Aralk 2008

(Yayn No. TÜS!AD-T/2008-12/477)

Me! ru t iye t Caddes i , No: 46 34420 Tepeba! / "s tanbul

Telefon: (0212) 249 07 23 . Telefax : (0212) 249 13 50

BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER!: TÜRK!YE !Ç!N B!R MODEL ÖNER!S!

#irin Elçi"hsan KarataylSelçuk Karaata

Graphis Matbaa

Yüzy› l Mahal les i Matbaac› lar Si tes i 1. Cadde No: 139 Ba¤c› lar / ‹STANBULTel : 0212 629 06 07 Pbx Faks: 0212 629 03 85

www.graphis .com.tr

© 2008, TÜS!AD

Tüm haklar sakldr. Bu eserin tamam ya da bir bölümü,

4110 sayl Yasa ile de"i#ik 5846 sayl FSEK. uyarnca,

kullanlmazdan önce hak sahibinden 52. Maddeye uygun

yazl izin alnmadkça, hiçbir #ekil ve yöntemle i#lenmek,

ço"altlmak, ço"altlm# nüshalar yaylmak, satlmak,

kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak,

telli/telsiz ya da ba#ka teknik, saysal ve/veya elektronik

yöntemlerle iletilmek suretiyle kullanlamaz

ISBN : 978-9944-405-49-2

TÜS!AD, özel sektörü temsil eden sanayici ve i#adamla-r tarafndan 1971 ylnda, Anayasamzn ve Dernekler Kanunu’nun ilgili hükümlerine uygun olarak kurulmu#, kamu yararna çal#an bir dernek olup gönüllü bir sivil top-lum örgütüdür. TÜS!AD, demokrasi ve insan haklar evren-sel ilkelerine ba"l, giri#im, inanç ve dü#ünce özgürlüklerine saygl, yalnzca asli görevlerine odaklanm# etkin bir devletin var oldu"u Türkiye’de, Atatürk’ün ça"da# uygarlk hedefine ve ilkelerine sadk toplumsal yapnn geli#mesine ve demokra-tik sivil toplum ve laik hukuk devleti anlay#nn yerle#mesine yardmc olur. TÜS!AD, piyasa ekonomisinin hukuksal ve ku-rumsal altyapsnn yerle#mesine ve i# dünyasnn evrensel i# ahlak ilkelerine uygun bir biçimde faaliyette bulunmasna çal#r.

TÜS!AD, uluslararas entegrasyon hedefi do"rultusunda Türk sanayi ve hizmet kesiminin rekabet gücünün artr-larak, uluslararas ekonomik sistemde belirgin ve kalc bir yer edinmesi gerekti"ine inanr ve bu yönde çal#r. TÜS!AD, Türkiye’de liberal ekonomi kurallarnn yerle#mesinin yan sra, ülkenin insan ve do"al kaynaklarnn teknolojik yeni-liklerle desteklenerek en etkin biçimde kullanmn; verimli-lik ve kalite yükseli#ini sürekli klacak ortamn yaratlmas yoluyla rekabet gücünün artrlmasn hedef alan politika-lar destekler.

TÜS!AD, misyonu do"rultusunda ve faaliyetleri çerçeve-sinde, ülke gündeminde bulunan konularla ilgili görü#leri-ni bilimsel çal#malarla destekleyerek kamuoyuna duyurur ve bu görü#lerden hareketle kamuoyunda tart#ma plat-formlarnn olu#masn sa"lar.

ÖNSÖZ

TÜS!AD, TÜS!AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), REF’in koordinasyonunda olu#turulan “Ulusal !no-vasyon Giri#imi” (U!G) ve 6 bölgesel federasyon ile 3 sektörel federasyon tarafndan kurulan “Türk Giri#im ve !# Dünya-s Konfederasyonu (TÜRKONFED)” tarafndan bölgesel kal-knmann sa"lanmasnda önemli bir rol oynayan bölgelerde rekabetçili"in artrlmas amacyla Bölgesel !novasyon Mer-kezlerinin olu#turulmas konusunda kapsaml bir çal#ma ba#latlm#tr. Çal#ma dahilinde, TÜRKONFED'in federas-yonlarnn bölgelerinde, Bölgesel !novasyon Merkezlerinin kurulmas öngörülmü#tür.

Bölgesel !novasyon Merkezlerinin hangi sektör ve alanlar-da olu#turulaca"nn belirlenmesi, merkezlerin kurulmas, koordinasyonu ve denetimi ile merkezler arasnda ileti#im a" olu#turmak üzere TÜB!TAK !$BAP program destekli Böl-gesel !novasyon Merkezleri !#birli"i A" olu#turulmu#tur. Pro-je kapsamnda bugüne kadar 8 farkl bölgede çal#taylar dü-zenlenmi#, sektörler belirlenmi# ve ülke genelinde sanayiciler ve i#adamlarnn gündemine inovasyon konusunu öncelik olarak ele almalar konusunda olumlu sonuçlar elde edilme-ye ba#lanm#tr.

Projede ayn zamanda, Technopolis Group Direktörü $irin Elçi, Technolpolis Group Uzman !hsan Karatayl ve TÜS!AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu Direktör Yardmcs Sel-çuk Karaata tarafndan, inovasyon alannda teori, bölgesel inovasyon sistem ve stratejileri, Dünya’da ve AB’de Bölgesel !novasyon Merkezleri uygulamalar, Türkiye’de bölgesel ino-vasyon merkezleri olu#turulabilecek bölge ve sektörlerin belir-lenmesi ve Türkiye için bir Bölgesel !novasyon Merkezleri mo-delinin olu#turulmas hususlarn içeren “Bölgesel !novasyon Merkezleri Raporu” hazrlanm#tr.

Aralk 2008

#irin Elçi, Technopolis Group Direktörü"hsan Karatayl, Technopolis Group UzmanSelçuk Karaata, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu Direktör Yardmcs

Technopolis Group

"novasyon ve ara!trma stratejileri ve politikalarn geli!tirme, uygulama ve de$er-lendirme konularnda lider ara!trma ve dan!manlk kurulu!u olarak Technopolis Group, bölgesel, ulusal ve küresel düzeyde mükemmelli$i arayan kurulu!lara destek sa$lamaktadr. Birlikte çal!t$ kurulu!larn inovasyon için do$ru ortam olu!turma-larna ve stratejilerini güçlü program ve eylemlere dönü!türmelerine sa$lad$ yar-dmla, inovasyona yatrm yaplmasna ve ekonomik kazamnlarn ba!arl büyüme hamlelerine dönü!türmesine ön ayak olmaktadr.

1989 ylnda "ngiltere’de kurulan Technopolis Group’un, Amsterdam, Ankara, Brigh-ton, Brüksel, Paris, Stokholm ve Viyana’daki ofislerinde ve Talin’deki temsilcili$inde 80’den fazla çal!an ve 100’ün üzerinde asosiye dan!man bulunmaktadr. Bunlara ek olarak, 35’in üzerinde farkl ülkede yürüttü$ü projelerle, sektörel, bölgesel, ulusal ve uluslararas düzeyde çok geni! bir deneyimi bünyesinde barndrmaktadr.

PROJE EK‹B‹

"irin Elçi

Technopolis Group Türkiye’nin Kurucusu ve Direktörü #irin Elçi, onüç yl a!-kn bir süredir inovasyon ve inovasyon stratejileri konusunda çal!makta, yurtiçin-de ve d!nda çe!itli kurulu!lara dan!manlk yapmaktadr. Yüksek lisans derecesini Orta Do$u Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Politika Çal!malar Program’ndan “Türk Sanayinde "novasyon Yönetimi” konulu teziyle alan Elçi, ayn zamanda, Ame-rikan Yönetim ve "! "daresi Enstitüsü’nden dereceye sahip. Technopolis’i kurmadan önce çe!itli yerli ve yabanc kurulu!larda görev alm!; yakla!k sekiz yl Türkiye Teknoloji Geli!tirme Vakf’nda yönetici olarak çal!m!tr. Son dönemde yöneticili$i yapt$ projelerden bazlar arasnda, ‘kamu sektöründe inovasyon kültürü ve yöne-tim sistemlerinin kurulmas’ projesi ve bu kapsamda Maliye Bakanl$’nda gerçekle!-tirilen çal!ma; Mersin, Antalya, "zmir bölgesel inovasyon projeleri; TÜS"AD liderli-$inde Türkiye’nin sekiz bölgesinde gerçekle!tirilen sektörel inovasyon a$lar projesi; yeni nesillerde inovasyon kültürünün olu!turulmas için gerçekle!tirilen bir dizi proje (örn. TED ve TED Ankara Koleji’ne sa$lanan e$itim ve dan!manlk hizmeti) yer al-maktadr. #irin Elçi, ayn zamanda, Avrupa Komisyonu’nun ‘INNO-Policy Trenchart’ ve ERAWATCH giri!imlerinde ülkemizi temsil etmektedir. Bu kapsamda Türkiye’nin inovasyon politikalar ve uygulamalarna ili!kin de$erlendirmelerini içeren yllk ra-porlar Avrupa Komisyonu tarafndan yaynlanmaktadr.

Uzun süredir aktif !ekilde ülkemizde inovasyonu gündeme ta!mak, bu konuda farkndalk yaratmak ve inovasyon kültürünün olu!umuna katk sa$lamak için çal!-maktadr. Bu çabalarnn en önemli admn, yöneticisi oldu$u “Eski Köye Yeni Adet Getirin!” adl proje kapsamnda Milli E$itim Bakanl$ Talim ve Terbiye Kurulu ile yapt$ çal!malarla inovasyonun milli e$itim müfredatna entegre edilmesi olu!tur-maktadr. Yurtiçi ve d!nda inovasyon konusunda konu!mac olarak katld$ çok sayda konferans, seminer, TV ve radyo program; yaynlanm! gazete ve dergi röpor-

ÖZGEÇM‹fiLER

tajlar ve kö!e yazlar (TBV Bilgi Ça$, BT Haber, "novasyon Forumu) bulunmaktadr. Bir yl içinde 30 binin üzerinde okuyucu kitlesine ula!an ‘"novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar’ adl kitabn yazar; "novasyon Derne$i Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Sekreteri, International Association for Management of Technology (IAMOT), International Society for Professional Innovation Management (ISPIM), TÜS"AD-Sa-banc Üniversitesi Rekabet Forumu tarafndan koordine edilen Ulusal "novasyon Gi-ri!imi çal!ma grubu üyesi ve International Network of SMEs (INSME) kaytl uzma-ndr.

!hsan Karatayl

"novasyon sistemleri ve stratejisi konusunda yakla!k on yllk deneyime sahiptir. Lisans derecesini Orta Do$u Teknik Üniversitesi Makina Mühendisli$i Bölümü’nden alan Karatayl, sanayi kurulu!larnn inovasyon ve Ar-Ge faaliyetlerine destek sa$la-yan Türkiye Teknoloji Geli!tirme Vakf’nda firmalarn teknolojik inovasyon projeleri konusunda çal!m!tr. Daha sonra TEMSA’da çal!maya ba!layan Karatayl, inovas-yon kültürünün firma bünyesinde yaygnla!trlmas ve inovasyon sisteminin kurul-masnda görev alm!tr. Bu dönemde ayn zamanda Sabanc Holding "novasyon Ça-l!ma grubunda da aktif olarak çal!an Karatayl, Technopolis Group’da, yurtiçinde ve d!nda inovasyona dayal rekabet gücü ve kalknma projelerinde görev almakta, inovasyon e$itim ve dan!manlklar vermektedir. Ayrca, ülkemizde inovasyon far-kndal$nn yaratlmas konusunda da önemli projelere imza atm!tr.

2005-2006 yllar arasnda tasarlaycs ve yöneticisi oldu$u ‘Eski Köye Yeni Adet Getirin!’ adl projenin tasarlanmasnda, yönetilmesinde ve uygulanmasnda önemli katklar sa$lam!tr. Bu kapsamdaki çal!malarna "novasyon Derne$i Genel Sekreter Yardmcs olarak devam etmektedir.

Selçuk Karaata

Yldz Teknik Üniversitesi Makina Mühendisli$i e$itiminin ardndan ilk lisansüstü çal!mas için "stanbul Üniversitesi "!letme "ktisad Enstitüsü’nde Genel "!letme prog-ramna katld. New York Üniversitesi'nde finans piyasalarna ili!kin katld$ sertifi-

ka programnn ardndan, European Society for Science and Technology program bünyesinde "stanbul Teknik Üniversitesi ve "sveç Linköping Üniversitelerinde Bilim, Teknoloji ve Toplum konulu yüksek lisans programn tamamlad.

1991 - 2005 yllar arasnda Yap ve Kredi Bankas A.#.'de Kurumsal Pazarlama ve Genel Sekreterlik'te görev yapt. Bu arada Avrupa Birli$i Ksa Dönem Uzman olarak Avrupa Birli$i "! Geli!tirme Program için KOB" Eylem Plan adl çal!mann iki yaza-rndan biri olarak görev yapt. Yap Kredi'de Genel Müdür Ofisi’nde Bölüm Yönet-meni görevinin ardndan 01.09.2005 itibariyle TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu'nda göreve ba!lad.

Ulusal "novasyon Giri!imi Proje Koordinatörlü$ü ve Direktör Yardmcl$ görevle-rini üstlenen Karaata’nn ilgi alanlar; yenilik-inovasyon, KOB"'ler, endüstriyel dina-mikler, yenilenebilir enerji kaynaklar olarak saylabilir.

YÖNET!C! ÖZET! ................................................................................................ 13

BÖLÜM 1

1. TÜS!AD-TÜRKONFED-REF-U!G T-B!M BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES! ................................................................................... 23

1.1 T-B"M Projesinde Kullanlan "novasyon Tanm ........................................................... 25

BÖLÜM 2

2. T-B!M PROJES!’N!N ODA#I: BÖLGESEL !NOVASYON S!STEMLER! ............. 35

2.1. "novasyonda Sistem Yakla!m ve Bölgesel "novasyon Sistemleri ............................. 35

2.2. Bölgesel "novasyon Stratejileri ...................................................................................... 48

2.3. Bölgelerin "novasyon Performansn Belirleyen Ana Faktörler ................................... 52

2.4. Bölgesel "novasyon Sisteminin Aktörleri için Dört Senaryo ........................................ 55

BÖLÜM 3

3. T-B!M !Ç!N DÜNYA ÖRNEKLER!: B!M TANIM VE MODELLER! .................... 65

3.1. Fransa Örnekleri: Rekabetçi Sanayi Kümelenmeleri ve "novasyon ve Teknoloji Transferi

Bölgesel Merkezleri (CRITT) ................................................................................................ 81

3.2. ABD Örne$i ................................................................................................................... 87

3.3. Almanya Örne$i ............................................................................................................. 89

3.4. Güney Kore Örne$i ....................................................................................................... 91

3.5. Brezilya Örne$i .............................................................................................................. 92

3.6. "talya Örne$i: CITER, SPRINT ve FIC .......................................................................... 94

3.7. T-B"M Bölgesel "novasyon Merkezleri için Ba!ar Kriterleri........................................ 97

3.8. Bölgesel "novasyon Merkezi "yi Uygulama Örne$i Analizi: Snowpolis .................... 100

3.8.1. Proje tanm ........................................................................................................ 100

3.8.2. Uygulama (tasarm, planlama, yönetim, izleme-de$erlendirme) .................... 100

3.8.3. Sürdürülebilirlik ................................................................................................. 102

!Ç!NDEK!LER

BÖLÜM 4

4. T-B!M BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! YAPISAL MODEL! ............... 107

4.1. Vizyon, Misyon ve Amaçlar ......................................................................................... 107

4.2. Ksa, Orta ve Uzun Vadeli Hedefler ........................................................................... 108

4.3. Hizmetler ...................................................................................................................... 110

4.4. Kurumsal Statü ............................................................................................................. 115

4.5. Yönetim Yaps ............................................................................................................ 118

4.6. Finansal Projeksiyonlar ................................................................................................ 124

4.7. Merkezler için Belirlenen Bölgeler ve Sektörler ........................................................ 126

BÖLÜM 5

5. ÖNER!LER ..................................................................................................... 131

EKLER

EK 1. T-B!M BÖLGESEL ÇALI"TAY RAPORLARI .............................................. 137

EK 2. !KT!SAD! !"LETMELERE !L!"K!N MEVZUAT ......................................... 177

EK 3. BA#I" VE SPONSORLUKLA !LG!L! HUKUK MÜ"AV!R! GÖRÜ" YAZISI ........................................................................................................... 184

EK 4. ARA"TIRMA VE GEL!"T!RME FAAL!YETLER!N!N DESTEKLENMES!

HAKKINDA KANUN ...................................................................................... 198

KAYNAKLAR ..................................................................................................... 205

YÖNET‹C‹ ÖZET‹

13

YÖNET!C! ÖZET!

Türk Sanayicileri ve "!adamlar Derne$i (TÜS"AD), Türk Giri!im ve "! Dünyas Kon-federasyonu (TÜRKONFED), TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), ve Ulusal "novasyon Giri!imi (U"G) tarafndan ba!latlan ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Ara!trma Kurumu (TÜB"TAK) tarafndan desteklenen "Bölgesel "novasyon Merkezleri" (T-B"M) projesi, Türkiye’de sektörel odakl çal!acak bölgesel inovasyon merkezleri-nin kurulmasn amaçlamaktadr. Bölgesel inovasyon merkezleri, TÜRKONFED’e ba$l federasyonlarn koordinasyonunda, Türkiye’nin yedi bölgesinde kurulacaktr. Merkez-lerin, faaliyet gösterecekleri bölgelerde sektörel odakl inovasyon arabirimleri olarak çal!malar hedeflenmektedir. Böylelikle, bölgesel kalknmada inovasyonu önemli bir araç olarak kullanan yaplar hayata geçirilecektir.

"novasyon, ilk defa ekonomist ve politika bilimcisi Joseph Schumpeter tarafndan “kalknmann itici gücü” olarak tanmlanm!tr. Schumpeter 1911’de yazd$ kitabnda, giri!imcilerin inovasyoncu rolleriyle pazarda dengeyi bozduklarnn ve ekonomide sü-rekli dinamizm yarattklarnn altn çizer. T-B"M projesi kapsamnda kullanlan inovas-yon tanm, uluslararas kabul gören bir kaynak olan OECD ile Avrupa Komisyonu’nun birlikte yaynlad$ Oslo Klavuzu’ndan alnm!tr. Buna göre, “!novasyon, yeni veya önemli ölçüde de"i#tirilmi# ürün (mal ya da hizmet), veya sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da i# uygulamalarnda, i#yeri organizasyonunda veya d# ili#kilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasdr.”

"novasyon sayesinde kârll$n artrmay ve rekabet gücünü sürdürülebilir klma-y hedefleyen i!letmelerin faaliyet gösterdikleri ortamn özellikleri ve bu i!letmelere sa$lanan imkanlarn niteli$i inovasyon performanslarn do$rudan etkiler. Hiçbir i!let-me inovasyonu izole bir ortamda gerçekle!tirmez. Rakipler de dahil olmak üzere d! kurumlarla i!birli$i halinde ba!latlan ve yürütülen inovasyon faaliyetleri, ara!trma, geli!tirme ve pazara giri! maliyetlerinin dü!ü!ü sayesinde risklerin azaltlmas, ölçek ekonomisinin sa$lanmas, inovasyon sürecinin ksaltlmas gibi çok çe!itli avantaj be-raberinde getirir. Bölgesel düzeyde gerçekle!en inovasyon i!birliklerinin önemini ve sonucunu, inovasyona dayal bölgesel kalknma modellerinin çk! noktas olan Silikon Vadisi için yaplm! !u tespitte bulmak mümkündür: “[Bölgedeki] Rekabet, sürekli ino-vasyon yapma ihtiyacn do"urdu; sürekli inovasyon ise firmalar arasnda i#birli"ini zorunlu hale getirdi.” 1

1 Saxenian, A. L. (1994) Regional Advantage: Culture and Competition in Silicon Valley and Route 128

14

"!letmelerin faaliyet gösterdikleri bölgede inovasyonda i!birli$i yapma potansiyeline sahip olan kurulu!larn ve inovasyon sürecini destekleyici iklim ve hizmetlerin varl$ önemlidir. Bu da ‘Bölgesel "novasyon Sistemi’ olarak adlandrlan ve bir bölgedeki i!letmeler, üniversiteler ve e$itim kurumlar, ara!trma kurulu!lar, kamu kurumlar, finansman kurulu!lar, arac kurulu!lar (inovasyon ve i! destek merkezleri, teknoloji transfer ofisleri, vb.), sivil toplum kurulu!lar, inovasyon ve teknoloji altyapsn des-tekleyen kurulu!lar (teknoparklar, kuluçka merkezleri, vb.) gibi çok çe!itli aktörün ve bunlar arasndaki etkile!imin olu!turdu$u bir ortam olarak tanmlanan yapnn varl$n ve etkin çal!masn gerektirir. T-B"M-Bölgesel "novasyon Merkezleri, bu yaplardaki aktörlerin birbirleriyle etkin !ekilde i!birli$i gerçekle!tirmelerini ve sürekli ileti!im ha-linde olmalarn sa$layan; bölgesel inovasyon sisteminin yapta!lar olan i!letmelerin ihtiyaçlarna göre !ekillenmi! hizmetler sunan birer arac kurum rolü üstleneceklerdir.

Bölge için stratejik sektörler özelinde odaklanacak olan merkezler, yukarda özetle-nen rolleriyle inovatif kümelenmelerin tetikleyicisi ve koordinasyon birimleri olarak da dü!ünülebilir. Kümelenme kavram konusunda önemli çal!malara imza atan Michael Porter’n ortaya koydu$u !ekilde, inovasyonla gelen rekabet avantaj, kümelenmeler temeline oturan bölgesel ve yerel inovasyon sistemlerinden kaynaklanmaktadr. Porter, kümeyi belli bir alanda birbiriyle ba$lantl !irketler ve kurumlarn olu!turdu$u co$rafi yo$unluk olarak tanmlar. Küme, birbiriyle ba$lantl sanayileri ve rekabet için gerekli di$er kurulu!lar kapsar. Örne$in, parça, makine ve hizmet gibi belli alanlarda uzman-la!m! girdi tedarikçilerini ve yine alannda uzmanla!m! altyap sa$layclarn içerir. Genellikle, birbirlerini tamamlayan ürünlerin üreticileri, mü!terileri ve da$tm kanalla-rndan beceri, teknoloji ve ortak girdi bakmndan ili!kili sanayilerde faaliyet gösteren !irketlere kadar uzar. Ayrca kümelerin ço$u, uzmanla!m! e$itim, ö$renim, enformas-yon, ara!trma ve teknik destek gibi hizmetler sa$layan devlet kurumlarn; üniversiteler, standart belirleyici kurulu!lar, dü!ünce kurulu!lar, mesleki e$itim sa$layc kurulu!lar ve sivil toplum kurulu!lar gibi farkl yaplar da bünyesinde barndrr. T-B"M-Bölgesel "novasyon Merkezleri, birer inovatif kümelenmeye do$ru evrilecek !ekilde, bölgesel payda!larn katlm ile kurulacak ve geli!ecektir.

