ESPOIR FACE AU SIDA BURKINA

Bulikina Faso, U Gulimu diema, EE/SIM jaandiena nni, ban diidi ki sua ke bi ni-

panba gbadima leni bi gaama yaala n tie VIH/SIDA yiani po, ja leni pua duanu

siiga yema leni mi dandanyema n pundi ya bianu.

BI NIPANMA LENI VIH/SIDALAN TIE MAAMA

OCT 2008 EE/SIM

B.P. 267 Fada N’Gourma

Burkina Faso

Tel (226) 40 77 15 25

1

Mi Maacilikaama

Bulikina Faso nni, VIH leni SIDA yiani tie pakicianle bi niba laafialo po leni bi fiima EE/SIM po. Dinla po, SIDA

ye bi nipanba siiga, ki cie, ki bua ki sii ba boagidima. Li jaandieli mo nani lin bua ki baa laa pakili gaapo yeni,

li bogini tuonli yaala n tie ki moa leni SIDA yeni.

Li naa tili tie ban den buali ya buali ki bua ki bandi EE/SIM jaandiena nni, bi nipanba banma leni bi gbadima

VIH/SIDA po, n pundi ya bianu. Li go tie ki bandi ban kpeligi li dandanli nni maama leni ban ye leni bi jadi leni

bi puodi maama. Nipanba kobimu n den ga buali kobimu dogbengi leni dobila nni U Gulimu po. Laa buali

kobimu yeni siiga, bi den guani buali 272 bon!anla.

Laa buali boginma leni lan cuani yaala kuli !ani Logiciel SPSS version 16 kani. Lani n todi ti ke ti fidi ki bogini

ki waani tin laa yaala. Ti den boagini ki diidi ki bandi bi niba n pugidi maama, ki diidi ya paadima n ye yaaba

n den guani i buali bon!anla leni yaaba n ki den guani bon!anla siiga. Ti den cili ki laa yaala n den tie niba

kobimu yeni po (500). Mi liema po li tie niba 272 yaaba n guani bon!anla yeni po.

1. U Kaankpialu: Tin laa yaala niba kobimu yeni po

Lan tie ya nibuolo

O leni wan tie yaalaNiba kobimu (500) yeni siiga, niba 495 kuli waani bi bina. Bi niinni siiga nni bina den tie piiga n bina yia leni

waamu (19.35). Laa pia bina paadima yaaba n guani bon!anla leni yaaba n ki guani bon!anla siiga. Yaaba ya

bina n den waa ki cie tie bina 13. Yaaba ya bina n den yaba ki cie tie bina 31. I dogbengi leni a dobila yaaba

kuli bina de.

Lan tie yaala n doagidi ke bi jaba yaba ki cie (310) bi puoba 187 yaaba n den kua laa buali nni. Yaaba n guani

bon!anla siiga mo, bi jaba yaba ki cie, kobiga siiga niba (64%) bi puoba mo yaa po kobiga siiga niba (36%). Ya

diani n ye tiipo wangi i dogbengi leni a dobila siiga bi jaba leni bi puoba n tie yaaba:

Li nannakpiali": Bi jaba leni bi puoba n boagidi maama. Ya buali n ki guani bon!anla.

Localité

Nom

bre

non renseigné

2

Li nannanlieli: Bi jaba leni bi puoba n boagidi maama. Ya buali n guani bon!anla.

Ya nannanli n wangi kaanu kuli siiga nni bina po.

Li nannakpiali 1: Lan yaba. Bi jaba leni bi puoba n da maama kaanu kuli po.Âge

Localité Sexe N Minimum Maximum Moyen écart typeNon-répondu Masculin Age 1 26 26 26.00 .

Bogande Non-répondu Age 1 21 21 21.00 .

