endustrisını de ıçermektedır

Kaynak: European Union, Energy and Transport in Figures 2006,European Comission, Directorate - General for Energy andTransport, 2006, European Union, s: 6

Tablo 4.3'te ise Avrupa Birliğine üye ülkelerin bir önce

ki yıllara göre sanayi üretiminin büyüme hızı gösterilmektedir.

AVRUPA BiRLiGi SANAVi SEKTÖRÜ 159

Bu tabloya göre 2002 yılında Avrupa Birliğine üye 15 ve 25

ülke sınıflamasının her ikisinde de sanayi üretimi bir önceki yıla

göre azalmı§tır. Avrupa birliğine üye 25 ülke sınıflaması AvrupaBirliğine üye 15 ülke sınıflamasına göre sanayi üretiminde dahahızlı büyümektedir. Bunu açarak söylemek gerekirse AvrupaBirliğine sonradan dahil olan ülkeler eski (Geli§mi§) üye ülkelere göre sanayi sektörü üretiminde daha hızlı büyümektedir.Örneğin Estonya 2000 yılından 2005 yılına kadar sırası ile sanayi üretimi her yıl bir önceki yıla göre %15 - %8,6 - %8,4 %11,3 - %9,7 - %9,2 büyümüştür. Macatristan ve Utvanya'da

benzer bir büyüme performansı sergilemi§tir. Fakat Almanya,Danimarka, Belçika ve Fransa gibi Avrupa Birliğinin baskın

ülkeleri sanayi üretiminde bir önceki yıla göre bazen negatifbüyümüş, bazen de %l'ler %2'ler seviyesinde büyümüştür.

Tablo 4.3'teki rakamlar Avrupa Birliğinin sanayi üretimindeki büyümenin birliğe sonradan üye olan ülkelerin getirdiği dinamizm ile geli§tiğini göstermektedir. Bu durumu açıkla

mada iki önemli neden vardır. Bunlardan birincisi birliğin önceki üyelerinin belli bir üretim düzeyini yakalamı§ olmaları ve yeniüye olan ülkelerin ise sanayi sektörünün geri kalmı§lığıdır. Diğer

neden ise birliğe yeni üye olan ülkelerin işgücü maliyetleri veyabancı yatınmlara sağladığı avantajlar ile doğrudan yabancı

sermaye yatırımlan çekmeye çalı§malandır.

4. ı. Avrupa Birliği Sanayi Sektörünün Yapısal

Analizi

Tablo 4.2 ve Tablo 4.3 Avrupa Birliği sanayi sektörünün üye ülkeler açısından nasıl §ekillendiği hakkında belli birfikir vermektedir. Fakat Avrupa Birliğinin sanayi sektörününürün bazında nasıl §ekillendiği hakkında bilgi vermemektedir.Avrupa Birliğinin sanayi sektörünün yapısını Tablo 4.4 ve Tablo 4.5'te incelenecektir.

160 Ekonominin AB 'si

İmalat sektörü sanayi sektörünün çekirdeğini oluştur

maktadır. İmalat sektöründe ortaya çıkan gelişmeler ve sorunlar

doğrudan doğruya sanayi sektörünü etkilemektedir. Dolayısı ileimalat sektöründe meydana gelen değişimler sanayi sektörünün

hangi yöne doğru gittiğini göstermektedir. Bu sebeple Tablo

4.4'te imalat sektörünün alt kollarına ilişkin değişimler gösteril

mektedir.

Tablo 4.4'te de Avrupa Birliği ve Dünya'da imalat sek

törünün alt dalları itibari ile 1995'ten Z005'e büyüme oranları

gösterilmektedir. Buna göre Avrupa Birliğinin en yüksek büyü

me hızı yakaladığı imalat dalı 1Z,1 ile radyo, televizyon ve iletişim araçlarıdır. Fakat bu büyüme hızı dünya genelindeki büyü

me hızının oldukça gerisindedir. Diğer yandan elbise, kürk, deri

ve deri ürünlerinde de dünya ortalamasından daha hızlı küçül

mektedir. Metal ürünleri, orman ürünleri, mineral ürünler, kağıt

ve kağıt ürünleri, yiyecek ve içecek ürünleri, kömür, petrol venükleer yakıt, kimya ve kimyasal ürünler alanında ise AvrupaBirliği, dünya ortalamasındandaha hızlı büyümektedir.