T-B"M merkezleri için geli!tirilen model, dünyadaki benzer yaplanmalara ili!kin en iyi uygulama örneklerinden ve bölgesel çal!taylarda edinilen bilgi ve deneyimden ha-reketle olu!turulmu!tur. Merkezlerin vizyonu, ‘bulunduklar bölgelerin kalknmasna katkda bulunmak üzere bölge için kritik sektörlerin inovasyona dayal sürdürülebilir

15

rekabet gücü kazanmasn mümkün klacak lider kurumlar olmak’ olarak tanmlan-m!tr. Misyonlar ise, odaklandklar sektörlerde faaliyet gösteren firmalarn küresel düzeyde rekabet gücüne sahip; daha hzl ve sa"lkl büyüyen, daha çok de"er ve daha fazla istihdam yaratan firmalara dönü#melerini sa"lamak için inovasyona dayal ih-tiyaçlarn kar#lamak ve inovasyon için i#birliklerini olu#turmaktr.

Bu vizyon ve misyon do$rultusunda, T-B"M merkezlerinin temel amac, bölgede odaklanlan sektörlerin küresel düzeyde rekabet edebilir hale gelmesi için inovasyona ili!kin frsatlar yaratmak ve bu amaçla bölgedeki inovasyon potansiyelini harekete ge-çirmektir. Bu çerçevede belirlenen özel amaçlar !unlardr:

• Odaklanlan sektörlerdeki tüm bölgesel payda!lar (büyük firmalar, KOB"’ler, üni-versiteler, ara!trma merkezleri, kamu kurumlar, sivil toplum kurulu!lar) sektörün inovasyon performansnn artmas için i!birli$i yapma konusunda cesaretlendirmek ve yönlendirmek,

• Odaklanlan sektörlerdeki firmalarn inovasyon yapma yetene$ini artrmak, sektör-de inovasyona dayal yeni firmalarn kurulmasn sa$lamak,

• Odaklanlan sektörlerin inovasyon faaliyetlerinin etkinli$ini artrmak için gerekli altyap ve imkanlarn olu!masn ve mevcut ve kurulacak olan altyaplarn etkin kullanlmasn sa$lamak.

T-B"M merkezlerinin sa$layacaklar hizmet ve faaliyetler, a!a$da görülen dört ana ba!lk altnda toplanm!tr. Bunlarn d!nda, merkezlerin vizyon, misyon ve amaçlary-la uygun olmas kaydyla, bölgeye ve sektöre özel olarak ihtiyaç duyulacak hizmetlerin sunulmas da söz konusu olabilecektir. Merkezler, bu hizmetlerin bir ksmn do$rudan kendileri sunabilecekleri gibi, bir ksmn alannda uzman kurulu!larla i!birli$i halinde gerçekle!tirebileceklerdir.

1. "novasyon farkndal$ yaratma faaliyeti2. "novasyona ili!kin veri ve bilgi toplama ve yayma hizmeti 3. "novasyon e$itim ve dan!manlk hizmetleri 4. "novasyon ortaklklar olu!turma hizmeti

T-B"M merkezlerinin kurumsal statüsüyle ilgili alternatifler önerilirken, a!a$daki te-mel gereklilikler göz önünde bulundurulmu!tur:

16

1. Merkezlerin, finansal destek için TÜB"TAK’n ‘Bilimsel ve Teknolojik "!birli$i A$lar ve Platformlar Kurma Giri!imi Projeleri Destekleme Program’ ("#BAP) programna ba!vurmalar öngörülmektedir.

2. Merkezlerin ba!arsn belirleyecek iki temel unsur, bölgesel ve sektörel sahiplen-me ve sürdürülebilirliktir. Sahiplenme, sürdürülebilirli$in ana belirleyicilerindendir. Bölgesel ve sektörel sahiplenme, bölgedeki tüm ilgili payda!larn merkezlerin ku-rulmalarnda ve faaliyet göstermelerinde aktif rol oynamalarn gerekli klarken, sür-dürülebilirlik için profesyonel ve adanm! bir yönetim kadrosu, kurumsal yöneti!im ilkelerini gözetme, uzun dönemli finansman kaynaklarnn yaratlmas ve korunma-s gibi konular ön plana çkmaktadr. Bu da !irketle!me ihtiyacn beraberinde getir-mektedir. Dünyadaki farkl uygulamalar da benzer yaplarn bir !irket çats altnda faaliyet gösterdi$i takdirde arzu edilen ba!ary yakalad$n göstermektedir.

3. Merkezlerin etkinli$ini sa$lamak için yönetim ve maliyet etkinli$i ön planda tutul-maldr.

4. Merkezlerin etkinli$inde di$er bir belirleyici unsur, idari ve bürokratik yüklerin az-l$ olacaktr.

5. Kamusal bir misyonla kurulacak ve çal!acak olan bu merkezlerin, "#BAP programnn yan sra, mümkün oldu$u ölçüde mevcut olan ve yakn zamanda yürürlü$e girmesi planlanan kamu inovasyon desteklerinden yararlanmas büyük önem ta!maktadr.

Yukarda sralanan temel gerekliliklerden hareketle, merkezlerin bir !irket çats altn-da yaplanmalar kaçnlmaz bir gereklilik olarak kendini göstermektedir. Bulunduklar bölgelerin sosyo-ekonomik kalknmasna hizmet etmek amacyla kurulacak bu !irketler, kâr amac gütmeyen yaplar olarak faaliyet göstereceklerdir. Maliyet ve yönetim etkin-lik konular göz önüne alnd$nda, bir bölgede seçilen sektörlerin herbiri için ayr ayr !irketler kurulmas yerine, her bir sektörel merkezin, altnda birer yönetim birimi olarak yaplanaca$ tek bir !irket kurulmas (bölgesel inovasyon merkezi yönetim #irketi) öne-rilmektedir. Bir bölge için belirlenmi! ayr sektörler için hizmet verecek merkezler, ayn !irketin kurumsal !emsiyesi altnda faaliyet göstermek üzere bölgedeki farkl illerde ya-plandrlabilecektir. Merkezlerin tek bir !irketin altnda farkl sektörel birimler !eklinde olu!turulmasyla kurulacak yap, merkezlerin faaliyetleri arasnda öngörülen uluslararas a$lara entegrasyon konusunda da avantajlar sa$layacaktr. Özellikle Avrupa Birli$i’nin ‘"! ve "novasyon Merkezleri’ ve ‘Avrupa’nn "novasyon Yapan Bölgeleri’ a$larna kabulde ve Avrupa Birli$i ve ulusal fonlara ba!vurmada da bu avantajdan yararlanlmas müm-kün olacaktr.

17

T-B"M merkezlerinin ba!ars, yönetim !irketi yönetici ve çal!anlarnn ve merkez koordinatörlerinin bilgi, deneyim, yetkinlik ve ki!ilik özellikleriyle do$rudan ili!kilidir. Merkezlerin, ilgili payda!lar tarafndan olu!turulacak bir Yönetim Kurulu’na kar! so-rumlu, profesyonel tam zamanl ekiplerce yönetilmesi öngörülmektedir.

TÜRKONFED federasyonlar tarafndan organize edilen ve bölgesel payda!larn kat-lmyla Kasm 2007-Ocak 2008 tarihleri arasnda gerçekle!tirilen bölgesel çal!taylarda, ilk a!amada kurulmas planlanan T-B"M merkezleri için tespit edilen sektörler a!a$da-ki tabloda gösterilmektedir. Bölge özelinde federasyonlar tarafndan gerçekle!tirilecek çal!malarla sa$lanacak katlm ve payda! deste$ine ba$l olarak, seçilen sektörlerin tamamnda veya bir ksmnda merkez kurma çal!malar ba!latlacaktr. Bununla birlik-te, önerilen model çerçevesinde yaplanma potansiyeli olan yeni merkezler de olu!uma dahil edilecektir.

Örne$in, Marmara ve Kuzey Anadolu Bölgesi için çal!tay toplantsnda süt ve süt hayvancl$ ile tekstil sektörleri olmak üzere, iki sektör ön plana çkm!tr. Bunlardan tekstil sektörü daha sonra yaplan çal!malarda bu olu!um için talep göstermemi!tir. Bununla birlikte, yine yaplan bölgesel toplantlarda DTM tarafndan da yürütülen Ulu-sal Kümelenme Haritasnn Belirlenmesi projesine de uygun olmas nedeniyle, Eski!e-hir-Bilecik-Kütahya bölgesinde seramik alannda yürütülen kümelenme çal!masnn, proje ile paralelli$i nedeniyle tekstil sektörü yerine seramik sektörünün belirlenmesi kararla!trlm!tr. Bu çerçevede, Ulusal Kümelenme Politikas kapsamnda yürütülen çal!amalara da büyük katk sa$lanacaktr.

Bölge Sektörler

Bat Anadolu Elektronik ve yazlm; Tarma dayal teknolojiler;

Eko-teknolojiler

Marmara ve Kuzey Anadolu Süt ve süt hayvancl$; Seramik

Do$u Akdeniz Tarm-gda; Lojistik; Tekstil

Do$u ve Güneydo$u Anadolu Tarm-gda; Do$al ta!; Turizm

Orta Karadeniz Tarm-gda; "n!aat malzemeleri

Do$u Karadeniz Gemi sanayi

"stanbulAmbalaj; Asansör ve yürüyen merdiven; Lojistik;

Kimya/çevre

"ç Anadolu Makine ve alet sanayi; Ya!am bilim ve teknolojileri

18

Bu raporun farkl bölümlerinde yeri geldi$ince de alt çizilen ba!ar faktörlerinden hareketle, T-B"M merkezlerine yönelik öneriler !u !ekilde özetlenmektedir:

• Bölgesel inovasyon, her!eyden önce bölgedeki tüm aktörlerin (özel sektör, üniver-site, kamu, sivil toplum kurulu!lar,...) etkin i!birli$ini ve katlmn gerektirmekte-dir. Bu nedenle tüm payda!larn üzerinde anla!t$, ortak bir hedefe do$ru harekete geçmeyi sa$layacak bir temayla yola çklmal ve mümkün olan en üst düzey sahip-lenme ve en geni! katlmn sa$lanmas için gerekli admlar atlmaldr.

• Olu!turulan temann güncel kalmasn sa$layacak mekanizmalar kurulmal; bu amaçla düzenlenecek periyodik toplantlarla her bir payda!n üstüne dü!en sorum-luluklar ne ölçüde yerine getirdi$i de$erlendirilmeli ve aksayan yönler iyile!tiril-melidir.

• Payda!larn merkez yönetim kurulunda yer alan snrl saydaki temsilciden çok daha fazla ki!i ve kurumdan olu!tu$u unutulmamal; faaliyetler belirlenip gerçek-le!tirilirken tüm payda!larn çkar gözetilmeli; düzenli aralklarla merkez çal!ma-lar açsndan tüm payda!lar bilgilendirilmelidir. Alnacak kritik kararlarda tüm pay-da!larn karar alma sürecine katlmlar sa$lanmaldr.

• Bölgenin, odaklanlacak sektörlerde yurtiçi ve d!nda olumlu ve çekici bir imaja sahip olmasn sa$lama yönünde çal!malarn yürütülmesi sa$lanmaldr. Merkez bu konuda sistemli faaliyetler yürütürken (üretilen ürün ve hizmetler için marka ve kalite prosedürleri olu!turmak gibi), payda!larn ayr ayr çabalaryla ve kar!larna çkan imkanlar bölgenin ve bölgede üretilen ürün ve hizmetlerin inovatif imajn vurgulamak için kullanmalaryla bu konuda ilerleme sa$lanabilir. Ayrca, merkez-lerin payda!lar olmasalar da bölgenin ileri gelen yönetici ve i!adamlar merkez fa-aliyetleri hakknda bilgilendirilmeli ve bölge imajna ve merkez faaliyetlerine katk sa$lamalar yönünde çal!lmaldr.

• Payda!lar arasndaki ileti!im kanallar sürekli açk tutulmal ve çok çe!itli olanaklar-la (web tabanl forumlar, sosyal etkinlikler gibi) desteklenmelidir.

• Yürütülecek tüm faaliyetlerin bölgedeki sektörel i!letmelerin gerçek ihtiyaçlarna cevap verecek !ekilde tasarlanmas ve uygulanmas sa$lanmaldr.

• Merkezin ba!arsnn ve sektör ve bölge olarak arzu edilen hedeflere ula!lmasnn birinci !artnn merkez yönetim ekibinin do$ru ve yetkin ki!ilerden olu!turulmasna ba$l oldu$u unutulmamaldr. Bu nedenle, yönetim birimi olu!turulurken azami

19

hassasiyet gösterilmeli; seçilecek ki!iler, raporun 4. Bölümünde de belirtildi$i gibi, bu görev için gerekli !artlar sa$lamaldr.

• Merkez yönetiminde !effaflk ve hesap verebilirlik kriterlerine dikkat edilmelidir.

• Ortak inovasyon projelerinin hayata geçirilmesi sermayeye eri!imle mümkündür. Bu nedenle, mevcut kaynaklarn tespit edilip eri!im için gerekli admlarn atlmasnn yan sra, olu!turulacak bölgesel ortaklkla, bölge ve sektöre özel giri!im sermayesi fonu ve i! melekleri a$ gibi finansman mekanizmalarnn geli!tirilmesi yönünde de çal!malar yaplmas yararl olacaktr.

• Ba!arl bir merkezi ortaya çkaran süreçlerin de$i!ik dönemlerde tekrarlanmas ve yeni frsatlarn kaçrlmamas, faaliyetlerin etkinli$inin ve merkezin yaratt$ etkinin düzenli olarak ölçülmesi gerekmektedir. Bu do$rultuda daha kurulu! a!amasnda, etkin bir izleme ve de$erlendirme sürecinin olu!turulmas !arttr.

• Merkezlerin, bölgedeki inovasyon alanndaki geli!melere ve talebe ba$l olarak orta veya uzun vadede sektörel odakl inkübasyon faaliyetlerini desteklemeleri ve inovatif kümelenmeye do$ru ilerlerken yeni sektörel !irketlerin kurulmasn özen-dirmeleri yararl olacaktr.

• Bölgesel ve sektörel odakl çal!lrken dünyann geri kalannda olup bitenler ya-kndan izlenmeli ve inovasyon faaliyetlerine fayda sa$layacak geli!meler bölgeye ta!nmaldr. Ayrca, ya!ananan geli!melerden ve de$i!en ihtiyaçlardan hareketle, gerekti$inde merkezlerin odak noktalarn ve hizmetlerini de$i!tirmelerini mümkün klacak esnekli$in bulunmasna özen gösterilmelidir.

• Merkezlerin sektör için tasarlayp uygulanmasn koordine edecekleri projelerin yan sra, kendi kapasitelerini geli!tirecek ve fon imkanlar yaratacak ulusal ve uluslararas projelere ba!vurularn yaplmas da yararl olacaktr.

• Farkl sektörler/bölgelerde yer alan merkezler arasnda i!birliklerinin gerçekle!tiril-mesi ve kurulacak olan tüm merkezlerin ulusal düzeyde süreklili$i sa$lanacak bir a$la birbirine ba$lanmas, sürekli bilgi ve deneyim payla!m ve etkin koordinasyon açsndan önem ta!maktadr.

1B Ö L Ü M

TÜS‹AD-TÜRKONFED-REF-U‹G T-B‹M BÖLGESEL ‹NOVASYON

MERKEZLER‹ PROJES‹

23

1. TÜS!AD-TÜRKONFED-REF-U!G T-B!M BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!

Bu rapor, Türk Sanayicileri ve "!adamlar Derne$i (TÜS"AD), Türk Giri!im ve "! Dün-yas Konfederasyonu (TÜRKONFED), TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulusal "novasyon Giri!imi (U"G) tarafndan ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen ‘T-B"M-Bölgesel "novasyon Merkezleri’ projesi kapsamnda hazrlanm!tr.

Bölgesel inovasyon merkezleri, proje yürütücüsü kurulu!lar tarafndan öngörüldü-$ü !ekilde, TÜRKONFED’e ba$l federasyonlarn koordinasyonunda Türkiye’nin yedi bölgesinde kurulacaktr. Faaliyet gösterecekleri bölgelerde sektörel odakl inovasyon arabirimleri olarak çal!acak olan merkezler, odaklandklar sektörlerdeki i!letmeler, üniversiteler, ara!trma kurulu!lar, kamu kurumlar ve sivil toplum kurulu!lar arasnda olu!turacaklar inovasyon a$ ve sa$layacaklar hizmetler sayesinde sektörel rekabet gücü art!nn ve bölgesel sosyo-ekonomik kalknmann tetikleyicisi olacaklardr.

Ulusal "novasyon Giri!imi tarafndan yaynlanan ""novasyon Çerçeve Raporu"nda da bölgesel inovasyonun önemine dikkat çekilmekte; inovasyon süreçlerinin merkezi destek ve karar süreçlerine katk sa$layacak, bu süreçleri tamamlayp etkinle!tirecek bölgesel sistemler geli!tirilmesi ve inovasyonun ülke çapnda yönetiminde bölgesel ya-planmann öne çkarlmas hususu, ‘2007-2013 Dönemi için "novasyon Yapsnn Ana Unsurlar’ndan birisi olarak ele alnmaktadr.

Bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasnda koordinasyon görevi üstlenen fede-rasyonlar ve federasyonlarn T-B"M projesi ile kapsadklar iller !unlardr:

24

Federasyon T-B!M projesi kapsamndaki iller

Bat Anadolu Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (BAS"FED)

Çanakkale, Balkesir, Kütahya, Manisa, "zmir, U!ak, Afyon, Denizli, Aydn, Isparta, Burdur, Mu$la, Antalya

Marmara ve Kuzey Anadolu Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (MAKS"FED)

Artvin, Bartn, Bilecik, Bolu, Bursa, Çankr, Düzce, Edirne, Eski!ehir, Giresun, Gümü!hane, "stanbul, Karabük, Kastamonu, Krklareli, Kocae-li, Ordu, Rize, Sakarya, Sinop, Tekirda$, Trab-zon, Zonguldak, Yalova

Do$u Akdeniz Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (DAS"FED)

Adana, Adyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmara!, Kilis, Mersin, Osmaniye

Do$u ve Güneydo$u Anadolu Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (DOGÜNS"FED)

Diyarbakr, #anlurfa, Mardin, Batman, #rnak, Siirt, Van, Mu!, Bitlis, Hakkari, Erzurum, Erzincan, Bayburt, A$r, Kars, I$dr, Ardahan, Malatya, Elaz$, Bingöl, Tunceli

"ç Anadolu Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu ("ÇAS"FED)

Ankara, Karaman, Nev!ehir, Sivas, Konya, Kay-seri, Ni$de, Aksaray, Kr!ehir, Yozgat, Krkkale

Orta Karadeniz Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (OKAS"FED)

Samsun, Tokat, Çorum, Amasya

Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED) "stanbul

Ambalaj Dernekleri Federasyonu (ADF) "stanbul

Bölgesel inovasyon merkezlerin kurulmas yolundaki ilk adm, her bölge için odak-lanlacak sektörlerin, sektörlerin alt-alanlarnn, merkezlerce sa$lanacak hizmetlerin ve olas merkez payda!larnn belirlenmesi amacyla Kasm 2007-Ocak 2008 tarihleri ara-snda sekiz federasyon bünyesinde gerçekle!tirilen çal!taylarla atlm!tr.

Bu rapor, kurulacak merkezlerin mevcut ve potansiyel payda!larna konuyla ilgili teorik ve pratik bilgi sunmak, dünyadaki benzer uygulamalardan ve farkl ülkelerde bugüne kadar konuyla ilgili edinilmi! olan deneyimlerden esinlenmelerini sa$lamak ve böylelikle Türkiye’deki olu!umda en iyi uygulama prensiplerini benimsemelerine reh-berlik yapmak amacyla hazrlanm!tr.

Raporun ilk bölümü, tüm T-B"M merkezlerinin odak noktasn olu!turacak olan ino-vasyon konusunda ortak bir anlay! sa$lamak amacyla inovasyon kavram, tanm ve

25

türlerine ayrlm!tr. "kinci bölümde, bölgesel inovasyon konusundaki teori ve uygula-malara yer verilmi!tir. Dünyann farkl bölgelerindeki bölgesel inovasyon merkezlerine ili!kin örnekler, bu örnekleri ba!arl veya ba!arsz klan nedenlerle ilgili bilgi, üçüncü bölümde yer almaktadr. Bu bölüm, ayn zamanda, dünyadan bir en iyi uygulama örne-$inin detayl analizini içermektedir.

Di$er ülkelerdeki benzer yaplanmalara ili!kin en iyi uygulama örneklerinden ve böl-gesel çal!taylarda edinilen bilgi ve deneyimden hareketle olu!turulan ve Türkiye’deki bölgesel inovasyon merkezleri için önerilen model ise dördüncü bölümde sunulmu!-tur. Raporun son bölümü, bölgesel inovasyon merkezlerine yönelik önerilerden olu!-maktadr.

1.1. T-B!M Projesinde Kullanlan !novasyon Tanm

Latince ‘innovatus’tan türemi! bir sözcük olan inovasyon, kökeni itibariyle “toplum-sal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanlmaya ba!lanmas” anlamna gelir. Webster, inovasyonu ‘yeni ve farkl bir sonuç’ olarak tanmlar. Bugün, teknik bir terim olarak dilimize ve dünya dillerine yerle!en inovasyon, sözlük anlamnda da vurgulan-d$ gibi, yenili$in kendisinden çok sonucunu; farklla!trma ve de$i!tirmeye ba$l eko-nomik ve toplumsal bir süreci ifade eder.