Féminin Age 19 14 21 17.26 1.910

Masculin Age 34 15 27 19.09 2.527

Diapaga Féminin Age 23 15 25 18.30 3.140

Masculin Age 27 15 27 20.59 3.141

Fada N'Gourma Féminin Age 16 15 22 18.12 1.996

Masculin Age 35 15 28 22.31 3.179

Gayeri Féminin Age 11 15 17 15.64 0.809

Masculin Age 39 15 30 20.56 3.560

Kompienga Non-répondu Age 2 20 21 20.50 0.707

Féminin Age 13 15 25 19.85 3.078

Masculin Age 36 13 28 20.31 3.868

Mahadaga Féminin Age 21 15 27 18.52 2.562

Masculin Age 28 14 27 18.71 3.484

Matiakoali Féminin Age 13 15 19 16.85 1.463

Masculin Age 25 15 28 22.56 4.341

Pama Féminin Age 24 13 22 17.21 2.206

Masculin Age 25 13 27 19.24 3.244

Piela Féminin Age 28 14 21 17.32 2.019

Masculin Age 25 15 25 20.04 2.761

Yamba Féminin Age 16 14 22 17.25 2.113

Masculin Age 33 15 31 19.76 4.093

Localité

Nom

bre

3

Li yaa tie Mahadaga bebe, ya kaani n sieni kuli bi jaba n yaba ki cie bi puoba.

Ban kua u cogu ki ban pundi naani

Ban cogi ki pundi ya bianu puni ti u sanu ke ti tieni mi paadima yaaba n guani bon!anla leni yaaba n ki guani

bon!anla siiga. Li teni ke ti bandi bi nipanba maguankaama ti buali po. Lani n go todi ti ke ti bandi VIH/SIDA n

bia maama ki !ua yua kuli leni o cogu n da maama.

Tiipo nannana 2a leni 2b teni ke ti bandi yaaba n guani bon!anla leni yaaba n ki guani bon!anla.

Yaaba n guani bon!anla tie yaaba n cogi ki cie yaaba n ki guani bon!anla. Ti ya diidi kobiga siiga, yaala n tie

yua kuli leni wan pia ya bangima, ti sua ke mi paadima ye li nannanlieli –3 kani.

Tableau 2a Tableau 2b (bien rempli=non) (bien rempli=oui)

Linnantaali 3: Ya nannanli n taani yua kuli leni wan cogi ki dagini nanni ki !ua wan guani i buali maamaYaaba n ki kua

coguBantaare cogu A bila cogidieli Yaaba n cuogi

kolesiYaaba n gedi

hali liiga

Yaaba n guani: A-a 13.2% 20.7% 9.3% 54.20% 0.4%

Yaaba n guani: M-m 6.2% 11.3% 10.3% 71.50% 0.4%

Li nannanli doagidi ke yaaba n guani i buali bon!anla tie yaaba n cogi ki suage. Yaaba n sieni mo naa guani i

buali bon!anla. Yaala n go pugidi tie ke yaaba n guani bon!anla yeni siiga, bi jaba n yaba ki cie, ki go tie

yaaba n cogi ki suagi kolesi bi ki gedi hali liiga (université). Bi tie 46.0%, ke bi puoba mo tie 29.5%.

U mabuoluMi paadima ye yaaba n maadi mi gulimancema leni yaaba n maadi mi bonpienma siiga. Bi ya taani, yaaba n

maadi mi bonpienma tie niba 57.4% niba kobiga siiga, ke niba 42.6% kolbiga siiga mo maadi mi gulimancema.

Yaaba n maadi mi bonpienma i dogbengi nni yaba ki cie. Kobiga siiga niba 65%, yaaba n maadi mi

gulimancema mo tie kobiga siiga niba 35%. A dobila nni, yaaba n maadi mi bonpienma tie kobiga siiga niba

49.6%, yaaba n maadi mi gulimancema mo tie kolbiga siiga niba 50.4%. Ti ya diidi i mabuoli siiga po, paadima

naa ye lan tie ja bi pua siiga. Yaaba n guani i buali bon!anla siiga, yaaba n maadi mi bonpienma yaba ki cie ki

tie niba kobiga siiga niba 64%, ke yaaba n maadi mi gulimancema mo tie kobiga siiga niba 36%.