AVRUPA BİRLİGi SANAyi SEKTÖRÜ 161

Tablo 4.4 : AB ve Dünya Ortalama Yıllık İmalat Sektörü Büyüme Oranlan1995-2005

Sektör Dünya AB% %

::Ibise Kürk -ı. ts -)eri lJeri Urünleri ve Avakkabı -LJ. b _ı •

eksti -etal Urün errman Urünleriobi/vaetalik Ulmavan Mineral Urünlerütün Urünleri -2.1SClsım ve Yavın .V

~öıt ve KaiJıt Urünleri .Yivecek ve recek . )

t1akine ve :kipmanları ~ .3erne Metaller

'\ömür Ka ine Petrol Urünleri ve Nükleer Yakıt

..astik ve P astik UrünlerUmva ve Jmvasal Urünlerıbbi Jrün erotor II Tasıtlar Karavaniöer -asıma Ekipmanlanektrilkliı\; akineler ve Aparatlar 6.

)fis Cihaz arı 1;,: .9 .6adyo, Te evizyon ve Iletisim Araçları 2 .3 lZ.1anak: ::U industrial structure, The Directorate General fory

Enterprise and Industry, Unit B2, Competitiveness andEconomic Reforms" 2007 s:51

Bütün bu rakamlar göstermektedir ki Avrupa Birliği

imalat sektörü son dönemde genellikle teknoloji yoğun bir üretime doğru kaymakta, geleneksel üretim alanlarında ise geriIemektedir. Bunu daha iyi görebilmek için Tablo 4.5'te teknolojigruplamasına göre imalat sektörünün yıllık büyüme hızlarına

bakmak gerekmektedir.Tablo 4.5'te Teknolojik sınıflamaya göre 1995'ten

2005'e kadar imalat sektörünün yıllık ortalama büyüme hızı

Avrupa Birliği ve Dünya özelinde gösterilmektedir. Bu tabloyadikkatli bakıldığında Avrupa Birliğinin düşük teknolojik bir yapıya sahip imalat dallarında ya negatif büyüdüğü yada düşük

bir büyüme oranına sahip olduğu buna karşılık yüksek teknolojik yapıya sahip imalat sektörlerinde diğer imalat kollarına göreçok yüksek bir büyüme oranı yakaladığı görülmektedir.


. Tablo 4.5: Teknolojik Gruplamaya Göre Dünya veAB'de Imalat Sektöründeki Katma Değerin Yıllık Ortalama Bü

yüme Oranı (1995 - 2005)TeknolojiGrubu Sektör Dünya AB

Kimva ve Kimvasal Ürünler 3.6 4.1Makine ve Ekipmanlan 1.9 1.3Ofis Cihazları 12.9 6.6

Yüksek ve Elektrikli Makineler ve Aparatlar 6.8 2.7

Orta Yüksek Radyo, Televizyon ve Iletişim

Araçları 21.3 12.1Tıbbi Ürünler 4.4 4.4Motorlu Taşıtlar, Karavan, 4.5 3.5Diğer Taşıma Ekipmanları 5.2 2.6Kömür, Rafine Petrol Urünleri ve 2.5 4.1Nükleer Yakıt

Orta ve Orta Lastik ve Plastik Ürünler 3.4 2.7Düşük Metalik Olmavan Mineral Ürünler 1.3 1.5

Temel Metaller 2.0 1.0Metal Ürünler 1.1 2.2Yivecek ve İçecek 1.8 2.0

Tütün Ürünleri 1.3 -2.1Tekstil 0.2 -1.3Elbise, Kürk -1.8 -3.1

Düşük Deri, Deri Ürünleri ve Avakkabı -0.6 -4.3Orman Ürünleri 1.1 2.2Kağıt ve Kağıt Ürünleri 1.7 1.9Basım ve Yavın 1.5 1.3Mobilya 1.2 1.1

Kaynak: EU industrial structure, The Directorate General forEnterprise and Industry, Unit B2, Competitiveness and

Economic Reforms" 2007 5:52-53

Dolayısı ile bu tablo Avrupa Birliğinin imalat sektörün

de son dönemde yüksek teknolojik yapıya sahip imalat kolla

rında hızla büyümeye çalıŞtığı buna karşılık düşük teknolojikyapıya sahip imalat kollarından çekildiğini söyleyebiliriz.