"novasyon, ilk defa ekonomist ve politika bilimcisi Joseph Schumpeter tarafndan “kal-knmann itici gücü” olarak tanmlanm!tr. 1911’de yazd$ ve 1934 ylnda "ngilizce’ye çevrilen kitabnda Schumpeter, inovasyonu mü!terilerin henüz bilmedi$i bir ürünün veya varolan bir ürünün yeni bir niteli$inin pazara sürülmesi; yeni bir üretim yönte-minin uygulanmaya ba!lanmas; yeni bir pazarn açlmas; hammaddelerin veya yar mamüllerin tedari$i konusunda yeni bir kayna$n bulunmas; bir sanayinin yeni orga-nizasyona sahip olmas olarak tanmlar, ve giri!imcilerin inovasyoncu rolleriyle pazarda dengeyi bozduklarnn ve ekonomide sürekli dinamizm yarattklarnn altn çizer.2

Peter F. Drucker, inovasyonu “yeni, geli!ken yetenekler veya artan kullan!llkla donatlma süreci” olarak tanmlar. Ona göre inovasyon, pazara yönelik olmaldr; e$er ürüne yönelik olarak kalrsa yaratmas gereken faydalar ortaya koyamayan bir “tekno-

2 Schumpeter, J. (1934), The Theory of Economic Development

26

lojik mucize”den öteye gidemez.3 Drucker, inovasyonu giri!imcilerin özel arac olarak nitelendirir; giri!imciler bu araç sayesinde farkl bir i! veya farkl bir hizmet için de$i!im frsatn kullanrlar. Giri!imci olmay ö$renen i!letmeler ve toplumlar da zenginle!ir. “[inovasyon] Bir disiplin olarak sunulma, ö$renilme ve uygulanma özelli$ine sahiptir.”4 Drucker’a göre bir yöneticinin dü!ebilece$i en büyük tuzaklardan birisi inovasyon-la (innovation) yenili$in (novelty) birbiriyle kar!trlmasdr. “"novasyon”, der Drucker, “yenilikten farkl olarak, de"er yaratr.”5

"novasyon en geni! anlamyla, bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya dönü!türül-mesidir.6

"novasyonun ve türlerinin tanmna yönelik çok sayda kaynak bulunmaktadr. Bura-da, uluslararas kabul gören en uygun kaynak olarak OECD ile Avrupa Komisyonu’nun birlikte yaynlad$ Oslo Klavuzu temel alnm!tr.7 Oslo Klavuzu’nda inovasyon !u !ekilde tanmlanr:

“"novasyon, yeni veya önemli ölçüde de$i!tirilmi! ürün (mal ya da hizmet), veya sü-recin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da i! uygulamalarnda, i!yeri organizasyonun-da veya d! ili!kilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasdr.”

Klavuza göre, inovasyonu dört tür altnda snflandrmak mümkündür8:

1. Ürün inovasyonu, yeni veya özellikleri ya da kullanm amaçlar açsndan önemli ölçüde geli!tirilmi!/iyile!tirilmi! bir mal veya hizmetin pazara sunulmasdr. Bu, tek-nik özelliklerde, parçalarda ve malzemelerde, yerle!ik yazlmda, kullanm kolayl-$nda veya di$er i!levsel özelliklerde önemli iyile!tirmeleri/geli!tirmeleri içerir.

2. Süreç inovasyonu, yeni veya önemli ölçüde geli!tirilmi!/iyile!tirilmi! üretim ya da da$tm yöntemininin uygulanmasdr. Bu, tekniklerde, ekipmanda ve/veya yaz-lmda önemli de$i!iklikleri içerir.

3 Drucker P. F. (1974), Management. Tasks, Responsibilities, Practices

4 Drucker, P. F. (1985), Innovation and Entrepreneurship

5 Drucker, P.F. (1999), Management Challenges for the 21st Century

6 Elçi, #. (2006), "novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

7 Oslo Manual (2005), OECD and European Commission

8 "novasyon ve türleriyle ilgili detay ve Türkiye’den ve dünyadan örnekler için bkz. Elçi, #. (2006), "novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

27

3. Pazarlama inovasyonu, ürün tasarmnda veya paketinde, ürün yerle!tirmede, ürün promosyonunda ya da fiyatlandrmasnda önemli de$i!iklikler içeren yeni bir pazarlama yönteminin uygulanmasdr.

4. Organizasyonel inovasyon, firmann i! uygulamalarnda, i!yeri organizasyonun-da veya d! ili!kilerinde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasdr.

Organizasyonel inovasyon ve pazarlama inovasyonu, ‘teknolojik olmayan inovasyon’ snfna girer ve en az teknolojik inovasyon kadar önemlidir. Örne$in, ara!trma-geli!tirme (Ar-Ge) çal!malarnn sonuçlarn kullanarak teknolojik inovasyon yapan bir firmann pazarlama inovasyonu yapmamas durumunda geli!tirdi$i ürünle yeterli ticari ba!ary yakalamas mümkün de$ildir. Rekabet gücü açsndan büyük öneme sahip “imaj ve ün” de pazarlama inovasyonunun gücüyle kendini gösterir.

Teknolojik olmayan inovasyon, yeni ve daha etkin i! yap! yöntemlerinin uygulan-masn (organizasyonel inovasyon) ve geli!tirilen ürün veya hizmetin daha fazla mü!teri çekecek !ekilde tasarlanmasn ve pazarlanmasn (pazarlama inovasyonu) gerektirdi-$inden firmalarn pazar paylarn artrmalarn ve yeni pazarlara girmelerini sa$lar. Bu da hem firmalar, hem de ülkeler için artan rekabet gücü ve büyüme demektir. Firmalar için inovasyon, verimlili$i ve kârll$ artrd$ndan, yeni pazarlara girilmesini ve mevcut pazarn büyütülmesini sa$lad$ndan çok önemli bir rekabet aracdr. Verimli, kârl ve rekabet gücü yüksek firmalarn faaliyet gösterdi$i ekonomiler kalknr, geli!ir ve küresel ölçekte rekabet avantaj kazanr. Dolaysyla, ülkeler için inovasyon, istihdam art!n, sürdürülebilir büyümeyi, toplumsal refah ve ya!am kalitesini garantileyen en önemli faktördür.9

Özellikle bölgesel inovasyon yakla!m etrafnda !ekillenmi! olan bu raporda, konuy-la olan ili!kisi ve öneminden dolay, “toplumsal inovasyon” ve “eko-inovasyon” kavram-larna da burada yer vermekte yarar bulunmaktadr. Toplumsal inovasyon, inovasyonun sadece ekonomik bir sistem olmad$; ayn zamanda e!itsizlikleri ortadan kaldran, istihdam yaratan ve çevrenin korumasna katkda bulunan toplumsal bir sistem oldu$u gerçe$inden hareketle ön plana çkmaktadr. Toplumsal inovasyon, toplumun tüm ke-simlerine fayda sa$layacak yenilik, de$i!iklik ve iyile!tirme faaliyetlerinin geli!tirilmesi-ni ve uygulanmasn ifade eder.

9 Elçi, #. (2006), "novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

28

Eko-inovasyon, insan ihtiyaçlarn kar!lamak ve do$al kaynaklarn birim çkt ba!na minimum kullanmyla ve zehirli maddelerin en dü!ük oranda salnmyla herkes için daha yüksek bir ya!am kalitesi sunmak üzere tasarlanan ürünler, hizmetler, sistemler ve süreçlerin geli!tirilmesidir.10

"novasyon, içerdi$i farkll$n, yenili$in ve de$i!ikli$in büyüklü$üne göre de ‘radikal’ veya ‘artmsal’ olmak üzere ikiye ayrlr. "novasyon, radikal fikirler sonucu daha önce denenmemi! ürün, hizmet veya yöntemlerin geli!tirildi$i büyük atlmlarla olu!uyorsa ‘radikal inovasyon’; adm adm yaplan, bir dizi geli!tirme ve iyile!tirme faaliyetini içeren çal!malarnn sonucu olarak ortaya çkyorsa ‘artmsal inovasyon’ olarak adlandrlr. Radikal inovasyonla mü!terilerin davran!larnda önemli de$i!ikliklere yol açan büyük ölçüde de$i!mi! ürünler ve/veya tamamen yeni ürün, hizmet ve yöntemler geli!tirilir ve pazara sunulur. Bunun d!nda kalan inovasyonlar artmsal inovasyon olarak de$er-lendirilir.

"novasyonla icat birbirinden farkl kavramlardr. "cat, yenilik boyutu olan bir fikrin ürün veya sürece dönü!türülmesidir. "cat, ba!aryla ticarile!tirilmedi$i sürece toplumsal ve ekonomik fayda yaratamaz; dolaysyla inovasyon olarak adlandrlamaz. Her ne ka-dar inovasyonda icatlarn sonuçlarndan yararlanmak mümkün olsa da inovasyon, icat olmadan da gerçekle!ebilir. Dolaysyla, icat, inovasyonun ilk a!amas olarak görülme-melidir.

"novasyon, Ar-Ge ile de bir tutulmamaldr. "cat gibi, Ar-Ge de inovasyona girdi olu!turabilir; ancak inovasyon, Ar-Ge faaliyeti olmakszn da yaplabilir. Mart 2006’da Avrupa’nn ekonomik büyümeyi sa$lamak için inovasyondan yararlanmas amacyla yeni yollar öneren ‘"novatif bir Avrupa Yaratmak’ adl raporu yazan uzmanlar grubu-nun lideri eski Finlandiya Ba!bakan Esko Aho, Ar-Ge ve inovasyon arasndaki fark !u !ekilde vurgulamaktadr: “Ar-Ge, euro’lar bilgiye dönü!türmektir... ancak inovasyon, bilgiyi tekrar euro’lara dönü!türmek anlamna gelir...”.

"novasyon, bir !irketin daha yüksek kâr marj kazanmasna neden olsa da bunun ne kadar sürece$ini tahmin etmek olanakszdr. Günümüzde geli!en teknolojinin, de$i!en mü!teri isteklerinin, bilgiye ve teknolojiye kolaylkla eri!en rakiplerin inovasyonu taklit etme becerilerinin hzlar dü!ünüldü$ünde, inovasyonun i!letmeler açsndan sürekli bir

10 Gallehr, S (2006), Lead markets in strategic areas, Eco-innovation, Europe Innova Workshop

29

faaliyet halinde yürütülmesi kaçnlmaz bir hal almaktadr. "novasyonu, kurum kültürü haline getirmi! ve süreçleriyle bütünle!tirmi! i!letmeler, inovasyon performans yüksek olan i!letmelerdir.

"novasyon yapan i!letmelerin, inovasyon faaliyetini tamamlayc stratejilere ve yet-kinliklere ihtiyac vardr. Sahip olunan insan kaynaklarnn yeni becerilerle donatlma-s ve yeti!mi! insan gücünün i!letme bünyesinde tutulmasnn sa$lanmasna yönelik stratejiler; inovasyon konusunda rakipler de dahil olmak üzere d! payda!larla i!birli$i yapma becerisi ve stratejileri; i!letmenin faaliyetlerini ilgilendiren alanlarda, i!letmenin bulundu$u bölgede, ve yurtiçinde ve d!nda geli!tirilen yeni teknolojilerin ve üretilen bilginin sürekli olarak takibi ve ihtiyaç duyulanlarn firma tarafndan özümsenmesi gibi konular, bu tür yetkinlik ve stratejilere birer örnektir.

Di$er yandan, inovasyonda i!birli$i, i!letmelerin rekabet avantajnn belirlenmesinde önemli rol oynar. "!letmeler inovasyon sürecinde çe!itli nedenlerle di$er i!letmeler ve/veya kurulu!larla i!birli$i gerçekle!tirir. Bu i!birliklerinin amaçlar11

• Teknoloji geli!tirme veya pazara giri! maliyetlerini azaltmak,

• Geli!tirme veya pazara giri! risklerini azaltmak,

• Üretimde ölçek ekonomisi sa$lamak,

• Yeni ürünlerin geli!tirilmesi ve ticarile!tirilmesi için gereken süreyi azaltmak olarak sralanabilir.

Firma düzeyinde inovasyon, basit bir süreçte de$il her a!amasnda önemli geri bes-lemelerin oldu$u, ki!iler, kurulu!lar ve bunlarn içinde bulunduklar ortam arasnda karma!k etkile!imlerin ya!and$ bir süreçte (sistemik inovasyon modeli) gerçekle!ir. "novasyon sürecinde i!letmeler, sistemdeki aktörlerin (di$er firmalar, mü!terilerle, te-darikçiler, ara!trma kurumlar, üniversiler, kamu kurumlar, vb.) tamamyla veya bir ksmyla etkile!im halinde bulunurlar. Tüm süreçlerde faaliyetler birbiriyle ba$mldr ve her a!amada belirsizlikler vardr. Her a!ama bir öncekine geri beslemeler sa$lar, ve özellikle pazardan gelen sinyaller ve de$i!en talepler dinamik bir sürecin varl$n ge-rektirir (#ekil 1).12

11 Tidd, J.; Bessant, J.; Pavitt, K. Managing Innovation: Integrating Technological, Market, and Organizational Change, 2002

12 Elçi, #. (2006), "novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

30

"ekil 1. !novasyon süreci ve süreci etkileyen faktörler

!"#$%&$'$()"(%*"+"'#,),-$)"( ./0/(./0/()/1/

*"%2/+34

./0/(3#%*"+,5)616#$7+$8/9)/(3

:"*;6+%<$)=$%*"+"'#,),-$

>")$4+$(1" ?("+$1

!"#$%&'$"()"*+,'#-+*)&+.%/"

Kaynak: Elçi, #. (2006), "novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

"novasyon konusundaki ara!trmalar, ülkelerin inovasyon peformanslarndaki art!n ekonomik ve toplumsal kalknma, refah ve geli!me için anahtar rol oynad$n; bilgi ekonomisine geçi! için en önemli itici güç oldu$unu; etkin inovasyon politikalarna ve sistemlerine sahip ülkelerin geli!mi!lik yar!nda hzla ilerlediklerini, inovasyon saye-sinde e!itsizlikler de dahil olmak üzere pek çok toplumsal sorunun üstesinden gelmeyi ba!ardklarn açkça ortaya koymaktadr.13

Buna göre, ülkeler belli bir süre, ihracat oranlarndaki iyiye gidi! veya iç talebin yük-sekli$i sayesinde büyüyebilseler de bu büyümenin uzun vadeli ve sürdürülebilir olmas, ülkenin inovasyon performansna ve bu performanstaki art!a ba$ldr.

13 Örne$in, OECD (2001) A New Economy? The Changing Role of Innovation and Information Technology in Growth; Avrupa Komisyonu (2000) Innovation in a knowledge-driven economy, (2003) Innovation policy: updating the Union’s approach in the context of the Lisbon Strategy, (2006)Putting knowledge into practice: A broad-based innovation strat-egy for the EU; Dünya Bankas (2003) Closing the Gap in Education and Technology.

31

Avrupa Komisyonu’nun yapt$ bir çal!ma, Gayri Safi Yurtiçi Hasla tutarnn ana be-lirleyicisi olan verimlilik art!nn %80’inin ürün, süreç ve organizasyonel inovasyondan kaynakland$n göstermektedir.14

Geli$mekte Olan Ülkelerde !novasyon

Dünya Bankas’nn geli!mekte olan ülkelerde inovasyonun nasl bir süreçte gerçekle!ti$ini belir-

lemek için yapt$ çal!mann sonunda ortaya konan kritik ba!ar faktörlerinden bir ksm !unlardr:

• "novasyon projeleri, bu i!e motive olmu! ki!ilerden veya küçük gruplardan çkyor.

• Projeler, belli avantajlara sahip olan bölgelerde yo$unla!yor. Bu avantajlar, güçlü bir üniversitenin varl$ veya dinamik bir sanayi toplulu$u olabiliyor.

• Dinamik, geli!mekte olan sanayiler ve bunlarla ili!kili i! çevreleri inovasyon sisteminin en etkin yaplar olarak kendini gösteriyor. Bu yaplar sayesinde ihtiyaç duyulan reformlar veya yatrmlar da gerçekle!iyor.

Kaynak: Aubert, J-E. (2004) World Bank Institute

14 EC Regional Innovation Systems: Designing for the Future – REGIS. Final report of the REGIS project, Targeted Socio-Economic Research (TSER) Programme (1998)

2B Ö L Ü M

T-B‹M PROJES‹’N‹N ODA⁄I:BÖLGESEL ‹NOVASYON

S‹STEMLER‹

35

2. T-B!M PROJES!’N!N ODA#I: BÖLGESEL !NOVASYON S!STEMLER!

2.1. !novasyonda Sistem Yakla$m ve Bölgesel !novasyon Sistemleri

Bölgesel inovasyon sistemlerini ele almadan önce, inovasyonda sistem yakla!mna ksaca de$inmekte yarar var. "novasyonda sistem yakla!m fikrinin kökeni, 1841 yln-da ekonomist Friedrich List tarafndan ortaya konan ‘Ulusal Politik Ekonomi Sistemi’ne dayanr. Ardndan 1985 ylnda Lundvall’n çal!masnda “inovasyon sistemi” olarak ele alnan kavram15, 1987’de Japon ekonomisinin ba!arsn inceleyen ekonomist Christop-her Freeman tarafndan “ulusal inovasyon sistemi” olarak tanmlanm!tr.16 "novasyon sistemi kavram, bir ülkede inovasyonun, kamu kurumlar, özel sektör kurulu!lar, üni-versiteler, ara!trma kurumlar gibi farkl aktörlerin olu!turdu$u a$yap ve bunlar arasn-daki ili!kiler ve etkile!im sayesinde gerçekle!ti$i gerçe$ine dayanr.

Ulusal inovasyon sistemi, “yasalar, toplumsal kurallar, kültürel normlar, rutinler, al!-kanlklar, teknik standartlar gibi ö$elerin olu!turdu$u kurumsal bir yapdr”17; ve “dev-let ve özel sektör kurulu!lar arasndaki finansal ak!lar;...üniversiteler, firmalar ve devlet laboratuvarlar arasndaki insan ak!lar; devlet kurulu!larndan inovasyon organizas-yonlarna do$ru yönelen regülasyon ak!lar, ve kurumlar arasndaki bilgi ak!lar” ne-deniyle dinamik bir nitelik ta!r.18 Bir ülkenin inovasyon sisteminin ana çerçevesi #ekil 2’de; Türkiye ulusal inovasyon sisteminin ana aktörleri #ekil 3’de gösterilmektedir.

15 Lundvall, B.-Å. (1985) ‘Product innovation and user-producer interaction, industrial development’

16 Freeman, C. (1987) National Systems of Innovation: The Case of Japan Technology Policy and Economics Performance: Lessons from Japan

17 Lundvall, B.-Å. (2000) Systems of Innovation: Growth, Competitiveness and Employment

18 Niosi, J. (2002), National systems of innovations are “x-efficient” (and x-effective): Why some are slow learners

36

"ekil 2. Ulusal inovasyon sistemi: Ana aktörler ve ak$lar

0'/%1:@4+"($)"(%A#$7/$%+/)"5B?("+$;$)"(%A/(/%+/)"5B

2%34%,%)5'3$/'3C$#/#2/)%,(+/1D%*"(=$)"#E$(1"%*"+"4*$')"(D%$#,*/28,#%*"%=$($4$1;$)$F"

"F$)$1D%7/("'"+)$)$'

!'*'-")#"#$%&"

G@8@'%4$('"+)"(

HIGJK)"(

!"#$%+"'#,),-$8"E/8/)3%&$(1/)/(

L(/4+3(1/'6(61)/(3D%L(/;3

'6(61)/(

H/165,)$+$'/)/(3#3#5,+/#2$8")"($4$1%/)/#3 .,)$+$'/)/(

M"*)"+

!N#"+$4$1

H/16%2"'+N(@%/(/4+3(1/

!@'2"'%NF("#$1*"%/(/4++3(1/

O+/#E/(+)/(%*"#,(1)/(

:"2)"'$%"F$+$1*"%NF("#$1

C$'($%7/')/(%*""#&,(1/28,#

J#,*/28,#%*"$4%E"2+"F$

G/#'/)/(D%=$($4$12"(1/8"2$

6/$-'17

63'47/'3 89"$"&),%)'3':$73&'#"#$%&"

;+/"$"()#"#$%&

Kaynak: Arnold ve Kulhman, Technopolis 2001 (OECD, 2005)

37

"ekil 3. Türkiye ulusal inovasyon sisteminin ba$lca aktörleri

P6176(</4'/#3

G/4</'/#

!@'2"'%.)/#)/1/%H6(6)6G$)$1%*"%Q"'#,),-$!@'2"'%H6(6)6

.,)$+$'/)/(3%G

")$()"8"#D%C,#)/#E3(/#

R8=6)/8/#%M"*)"+%H

6(61

)/(3

H6(6))/(

!@'2"'.)/#)/1/

./(/%H("E$H,,(E$#/28,#6M34%Q$;/("+ M"*)"+

.)/#1/S/0$#"

:@2+"4/()3')/(

:$))$%TF$+$1 M"*)"+:/)$8"

G/'/#)/(

O/#/8$%*"Q$;/("+

!@'2"'NF("+$1%H6(6)6 Q?GJQLH Q?GL Q.T Q?JH

QOT R:T Q?UHLH M@0"#)"8$;$%H6(6)64)/( O"(1/8"%.$8/2/)/(3%H6(6)6

QQ>VQ?GJQLHW%QT!MTUHIO>TGO/#/8$%*"%Q$;/("+%G/'/#)3F3O/#/8$%L(W>"%>"#")%:@E@()@F@

G/#'/)/( H("E$%>/(/#+$%C,#6>$($4$1%O"(1/8"2$

X$('"+)"($

?#$*"(2$+")"( :"2)"'%!@'2"'I'6))/(3

!/4/1%G,86TF$+$1%:"('"0)"($

M/#341/#)3'C$(1/)/(3

H/16%H6(61)/(3%*"O$*$)%Q,5)61%H6(6)64)/(3

Q?GJQLH%:/(1/(/L(/4+3(1/%:"('"0$

Q?GJQLH%L(W>":"('"0)"($

H/16%L(/4+3(1/H6(6)64)/(3

Q"'#,),-$%>")$4+$(1":"('"0)"($%AQTH:TUK)"(B

?#$*"(2$+"WO/#/8$%I(+/'L(/4+3(1/%:"('"0)"($ Q"'#,5/(')/(

G$)=$%*"%J#,*/28,#:"('"0)"($

QIGG

Y0")D%!/(3W'/16%*"%O$*$)Q,5)61%H6(6)64)/(3

I(+/'%H6))/#31L+N)8")"($Z[/<,(/+6*/()/(3

Y0")%J#'@</+N()"(

J4%LF8/53)/(3%*"%H@1")"(

L(W>"%:"('"0)"($

Y0")%O"'+N(%X$('"+)"($

O"'+N(")%M34%Q$;/("+X$('"+)"($

G$)=$%H

6(6)64)/(3

C$#/#2/)%O$2+"1

Y0")%O"'+N(%H6(6)64)/(3

O/#/8$%L(/4+3(1

/%:"('"0)"($

J#,*/28,#%L(/;3)/(3

Kaynak: Elçi, #. Annual Innovation Policy Trends and Appraisal Report, Turkey, Avrupa Komisyonu (2007)’dan adapte

edilmi!tir.