Niveau Fréquence Pourcent

Non-répondu 0 0

non scolarise 17 6.2

bantaare 1 6 2.2

bantaare 2 8 2.9

bantaare 3 17 6.2

CP1 1 0.4

CP2 3 1.1

CE1 4 1.5

CE2 0 0

CM1 5 1.8

CM2 15 5.5

6è 39 14.3

5è 27 9.9

4è 21 7.7

3è 58 21.3

2è 15 5.5

1é 18 6.6

Terminal 17 6.2

Université 1 0.4

Total 272 100.0

Niveau Fréquence Pourcent

Non-répondu 5 2.2

non scolarise 30 13.2

bantaare 1 11 4.8

bantaare 2 24 10.6

bantaare 3 12 5.3

CP1 0 0

CP2 4 1.8

CE1 5 2.2

CE2 2 0.9

CM1 3 1.3

CM2 7 3.1

6è 29 12.8

5è 20 8.8

4è 22 9.7

3è 33 14.5

2è 6 2.6

1é 4 1.8

Terminal 9 4.0

Université 1 0.4

Total 227 100.0

4

2. Li cagilieli: mi biigima leni mi bundima

Mi dandanyemaTin diidi ki la yaala doagidi ke nipanba boncianla kpendi li jaandieli tuona po ama bi siiga waamu bebe n cogi

U Tienu tili daali kuli. Kobiga siiga, niba piinii (80%) kpendi bi nipanba taana. Yaaba n kpendi li jaandieli dana

lele siiga kuli tie piini n nibanu (85%) (Lan tie a !ada daali po, i jaandi po bi bontoala po - - - ) Yaaba n jaandi

daali kuli tie niba piiyia (90%). Yaaba n cogi U Tienu tili daali kuli mo tie piitaa n nibanaa (34%).

Ti la ke bi puoba n yaba ki cie bi jaba bi nipanba caga taana nni. Kobiga siiga bi puoba tie piinii n nibataa

(83.7%) bi jaba mo tie piilele n iba lele (77.6%) A dobila nni, yaaba n kpendi bi nipanba caga taana yaba ki

cie i dogbengi nni. Kobiga siiga, a dobila nni bi tie piinii n niba mu (85.2%) i dogbengi nni mo piilele n niba mu

(75.3%). Ya nipanba n kpendi a taana siiga yaaba n ca li jaandieli dana lele siiga kuli tie kolbiga siiga piiyia n

nibalie (92.2%). Yaaba n ki kpendi a taana mo ya siiga, yaaba n ca li jaandieli dana lele siiga kuli tie piiluoba n

niba yia (69.1%) kobiga siiga. Yaaba n kpendi a taana mo ya siiga, piita n nibalele (37.8%) n cogi U Tienu tili

daali kuli, yaaba n ki kpendi taana siiga mo, niba piilie (20%) n cogi U Tienu tili daali kuli. Yaaba n kpendi a

ataana siiga n yaba ki jaandi daali kuli ki cie, piiyia n nibana (94.5%) ki cie yaaba n kpendi a taana. Bani mo

ya siiga niba piilele n bilie (72.7%) n jaandi daali kuli. (Laa coali kuli tie niba kobiga siiga yo.)

Bi banma VIH/SIDA po n pundi ya bianuLi cagikpiali nni yaala n tie bi banma VIH/SIDA n pundi ya bianu po, bi bi buali ya buali n tie ne: “Naani VIH

leni SIDA kuli tie yenme?” Bi kuli taanma po, yaaba n guani ke laa tiegi cie boagidima, niba 52.2% kobiga

siiga. Lani n bua ki yedi ke niba 47.8% n bani ke VIH leni SIDA naa tie yenma. Bi puoba mo bani ki cie bi jaba.

Bi tie niba 56% ke bi jaba mo tie 50%. A dobila nni bi niba den guani (Mm) ki cie. Li den tie niba 57.4% ke i

dogbengi nni mo den tie niba 48%. Ti go la ke li !ua yaaba n maadi mi bonpienma, niba 46.6% leni yaaba n

maadi mi gulimancema niba 52.5% ya siiga. Laa pia paadima yaaba n kpendi bi nipanba taana leni yaaba n ki

kpendi siiga. Li coali po, tin buali ya niba siiga, boagidima naa bani ki paadi VIH leni SIDA. (Laa coali kuli tie

niba kobiga siige)

I buali siiga, li den pia ya buali n tie na: VIH ya ye yua ya niinni, li bua ki yedi ke ki bonfuodiga yeni kua o

niinni, ke SIDA mo n tie kan cuani ya yianu. Yeni, bi yeni ka? Ti den bua ki tugini laa buali leni ya buali n kpia.