AVRUPA BİRLİGİ SANAYİ SEKTÖRÜ

SONUÇ

163

Sanayi politikası, genel anlamda imalat sanayinin güçlendirilmesi ve uluslar arası piyasalarda rekabet gücünün artı

rılmasına yönelik bir politikadır ve yapısı gereği birçok ortakpolitikanın hedef ve araçlar bakımından uyumlulaştırılmasını

gerektirir. Diğer yandan sürekli gelişen teknolojinin, sanayi içindeki payının giderek artması, zamanla sanayi politikası ile teknoloji politikası ile neredeyse eşanlamlı olarak anılmasına yolaçmaktadır.

Dünya ekonomisinde yeni bir kutup olma yolunda ilerleyen Avrupa Birliği de kalkınmanın itici gücü olan sanayi politikası alanında, ortak hareket etmenin gerekliliği konusunda fikirbirliğine varmıştır. Diğer yandan ortak politikaların izlenmesigerekliliği gerek üye ülkeler, gerekse de aday ülkelerle sağlana

cak bütünleşmenin başarısı için de kaçınılmazbir gerekliliktir.1992'de imzalanan Maastricht Anlaşması ile topluluk

sanayi politikaları yasal ve kurumsal bir çerçeveye oturtulmayaçalışılmış ve Ocak 2000'de Girişimler Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 2000 yılı Avrupa sanayi politikalarında dönüm noktası

olmuş ve Lizbon'da 2010 yılına kadar dünyanın en rekabetçi veen dinamik bilgi ekonomisi olma hedefi, Birliğin ortak hedefiolmuştur. Ancak Lizbon'da belirlenen hedeflere ulaşmak mümkün olmamış ve hedeflerin revize edilmesi zorunluluğu doğmuş

tur.Diğer yandan; yeni üyelerin katılımı ile pazarın ve işbir

liğinin gelişmesi, alınan önlemlerin ve teşviklerin etkisi, araştır

ma-geliştirme harcamalarının artmasına ve bilgi temelli ekonomiye geçişte olumlu gelişmelerin gözlenmesiyle sonuçlanmıştır.

Avrupa ~irliğinin ekonomik yapısı içerisinde önemli biryer ~tan KOBI'lere de Birlik önemli bir yer vermiştir.

KOBI'lerin istihdamın ve yeniliklerin temel motoru olarak görülmüş ve bunların ihtiyaç duyacağı düzenlemeler yapılmaya

çalışılmıştır. Birlik diğer yandan da sanayisini rekabet politikaları

ile yenilikçi ve Dünya ile rekabet edebilir bir hale getirmeyeçalışmıştır.

Avrupa Birliğinin sanayi sektöründe Birliğe yeni katılan

ülkelerin büyüme hızları özellikle dikkat çekmektedir. Ayrıca

Birlik son dönemlerde ileri teknoloji sanayi ürünlerinin üretimine önem vermektedir.

164

KAYNAKÇA

Ekonominin AB'si

BAŞMANAV, H. Seçiı, AB Terminolojisinde KOBI'ler ile IlgiliSözcük ve Kavramlar, KOSGEB Yayınları, Haziran,2001, Ankara

COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES,Communıcatıon From The Commıssıon To TheCouncıl, The European Parllament, The EuropeanEconomıc And Socıal Commıttee And TheCommıttee of The Regıons, Implementıng TheCommunıty Lısbon Programme Modem Sme Polıcy

For Growth And Employment, Brussels, COM(2005)551 final, 10.11.2005

COMMisSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES,Communication from The Commission to TheCouncil, The European Parliament, The Economicand Social Committee and The Committee of TheRegions, Indstrial Policy in an Enlarged Europe.Brussels, 11.12.2002. COM(2002)714 Final.