38

Ba!langçta ulusal düzeyde tanmlanm! olan inovasyon sistemi kavram, sonralar bölgesel, sektörel ve yerel düzeye de uyarlanm!tr.19 Bölgesel düzeyde ele alnd$nda, i!letmeler, üniversiteler ve e$itim kurumlar, ara!trma kurulu!lar, kamu kurumlar, finansman kurulu!lar, arac kurulu!lar (inovasyon ve i! destek merkezleri, teknoloji transfer ofisleri, vb.), sivil toplum kurulu!lar, inovasyon ve teknoloji altyapsn des-tekleyen kurulu!lar (teknoparklar, kuluçka merkezleri, vb.) gibi çok çe!itli aktörün ve bunlar arasndaki etkile!imin olu!turdu$u bir ortamdr. Ulusal inovasyon sisteminde ol-du$u gibi, bölgesel inovasyon sisteminin di$er ö$elerini kültürel normlar, al!kanlklar, toplumsal kurallar, tarih gibi faktörler olu!turur.

"ekil 4. Bölgesel inovasyon sisteminin ana bile$enleri

;+/"$"('),%#$3'$%<"/%3

=>/?%#%/+3$'&

@"3&'/'37*)63AB%C'/7:&'/'37

@"3&'/'3)'3'#7"/":("/%3

D*+,'#-+*E"F&%$/%3"

G*",%3#"A$%/%3

63':$73&'(H3H/H:/'37

0%(*+/+<"),%"*+,'#-+*)'3F7

0%(*+/+<"$3'*#I%3J"3"&/%3"

0%(*+/+<"(J"/?"),%%9"$"&

KLE%*."#/"(E"F&%$/%3"

D*+,'#-+*.'*7:&'*A

/797

B"3":"&#%3&'-%#"

6*'L3%$"4"/%3

KL:$%3"/%3

0%.'3"(C"/%3

M'("1/%36/$

NL(/%*"4"/%363AB%

-'$737&/'37

2'/7:'*/'37**"$%/"9"

D*+,'#-+*H%$("/%-%*(L/$L3

N':'&+3$'&7*7*('/"$%#"

;+$'*#"-%/,%)&%,4H$%9$"/&":"*#'*

('-*'97

0%(*+1'3(O"*(LJ'$>3/%3

P/H#'/OH/H#A/'3'3'#7

1+/"$"('/'3

=>/?%#%/1+/"$"('/'3

@"*'*#'/.%#$%(

8(+*+&"(E"F&%$/%3

=>/?%#%/)"*+,'#-+*1+$'*#"-%/"*"*)>9%/%3"

Kaynak: Fraunhafer ISI, BETA (2001) Regional Typology of Innovation Needs, Report to the EC

19 Braczyk, H.-J., Cooke, P, Heidenreich, M. (1998) Regional Innovation Systems

39

Bölgesel inovasyon sistemi, kendisini olu!turan aktörler (bölgedeki i!letmeler, kamu kurumlar, finansman sa$layclar, üniversiteler, sivil toplum kurulu!lar, ara!trma ku-rulu!lar ve di$er ili!kili kurulu!lar) arasndaki i!birlikleriyle hayat bulur. Bir bölgesel inovasyon sisteminin etkinli$i, bu aktörler arasndaki ili!kilerin kalitesi ve yo$unlu$una ba$ldr.

OECD, hem küresel ekonomik büyümenin hem de toplumsal yaknla!ma ve uyumun bölgelerin rekabet gücünün artmasna ba$l oldu$unu vurgular. "novasyonu ve yatrm tetikleyen kar!la!trmal üstünlüklerin ulusal oldu$u kadar bölgesel bir özellik oldu-$unun altn çizer. Bölgelerin küresel pazarda rekabet etmek için kendi varlklarndan, becerilerinden ve fikirlerinden yararlanmalar ve kullanlmayan potansiyellerini geli!tir-meleri !arttr.20

Di$er yandan ulusal inovasyon sisteminin ekonomik ve toplumsal geli!me hedefine hizmet edebilmesi de bölgesel inovasyon sistemlerine i!lerlik kazandrlmasn gerekti-rir. Bölgesel dengesizliklerin ortadan kaldrlmas ve bölgesel kalknmann sa$lanabil-mesi, bölgelerin özelliklerine ve ihtiyaçlarna göre !ekillenmi! inovasyon sistemlerinin, yönetim biçimlerinin, politikalarnn ve politika uygulama araçlarnn geli!tirilmesiyle mümkündür. Benzer !ekilde, sektörel özellikler ve sektörlere özel tehditler veya frsatlar, farkl sektörler için farkl inovasyon stratejilerinin uygulanmasn gerektirdi$inden, ino-vasyon sisteminde ve politikalarnda sektörel boyut da dikkate alnmaldr.21

Ulusal inovasyon sisteminde oldu$u gibi, bölgesel ve sektörel inovasyon sistemlerinin de ba!aryla i!lemesi ve politikalarn etkin bir !ekilde belirlenip uygulanmas için üç ana aktörün, kamu, özel sektör ve üniversitenin yo$un i!birli$i !arttr. Üçlü sarmal ola-rak adlandrlan bu i!birli$i yakla!mnda, üniversiteler bölgedeki i!letmelerin ihtiyaçlar do$rultusunda insan gücü yeti!tirir; Ar-Ge faaliyetlerini bölgedeki i!letmelerle i!birli$i halinde yürütür; ara!trma sonuçlarn bölgedeki farkl mekanizmalardan yararlanarak (firmalara transfer ederek, kuluçka merkezlerinde yeni !irketler kurarak, vb.) ticarile!ti-rir. Bölge i!letmeleri yeni bilginin üretilmesine, yaylmasna, inovasyon için kullanlma-sna ve i!birli$ine önem verirler. Kamu kurumlar, i!letmelerin inovasyon faaliyetlerini destekleyen, üniversitelerin özel sektörle i!birli$i halinde çal!masna olanak sa$layan, inovasyona dayal yeni !irketlerin kurulmasn te!vik eden bir ortamn olu!turulmas

20 OECD (2003) Conclusions of the Chair, High level Meeting, Martigny

21 Elçi, #. (2006) "novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

40

için çal!rlar. Bölgedeki i!letmelerin ihtiyacna uygun ara!trma, teknoloji geli!tirme ve inovasyonu destek mekanizmalar tasarlanr ve uygulanr. Bu i!birli$inin bir gere$i olarak, bölgesel ve yerel düzeyde de kamu satn almlaryla i!letmelerin inovasyon faa-liyetleri ve üniversite ve ara!trma merkezleriyle i!birlikleri te!vik edilir.

Bölgesel inovasyon sistemlerinin i$leyi$ini olumsuz etkileyen faktörler

Bölgesel inovasyon sistemlerinin etkin !ekilde i!lemesini engelleyen faktörler incelendi$inde, üç ana problemle kar!la!lr:

• Organizasyonel zayflk: Bölgesel düzeyde etkin sistemin kurulmas için gereken aktörlerin eksikli$i (örne$in, ara!trma kurumlarnn olmamas, inovasyon arac kurulu!larnn bulunmamas gibi). Bu sorunun sistem üzerinde yarataca$ olumsuz etki, ksa vadede, yakn bölgelerde ihtiyaç duyulan hizmetleri sunan kurulu!larla ba$lantlarn kurulmas ve bu kurulu!larn sisteme eklemlenmeleri ile azaltlabilir.

• Kabu$unu kramama: Bölgedeki sanayi kurulu!larnn yllardr ayn teknolojiyle ayn pazarlar için çal!yor olmas ve uzun vadeli stratejik hedefler ortaya koyup yeniden yaplanamamas olarak ifade edilebilen bu sorun, bölgesel inovasyon a$nn d!ardan farkl aktörlere açlmas ve bölge içinde sektörleraras etkile!imin te!vik edilmesiyle a!labilir.

• Sistemin aktörleri arasndaki parçalanm!lk: Bölgedeki kurulu!lar arasnda ileti!im, koordinasyon ve i!birli$inin olmamas durumudur ve temelde bölgedeki aktörler arasndaki güven ve ortak vizyon eksikli$inden kaynaklanr (#ekil 5). "!birli$ini artrc eylemler, ortak çkarlar için çal!ma konusunda motive edici önlemlerle bu sorunun olumsuz etkilerini azaltmak mümkündür.

41

"ekil 5. Parçal bölgesel inovasyon sistemi: Tercih edilmeyen yap

Kaynak: Avrupa Komisyonu, 2004

Bölgesel inovasyon sistemleri kavramndan hareketle yaplan ve bugüne kadar ger-çekle!tirilen çal!malar incelendi$inde, Avrupa Birli$i’nin bu alanda önemli giri!imler ba!latt$ ve uygulad$ görülür. Özellikle 1990’larn ortalarndan itibaren geli!tirilen ve uygulamaya konan bölgesel inovasyon stratejileri, Avrupa Birli$i’ndeki ulusal inovasyon sistemlerinin Amerika Birle!ik Devletleri’yle rekabet edecek düzeyde inovasyon ürete-medikleri gerçe$ine dayanr.22

Ayn dönemde, Michael Porter, Amerika’nn inovasyonla gelen rekabet avantajnn kümelenmeler temeline oturan bölgesel ve yerel inovasyon sistemlerinden kaynaklan-d$n ortaya koymu!tur.23 Porter, kümeyi belli bir alanda birbiriyle ba$lantl !irketler ve kurumlarn olu!turdu$u co$rafi yo$unluk olarak tanmlar. Küme, birbiriyle ba$lantl

22 European Commission (1995), Green Paper on Innovation

23 Porter, M. (1990) The Competitive Advantage of Nations ve (1998) On Competition

42

sanayileri ve rekabet için gerekli di$er kurulu!lar kapsar. Örne$in, parça, makine ve hizmet gibi belli alanlarda uzmanla!m! girdi tedarikçilerini ve yine alannda uzmanla!-m! altyap sa$layclarn içerir. Genellikle, birbirlerini tamamlayan ürünlerin üreticileri, mü!terileri ve da$tm kanallarndan beceri, teknoloji ve ortak girdi bakmndan ili!kili sanayilerde faaliyet gösteren !irketlere kadar uzar. Ayrca kümelerin ço$u, uzmanla!m! e$itim, ö$renim, enformasyon, ara!trma ve teknik destek gibi hizmetler sa$layan devlet kurumlarn; üniversiteler, standart belirleyici kurulu!lar, dü!ünce kurulu!lar, mesleki e$itim sa$layc kurulu!lar ve sivil toplum kurulu!lar gibi farkl yaplar da bünyesinde barndrr.

"ekil 6. !yi yaplandrlm$ bölgesel inovasyon sistemi ve sistemdeki bir küme

Kaynak: Avrupa Komisyonu, 2004

Arac kurulu!lar:Ticaret odalarYerel ajanslar"! ve inovasyon

merkezleri(BICler)

43

Porter, büyümeyi tetikleyen gücün kümedeki rakip firmalar arasndaki rekabet ol-du$unu belirtir; çünkü bu rekabet, firmalar inovatif olmaya ve mevcut teknolojilerini iyile!tirerek yeni teknolojiler geli!tirmeye zorlar. Bu da, yeni !irketlerin kurulmasn sa$lar, Ar-Ge faaliyetlerini artrr, yeni becerilerin ve hizmetlerin geli!tirilmesini müm-kün klar. Kümedeki sanayilerin ço$u benzer i!gücü istihdam etti$inden, kümedeki insan gücü ili!kili firmalar arasnda serbestçe dola!r. Bu sayede, bilgi yeni firmalara aktarlr, rekabet ve dolaysyla büyüme artmaya devam eder. Bu büyüme, ya kümenin dikey entegrasyonunu artrr, ya da sektörün yatay entegrasyonuna yol açar. Dikey en-tegrasyonun artmas, i! bölümünün daha uzmanla!m! hale gelmesi ve yeni firmalarn ayrcalkl (niche) pazarlara girmeleri anlamna gelir. Yatay entegrasyon ise, bir sektörde geli!tirilen yeni teknoloji ve beceriler farkl sektörlerdeki ili!kili sanayilere uyguland-$nda gerçekle!tir.

44

Bölgesel Kalknmada !novasyon ve !novatif Kümelenmeler

"novasyon ve teknolojiye dayal kalknan bölgeleri analiz eden literatür, Silikon Vadisi’nde ya-!anan geli!meleri anlamaya odaklanr. Bölgenin temellerinin atld$ dönem 1937’lere; Stanford Üniversitesi’nden Prof. Frederick Terman’n iki lisansüstü ö$rencisi olan William Hewlett ve David Packard’a, Hewlett’in dizayn etti$i cihazn ticarile!tirilmesi için küçük bir finansman sa$lamasyla ve bunu izleyen sistemli ve bilinçli admlarla atlr.24 Terman’n bu çabalar üniversite ile bölgede-ki i!letmeler arasndaki ili!kilerin kurulmasn ve devletin destekleriyle birlikte güçlendirilmesini sa$lar.

1950’lere gelindi$inde, Terman tarafndan ba!latlan ve daha sonra hzl endüstriyel kalknmay te!vik eden ortamda üç kilit organizasyonel inovasyon dikkat çeker:

• Bölgedeki i!letmelere yardmc olmak ve normalde üniversite tarafndan yaplmayan tarzda uygulamaya dönük ara!trmalar yapmak üzere Stanford Ara!trma Enstitüsü’nün kurulmas,

• Sanayide çal!an mühendislerin üniversitedeki yüksek lisans ve doktora derslerine devam etmesi için Stanford "!birli$i Program’nn ba!latlmas (1961 ylnda, programa katlan firma says 32, yar-zamanl e$itim gören çal!anlarn says 400’dür)

• Üniversite ile özel sektör arasnda ki!ilerin ve fikirlerin ak!n sa$layacak bir araç olarak Stanford Sanayi Park’nn kurulmas.

Silikon Vadisi’nde devletin rolüne bakld$nda, bili!im ve elektronik alannda bölgesel bir kü-melenme olu!turma konusunda açk bir stratejinin olmad$ görülür. Ancak, özellikle savunma sanayi alanndaki satn almlar yoluyla Ar-Ge harcamalarnn artmasna dolayl olarak katk sa$lan-m!tr. Bölgede kurulu!lar arasndaki a$ ve çal!anlarn hareketlili$i de bölgenin geli!imine büyük katk sa$lar. Böylelikle, bölgedeki yöneticiler ve çal!anlar kolaylkla bir araya gelebilir; tesadüfen kar!la!malar bile yeni i! frsatlarnn yaratlmasna katk sa$lar. Bölgedeki inovasyona dayal firma saysnn artmasyla insanlarn bölge d!na çkmak zorunda kalmadan evlerini de$i!tirebilmeleri bir avantaj halini alr. Böylece iyi yeti!mi! insan gücü bölge d!na çkmam! olur. Firmalarn yakn-lklarndan dolay kazanlan avantajlardan biri de yüzyüze gayri resmi görü!melerle enformasyon ak!nn sa$lanmasdr. Küçük firmalarn Ar-Ge faaliyetlerini di$er firmalarla ve üniversitelerle bir-likte yapyor olmalar, bilginin üretilmesi ve yaylmasnda önemli bir faktördür.

Saxenian, Silikon Vadisi’nde inovasyon açsndan gelinen ve di$er bölgelere de örnek olan noktay !öyle açklar: “Rekabet sürekli inovasyon yapma ihtiyacn do"urdu; sürekli inovasyon ise firmalar

arasnda i#birli"ini zorunlu hale getirdi”.25

24 Technopolis (2005) ‘Quick Scan Public Policies to support ‘Hot Spots’ in Europe’

25 Saxenian, A. L. (1994) Regional Advantage: Culture and Competition in Silicon Valley and Route 128

45

Avrupa’daysa bölgesel düzeyde Silikon Vadisi’nden esinlenerek ba!lanan çal!malar, 1990’larn ortalarna rastlar. Bu yöndeki giri!imlerin en iyi örneklerinden birini 1995 ylnda Almanya’da düzenlenen BioRegio ad verilen yar!ma olu!turur: Yar!mada, Alman Hükümeti, ülkenin biyoteknoloji ara!trmalarnn ticarile!tirilmesinde yeterli ba!arnn gösterilememesinden hareketle; bölgesel kurumlara yönelik inovatif biyoteknoloji kümelenmelerinin olu!turulmas için fon deste$i sa$lar. Destekten yararlanmaya hak kazananlar, Münih’te Bavaria, Kuzey Rhine-Wesphalia’da Cologne-Düssesdorf, Baden-Württemberg’de Heidelberg olur.26

Almanya, Fransa, "sveç, Danimarka, "ngiltere, Finlandiya ve Belçika’daki inovasyon sayesinde kalknm! bölgeler üzerinde yaplan analizler, bölgelerin geli!mi!li$inde a!a$daki faktörlerin önemli rol oynad$n ortaya koyar:

• Firmalarn birbirleriyle ve üniversiteler ve kamu ara!trma kurumlaryla kurduklar a$lar ve yaplandrlm! i!birlikleri,

• Kendi kendilerine organize olan bölgesel ve yerel aktörler,

• "novasyona dayal yeni kurulan !irketler,

• Uluslararas bir a$a sahip bilgi üreten (lider) !irketler,

• Mükemmel bir altyap.

Kaynak: Technopolis (2005) ‘Quick Scan Public Policies to support ‘Hot Spots’ in Europe’

Bir kümedeki firmalar, kümelerin sa$lad$ yeti!mi! insan gücüne kolay ula!m gibi avantajlardan tek ba!larna yararlanabiliyor olsalar da, asl istifade ettikleri önemli avan-taj, rekabet üstünlü$ü yakalamak için ortak hareket ederek sa$larlar. Bu sayede yara-tlan avantaj “ortak verimlilik” olarak adlandrlr.27 Ortak verimlilik iki boyutta kendini gösterir: küme üyelerinin aralarnda varolan ba$lardan dolay elde ettikleri faydalar ifade eden “pasif boyut” (tedarikçilere ve mü!terilere kolay eri!im gibi), ve bilinçli bir i!birli$i gerektiren “aktif boyut”. Bu iki boyut birlikte ele alnd$nda önemli frsatlar yaratabilir. Örne$in, bölgesel düzeyde faaliyet gösteren kurulu!lar, bölgede üretilen ürünlerin standartlarn belirleyerek ve üreticilerin bu standartlara uymalarn sa$laya-rak kümenin ürünlerinin belli bir üne sahip olmasn sa$layabilirler.

26 Cook, P., Olga Memedovic, O. (2003) Strategies for Regional Innovation Systems: Learning Transfer and Applications, UNIDO

27 Meyer J. (2002) Cluster, Value Chain and the Rise and Decline of Collective Action

46

!novasyonla Bölgesel Kalknmada Bir Ba$ar Öyküsü: Cambridge Mucizesi

Cambridge’de son otuz yldr ya!ananlar, üniversite-sanayi i!birli$inin nasl mucizeler

yaratabilece$ini; kümelenmenin bölgesel kalknmada ne kadar önemli oldu$unu; daha da önemlisi,

sivil insiyatifle büyük finansal kaynaklara, altyaplara gerek olmadan nasl bir inovasyon ekonomisi

yaratlabilece$ini gözler önüne seriyor.

Cambridge’deki geli!meler, Silikon Vadisi’ndekine benzerli$inden dolay Cambridge’n jeolojik

yaps da i!in içine katlarak “Silicon Fen” (Silikon Bataklk Arazisi) olarak adlandrlr.

"ngiltere’nin Cambridge !ehrini içine alan bölge, 1960’lara kadar tarma dayal ekonomisi ve

dü!ük, da$nk nüfusu olan bir bölgeydi. Daha sonra Londra nüfusunun yo$unla!masyla 1980’lerin

ba!larna kadar göç ald ve nüfusu yüzde 30 civarnda art! gösterdi. Bu dönemde küçük fabrikalar

kurulmaya ba!land. Yeni !irketlerin kurulmasyla bölgenin ula!m ba!ta olmak üzere altyapsnda

iyile!meler gözlendi.

!lk Deneyim

1960’larda "ngiliz Hükümeti, Cambridge’de bir bilgisayar destekli tasarm merkezinin kurulmasna

ön ayak oldu. Ancak devlet-üniversite-sanayi i!birli$inde ba!ar sa$lanamad. Bu ba!arszl$n

nedenleri olarak, ilgili kesimlerin Ar-Ge ve teknoloji transferi hedeflerindeki çeli!ki ve finansman

sorunlar gösterilir. 1970’lerde merkezdeki nitelikli personel ayrlarak ba!arl bir !irket kurdu.

Merkez, 1983’de bili!im ve mühendislik firmalar, Cambridge Üniversitesi ve bölgedeki iki okul

(Trinity College ve St John’s College) tarafndan satn alnarak özelle!tirildi ve böylece ticari ba!ary

yakalad.

Sivil !nsiyatifin Önemi

1980’lerin ba!nda, bölgede kurulan yeni !irketlerin olu!turdu$u sivil bir örgüt olan ve daha sonra

Cambridge Technology Association adn alan Cambridge Computer Group, bilgisayar !irketlerinin

ihtiyaçlarn yerel yönetimlere ve bankalara aktarmaya ba!lad. Grubun üzerinde durdu$u di$er bir

konu ise bölgede yüksek teknoloji !irketlerinin kurulmasnn önemiydi.

Grup, yeni kurulan !irketlere moral deste$i sa$larken, !irket kurma, i!letme ve finansman

konularnda hizmet veren bir grup dan!manlk firmas, yeni kurulan i!letmeler için varolan frsatlar

belirlemeye ba!lad. Yerel yönetimler de bu !irketleri cesaretlendirme konusunda büyük gayret

safrettiler. Cambridge’de yüksek teknolojiye dayal sektörlerde ya!anan hzl geli!im, resmi olmayan

ba$lantlarn, yerel olarak bir araya getirilen finansman ve bölgede kurulu ba$msz !irketlerin

büyümesiyle ya!and.