Ya nannanli n !ua puni ti u sanu tin le laa tuginma.

Li nannanli 4: VIH leni SIDA kuli tie yenma?

Ti ya diidi li nannanli, bi nipanba boagidima, lan tie 232

nipanba 272 siiga guani bon!anla. Tin la ya paadima tie

mine: Nipanba 120 yedi ke VIH leni SIDA kuli tie yenma, ki

kadi ki yedi ke ki bonfuodiga ya kua yua ya niinni, o ji pia

SIDA. Lani n tie ke o cuo u yianu mo. Lani n doagidi bi

nipanba n daa bani cain laa yianu maama. (Laa coali kuli

tie niba kobiga siige)

Niba kobiga siiga, niba 23% mo tama ke SIDA fidi ki cuo nilo

baa ke ki fonfuodiga yeni daa kua o. Nipanba boncianla

tama ke bi banma SIDA po naa fuu (37.9%). Yaaba n ki bani liba lipo tie niba nii, (8.8%) kobiga siiga. Niba

26.8% nua ke bi bani lan tie yaala ke niba 26.5% mo nua ke bi bani ke li dagidi. (Laa coali kuli tie niba kobiga

siige)

Ti ya boagidi boagidi yaaba n bani waamu leni yaaba n ki bani pu, (yaaba n bani leni yaaba n bani hali

bon!anla) siiga, ti sua ke li cagikpiali niba 46.7% kolbiga siiga, u kaanlielu mo tie niba 53.3%. Li cagikpiali ya

niinni, niba 54.3% kuli naa bani ki gagidi cain

VIH leni SIDA siiga. Ama li cagilieli nni, niba

49.7% kuli pia li banma. Lani n teni ke ti baa

fidi ki yedi ban coadi yaaba siiga, boagidima

bebe n ki bani VIH leni SIDA n tie yaala. Lani

n doagidi ya moandili n tieni puoli po. Li go

bua ki waani ke tuoncianli go sieni ke

boagidima, yaama n sieni mo n fidi ki bandi

VIH leni SIDA n tie yaala.(Laa coali kulitie

niba kobiga siige)

12. Nanni SIDA tie pakili yi dociamu bi yi dobiga nni ?Yeni ! Yen ka !

13. Naani SIDA tie pakili Burkina diema nni ?Yeni ! Yen ka !

14. Nanni li baa dingi a po !an cuo VIH ?Yeni ! Yen ka !

VIH = Bonfuodiga ke SIDA mo = u yianu

Yeni ka Yeni Li taanma

VIH = SIDA

A-a 18 112 130

Nm 22 120 142

Li taanma 40 232 272

5

I buali 12,13 leni 14 kuli den maadi bi niba n jie ke SIDA bonfuodiga n da cuo ba maama. Nipanba 272 siiga,

niba 82.7% tama ke SIDA tie pakili bi dogu po. Niba 92.6% mo tama ke SIDA tie pakili nni diema po. Niba 44.1%

mo doagidi ke bi jie de laa yianu n da ti cuo ba. A bonpola n jie ki cie 46.9%. I buali 14 kani, li tuugi leni u

duanu maama. Yaaba n yedi ke bi daa ba !antaado ja leni pua siiga duanu maama, 41.4% yaaba n tama ke bi

fidi ki baa li yianu. Yaaba n bandi u duanu mo !antaado, niba 50 naa tama ke bi baa fidi ki cuo li yianu. Niba

waamu bebe n bani laa yianu n puodi maama (41.4%). Yaaba mo n kpali ke baa bani laa yianu n puodi maama

tie niba 50%. Ya nannanli n !ua doagidi lani.

Li nannanli 5: U yianu n puodi maama

Yaaba n tama ke li puodi u duanu nni

U kpaalu leni i ciindi nni

Taagi ki di nni Li yiamo tiadi nni

Mi soama puginma nni

Ki muudi penkpaa yenli

Binaa n punbi ya yogunu

A-a 1.8 72.1 85.7 78.7 5.1 5.1 16.5

N-m 96.3 11.8 7.4 11.8 92.3 88.6 75.4

Kaa bani 1.8 16.2 7.0 9.6 2.6 6.2 8.1

Mi biima nni Ki cuo yiamo nuu nni

Ki gobini bi yaba

Yiamo soama n sii ya lototiadi

Ki taa penkuokaagu nni

I juumi leni bonfuoditoana !idima nni

A-a 23.2 87.5 69.1 9.6 14.3 51.1

N-m 62.9 6.2 17.3 83.8 73.9 37.1

Kaa bani 14.0 6.2 13.6 6.6 11.8 11.8

Ti ya diidi li nannanli, bi niba bani u yianu n puodi ya sanbinaada nni. (Laa coali tie niba kobiga siiga po yo).