ÇETIN Murat, Avrupa Birliği'nde Kobi'lere Yönelik TeknolojiPolitikaları, DTM, Dış Ticaret Dergisi, Sayı 19, Ekim2000, Ankara

ÇiNAR Erdal "AB Küçük işletmeler Deklarasyonu, 4. KOBIÇok Yıllı Programı ve KOSGEB Çalışma Programı",

I.Orta Anadolu Kongresi, Kobilerin Finansman vePazarlama Sorunları, Erciyes Üniversitesi, Nevşehir

iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi, 18-21 Ekim, Nevşehir.

ÇOBAN Tonguç,

http://www.sendika.org/yazLphp?yazLno=1946 (08 Mart2005)

AVRUPA BİRLİ(;İ SANAYİ SEKTÖRÜ 165

DPT, Kobi Stratejisi ve Eylem Planı (SME Strategy andAction Plan), Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Ocak 2004.

EMEK Uğur, Avrupa Topluluğu Rekabet Politikası ve Türkiye, Iktisat Işletme Finans Dergisi, 21. Yıl, 2006, s:2427

EU industrial structure, The Directorate General forEnterprise and Industry, Unit B2, Competitivenessand Economic Reforms" 2007

http://ec.europa.eu/enterprise/enterprise.J)olicy/competitiveness/2Jndics/indics_compet.htm

European Union, Energy and Transport in Figures 2006,European Comission, Directorate - General forEnergy and Transport, 2006, European Union,http://ec.europa.eu/dgs/energy_transport/figures/pocketbook/2006_en.htm

http://ec.europa.eu/enterprise/enterprise_policy/mylt_entr.J)rogramme/programme_2001_2005.htm,

http://ec.europa.eu/growthandjobs/councils_en.htmdaki tarihler

lizbon

http://ec.europa.eu/invest-in-research/pdf/download_en/industrial.J)Olicy_enlarged_europe.pdf

http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EADITanitimKoordinasyonDb/lizbon.doc

ıKV, http://www.ikv.org.tr/pdfs/efa2a1a2.pdf.

ıKV, iktisadi Kalkınma Vakfı Müktesebat Uyum Serisi, "Avrupa Birliği'nin Girişimcilik (Sanayi ve KOBi) Politikası

ve Türkiye'nin Uyumu", Istanbul, Haziran, 2001.


INAN Alpan, "Avrupa Birliği Ekonomik Yaklaşımı: LizbonStratejisi ve Maastricht Kriterleri", Bankacılar Dergisi,Sayı 52, 2005.

IYIDOGAN Saadet, "Avrupa Birliği Sanayi ve Teknoloji Politikaları Paradoksu", Dünden Bugüne Avrupa Birliği,

Derleyen: Beril Dedeoğlu, Boyut Kitapları, Ekim2003. IstanbuL.

Moussis Nicholas, Avrupa Birliği Politikalarına Giriş Rehberi, Çeviren: Ahmet Fethi, Mega Pres, Istanbul,2004.

ÖZYAKIŞIR Deniz, Avrupa Birliği Ortak Rekabet Politikası

Çerçevesinde Rekabet Ve Devlet Yardımları: TürkiyeAçısından Değerlendirme Ve Mevzuat Uyumu, ABYolunda Türkiye: Müzakere Sürecinin Ekonomi Politiği, (Editör: Mehmet Dikkaya) Alfa Aktüel Yayınları,

Bursa 2006, ss:259-278. (Kitapta Bölüm)

REÇBER Kamuran, Avrupa Birliği Mevzuatı, Alfa Aktüel,2005

SAYIN Meral, FAZLlOGLU Mustafa Akan, KOSGEB, AvrupaBirliğinde KOBI Destekleme Programları ve Diğer

Teşvik Araçları, Şubat, 1997, Ankara

ŞENER Halil ıbrahim, "Lizbon Stratejisi ve Türkiye'nin Rekabet Güvü", Dış Ticaret Dergisi, 31,60/78,2004.

YILDIZ Halil, Avrupa Birliği Ortak Rekabet Politikası Ve Türkiye, Akademik Bakış Dergisi, Iktisat ve Girişimcilik

Üniversitesi, Türk Dünyası Fakülteleri, E-Dergi,Celalabad Kırgızistan, Sayı 12,2007, Makale no:1

Documents

Avrupa Birliği Sanayi Sektörü