47

Üniversitenin Önemli Rolü ve Ba"arsCambridge Üniversitesi, üniversite çevresindeki giri!imcili$in geli!mesinde ve yeni !irketlerin

kurulmasnda büyük rol oynad. Üniversitedeki ara!trmaclar, sahip olduklar fikri haklarla yeni firmalar kurdular ve kurmaya devam ediyorlar.

Cambridge Üniversitesi’ndeki ö$retim görevlilerinin ve ara!trmaclarn yars ksa dönemli sözle!melerle çal!rlar. Yaptklar ara!trmalar sonucu do$an fikri haklar kendilerine aittir. Bu nedenle, üniversiteye ba$lanmak zorunda olmadklar gibi kendi !irketlerini kurmalar için gerekli frsata da sahiptirler. Üniversitede lisansüstü e$itimlerini sürdüren 2,500 ö$renci, bölgedeki !irketlerde yar zamanl çal!r.

Bilim Park’nn (Teknoparkn) FarkCambridge’de !irketlerin kurulmas için uygun altyap olanaklarnn olmamas da bir engel

olu!turmad. Di$er pek çok örnekten farkl olarak, !irketler, kendi ihtiyaçlarna göre bir teknoparkn ("ngiltere’de kullanld$ !ekliyle bilim parknn) kurulmasn sa$ladlar.

1970’de Trinity College tarafndan kurulan ülkenin ilk teknopark olan, Cambridge Bilim Park, talep yaratmaktan çok firmalardan gelen talepleri kar!lamak için kuruldu. Park, ba!langçta, zaten kurulu olan küçük firmalara ksa süreli olarak dü!ük bir ücret kar!l$ altyap imkanlar sa$lad.

Bilim Park, halen ço$u çokuluslu büyük firmalarn Ar-Ge projelerini yürütmek için getirdikleri ekiplere, yüksek kalitede hizmet sa$lyor. Bu projelerde yerli küçük firmalarla i!birli$i te!vik ediliyor.

!lk Mucize ve Getirileri1984’de Segal Quince and Partners !irketinin Cambridge’deki hareketi incelemek üzere yapt$

ara!trmada, bölgede faaliyet gösteren 261 yüksek teknoloji tabanl firmann tüm bu geli!melerin sonucunda kuruldu$u ve 13.700 ki!iye istihdam sa$lad$ belirlendi. Ara!trmaya göre, on yllk bir sürede Cambridge’de her ay ortalama 1,5 firma kuruldu. Bu firmalarn sadece yüzde 7’si be! yl içinde ba!arsz oldu. Firmalarn büyük ço$unlu$u küçük, ba$msz, elektronik ve bili!im firmalaryd. Bu genç, dinamik !irketler, çal!an ba!na 230.000 Pound’un üzerinde ciro elde ediyorlard. "!in katma de$eri yüksek ksm, Ar-Ge ve tasarm, Cambridge’de yaplyor, toplu üretim ba!ka bölgelerde gerçekle!tiriliyordu. #irketler, büyük oranda ABD’ye ve Asya ülkelerine ihracat yapyorlard.

Yaplan ara!trma, ayn zamanda bölgedeki firma ili!kilerini ve kümelenmeleri de ortaya çkard. Buna göre, yeni firmalar, büyük firmalarn, üniversitenin ve ara!trma merkezlerinin çal!anlar tarafndan kuruluyordu. #irketlerde, üniversitede ve ara!trma merkezlerinde çal!anlar arasnda büyük bir hareket vard. Bu da yüksek nitelikli teknoloji transferini mümkün klyordu. #irketlerin Cambridge’i seçmelerinin ba!lca nedeni, yerel olarak i!birli$i yaplabilecek ki!i ve kurumlarn varl$, pazar imkanlar ve bölgenin sahip oldu$u prestijdi. Nitelikli insan gücünün varl$ da en önemli etkenler arasndayd.

48

Dolaysyla bölgenin ba!ars firmalar ile üniversite ve ara!trma merkezleri arasndaki etkin ve dinamik bir i!birli$i a$nn varl$ ile açklanyordu.

Para Her"ey Demek De#il Ara!trma sonuçlarnn ortaya koydu$u önemli bir nokta, firmalarn kurulma a!amasnda

skntsn duyduklar !eyin finansman olmamasyd. Firmalar, tam olarak kurulana ve faaliyete geçene kadar d! finansman en dü!ük seviyede tutmaya özen gösteriyorlard. Barclay’s Bank’n bölgedeki !ubesi, firmalara gereken yardm ve dan!manl$ sa$lyordu. Sonralar giri!im sermayesi imkanlar da olu!maya ba!lad. #irketlerin yarya yakn devlet garantili banka kredileri kullandlar. Devletin inovasyon destekleri, yüksek teknoloji ürünlerini geli!tirme ve pazara sürme süresinin ksal$ndan dolay pek i!e yaramad.

Ksacas Cambridge, çok ksa sürede kurulan inovasyon odakl firmalaryla ve bu firmalarn üniversite ve ara!trma merkezleriyle gerçekle!tirdikleri ba!arl i!birlikleriyle hzl bir kalknma ya!ad.

Mucize Tekrarlanyor1997’de Cambridge, özellikle telekomünikasyon ve biyoteknoloji sektörlerinin geli!mesiyle yeni

bir “mucize” ya!amaya ba!lad. 1998 ylna gelindi$inde bölgede kurulu 1.350 firma, alnan 32.500 ki!iye istihdam sa$lyordu.

Halen mevcut !irketlerden, üniversiteden ve ara!trma merkezlerinden hzla yeni !irketler kuruluyor. Cambridge yüksek teknoloji kümelenmesinin di$er önemli bir yapta! olan teknoloji dan!manlk !irketlerinin bölgede oynad$ rol de azmsanmayacak kadar büyük. Bu tür !irketler, yeni firmalarn kurulmasn hzlandrrken, çekirdek sermaye ve giri!im sermayesi yatrmlarn da harekete geçiriyorlar.

Kaynak: Elçi, $. (2006) !novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

2.2. Bölgesel !novasyon Stratejileri

Bölgesel inovasyon stratejileri, bölgeye özel !artlarn dikkate alnmasyla bölgenin inovasyon potansiyelini harekete geçirmek ve buna ba$l rekabet gücünü artrmak için izlenecek yolu ortaya koyar. Bu stratejilerin güttü$ü ana amaçlar dört ba!lk altnda toplamak mümkündür:

1. Bölgesel yönetimlerin politika gündemlerinde önceli$i inovasyona vermelerini ve bölgelerde inovasyon kültürünün geli!tirilmesini sa$lamak,

2. Özel sektörün inovasyon faaliyetlerini artrmak,

49

3. Ara!trma ve teknoloji geli!tirme faaliyetlerinin i! dünyasnn ihtiyaçlarna göre !e-killenmesini ve inovasyon için gereken bilginin ak!n sa$layacak kamu-üniversite-özel sektör i!birliklerini ve a$larn geli!tirmek,

4. "novasyon için ayrlan kstl kamu ve özel sektör kaynaklarnn daha etkin kullan-mn ve daha büyük etki yaratmasn sa$lamak.

Yukardaki bölümde de belirtildi$i gibi, konuya Avrupa Birli$i genelinde özel bir önem verilmektedir. Avrupa Komisyonu’nun deste$iyle 1994 ylndan bu yana bölgesel inovasyon stratejisi (RIS) ve bölgesel inovasyon ve teknoloji transfer stratejileri ve alt-yaps (RITTS) geli!tirmi! olan bölge says 150’nin üzerindedir. Türkiye’den Ocak 2008 itibariyle sadece Mersin ili için bölgesel inovasyon stratejisi geli!tirilmi! olup, bu çal!-ma, Avrupa Komisyonu deste$iyle ve Komisyon'un metodolojisiyle gerçekle!tirilmi!tir. Bu metodolojide be! ana adm izlenmektedir:

• Bölgesel diyolo$un ba!latlmas

• Bölgesel inovasyon sisteminin ana aktörlerinin do$rudan dahil olmasyla strateji geli!tirme çal!masnn ba!lamas

• Bölgesel inovasyon ihtiyaçlarnn ve kapasitesinin analizi

• "novasyon konusunda yo$unla!lacak öncelikli alanlarn tespiti

• Eylem planlarnn ve pilot projelerin geli!tirilmesi.

50

Avrupa’dan Bölgesel !novasyon Projeleri Örnekleri

PolonyaPolonya’da bölgesel inovasyon stratejisi (RIS) geli!tirme çal!malar 2002 ylnda ba!lad. Bu

dönemde, Avrupa Birli$i kaynaklaryla be! bölge için (Opolskie, l skie, Warmi sko-Mazurskie, Wielkopolskie ve Zachodniopomorskie) stratejiler geli!tirildi. Bu deneyimlerden hareketle, Polonya Hükümeti, geri kalan bölgelere inovasyon stratejileri geli!tirmeleri için ulusal kaynaklardan hibe deste$i sa$lad. Daha sonra, Avrupa Birli$i yapsal fonlar aracl$yla bölgelerde inovasyon ortaklklarnn güçlendirilmesi için kaynak ayrlmaya devam edildi.

2004-2006 yllar arasnda yürütülen Entegre Bölgesel Operasyonel Program kapsamnda, bölgesel inovasyon ve bilgi transferi ba!l$ altnda be! tip proje desteklendi. Desteklenen projelerle, mevcut bölgesel inovasyon stratejilerinin güçlendirilmesi, a$yaplarn olu!turulmas, enformasyon al!veri!i ve ileti!im sistemleri, yüksek ö$renim kurumu mezunlar ve Ar-Ge çal!anlar için stajyerlik olana$ daha önce hazrlanm! olan bölgesel inovasyon stratejilerinde belirlenmi! olan alanlarda e$itime göre doktora ö$rencilerine burs destekleri sa$land.

Toscana (!talya)"talya’nn Toscana bölgesinde yaplan inovasyon ve teknoloji transfer stratejileri ve altyaps

projesinin (RITTS) ana amac, kültürel miras sektöründe teknoloji geli!tirme sürecini ba!latmak olarak belirlendi. 1997-1999 yllar arasnda yürütülen projenin sonunda üç hedef seçildi:

• Geleneksel sektörlerdeki KOB"’lerin desteklenmesi,• "novatif kümelerin geli!tirilmesi,• Yüksek teknoloji firmalarnn kurulmasnn ve güçlendirilmesinin desteklenmesi.

Bu projenin devam niteli$inde ba!layan RIS+ projesi, bölgede kültürel miras sektöründe inovatif kümelenmenin sa$lanmasna odakland.

Bölgede faaliyet gösteren Kültür Bakanl$’na ve Ulusal Ara!trma Merkezi’ne ba$l ara!trma kurulu!larnn varl$, kültürel miraslarn tespiti ve korunmas konusunda faaliyet gösteren KOB"’lerin bulunmas ve bu KOB"’lerden bazlarnn bu konuda özel uzmanl$a sahip olmalar bu sektörün seçilmesinde ana etkenler oldu.

Projenin ana admlar olarak, mevcut ve potansiyel ortaklarn saptanmas (60 firma, ara!trma merkezi ve ili!kili kurulu!), kültürel mirasa uygulanabilecek opto-elektronik teknolojilerinin i!birli$i halinde geli!tirilmesi, demostrasyon amaçl dört prototipin üretilmesi, kültürel miras teknolojileri konusunda uzman teknisyenler için e$itimlerin düzenlenmesi gibi faaliyetler olu!tu.

51

Proje, kültürel miras alannda firmalar ve ara!trma merkezleri tarafndan kurulan bir inovasyon kümesinin geli!imine büyük katk sa$lad. Projeye katlan payda! says tahminlerin üzerinde oldu. Özellikle i!letmelerden önemli katlm ve finansal katk sa$land. Toscana’nn uluslararas düzeyde rekabet avantajna sahip oldu$u bir alanda somut ekonomik ve teknolojik çktlar elde edildi. Projenin en önemli ba!arlarndan biri inovasyon a$nn kurulmas oldu. Projeyle elde edilen deneyimle, benzer giri!imlerin moda, biyoteknoloji ve opto-elektronik sektörlerinde de uygulanmasna karar verildi.

Mersin (Türkiye) (AB projesi)

Mersin’in kalknmasnda inovasyonu önemli bir araç olarak kullanmak ve bölgenin inovasyon potansiyelini artrmak amacyla ba!latlan; Mersin Valili$i’nin liderli$inde, ODTÜ Teknokent koordinasyonunda, Technopolis Group’un dan!manl$yla yürütülen bölgesel inovasyon stratejisi projesi, Avrupa Birli$i 6. Çerçeve Program kapsamnda desteklendi. Ocak 2008 itibariyle tamamlanan projenin ortaklarn Mersin Sanayi ve Ticaret Odas, Mersin-Tarsus Organize Sanayi Bölgesi, Mersin Üniversitesi ve Yunanistan’dan Epirus "! ve "novasyon Merkezi olu!turdu.

Tüm admlar, bölgesel aktörlerin üst düzey katlmyla gerçekle!en projenin yürütüldü$ü süreç ve bu süreç sonunda uygulanmaya konan stratejiyle, “Yüksek ya!am kalitesi, bilgi ve inovasyona dayal sürdürülebilir bir ekonomiye sahip bir bölge haline gelmek” vizyonunun gerçekle!tirilmesi için ilk admlar atld. Stratejinin temel unsurlar,• Mersin "novasyon Sistemi’nin ve kültürünün geli!tirilmesi• Mevcut i!letmelerdeki inovasyon faaliyetlerinin artrlmas ve inovatif giri!imcili$in harekete

geçirilmesi• Kilit önem ta!yan sektörlerde (tarma dayal sanayi, lojistik ve turizm) bölgesel potansiyelin

kullanlmas• Bilgi üreticilerinin geli!tirilmesi olarak belirlendi.

Projenin gerçekle!tirilmesi sürecinde a!a$daki kazanmlar sa$land:• Kent bilincini olu!turmas (il genelinde ilgili payda!larn “gelecek” konusunda ortak görü!e

sahip olmas)• Mü!terek hareket edilmesi (il genelinde ilgili payda!larn birlikte çal!ma gelene$inin

geli!tirilmesi)• "lin yurtiçinde ve d!nda tantlmas ve imajnn yükseltilmesi• Proje üretme gelene$inin ba!lamas• Gençlerin giri!imcili$e ve inovasyona ilgilerinin artmas• Firma baznda inovasyona ilginin artmas• Yurt çapnda Mersin’in inovasyon stratejisi geli!tirme deneyimine taleplerin artmas• Avrupa’daki firma ve kurumlarla beraber çal!ma imkan yaratlmas.

52

Projeyle birlikte bölgede inovasyon için gerekli kurumsal yaplarn olu!turulmas yönünde de admlar atlmaya ba!land. ‘Bölgesel "novasyon Kurulu’, ‘Tarm-Gda Platformu’, ‘Turizm Platformu’, ‘Lojistik Platformu’ ve ‘Teknoloji Transfer Ofisi’ bu yaplarn ba!nda geliyor. Proje süresince gereçekle!tirilen pilot projelerle de inovasyona dayal kalknma yolunda atlan admlarn somutla!trlmas sa$land.

Kaynaklar: Technopolis (2006) Strategic Evaluation on Innovation and the knowledge based economy in relation to the Structural and Cohesion Funds, for the programming period 2007-2013, Avrupa KomisyonuAvrupa Komisyonu (2002) Regional Innovation Strategies under the European Regional Development Fund Innovative

Actions 2000-2002

2.3. Bölgelerin !novasyon Performansn Belirleyen Ana Faktörler

Bir bölgenin inovasyona ba$l olarak geli!mesi, rekabet gücünün artmas ve ya!am kalitesinin yükseltilmesi için, o bölgenin sahip oldu$u dört sermaye faktörüne (fiziksel sermaye, toplumsal sermaye, insan sermayesi ve finansal sermaye) yatrm yaplmas gerekir. Bu faktörlerin varl$ ve etkin kullanm, bölgesel verimlilik, istihdam ve yüksek ya!am standartn beraberinde getirir.

Fiziksel sermaye, insan sermayesi ve toplumsal sermayenin geli!imi için !arttr. Bu da, ula!m, ileti!im ve sa$lk altyapsn ve tüm belediye hizmetlerini içine alr. Ayrca, bölgedeki üniversiteler, ara!trma kurumlar, teknoparklar ve inkübatörler de bu kap-samda de$erlendirilir. Toplumsal sermaye, bireyler arasndaki ba$lantlar (toplumsal a$lar ve bunlardan kaynaklanan güven ve payla!m normlar) ifade eder. "novasyonda ba!arnn ana !artlarndan biri i!birli$i oldu$undan toplumsal sermayenin gücü, böl-genin inovasyona dayal kalknmasnn belirleyici unsurlarndandr. !nsan sermayesi, bireylerin beceri, e$itim ve bilgilerini; bölgenin sahip oldu$u insan kaynaklarnn nite-li$ini ve miktarn ifade eder. "nsan sermayesi, di$er sermayelerle yakndan ili!kilidir: Nitelikli insan kayna$ toplumsal sermayenin güçlenip geli!mesini sa$lar. Güçlü bir fi-ziksel sermaye nitelikli insan kaynaklarnn bölgeye çekilmesini mümkün klar. Zengin insan sermayesi, finansal sermayenin artmasn sa$lar (örne$in yabanc yatrm çekilir). Finansal sermaye, bir bölgede inovasyonun geli!mesi için varolan ve bölgeye çekilen (yerli ve yabanc) finansal kaynaklar ifade eder.

53

Bölgesel inovasyon performansnn ba$l oldu$u unsurlar incelenirken yeni büyüme ve yeni ticaret teorileri de göz önünde bulundurulur.28 Buna göre, her inovasyon faa-liyetinin bir yan ürünü olarak yeni bilgi üretilir; ve süreç, üretilen bilginin ta!masna (spillovers) yol açar. Bilgi, herkes tarafndan eri!ilebilen ve ekonominin bilgi tabann güçlendiren bir kamu mal olarak kabul edilir. Bilginin ta!ma etkisi, co$rafi yaknlkla ili!kilidir. Yüzyüze görü!melerle yaylan yazl olmayan bilgi, co$rafi olarak birbirine yakn olan kurulu!lar ve ki!iler arasnda daha rahat yaylr. Bilginin ta!mas, kümelen-me kavramyla da ili!kilendirilir: Yazl olmayan bilginin al!veri!i, ço$unlukla teknoloji geli!tirme faaliyetinin erken a!amalarnda gerçekle!ir ve bu da inovatif sanayi kümelen-melerinin olu!umunu destekler. Bu açdan bakld$nda bölgesel inovasyon kapasitesini belirleyen faktörler !unlardr:

• “bilgi üreticisi” rolünü üstlenen aktörlerin (üniversiteler, ara!trma kurumlar, vb.) varl$, kalitesi ve yo$unlu$u,

• firmalarn mevcut bilgi ve teknolojiyi özümseme kapasiteleri,

• bölge içinde ve d!ndaki farkl aktörler arasndaki bilgi ak!lar.

"novasyon sistemi yakla!mnn özünde yatan i!birli$i a$lar, i!letmelerin inovasyon performanslarnda belirleyici rol oynar. "!letmelerin izole bir ortamda inovasyon yap-madklarn; inovasyonun ba!aryla gerçekle!mesinin farkl kurulu!lar arasndaki etkile-!ime ba$l oldu$unu kantlayan çok sayda çal!ma bulunmaktadr.29 OECD, inovasyon a"larnn varl$nn istisnadan ziyade kural (gereklilik) oldu$unu ve inovatif faaliyetle-rin ço$unun, birden fazla aktörün katlmn gerektirdi$ini vurgulamaktadr.30 Bölgesel inovasyon a$lar, inovasyonda i!birli$i hedefiyle kurulur. Bu i!birli$i, kaynak, enformas-yon ve bilgi al!veri!iyle !ekillenir.

28 Fraunhafer ISI, BETA (2001) Regional Typology of Innovation Needs, Report to the EC

29 Örne$in; Morgan, K. (1997), Learning by Interacting. Inter-firm Networks and Enterprise Support; Lagendijk, A. ve Charles D. (1999) Clustering as a New Growth Strategy for Regional Economies? A Discussion of New Forms of Regional Industrial Policy in the United Kingdom; DeBresson, Ch. (ed.) (1996), Economic Interdependence and Innovative Activ-ity

30 OECD (1999), Managing National Innovation Systems

54

"ekil 7. Bölgesel inovasyon ortamnn girdileri ve çktlar

B"3."/%3

GN)="2")J#,*/28,#I(+/13

27($7/'3Q%9%3/%3

M%I'ER%3"&/"/"(D*+,'#-+*69/'3

SL/$L3

Kaynak: Council on Competitiveness, 2005

"novasyon a$lar yakla!mna göre bölgesel inovasyon performansnn belirleyicileri !unlardr:

• (Bölge içinde) yüksek hareketlili$e sahip kalifiye ve uzman i!gücünün varl$yla desteklenen, inovasyon için i!birli$i yapan uzmanla!m! sektörel firmalar arasnda-ki a$ ili!kileri,

• Mü!teriler ve tedarikçiler arasndaki sk ili!kiler (bu tür toplumsal ba$lar güven gerektirir; bu güven sayesinde bölgedeki aktörler arasnda enformasyon al!veri!i gerçekle!ir; yazl olmayan bilginin dola!m sa$lanr),

• Bölgesel inovasyon bilinci ve bölge içinde inovasyon ve üretim süreçlerini destek-leyen arac kurulu!larn varl$yla güçlenen bölgesel endüstriyel i!birli$i.

Bölgesel inovasyon kapasitesini belirleyen ba!ka bir unsur bölgenin ö"renme po-tansiyelidir. Bir bölge, rekabet ortamnda ba!arsn belirleyen özel yetkinliklere sahip olmaldr. Bu yetkinlikler, farkl türlerdeki bilgiyi ve yeni fikirleri olu!turan ve yayan toplumsal bir sistemi içerir.

Ö$renen bölge yakla!myla ba$lantl olarak, bölgesel inovasyon kapasitesini belirle-yen unsurlar !u !ekilde sralamak mümkündür31:

31 Florida, R. (1995) Toward the Learning Region

55

• bölgedeki firmalar birbirleriyle güçlü bir ili!ki içindedir; sürekli olarak enformasyon al!veri!inde bulunurlar; bölge d!yla da ba$lantlarn korurlar,

• e$itim ve ö$renim kurumlar ya!am boyu e$itimi destekler,

• finansman sa$layclar (bankalar, giri!im sermayedarlar, vb.) bilgi-yo$un firmalara yönelirler,

• “bilgi i!çileri”nin says fazladr,

• ileti!im ve bilgi payla!m yerel bir kültür halini alm!tr.