Lani n tie u dianu nni, niba 96.3%, mi soama puginma nni, niba 92.3%, binaa n puoni o biga nni, niba 75.4%,

mi biima nni mo niba 62.9%. Ama niba 100 siiga, niba 10 naa bani VIH/SIDA n puodi maama. Ya maguankaama

n ki tiegi mo tie kobiga siiga niba 10%. Bi niba naa ga bon!anla i juumi ya puodima kani. Yaaba n tama ke i

juuni puoni li yianu tie niba 37.1% niba kobiga siiga, u kpaalu mo niba 11.8%, ki gobini mo niba 17.3%.

Li nannanli 6: Ki tuodi ki da cuo VIH/SIDA

Ki loagidi u duanu ja leni pua siiga

Ki da gobini yaba

Ki yen wali bon!anla

Ki da taa penkuoka yengu

Ki da tuo ban muu !a leni ya piemu n joagini

Ki da pia duano !ataado leni !an baa yua kuli

Ki da pia !antaado leni SIDA yiama

Ki ya bu a yuli leni i gulin!oagi

A-a 5.9 54.0 68.8 10.3 12.9 25.0 44.9 66.5

N-m 91.5 32.0 22.4 86.4 79.8 65.4 47.1 13.2

Kaa bani 2.6 14.0 8.8 3.3 7.4 9.6 8.1 20.2

Bi nipanba pia ban bani yaala ki da cuo u yianu yeni po. Lani n tie ki da cuo u yianu u duanu nni pundi niba

91.5%, ki da taa penkuokaagu mo pundi niba 86.4%. Ama ti la ke li tie pangima bonla bi nipanba po yaala n tie

ki da cuo SIDA ya penkpaali n joagini nni. Li niba tie 79.8%, ki da pia !antaado leni SIDA yiamo mo tie niba

47.1%. Lani n doagidi ke bi nipanba naa bani bon!anla ban baa tieni maama ki da cuo SIDA.

U duanu !antaadi yemaTi buali ya niinni, ti la ke ya nipanba n yen tuodi ki bandi u duanu !antaadi tie kobiga siiga 31.6%. Lani n tie

niba 272 yeni siiga niba 86. Laa niba ya siiga, yaaba n baa laa !antaadi siiga, yaaba n wa ki cie n tie bina 6

yaaba. Yaaba n kpeligi ki cie mo tie bina 26. Yaaba n ye siiga nni mo tie bina 16.56. Lanwani lani n bua ki yedi

ke bina 16 n tie li siiga. Yaaba n kpeligi boncianla waani ke bi baa u duanu !antaadi ki kpeligi ki cie ya

nipanba n baa la ki da wa ki cie.

Ti buali yeni maguankaama doagidi ke kobiga siiga nipanba 19.5% kuli tieni ti puntuadi. Ama yaaba n baa u

duanu !antaado siiga, niba 59.3% kuli tieni ti puntuadi.Bi siiga waamu bebe n ye ki baa baa duanu !antaadi,

ama ke bi tieni ti puntuadi. Ti ya diidi ban tiendi ti puntuadi maama, ti baa fidi ki yedi ke bi nipanba nua ke

ti puntuadi n baa fidi ki kubi ba.

Ya dugidi n ye Pasteurinba leni bi nipanba siigaBi nipanba siiga, kobiga kuli siiga, nipanba 53.3% n baa fidi ki waani pasteri o ya baa u duanu !antaado paka.

Yaaba n waani pasteri bi ya baa duanu !antaado tie niba 25%. Ya nipanba n boe leni pasteri SIDA maama mo

tie niba 25.7% kobiga siiga.

6

Mi majuodikaama

Laa buali nni, li doagidi ke bi nipanba bani waamy VIH leni SIDA n tie yaala, lan puodi maama leni lan baa

loagidi (lagidi) maama. Li ya puoli, bi sua ke u duanu !antoadi yeni cili ban pia bina 16.56. Yaaba n tieni ti

puntuodi niba kobiga siiga, 59.3%. Bi nipanba tama ke VIH/SIDA yeni tie pakili, ke bi seega mo boagidima fidi

ki cuo VIH bonfuodiga yeni.

Tin tieni ya buali nne naani leni ya buali buolu n den tieni Afiliki dietoama nni leni kaanto. Etiopi diema po,

Jimma dogu nni, bi den tieni li buali a cogidiena nni po, a jaandiena nipanba po, pasterinba siiga leni yaaba n

pia tuonaba a jaandiena nni po.1 Laa tuonli ya niinni, i buali den tieni ki baa kuani li jaandieli VIH/SIDA muali

boginli nni. Laa buali n doagidi ki waani yaala tie ke Jimma dogu nni nipantianba tama ke i juumi baa fidi ki

puoni VIH bonfuodiga. Yaala n go pugidi tie ke li baa ya maguankaama n ki tiegi ki bonfuodiga puodima po.

Lani n saa moamoani ti moko n laa yaala ti buali nni.

Bontoala go tie ban den tieni ya buali Amediki nuganu po diema jaandiena puoba siiga. SIM n den tieni laa

buali. Laa buali nni, li doagidi ke puoba kobiga siiga, puoba 37% kuli tama ke laa yianu puodi taani ki je nni,

ki gobini li yiamo, yua n yia tiadi nni bi u kpaalu leni i ciindi nni.2 Ti ya diidi tontoni po, ti sua ke nipantianba

moko tama yeni. Lani n bua ki waani ke se mi bangima leni i tundi n go tieni yaala n tie VIH n puodi maama

po.

Niseria po, bi den tieni li buali a jaandiena nipanba siiga ki bua ki bandi u duanu !antaado leni bi banma VIH/

SIDA po n pundi ya bianu leni ban baa tiendi maama ki da cuo li yianu.3 Ban diidi ki laa yaala tie ke bi sua ke

nipanba kobiga siiga, nipanba 64.8%, kuli bani u duanu !antaado. Ti ya bua ki taa siiga nni po, ti sua ke li tie

bina 18. Lani n doagidi ke ya nipanba n baa u duanu !antaado pundi taalimalie (36.1%). Ama bi ya kani, yaaba

n kua laa !antaado nni bina yaba ki cie ti siiga nne yaaba, yaaba n tie bina 16.56, ya diidi laa kaani kuli nni,

ti baa sua ke Bulikina Faso nni VIH leni SIDA paka bi nipanba siiga naa pia paadima leni ya kaani n sieni.

Laa kaani kuli nni ban lalaa yaala doagidi cain ke li tie tiladi ki go bua tonma ki tundi bi niba n lebidi

yantiali leni tagu yaala n tie VIH/SIDA po. Laa lebidima nni, li pundi ki tundi ki go bangi bi nipanba ban baa

kubi bi yula u duanu !andaado nni po. Lani n go doagidi ke li pundi ki tundi bi nipanba mi yema !antaadi kuli

nni. Lan tie u duanu !antaado nni, VIH/SIDA banma leni li dandanli yema nni (ki tieni li !oadikaaba nni). Ki

fidi ki todi mi lebidimoanma n tieni, li pundi ki taa ya sanbila n baa todi ki !ani SIDA yianu, bi nipanba todima

po.

Espoir Face au SIDA - Burkina FasoCoordonateur: Moïse DIABRI (moisediabri@yahoo.fr)Conseiller Technique: Marcus BAEDER (baeders@mac.com)

1 Tesfaye, Yacob. Final Survey Report: Kale Heywet Church Medical Ministry Jimma Medan ACTS Project, Ethiopia.

Funded by Tearfund, June 2002.

2 Marshall, Diane. Knowledge, Attitudes & Practices - Baseline Survey on HIV/AIDS. Participants attending the 2nd South

American Women!s Conference for SIM related churches. November 2004.

3 Manrig, Edward, et al. Sex Habits of ECWA Youth Group Members and Their Relationship to AIDS Prevention. 2004.