Bilgiye eri!me ve bu bilgiyi ürün, hizmet ve üretim süreçlerinde kullanma becerile-rinin i!letmelerin rekabet gücüne etkisi büyüktür. Rekabet gücünü artracak ve sürdü-rülebilir klacak yeni ve tamamlayc bilgiye eri!imin sa$lanmas, inovasyon sürecinin ksalmas, inovasyonda ba!arszlk riskinin azalmas gibi çok çe!itli faktörler, i!letmeler arasndaki etkile!imi ve i!birliklerini artrmaktadr. Dünyada da artan bir e$ilim olarak, i!letmeler de$er zincirleri boyunca ve de$er zincirleri arasnda faaliyetlerini d!a açmak-ta; bu sayede zaten sahip olduklar ve rekabet güçlerini artrmaya yarayacak kaynaklar ellerinde tutmay ve özel yetkinlik gerektiren faaliyetlerde uzmanla!may tercih etmek-tedirler. “"!birlikçi rekabet” yakla!m da bu e$ilimin bir sonucu olarak, özellikle birbir-lerine rakip olan i!letmelerin ortak çkarlar için bir araya geldikleri inovasyon a$larnda oldukça sk rastlanlan bir olgudur.

2.4. Bölgesel !novasyon Sisteminin Aktörleri için Dört Senaryo

Buraya kadar anlatlanlarda ve örneklerde de görüldü$ü gibi, bir bölgenin inovasyon sistemine i!lerlik kazandrmas ve potansiyelini gerekti$i !ekilde kullanmas belli !art-lara ba$ldr. Bu !artlar sa$lamada o bölgede faaliyet gösteren i!letmeler ba!ta olmak üzere üniversiteler, ara!trma kurumlar, kamu kurumlar ve sivil toplum kurulu!larna büyük rol dü!mektedir. Bölgesel inovasyon sisteminin yapta!lar olan bu kurulu!larn kendileri için uygun gördükleri rolü belirleyebilmeleri amacyla farkl senaryolara bir göz atmak yararl olacaktr.

Bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasnda ve faaliyetinde kilit rol oynayacak kurulu!larmza !k tutmak amacyla inovasyon sistemi açsndan bir bölgede kar!la!-

56

labilecek olas senaryolar a!a$da sunulmaktadr. Söz konusu senaryolar, Avrupa Birli$i tarafndan desteklenen ‘innodec’ projesi kapsamnda geli!tirilen senaryolardan uyar-lanm! olup, bölgelerin inovasyona yönelmesinin önündeki engellerin ve bu engelleri olu!turan veya ortadan kaldran yakla!mlarn neler olabilece$ini ortaya koymaktadr.

Bir bölge için dört farkl senaryo öngörmek mümkündür. A!a$da da görülece$i gibi, ‘kollektif dinamizm’ olarak adlandrlan son senaryo, arzu edilen senaryodur. Zaten böl-gesel inovasyon merkezlerinin kurulmas amacyla atlan adm, bölgesel payda!larn bu tür bir senaryoyu hayata geçirme arzularndan do$mu!tur. Di$er üç senaryoya benzer ortamlarn hüküm sürdü$ü bölgelerde bu senaryolar, dolaysyla kendilerinin ve bölge-lerinin kaderlerini de$i!tirmek, bölgedeki inovasyon sisteminin aktörlerinin elindedir.

Senaryolar inovasyon performansn ilgilendiren dört ana ba!lk etrafnda !ekillendi-rilmi!tir:

• Bilgi üretimi ve ticarile!tirme • Üretim sistemi • A$lar ve ili!kiler• Araçlar ve politikalar

57

1.Senaryo: Dura%an ve bireysel

Bilgi üretimi ve ticarile!tirme

- Çabalar bireysel ve az sayda ki!i ve

kurulu! tarafndan ortaya konuyor.

- Ara!trma ve geli!tirme konusunda

isteksizlik, tembellik hakim.

- Üniversitelerle sanayi kopuk, herkes kendi

dünyasnda.

- Mevcut bilgi yazl de$il (sanayideki ve

di$er kurumlardaki ki!ilerin tecrübelerinde,

kafalarnda...) dolaysyla bilgiyi aktarmak

ve di$erlerine ö$retmek, yaymak zor.

- Bireylerde ve kurumlarda kendine güven

yetersiz.

- Geleneksel yöntemlerden ve

uygulamalardan vazgeçmek zor ve bu

yönde bir çaba da yok.

- Her düzeyde e$itime ilgi az, ayrlan

kaynaklar yetersiz.

- E$itim geleneksel bir sistem üzerine kurulu.

- Kabu$unu krma ve vizyonunu geni!letme

gere$inin farknda olanlarn says az.

- Fikri haklar yönetimindeki skntlar

mevcut; hiç kimse rakiplerinin eline geçme

endi!esiyle hiçbir !ey payla!myor.

- Ar-Ge ve inovasyon yapmak isteyen ve

bunun için i!birli$ine açk küçük bir grup

var, ancak ortamdan ve imkanlardan dolay

hevesleri krlm! durumda.

- Di$er yanda da kendine a!r güvenen ki!i

ve kurulu!larn varl$ söz konusu (“bu i!in

uzman benim, yapt$m i!le ilgili her!eyi

bilirim”).

Üretim sistemi

- Pasif bir tutum hakim, her!ey

ba!kalarndan bekleniyor.

- Ortak i! yapmak için i!birli$i a$lar

olu!mad$ndan ve ölçek ekonomisi

kurulamad$ndan ürün ve hizmet

maliyetleri yüksek.

- Problemle ya!amaya al!lm! ve bu durum

ya!amn bir parças haline gelmi!.

- "!letmeler pazarn ihtiyaçlarna cevap

verme konusunda tutucu.

- De$i!ime kar! direnç yüksek (bilinçli veya

bilinçsiz).

- Kendine, bölgesine, ülkesine acma, zavall

hissetme hali söz konusu.

- "hracat az veya yok.

- Bölgenin üretim konusunda imaj yetersiz

veya iyi bilinmiyor.

- Di$er bölgelerden ve üretim sistemlerinden

izole (“kapal devre” çal!lyor).

- Yerli/yabanc yatrm çekmede ba!arsz.

58

A$lar ve ili!kiler

- "nsanlarn birbirine güveni çok az veya yok.

- Ülkedeki ve bölgedeki sisteme, politikalara

ve kurumlara güven yok.

- De$i!ime kar! korku hakim.

- Herkes skntl ve hatta bezgin.

- Bölge düzeyinde birlik yok, ortak hareket

etme konusu gündeme geldi$inde farkl

sesler çkyor.

- Problemler “ba!kalar tarafndan çözülmesi

gereken sorunlar” olarak kabul ediliyor;

çözümler de “ba!kalarndan” bekleniyor.

- Rutine saplanp kalnm!: “en do$rusunu

yapyorum; yapt$m i!in ba!ka yolu yok”

yakla!m hakim.

- Sorunlar çözülürken “kazan-kazan”

durumuna ula!lamyor; birileri kazanrken

di$erleri kaybediyor.

- "li!kilerde bireysellik ön planda.

Araçlar ve politikalar

- Bir sonraki devlet te!vi$ini, sübvansiyonu,

vergi indirimini veya korumac yasalar

bekleyen bir anlay! hakim.

- Hastal$ tedavi etmek yerine a$ry

dindirme yolunu seçen bir yakla!m mevcut.

- Ya!anan problemler hayatn normal bir

parças haline gelmi!; kimse de bunun

farknda de$il (farknda olanlar varsa da

seslerini çkarmyorlar).

- Bürokrasi ve kurallarla kstlanm! bir ortam

ve atmosfer hakim.

59

2. Senaryo: Kollektif dura%anlk

Bilgi üretimi ve ticarile!tirme

- Kimin ne yapt$na ilgi yok.

- Beyin göçü yüksek; yeti!mi! insan gücü

bölgede kalmyor.

- Üniversite ile sanayi kopuk; herkes kendi

dünyasnda.

- Sosyal bask: belli kalplarn d!na

çkamayaca$nz hissediyorsunuz.

- Üniversite yayn üretmeye; e$itim sistemi

snava odaklanm! durumda.

Üretim sistemi

- Üretim sistemi geleneksel sektörler üzerine

kurulu ve bu sektörler kendi içlerindeki

gelenekselli$i krmyor.

- Ulusal/uluslararas düzeyde tannrlk olsa

da yeterince sa$lam bir imaj yok.

- Üretim faaliyetleri ba!kalarna ba$ml;

bölge içinde de$er yaratma kapasitesi

dü!ük.

- Üretim ithal girdi a$rlkl.

- Üretimde planlama, verimlilik ve stratejik

yakla!m yok.

A$lar ve ili!kiler

- Yetenekli ve yeti!mi! insan gücünü demo-

tive eden bir sosyal ortam hakim.

- Kendilerinin i!lerinde en iyi, di$er herkesin

kötü oldu$unu dü!ünen bir topluluk var.

- Yolsuzluk gibi sorunlar mevcut.

- “Eylemsizlik” konusunda sessiz bir muta-

bakat var.

- Ba!ar stratejisi ba!kalarnn ba!arszl$

üzerine kurulu.

- "!birli$i yaplsa da verim elde edilemiyor

- Liderlik yok.

- Bölünmü!lük, parçalanm!lk söz konusu.

Araçlar ve politikalar

- Kapal toplantlar, e-posta gruplar, vb.

ile i!birli$i yaplar harekete geçirilmeye

çal!lyor.

- Bölgedeki a$lar, mezun dernekleri,

sektörel odalar ve derneklerden ibaret ve

bunlar arasnda bir etkile!im yok.

- E$itim sistemi yukardan planlanan ve

uygulanan politikalara dayal.

- Sanayinin kulland$ mekanizmalarn

ba!nda endüstriyel casusluk ve kopyalama

(bölgeiçi ve d! (ulusal ve uluslararas))

geliyor.

- Destek sa$layan kurulu!lar gerçek

ihtiyaçlardan habersiz veya bu ihtiyaçlara

kulaklarn tkam! durumda.

60

3. Senaryo: Bireysel dinamizm

Bilgi üretimi ve ticarile!tirme

- "novasyona inanm! bireyler bolca seyahat,

yo$un bilgi al!veri!i halinde.

- Ya!am boyu e$itime önem veriliyor.

- Bireyler, daha iyiyi yapma ve fark yaratma

aray! içinde.

- Ba!arnn %90’ hata yapmaya dayal.

- Giri!imci, yaratc ve inisiyatif alan ki!iler

mevcut.

- "novasyona açk bireylerde kendi kendini

ele!tiren, sonuçlar ölçüp de$erlendiren,

ö$renmeye açk bir tutum söz konusu.

- Bilgi yazl hale getiriliyor; dolaysyla daha

kolay aktarlp, ö$retilebiliyor.

- Üniversitede ara!trmaclar ve baz birimler

arasnda Ar-Ge konusunda rekabet var.

Üretim sistemi

- Hayallerinin pe!inde ko!an giri!imciler

mevcut.

- “Benim !irketim, benim laboratuvarm,

benim kurulu!um”...yakla!m hakim.

- Her!ey gelece$e odaklanm!.

- “Ben en iyiyim, benim !irketimin ürettikleri

en iyi”...inan! yaygn.

A$lar ve ili!kiler

- “Benim bildi$im do$ru, bana inanp

dedi$imi yapmalsn” yakla!m hakim.

- “Bizim modelimizi anlamyorlar” inan!

yaygn.

- Bireylerdeki kendine güven ve risk

alma cesareti (“Elimdeki kaynaklar

kaybetmekten korkmam”, “Statümü

kaybetmekten korkmam”) nedeniyle

payla!mda sknt yok.

- “Sadece güçlüler ayakta kalr” inan!

yaygn.

Araçlar ve politikalar

- Gece-gündüz, haftasonu dahil çal!lan bir

sistem.

- Kaynaklara eri!im snrl.

- E$itime ve ya!am boyu ö$renmeye yatrm

yüksek.

- Yeni !irketler kurulur, batar, yeniden

kurulur.

- Bürokrasi az.

61

4. Senaryo: Kollektif dinamizm

Bilgi üretimi ve ticarile!tirme

- Di$er bölgelerden ve ülkelerden yeti!mi!,

yüksek kalifiye insan göçü alnyor.

- "novasyon a$lar ve uzmanla!ma sayesinde

i!birlikçi Ar-Ge faaliyetleri yo$un.

- Toplumla ve di$er kesimlerden gelen geri

beslemelerle sürekli inovasyon faaliyetleri

yaygn.

- Disiplinleraras ö$renme ve i!birli$i söz

konusu.

- Sürekli ya!am boyu e$itim ve esnek

ö$renme imkanlar bol ve bu imkanlardan

yararlananlarn says yüksek.

- Merkeziyetçilikten uzak bir yap mevcut.

- Sürekli destekleyen, cesaret ve destek

veren, ele!tiriden uzak bir anlay! hakim.

- Talebe ba$l olarak !ekillenen bir e$itim

sistemi mevcut.

Üretim sistemi

- Toplumsal ihtiyaçlar ve pazardaki frsatlar

sürekli olarak izleniyor.

- Esnek üretim ve geli!tirme faaliyetleri

yaygn.

- A$ modellerini kullanan bir ölçek ekono-

misi var.

- Katlmc, bölünmemi! bir yap mevcut.

- Üzerinde mutabakata varlm! bir vizyon

ve strateji var ve uygulanyor.

- Rekabet halinde i!birli$i (rakip firmalar

inovasyon için birlikte çal!yor) yakla!m

ön planda.

A$lar ve i!birli$i

- Bölge içindeki ve d!ndaki payda!lar

arasnda güçlü ba$lar ve ileti!im mevcut.

- Kurulu!larn içindeki birimler ve ki!iler

arasnda i!birli$i hakim.

- Rakipler arasnda i!birli$i yo$un.

- Kar!lkl güven yüksek.

- Geride kalana destek veren, birlikte

kazanmay hedef haline getirmi! ki!iler,

i!letmeler, kurulu!larn says fazla.

- Tamamlayclk ve kar!lkl yardm önemli

toplumsal de$erlerin ba!nda geliyor.

Araçlar ve politikalar

- Ulusal ve bölgesel politikalar inovasyonu

te!vik etmeye odakl.

- "novasyonun finansman için gerekli ulusal

ve bölgesel mekanizmalar mevcut.

- Kamu kurumlar destekleyici, kolayla!trc

ve yardmc.

- Üniversiteler ve ara!trma kurumlar ino-

vasyon ve ö$renme sürecinde aktif ve

katlmc.

- Ba!arl fikri haklar yönetimi.

- Bilgi payla!m ortamlar ve bu ortamlara

aktif katlm söz konusu.

- "! ve mesleklerde esneklik hakim.

- Ki!ilerin birbirleriyle tan!malarna ve

a$larn geni!letmelerine imkan sa$layan

sosyal ortamlar ve olanaklar fazla sayda.

3B Ö L Ü M

T-B‹M ‹Ç‹N DÜNYA ÖRNEKLER‹:B‹M TANIM VE MODELLER‹

65

3. T-B!M !Ç!N DÜNYA ÖRNEKLER!: B!M TANIM VE MODELLER!

Önceki bölümlerde de belirtildi$i üzere, bir bölgedeki inovasyona ili!kin ortam ve destek hizmet ve mekanizmalar, bölge i!letmelerinin rekabet gücünün belirlenmesinde önemli rol oynamaktadr. Gerekli ortamn olu!turulmas ve hizmetlerin sa$lanmasn-da etkinli$ini kantlam! yaplarn ba!nda bölgesel inovasyon merkezleri gelmektedir. Dünyadaki uygulamalara bakld$nda, do$rudan “bölgesel inovasyon merkezi” olarak anlmasalar da, bu tür uzmanla!m! arac kurulu!lar, inovasyon için gerekli a$lar olu!-turan ve güçlendirilmesini sa$layan, ilgili kurulu!larn ortak çkarlar için birlikte hareket etmesine ön ayak olan yaplar olarak kar!mza çkmaktadr.

1994 ylnda Florida’da gerçekle!tirilen bir çal!mada32 56 endüstriyel bölgede 130’dan fazla i!letmelere yönelik benzer hizmetler sa$layan merkez oldu$u tespit edilmi!tir. Sa$-lanan hizmetlerin bazlar; pazar veya teknolojinin de$i!imi ile ilgili ara!trma, e$itim ve dan!manlk hizmetleri, kalite sertifikasyonu, fikri mülkiyet hizmetleri, reklamclk ve tantm hizmetleri olarak sralanmaktadr.

Bu tür hizmetlerin sa$lanmas amacyla, genellikle, kamu kurumlar veya i!letmele-rin biraraya gelerek i!letme veya birlikler kurduklar görülmektedir. Bu tür yaplanma-larn en azndan ba!langç a!amasnda devlet tarafndan desteklendi$i bilinmektedir. UNIDO’nun bir çal!masnda, bu giri!imlerde kamu deste$inin neden önemli oldu$u üç ba!lk altnda gerekçelendirilmi!tir33: Öncelikle bu tür hizmetler ilk ortaya çktk-larnda sadece bir potansiyeli ifade etmektedirler ve piyasada yeterli talep bulmakta zorluk çekmektedirler. Talepteki belirsizlikler geçerli bir fizibilite yaplmasna imkan vermedi$i için, özel sektör hizmet vermek üzere piyasaya girme karar alamamaktadr. "kincil olarak, i!letmelerin bu tür hizmetleri almak için organizasyonel olarak yeniden yaplanmalar gerekti$inden ve bu tür de$i!ikliklere direnç gösterilebildi$inden uzun süre sürdürülebilir bir talep olu!turmakta zorlukla kar!la!labilmektedir. Son olaraksa bu tür yeni hizmetlerin verilmesi a!amasnda, mü!teri i#letmelerle güvene dayal bir ili#ki kurmak gerekti"inden ve bu tür ili!kilerin kurulmas zaman ald$ndan ilk yatrm maliyetinin miktar büyük olabilmektedir.

32 Florida, A., Parri, L. & Quaglia, F. (1994) Regional Social Economies; Strategies

33 Michele, C. (1995) Real Service Centres in Italian Industrial Districts, UNIDO

66

"novasyon hizmetlerinin i!letmelerin yerle!ik oldu$u bölgelerde verilmemesi, özellik-le globalle!en ekonomi nedeniyle, i!letmelerin rekabet gücü açsndan orta ve uzun va-dede olumsuz sonuçlar do$urabilmektedir. Bu nedenle, özel sektörün (dan!manlk ve e$itim hizmetleri sa$layan özel !irketler olarak) devreye girmek istemedi$i durumlarda, bu tür hizmetler ya kamu kurumlar ya da söz konusu hizmetin öneminin farkna var-m! sektörel ve/veya bölgesel düzeyde faaliyet gösteren kâr amac gütmeyen kurulu!lar tarafndan verilmektedir.

Bu hizmetlerin a$rlkl olarak, i!letmelerde inovasyon faaliyetlerinin desteklenme-si, teknoloji transferinin sa$lanmas, üniversiteler ve ara!trma merkezleri tarafndan gerçekle!tirilen ara!trma sonuçlarnn ticarile!tirilebilmesi etrafnda !ekillendi$i görül-mektedir. Örne$in, Avrupa Birli$i tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon stratejileri (RIS ve RIS+) projeleri incelendi$inde, a!a$daki tabloda da görüldü$ü gibi, uygulamaya konan hizmetler i!birli$i, kapasite geli!tirme ve sektörel inovasyona odaklanma konu-larnda yo$unla!maktadr.34

34 Avrupa Komisyonu (2002) Regional Innovation Strategies under the European Regional Development Fund Innovative Actions 2000-2002

67

Avrupa Bölgesel Kalknma Fonu Yenilikçi Eylemler 2000-2002

Eylemler Bölge

!zleme, kyaslama Limburg, Wales, Thessaly, Galicia, West Midlands, Central Macedonia

Teknoloji de%erlendirmeleri Cantabria, Castilla y Leon, Wales, Thessaly, Galicia, Aragon

Firmalarn inovasyon kapasitelerinin artrlmas

Limburg, Thessaly, Aragon, Overijssel, Sterea Ellada

Snrlararas inovasyon i$birli%i Algarve-Huelva, Northern EU, West Macedonia, Cen-tral Macedonia, Niederösterreich

!novasyon destekleyici kurumlararas i$birli%i a%lar

Wallonie, Castilla y Leon, Niederösterreich, Canarias, Castilla la Mancha, Galicia

Kümelenme politikas Wallonie, North Sweden, Weser-Ems, Toscana, Halle-Leipzig-Dessau, Yorkshire & the Humber, Pais Vasco, Overijssel, Central Macedonia

Ulusal ve bölgesel politikalarn inovas-yona yönlendirilmesi

Halle-Leipzig-Dessau, Yorkshire & the Humber, Niederösterreich, Toscana, Limburg, Castilla y Leon, Calabria, Sterea Ellada, Weser-Ems, West Midlands, Altmark-Harz-Magdeburg, Shannon, Wallonie

Teknoloji öngörü çal$malar Limburg, Wallonie, Wales, West Midlands

Firmalarda inovasyon bilincinin artrl-mas

Wales, Western Scotland, Thessaly

Üniversite ara$trma sonuçlarnn ticari-le$tirilmesi

Umbria, Canarias, Thessaly, Calabria, Castilla la Mancha, Overijssel

Spin-off’larn desteklenmesi Umbria, Canarias, Castilla la Mancha, West Midlands

!novasyon için insan kaynaklarnn geli$tirilmesi

Northern EU, Overijssel, Central Macedonia, Aragon

Tarm ve gda sektörünün inovasyon po-tansiyelinin harekete geçirilmesi

Thessaly, Sterea Ellada, Central Macedonia, West Macedonia, Weser- Ems, Shannon, Yorkshire & the Humber

Turizm sektörünün inovasyon potansi-yelinin harekete geçirilmesi

Sterea Ellada, Weser-Ems

Plastik / kimyasal sektörünün ino-vasyon potansiyelinin harekete geçirilmesi

Halle -Leipzig-Dessau

Kültürel kaltm sektörünün inovasyon potansiyelinin harekete geçirilmesi

Toscana

68

Bölgesel rekabet gücünü artracak hizmetlerde oldu$u gibi, bu hizmetleri sunmak amacyla geli!tirilmi! yaplarn da farkl isimler aldklar (“teknoloji destek merkezleri”, “i! ve inovasyon merkezleri”, “inovasyon kutuplar” gibi) görülmektedir. "novasyon des-tek hizmetlerini verecek kurulu!un yönetimsel ve hukuki yaps, bulundu$u ülkenin hukuki mevzuatndan, finansman sa$layacak kurulu!larn niteli$ine (kamu kurumu veya sivil toplum kurulu!u) kadar farkl etkenlere ba$ldr.

Dünyadaki uygulamalara bakt$mzda, belli aktörlerin ihtiyaçlarn kar!lamak ama-cyla olu!turulan idari yaplarn (üniversiteler bünyesinde olu!turulan teknoloji transfer ofisleri gibi) i!letmelerin rekabet gücü açsndan yeterli olmamasndan hareketle, bölge-sel inovasyon sisteminin tüm aktörlerini içine alan yaplara (inovasyon merkezleri gibi) verilen önemin artt$ gözlenmektedir. Silikon Vadisi’nde oldu$u gibi, baz bölgelerde söz konusu hizmetler önemli ölçüde özel sektör !irketleri tarafndan sa$lanrken, Gü-ney Kore’de oldu$u gibi tamamen devlet eliyle kurulup geli!tirilen merkezler kar!mza çkabilmektedir. "novasyon destek hizmetlerini sunan merkezler di$er ülkede kâr amac gütmeyen kurulu!lar olarak yaplanrken, ülkemizde kamu deste$inden yararlanabil-mek için ‘Üniversite Sanayi "!birli$i Merkezleri (ÜSAM)’ örne$inde oldu$u gibi, hukuki mevzuatn izin vermemesi nedeniyle ancak !irketle!erek faaliyet gösterebilmektedir35.

"novasyon destek hizmetlerini veren merkezlerin bölge içinde olu!turduklar a$larn yan sra, bu merkezlerin arasnda deneyim ve bilgi payla!mn mümkün klan a$lar da yaygnla!maya ba!lam!tr. Türkiye’deki merkezlerin entagrasyonu bakmndan önem ta!d$ndan, Avrupa Birli$i düzeyinde kurulmu! olan a$larla ilgili bilgi a!a$da veril-mektedir. Bu yaplardan “Avrupa Bilgi Merkezleri” ve “"novasyon Aktarm Merkezleri”ne, T-B"M projesi kapsamnda kurulacak olan merkezlerin i!birli$i yapaca$ kurulu!lar ola-rak yer verilmektedir. Türkiye’de bir örne$i olmamakla birlikte, kurulmas planlanan bölgesel inovasyon merkezlerine benzerlikleri dolaysyla “"! ve "novasyon Merkezleri”ni (Bussiness and Innovation Centres-BIC) bünyesinde toplayan BIC a$ ve bu a$ tarafn-dan geli!tirilen çe!itli modeller detayl olarak incelenmi!tir. Raporun Bölgesel "novas-yon Merkezleri Yapsal Modeli bölümünde de (Bölüm 4) görülece$i gibi, kurulacak bölgesel inovasyon merkezlerinin uluslararas yaplarla entegrasyonu açsndan bu a$n bir parças halini almas öngörülmektedir.

35 ÜSAM'lar bir TÜB"TAK program kapsamnda merkez statüsünde kurularak i!letilmeye ba!lanm! ancak merkezlerin Türk Ticaret Kanununda tüzel ki!ilik olarak statüsü tanmlanmam! olmas nedeniyle 2006 ylnda program sonlandrlarak, destekler "#BAP program kapsamnda verilmeye ba!lanm!tr.

69

Avrupa Bilgi Merkezleri (Euro Info Centres (EIC))

Avrupa Bilgi Merkezleri (EIC’ler), 1987 ylnda, özellikle AB müktesebat, destek prog-ramlar ve !irketlere etkileri konularnda !irketleri bilgilendirmek ve dan!manlk faali-yetlerinde bulunmak amacyla kurulmaya ba!lanm! olan merkezlerdir. Ayn zamanda, KOB"’ler özelinde müktesebat ve destek programlarnn etkileri ve aksayan yönleri ko-nularnda sürekli olarak Avrupa Komisyonu’na bilgi sa$lamaktadr. EIC’ler yerel ve böl-gesel sanayiyi iyi tanyan ve ayn zamanda AB uygulamalarn çok iyi bilen personelleri ile, 51 ülkede (AB üyesi, aday ülkeler ve Akdeniz ülkeleri) kurulu 250’den fazla merkez ve 340 eri!im noktasnda hizmet vermektedir.

Türkiye’de "stanbul’da iki, Ankara, Gaziantep, Konya, Bursa, Denizli, Samsun ve Adana’da birer tane olmak üzere toplam dokuz EIC faaliyet göstermektedir. Türkiye’de yerle!ik EIC’lere ait veriler incelendi$inde, ba!ta finansman kaynaklar olmak üzere merkez ba!na ortalama yllk 800 civarnda firmaya hizmet verildi$i ve verilen hizmet-lerin %58,5’inin bilgi alma ve ara!trma ile ilgili oldu$u görülmektedir.

!novasyon Aktarma Merkezleri (Innovation Relay Centres (IRC))

"novasyon Aktarma Merkezleri (IRC’ler), 1995 ylnda Avrupa çapnda teknoloji trans-feri yoluyla teknolojik i!birliklerini artrmak amacyla kurulmaya ba!layan merkezlerdir. Merkezlerin ana hedef kitlesini KOB"’ler olu!turmakla birlikte, büyük !irketler, ara!tr-ma merkezleri, üniversiteler ve inovasyon ajanslarna da hizmet sa$lanmaktadr. Halen 33 ülkede faaliyet gösteren 71 merkez, !irket ziyaretleri ve teknoloji ihtiyaçlarnn belir-lenmesinden, teknoloji transferi anla!masna kadar tüm teknoloji transferi admlarnda hizmet sa$lamaktadr.

Türkiye’de IRC-Anatolia ve IRC-Ege olmak üzere iki IRC faaliyet göstermektedir. Av-rupa Birli$i tarafndan Altnc Çerçeve Program kapsamnda sa$lanan destekle kurulan IRC’lerden Adana, Ankara, Çorum, Eski!ehir, Gaziantep, Kayseri, Konya ve Samsun ille-rini kapsayan IRC-Anatolia ODTÜ-Teknokent tarafndan i!letilmektedir. Ege Üniversitesi Bilim Teknoloji Arastirma Merkezi (EBILTEM) tarafndan i!letilen IRC-Ege ise Çanak-kale, Balkesir, Manisa, U!ak, Afyon, Kütahya, Aydn, Denizli, Mu$la, Isparta, Burdur, Antalya ve Mersin illerinde faaliyet göstermektedir.

70

Avrupa !$letmeler A% (European Enterprise Network – EEN)

IRC ve EIC’lerden elde edilen tecrübeler do$rultusunda, verilen hizmetlerin etkinli$i-nin artrlabilmesi amacyla IRC ve EIC’lerin fonksiyonlarn bir arada gerçekle!tirebile-cek yaplarn olu!turulmas kararla!trlm!tr. Kurulmas hedeflenen yaplar bir yandan teknoloji transferi odakl çal!may sürdürürlerken, i!letmelerin di$er alanlardaki i!birli$i ihtiyaçlar içinde hizmet vereceklerdir. Bu kapsamda mevcut IRC’ler Nisan 2008’den iti-baren yaplanarak EEN ad altnda faaliyetlerini sürdürmeleri hedeflenmektedir. Ayrca ülkemizde yeni EEN’ler kurulmas hedeflenmektedir. Sabanc Üniversitesi, "stanbul Sa-nayi Odas ve KOSGEB arasnda olu!turulan konsorsiyum ülkemizde kurulacak üçüncü EEN olacaktr. Konsorsiyum, AB tarafndan desteklenen European Enterprise Network projesinin Marmara Bölgesi sorumlulu$unu üstlenecektir. Nisan 2008 tarihi itibariyle üç EEN merkezinin kurulumu için destek karar alnm! ve merkezlerin kurulabilmesi için personel almna ba!lanm!tr.

!$ ve !novasyon Merkezleri (Bussiness and Innovation Centres (BIC))

"! ve inovasyon merkezleri (BIC’ler), 1984 ylnda Avrupa Birli$i genelinde inovatif i! alanlar açlmasn sa$lamak, mevcut sanayi kurulu!larnn inovasyon yeteneklerini ar-trmak, inovasyon projelerini ortaya çkarmak ve projelerin ba!ar ile hayata geçirilme-sini sa$lamak amacyla bir bölgesel inovasyon arac olarak kurulmaya ba!lanm!tr. AB çapnda faaliyet gösteren BIC’lerin bir araya geldi$i a$yapda (European BIC Network-EBN) 150’den fazla tam üye, 50 kadar da asosiye üye yer almaktadr. BIC’lerin a!a$da verilen temel hizmetleri sa$lamalar hedeflenmektedir:

• Giri!imcili$in yaygnla!trlmas

• "novatif projelerin belirlenmesi

• Stratejik yönlendirme (inkübasyon ve rehberlik hizmetleri)

• "! destek kurumlarna yönlendirme

EBN tarafndan her yl BIC’lere ili!kin belirlenen performans ölçütleri do$rultusunda veriler toplanmakta ve kurulacak olan yeni inovasyon merkezleri için elde edilen veriler do$rultusunda rehberler hazrlanmaktadr. BIC’lerin daha yakndan tannabilmesi için 2006 yl itibariyle Avrupa Komisyonu tarafndan toplanm! olan baz önemli veriler a!a$da verilmi!tir.

71

a. BIC’lerin ortalama ya!

EBN a$na ba$l BIC’lerin kurulu! tarihleri incelendi$inde, ilk kurulu!larndan bu yana BIC’lere olan ilgide bir azalma olmad$ görülmektedir. Ancak yllar içerisinde BIC kurmak amacyla yeni yaplar olu!turmak yerine, mevcut inovasyon merkezleri bünye-sinde BIC fonksiyonlarnn gerçekle!tirilmeye ba!land$ dikkat çekmektedir.

1985-1990 1991-1995 1996-2000 2001-2006

Yeni bir olu!um olarak kurulan

BIC’ler*%19,85 %27,94 %11,03 %8,09

Mevcut inovasyon merkezlerinden

dönü!üm ile kurulan BIC’ler* %2,94 %5,15 %10,29 %14,71

* Oranlar, EBN a$ içerisindeki üye toplamna orann göstermektedir.

Kaynak: Avrupa Komisyonu

b. BIC’lerde çal!an personel says

BIC’lerde çal!an personel saylar incelendi$inde BIC’lerin çal!an saylarnn 7 ila 14 aral$nda yo$unla!t$ görülmektedir. Ancak, bu say BIC’in faaliyet alanlarnn çe!itli-li$ine ve ya!na ba$ldr.

BIC’te çal!an personel says < 3 3-6 7-9 10-14 15-25 >25

BIC says 3 29 35 31 21 17

Kaynak: Avrupa Komisyonu

c. BIC’lerin Finansman Kaynaklar ve Harcamalar

2006 ylnda EBN üyesi BIC’lerin %29’luk bölümü, finansman ihtiyacnn %50’den fazlasn özel sektör veya özel sektöre ba$l kaynaklardan elde etmi!lerdir. Toplam EBN üyelerinin elde ettikleri gelirlerin %52’lik ksm ulusal kamu kaynaklarndan elde edilir-ken, EBN üyesi BIC’lerin %19’unun gelirlerinin %50’den fazla bir bölümü AB kaynakla-rndan gelmektedir. Yine BIC’lerin 2006 ylnda BIC ba!na ortalama geliri 1,72 milyon Avro olarak gerçekle!mi!tir.

72

!"

!#!$

%!&

!'!%'

!(

!'

!$)

R)62/)D%<N)="2")D%8"(")%'/8#/')/(%A\]^B

*+,-./'0/123/4-5657865/,6956,.6:;

LG%8/532/)%&,#)/(E/#%7$<")"(%A\_B

M$F"(%'/16%7$<")"($%A\`B

R)62/)%*"%<N)="2")%5(,=(/1)/(E/#")E"%"E$)"#%=")$(%A\a_B

LG%5(,=(/1)/(3#E/#")E"%"E$)"#%=")$(%A\_B

H/16E/#%E$F"(%=")$()"(%A\bB

J#'@</28,#%7$01"+)"($#E"#")E"%"E$)"#%=")$(%A\acB

:@4+"($%4$('"+)"(E"#")E"%"E$)"#%=")$(%A\dB

M$F"(%N0")%=")$()"(%A\eB

M$F"(%N0")%2"'+N(%$2+/+$2+$')"($%A\]B

!<

Kaynak: Avrupa Komisyonu

BIC’lerin 2006 yl gider kalemleri incelendi$inde %44’le en yüksek maliyet kalemini personel giderlerinin olu!turdu$u görülmektedir. Bilgi yo$un ve uzmanlk gerektiren hizmetler vermeleri nedeniyle, BIC’lerin kullandklar dan!manlk ve d! uzman gider-leri, genel giderlerin ardndan üçüncü en yüksek gider kalemini olu!turmaktadr.

73

!% !%)

!%'

%=!

."(2,#")%>$E"()"($%A\``B

!((!%=

M/#341/#%*"%E34%601/#7/(;/1/)/(3%A\a^B

>$($4$1;$)"("%*"($)"#%E"2+"')"(%A\aB

>"#")%=$E"()"(%A\a_B

J#'@</+N(%<$#/)/(3#/8N#")$'%=$E"()"(%A\afB

:/)$%=$E"()"(%A\aB

M$F"(%=$E"()"(%A\afB

*+,-./"0/123/>6.-9+?/,6.+8.+:-

!%

Kaynak: Avrupa Komisyonu

d. BIC’ler tarafndan !irketlere sa$lanan hizmetlerEBN üyesi BIC’ler tarafndan !irketlere sa$lanan hizmetler incelendi$inde, BIC’lerin

%90’nn !irketlerin inovasyon ve rekabetçilik kapasitelerini artrabilmek amacyla çe!itli stratejik hedefler belirledi$i ve özel programlar geli!tirdi$i dikkat çekmektedir. BIC’lerin %70’inden fazlas, !irketlere yönelik olarak e$itim hizmetleri tasarlam!lardr.

74

"ekil 10. BIC’ler tarafndan $irketlere sa%lanan hizmetler

afD_

fD^fD`

fD]f

X$('"+)"(%$9$#%"F$+$17$01"+)"($

J#,*/28,#%5"(&,(1/#23#3#N)9@)1"2$#"%8N#")$'%4/<),#

'6))/#313

J#,*/28,#%+/#3%7$01"+)"($

J#,*/28,#%5"(&,(1/#23#3#/(+3(3)1/23#/%8N#")$'%N0")

5(,=(/1)/(

J#,*/28,#%'/5/2$+"2$/(+3(1/8/%8N#")$'%2+(/+"-$

=")$4+$(1"

O@("9)"($%+/#31)3E/#341/#)3'%7$01"+)"($

e. BIC’lerin yaplanmalar ve kalite kriterleri

BIC’ler için bir bilgi ve tecrübe payla!m a$ olarak faaliyet göteren EBN’in önemli bir görevi, inovasyon merkezleri ile ilgili en iyi uygulamalar bir araya getirerek, çal!ma !ekline ili!kin kalite prosedürleri olu!turmasdr.36

EBN rehberinde, inkübasyon faaliyetleri de dahil olmak üzere tüm hizmetleri sa$la-yaca$ varsaylan bir BIC’in 8-10 ki!ilik bir kadroya sahip olmas önerilmektedir. Perso-nel özellikleri ve says yöneticilerin stratejik hedefleri do$rultusunda belirlenir.

Merkez müdürü ve müdüre ba$l olan ekip, merkezin faaliyet gösterece$i bölgede yer alan kamu kurumlar, özel sektör, üniversiteden temsilcilerden olu!an yönetim kurulu-nun yönlendirmeleri do$rultusunda merkezin operasyonel faaliyetlerinin yürütülmesin-den sorumludur. Bir özel sektör !irketinin yöneticisinin sahip olmas gereken tüm nite-liklere sahip olmas gereken merkez müdürünün yetkilerini yönetim kurulu belirler.

EBN tarafndan önerilen BIC yaplanamasna ili!kin organizasyon !emas a!a$da verilmi!tir.

36 BIC rehberine http://ec.europa.eu/regional_policy/innovation/innovating/guidec_en.htm adresinden eri!ilebilir.

75

"ekil 11. BIC Yaplanmasna ili$kin organizasyon $emas

.(,-")"($#%E"F"()"#WE$($)1"2$%*"%("7<"()$'A$4%5)/#3%7/03()/1/B

.(,-")"($#%&$#/#2/)%+/'$<$*"%$0)"#1"2$

$9$#%E"2+"'%<$($1$

aJ4<$()$')"($D%R)62/)*"%LG%5(,-")"($a

a

a

./0/()/1/%E"2+"'<$($1$

J#,*/28,#%*"+,'#,),-$%E"2+"'

<$($1$

>$($4$1;$)"(%$9$#"F$+$1)"(

a

a

O"'("+"()$'%*"%$E/($%$4)"(

J#'@</+N(@#%8N#"+$)1"2$

:"('"0%:@E@(@

N>*%$"&)SH3H/H

Q/#3+31D%$)"+$4$1%*"5(,-"%<6)1/%&/)$8"+)"($ a

a

aa

* Tabloda verilen saylar minimum ki!i saylarn ifade etmektedir

BIC çal!anlar, merkez tarafndan verilmesi öngörülen tüm hizmetleri verebilecek seviyede deneyime sahip ki!iler arasndan seçilir. EBN, merkezin kurulmas a!amasnda en az bir merkez müdürü, bir sekreter ve iki deneyimli uzmann bulunmasn önermek-tedir. EBN’e göre, bu ki!iler en azndan merkez faaliyetlerini tantabilecek, projeler bu-labilecek ve firmalara stratejik yönlendirme gerçekle!tirebilecek kapasitede olmaldr.

"!ler büyümeye ba!ladkça çe!itli alanlarda uzmanla!m! veya uzmanla!acak yeni personel almlar ile merkez kapasitesi ve hizmet çe!itlili$inin artrlmas gerekmektedir. EBN tarafndan yeni alnacak personel için önerilen ba!lca görev ve uzmanlk alanlar a!a$da sralanm!tr:

• Projeler için finansal projeksiyon ve nakit ak!larn çkartlmas

• Ortak bulma

76

• "!letmeleraras i!birlikleri olu!turma

• "nkübatörlere destek sa$lama

• "!letmelere yönelik özel e$itimleri koordine etme

• Proje izleme

• Yerel yöneticiler için verilebilecek hizmetleri (çal!taylar, istatistik toplama, vb.) koordine etme.

b2europe "!birli$i A$b2europe 2001 ylnda Avrupa Komisyonu’nun i! destek hizmetleri sa$layan mevcut

a$larn etkinli$ini artrmak amacyla ba!latt$ bir giri!imdir. Yukarda açklanan BIC, EIC ve IRC a$larnn üye oldu$u giri!ime, ayn zamanda, Avrupa "stihdam Hizmetleri (EURopean Employment Services–EURES), Çerçeve Programlar Ulusal "leti!im Nok-talar, COOPECOS (Latin Amerika "! Destek Hizmeti Sa$layclar Birli$i), Eurocenters (AL-INVEST program kapsamnda Avrupa-Latin Amerika arasnda i! destek hizmeti sa$layan kurulu!lar biraraya getiren birlik) i!birli$i a$lar da asosiye üye olarak katl-maktadr.

b2europe, Avrupa’dakiler ba!ta olmak üzere, üye a$larn verdi$i hizmetleri snflan-drmakta ve bölgesel bazda hizmet sa$layan çok sayda farkl merkezin birbirleriyle rekabet etmektense, birbirlerinin eksikliklerini tamamlayarak daha etkin çal!masn sa$lamaya çal!maktadr. Bu amaçla merkezlerin verdikleri hizmetler sürekli olarak iz-lenmekte ve snflandrlmaktadr. Bölgesel inovasyon merkezlerinin faaliyetlerine !k tutmas açsndan hizmetler listesi ve snflandrmas a!a$daki tabloda verilmektedir.

77

Avrupa’da !$ ve !novasyon Merkezlerince Verilen Hizmetlerin Genel Snflan-drmas (EIC, IRC, BIC)

Hizmet Türü Hizmet Seviyesi 3: Uzmanla$m$ Hizmet Seviyesi 2: Seçici Hizmet Seviyesi 1: Genel

Yardm ve dan!manlk: Detayl ve ileri

derecede uzmanla#m# ve hizmet verilen

sektörel a"larn temel ihtiyaçlarn

kar#lamak üzere tasarlanm# hizmet

paketleri

Ba$lant sa$layan: Mü#teri

ile birebir ili#ki sonucu

edinilebilecek, mü#teriye

özel bilgilendirme ve

destek hizmetleri

Farkndalk Yaratma: Mü#terilerin

verilen hizmetlerin

faydalar konusunda

bilgilendirilmesi; bu

seviyede hizmetler “dokun

ve brak” mant" ile verilir

Yeni !$ler Yaratma Konusunda Verilen Hizmetler

Giri$imcili%in

desteklenmesi

ve projelerin

bulunmas

Giri!imcili$in ba!latlmas a!amasnda destek ve ön-inkübasyon projelerinin belirlenmesi

Her bir mü!teriye, mü!terinin özel ihtiyaçlarn göz önünde bulundurmayan standart hizmet paketleri aracl$yla, i! kurmann de$i!ik a!amalar ile ilgili dan!manlk hizmetleri sa$lamak.

Potansiyel mü!terileri 3. Hizmet seviyesinde hizmet sa$layan kurulu!lara yönlendirmek

Temel kavramlar anlayarak bu temel kavramlar do$rultusunda genel bilgilendirme ve farkndalk yaratmaya yönelik faaliyetler tasarlamak ve yürütmek.

Potansiyel mü!terileri 2. Hizmet seviyesinde hizmet sa$layabilen kurulu!lara yönlendirmek.

Ön-inkübasyon

hizmetleri

Gerçekçi bir i! plan hazrlanmas a!amasnda destek

Risk analiz

hizmetleri

Tam bir risk analizi hazrlanmas konusunda destek

Finansmana

eri$im deste%i

Projenin finansman için ihtiyaç duyulan finansman kaynaklarna eri!im konusunda destek (Risk sermayesi, i! melekleri, devlet tarafndan sa$lanan hibe destekleri)

!$ kurulmas

a$amasnda

dan$manlk ve

yardm

"! kurma a!amasnda dan!manlk:1. Tüzel ki!ili$in kurulmas ile ilgili idari ve

hukuki i!ler, 2. Finansman3. Ofis alan sa$lama4. Kritik fonksiyonlara destek sa$lama

(finansman, muhasebe, teknisyenler ve sat!)

Misafir etme Yeni kurulan !irkete fiziksel alan sa$lama, lojistik ve sekreterlik hizmetleri sa$lama, hukuki/teknik konularda dan!manlk hizmetleri

Takip etme

(!$ plan

do%rultusunda

kyaslama

hizmetleri)

Kurulu!un ardndan i! planlar do$rultusunda kaydedilen ilerlemenin takibi, de$erlendirilmesi ve önerilerin olu!turulmas, yeni beliren riskler ve frsatlar do$rultusunda yeni stratejik kararlarn olu!turulmas a!amasnda dan!manlk

78

Mevcut "irketler ve Ara$trma Merkezleri !çin Sa%lanan Hizmetler

"irketlere ulusal ve AB seviyesin-de mevzuat hakknda bilgilendir-me ve destek hizmetleri sa%lama

Her bir mü!teriye, mü!terinin özel ihtiyaçlarn göz önünde bulundur-mayan standart hizmet paketleri aracl$yla, ilgili ba!lklarn de$i!ik a!amalar ile ilgili dan!manlk hiz-metleri sa$lamak.

Potansiyel mü!te-rileri 3. Hizmet se-viyesinde hizmet sa$layan kurulu!-lara yönlendirmek

Temel kavram-lar anlayarak bu temel kav-ramlar do$rul-tusunda genel bilgilendirme ve farkndalk yaratmaya yö-nelik faaliyetler tasarlamak ve yürütmek.

Potansiyel mü!terileri 2. Hizmet seviye-sinde hizmet sa$layabilen kurulu!lara yönlendirmek.

Mallarn Serbest Dola!mAB ve ulusal seviyede hukuki çerçeve ve düzenlemelerle ilgili bilgilendirme ve destek hizmetleri sa"lama

CE i!aretlemesinin idari yönleri hakkn-da denetleme ve de$erlendirme hizmet-leri (harmonize sektörler) Mevcut standartlar hakknda ara!trma (harmonize sektörler)"ç pazara yönelik problemlerin belirlen-mesi ve bildirilmesi (!ikayetler, çözüm önerileri, Fikri Mülkiyet Haklar (FMH))

#irket kurulu!u ve pazara eri!im konusunda destek Hukuki zorunluluklar ve ba#vurular

Hukuki zorunluluklar konusunda tav-siyelerKurulu! prosedürleri ile ilgili yardm sa$lamaOrtak ara!trmas

Kamu ihaleleri Kamu ihaleleri ile ilgili genel bilgi-lendirme ve tavsiye

Kamu sektörüne sat! konusunda tav-siyeler Ulusal veya AB seviyesinde ihalelerin takibi ve bilgilendirme

VergilendirmeUlusal veya AB vergi mevzuat konu-sunda hukuki bilgilendirme

Vergilendirme konusunda !irketlere yardm sa$lanmasKDV, ÖTV, muafiyetler v.b. konularda e$itimler düzenlenmesi

E-TicaretFrsatlar ve hukuki mevzuat hakkn-da bilgilendirme

Farkndalk yaratacak e$itim ve etkin-liklerUlusal ve AB hibe programlar hakkn-da bilgilendirme

ÇevreUlusal ve AB çevre politikalar konu-sunda bilgilendirme

Çevre konusunda AB ve ulusal prog-ram ve hukuki düzenlemeler hakknda bilgilendirmeE$itim ve farkndalk yaratma etkinlik-leri

Finansmana eri$im/finansal planlama • Ulusal ve AB çapnda finansman

sa$layan programlar • Risk Sermayesi • "! melekleri• Bankalar• Sermaye piyasalar

Belli bir mü!teri veya projeye özel finansman kaynaklarna eri!im deste$i

79

"!birlikleri ve !irketleraras ili!kiler• Ortak arama• Ortak bulma ile ilgili etkinlikler

düzenleme• Ortaklk anla!malar konusunda

dan!manlk• Küme simülasyonu

#irket ve ara!trma merkezlerine ortak bulma, ortak bulma etkinlikleri düzen-leme, etkinliklerde e!lik etme, ortaklk anla!malar hazrlama konularnda hizmet sa$lama. #irket/ara!trma mer-kezlerine belli teknoloji veya bölgelerde kümelenmeler olu!turulmas konusunda destek verme.

Teknoloji transferi (TT)

#irket ziyaretleri Bir !irketin ziyaret edilmesi yoluyla sorun ve ihtiyaçlarn belirlenmesi

Teknoloji de$erlendirmesi (audit) Teknoloji ihtiyaçlarnn belirlenmesi amacyla, bir !irketin mevcut tekno-lojisinin detayl de$erlendirilmesi ve envanterinin çkarlmas

FMH özgünlük taramas Bir !irket tarafndan kullanlmakta olan teknolojiler taranarak patent alnabile-cek teknolojilerin tespiti

Teknoloji profili Bir teknolojiyi, teknoloji sat! veya tantm amacyla düzenlenmekte olan fuarlar, payla!m etkinlikleri veya veritabanlarna sunmak üzere teknoloji profilinin olu!turulmas

TT etkinliklerinde yardm "htiyaç duyulan teknolojilerin tespiti ve i! ba$lantlar kurmak amacyla et-kinliklerde mü!teriye e!lik etmek veya mü!teriyi temsil etmek

TT ortak arama Bir firmann belli teknoloji talebi veya sat! için satc veya mü!teri bulma

TT görü!melerinde destek sa$lamak Yerli ve yabanc mü!teriler (teknolojiyi geli!tiren ve satn alacak olan) do$ru-dan ve resmi görü!melerde araclk

TT pazarl$ Yerli ve yabanc !irketler arasnda TT anla!mas imzalanmas a!amasnda dan!manlk

Fikri mülkiyet haklar, varlklar ve $irket sat$ ve devir i$lemlerinin yönetilmesi

Fikri mülkiyet haklar Belli bir teknoloji veya patentin tescil edilmesi a!amasnda dan!manlk

Varlk yönetimi #irketlere maddi ve gayri maddi varlk-larnn yönetimi konusunda dan!man-lk sa$lamak

Ticari faaliyetlerin ve i!lerin devri Bir i!in devri veya sat! a!amasnda tecrübesizlikten kaynakl dü!ük veya yüksek fiyatlandrmay önleyecek !ekil-de dan!manlk hizmetleri

80

"irketlere dolayl yollardan destek sa%layabilecek üçüncü ki$ilere sa%lanan hizmetler (AB-çapnda, ulusal, bölgesel ve yerel aktörler; kalknma ajanslar, yerel yönetimler, kamu kurumlar v.b.)

Ulusal yerel aktörler #irketlerin geli!iminde önemli aktör-lerin belirlenmesi, belirlenen aktörle-re yardmc olunmas amacyla strateji belirlenmesi ve a!a$da yer alan ko-nularda desteklerinin alnmas:

Her bir ba!lk için genel önerilerde bulunmak, ancak sektörel veya konu baznda detaya gir-memek.

Hizmet seviyesi 1’de belirlenmi! olan kurumlar ihtiyaçlar do$rultusunda 3. Hizmet seviyesinde hizmet sa$layan kurulu!lara yönlen-dirmek

Temel kavramlar anlayarak bu temel kavramlar do$rul-tusunda !irketlere fayda sa$layabilecek kurumlar için genel bilgilendirme ve far-kndalk yaratmak

Bu kurumlar detay çal!malar için 2. Hizmet seviyesinde bilgilendirme ve hizmet sa$layabilen kurulu!lara yönlen-dirmek.

"novatif giri!imcili$in yaygn-la!trlmas

"novatif giri!imcili$in yaygnla!trl-mas

"novatif projelerin belirlenmesi ve olu!turulmas

"novatif projelerin belirlenmesi ve olu!turulmas

"novasyon programlarnn ta-sarlanmas ve uygulanmas

"novasyon programlarnn tasarlanma-s ve uygulanmas

"nkübatörlerin olu!turulmas ve mü!teri bulunmas

"nkübatörlerin olu!turulmas ve mü!-teri bulunmas

Kamu ve özel sektör için insan kaynaklar havuzu olu!turul-mas

Kamu ve özel sektör için insan kay-naklar havuzu olu!turulmas

Kümelerin tasarlanmas ve yönetilmesi

Kümelerin tasarlanmas ve yönetil-mesi

Avrupa Komisyonu ve merkezi hükümet

Etki de$erlendirmesi Merkezi hükümet ve AB Komisyonu'na !irketlere destek ama-cyla geli!tirilen politika, program ve ekonomik aktivitelerle ilgili yardmc olmak ve ön-de$erlendirme çal!ma-larna katlmak

Geçerli de$il Geçerli de$il

Politika yapclara sürekli destek

Mevcut destek/politikalarla ilgili gö-rü!, öneri ve sorunlar sürekli olarak bildirerek politikalarn güncel ve etkin kalmasn sa$lamak

Raporun bu bölümünde dünyann de$i!ik bölgelerinde !irketlerin rekabet gücünü ar-trmaya yönelik inovasyon ve teknoloji odakl kurulan merkez modelleri incelenmekte, ba!ar ve ba!arszlk faktörleri üzerinde durulmaktadr. Söz konusu merkezler, bulun-duklar ülkelerin hukuki ve sanayi yaplanmalarna göre önemli farkllklar gösterebil-mektedir. Bölgesel düzeyde kurulmu! olsalar da, ülkelerin ulusal inovasyon sistemleri, merkezlerin ba!arsnda önemli bir rol oynayabilmektedir. Bu nedenle örneklerin bir ksmnda merkezlerin kurulu!unu tetikleyen tarihsel geli!melere ve ulusal inovasyon sistemlerine ili!kin bulgulara da yer verilmi!tir. Di$er taraftan bir ksm örnekte tama-men merkez faaliyetlerine odaklanlm!; bölgesel bazda merkezlerin ba!arya ula!abil-meleri için önemli ba!ar kriterlerine dikkat çekilmi!tir.

81

3.1. Fransa Örnekleri: Rekabetçi Sanayi Kümelenmeleri ve !novasyon ve Teknoloji Transferi Bölgesel Merkezleri (CRITT)

"lk olarak ele alnacak örnek, TÜS"AD’n da T-B"M projesi kapsamnda bilgi ve dene-yim payla!m imkanlarnn sa$lanmas amacyla i!birli$i konusunda anla!maya vard$ rekabetçilik kümelenmeleridir. TÜS"AD, Fransa Rekabetçi Sanayi Kümelenmesi sistemi ile i!birli$i yaplmas için, Fransz muhatab olan Fransz Giri!imciler Hareketi (MEDEF) ile 22 #ubat 2007 tarihinde, "stanbul’da bir mutabakat metni imzalam!tr. Mutabakat metnine göre MEDEF, Fransa’daki rekabetçilik kümelenmeleri ile ba$lant kurulmasn sa$layacak ve rekabetçilik kümelenmeleri ile ilgili kendi deneyimini TÜS"AD (dolay-syla proje orta$ olan TÜRKONFED’e üye federasyonlar ve kurulacak olan bölgesel inovasyon merkezleri) ile payla!acaktr.

2000’li yllarn ba!nda küresel ekonomideki de$i!imler ve bu de$i!imlerin Fransz ekonomisine etkilerine yönelik olarak, Fransa endüstriyel rekabete ve özellikle de Ar-Ge ve inovasyona odaklanm! geni! kapsaml bir endüstriyel strateji geli!tirmi!tir.37 Stratejinin uygulanmas görevini Fransz hükümetinin 13 Aralk 2002’de ald$ kara-ra uygun olarak, Bakanlklararas Bölgesel Planlama ve Geli!tirme Komitesi (CIADT) üstlenmi!tir. CIADT, 2004 ylnda rekabetçi sanayi kümelenmelerini te!vik etmek için uygulanacak mekanizmalar tanmlam!tr. CIADT tarafndan yaplan rekabetçi sanayi kümelenmesi tanm !u !ekildedir:

Belli bir bölgedeki rekabetçi bir sanayi kümelenmesi,

• "!letme

• yüksek ö$retim merkezleri

• ara!trma üniteleri

unsurlar ile

• Ortaklklar

• Ar-Ge projeleri

• uluslararas görü!

faktörlerinin birle!mesinden olu!ur.

37 http://www.competitivite.gov.fr

82

Mevcut sanayi kümelenmelerini güçlendirmek ve yeni rekabetçi kümelenmelerin ge-li!imini desteklemek için uygulanacak te!vikler !u !ekilde belirlenmi!tir:

• Rekabetçi sanayi kümelenmelerinin geli!mesi için 3 yllk bir dönem için (2006-2008) 1,5 milyar euro’luk bir bütçe ayrlacaktr38;

• Bakanlklarn yatrm bütçelerinin %25 ila 30 oranndaki miktarlar inovasyon proje-lerine tahsis edilecektir;

• Ar-Ge projelerine katlan ya da yürüten i!letmelerin kurumlar vergisinden muaf olmas ve daha dü!ük sosyal güvenlik ödemeleri yapmalar sa$lanacaktr;

• Fransz "novasyon Ajans (OSEO-ANVAR) ve garanti fonlar (BDPME/SOFARIS) bu giri!ime fon tahsisinde bulunacaktr.

CIADT, rekabetçi sanayi kümelenmelerinin belirlenen kriterler çerçevesinde kurul-mas için ça$rlar ba!latm!; ülkedeki uzmanl$n yo$unla!t$ sektörler ba!ta olmak üzere, mevcut ve geli!me potansiyeli ta!yan sektörlerde kümelenme projelerinin des-teklenmesi için yo$un çal!malar yürütülmü!tür. Ba!vuran projeler için aranan kriterle-rin ba!nda özel sektör kamu ortaklklarnn kurulmas, üniversite, ara!trma merkezi, finans kurulu!lar ve bölgesel yönetimlerin katlmlar gelmektedir. Arzu edilen ortaklk yapsna güzel bir örnek te!kil eden ve ülkedeki en ba!arl kümelerden birisi olan Minalogic’in payda!lar a!a$daki !ekilde görülebilir.39

38 http://www.competitivite.gouv.fr/spip.php?rubrique56&lang=en

39 http://www.minalogic.com

83

Kaynak: Minalogic web sitesi

Yukardaki Minalogic kümelenmesi örne$i ve kümelenme tarafndan geli!tirilen pro-jeler incelendi$inde, birbirine rakip olan kurulu!larn ‘i!birlikçi rekabet’ yakla!m do$-rultusunda ortak çkarlar için biraraya geldikleri görülmektedir.

Kümelenmeler için belirlenmi! olan ba!ar faktörleri !unlardr:

• Bölgenin kalknma stratejisiyle uyumlu bir ekonomik geli!me stratejisinin uygulan-mas,

• Projelerin gerçekle!tirilmesi için geni! ortaklklarn olu!turulmas,

• Yüksek büyüme potansiyeline sahip pazarlara yönelik teknolojilere odaklanlmas,

• Uluslararas bilinirlik için yeterli düzeyde kritik kütleye eri!ilmesi

Ba!vurusu yaplan kümelenme projeleri incelenirken a!a$daki ana !artlarn sa$lanp sa$lanmadklarna baklmaktadr:

84

• Kümelenmenin ekonomik geli!me stratejisini belirleyen yerel ekonomik yap, ulus-lararas rekabete kyasla daha dinamik ve etkin olmaldr. Kümelenme stratejisi tüm bölge için planlanan büyük çaptaki ekonomik geli!meyle uyumlu olmak zorundadr.

• Sanayi kümelenmesi endüstriyel ve/veya teknolojik açdan uluslararas düzeyde kayda de$er bir nitelik ta!maldr. Önerilen projeler kendi sektörlerinde küresel anlamda rekabetçi olma potansiyeli ta!maldr.

• Projenin ortaklk yaps ve yönetim modeli çok önemlidir. "!letmeler, üniversiteler ve di$er kurumlar arasndaki Ar-Ge ortaklklarnn kalitesi ve etkinli$i yüksek olma-ldr.

• Proje, Ar-Ge sinerjisi yaratmal ve böylelikle sermayeye yeni de$erler kazandrarak ekonomiye katkda bulunmaldr. Nihai amaç, ürünlerin ve hizmetlerin uluslararas pazarda rekabetçili$ini artrmak ve bununla beraber nitelikli i!gücü yaratmaktr.

"lk proje ba!vurularnn incelenmesinin ardndan 67 kümenin desteklenmesine karar verilmi!tir. A$ustos 2006’da Fransz Sanayi Bakanl$ tarafndan desteklenen bu proje-lerin ilk sonuçlar açklanm!tr. Buna göre, programn 2005 ylnda ba!lad$ tarihten A$ustos 2006’ya kadar devlet tarafndan 540 milyon euro destek sa$land$, rekabetçilik kümeleri kapsamnda belirlenen 165 projenin toplam Ar-Ge büyüklü$ünün 1,8 milyar euro’ya ula!t$ belirtilmi!tir.

Program kapsamnda desteklenen Ar-Ge projeleri için ylda üç defa ça$rya çkl-maktadr. Sunulan projelerin de$erlendirmeye alnmasndan önce ba$l bulunduklar bölgesel rekabetçilik kümeleri tarafndan onaylanmalar gerekmektedir.

Kümelenme Örnekleri: Céréales Valeé KümelenmesiCéréales Valeé, Fransa’nn en büyük tohum firmalarndan biri olan Limagrain ile

Fransa Ulusal Tarmsal Ara!trma Enstitüsü (INRA)’nn uzun süreli i!birli$i temeli üze-rine Auvergne bölgesinde olu!turulmu!tur. Kümelenme ile yeni tür ve daha özellikli ürünlerin üretilmesi; gda ve gda d! sektörlerin talepleri do$rultusunda en uygun maliyetlerde çözümler üretilmesi; do$al kaynaklarn yönetimi ve tarmn çevre üzerin-deki etkisinin optimize edilmesi amaçlanm!tr. Bu kapsamda, Auvergne bölgesindeki sektörel payda!larn ortak projeler geli!tirmeleri; yatrmlar yapmalar ve ara!trmac, teknisyen ve çiftçilerin e$itilmesi üzerinde çal!lmaktadr.

85

Blaise Pascal ve Auvergne Üniversiteleri ile sk i!birli$ine gidilmesi; biyoloji ve ara!-trma alanlarnda 2 yllk mesleki e$itim programlar, master ve doktora programlarnn geli!tirilmesi; ayn zamanda, Auvergne Bölgesindeki mühendislik fakülteleri arasnda bir a$ olu!turulmas yolunda admlar atlmaktadr.

Cereales Valee kümelenmesinin üyelerini 12 büyük firma, 9 KOB", 4 ara!trma mer-kezi, 10 e$itim merkezi ve 13 ili!kili kurulu! olu!turmaktadr.

Kümede geli!tirilen ve yürütülmekte olan projeler, Gelece$in Bitkileri, "nsan Gdalar için Katk Maddeleri, Hayvan Beslenmesi için Katk Maddeleri, Gda D! Kullanm için Tarmsal Ürünler ve "!lenmi! Ürünler ana ba!lklar altnda yer almaktadr. Örnek ola-rak "nsan Gdalar için Katk Maddeleri ba!l$ altnda Msr Beslenme Projesi verilebilir. Proje ortaklar, INRA, tarmsal e$itim veren ENITA, tahl ürünleri üreticisi firmalar olan Jaquet ve Nutrixo, ve Limagrain’dir. Projenin amac, daha yüksek besin de$eri olan ta-hl ürünleri geli!tirmek ve kamu sa$l$ politikalar çerçevesinde tüketici beklentilerine cevap vermek olarak belirlenmi!tir.

Valorial KümelenmesiValorial, Fransa’nn Bretagne Bölgesi’nde sanayi kurulu!lar ve e$itim birimlerinin

bölgenin rekabet gücünün artrlmas amacyla gda sanayi için ortakla!a proje ger-çekle!tirmek için bir araya geldikleri bir kümelenmedir. Kümenin stratejik hedefleri !u !ekilde belirlenmi!tir:

• Ulusal ve uluslararas piyasalara adapte olacak yeni gda maddeleri tasarlamak

• Yeni teknoloji ve yeni paketleme imkanlar ile daha kolay kullanml gda ürünleri tasarlamak ve geli!tirmek

• Tüketicilerin farkl talepleri ve ihtiyaçlar için yeni ürünler geli!tirmek

• Tüketici ve da$tm a$ arasnda bir “mü!teri ili!kileri” a$ geli!tirerek tüketicilerin yeni ürünler ve yeni ambalajlar konusundaki taleplerinin daha etkin anla!lmasn sa$lamak.

Kümedeki aktif üyelerin 115’i firmalardan, 29’u ara!trma merkezleri ve üniversiteler-den, 19’u di$er ili!kili kurulu!lardan olu!maktadr. Valorial, 4 sektörel, 4 yatay olmak üzere 8 alanda çal!maktadr. Sektörel alanlar süt ve süt ürünleri, yumurta ve yumurta

86

ürünleri, et teknolojisi ve sebzeden; yatay alanlar, gda mikrobiyolojisi, i!levsel gda maddeleri, beslenme ve sa$lk, ve endüstriyel i!leme ve paketlemeden olu!maktadr.

"novasyon ve Teknoloji Transferi Bölgesel Merkezleri (CRITT)Fransa’da i!letmelerin rekabet gücünü artrabilmek ve inovasyon yetene$i ve tekno-

loji geli!tirme faaliyetlerini gerçekle!tirebilecekleri altyaplar olu!turabilmek amacyla son yirmi yldr devlet tarafndan önemli destekler sa$lanmaktadr. Bu desteklerle olu!-turulan "novasyon ve Teknoloji Transferi Bölgesel Merkezleri (CRITT) üniversiteler ile kamu ara!trma merkezlerinin ara!trma faaliyetleri ile !irketlerin ihtiyaçlarn bir araya getirmeyi hedeflemektedir. CRITT’ler 1980’li yllarda kurulmaya ba!lanm!tr. Fransa’da halen yakla!k 180 civarnda CRITT de$i!ik adlar altnda (inovasyon ajanslar, inovas-yon merkezleri, inovasyon kutuplar gibi) faaliyet göstermektedir.

"ki tür CRITT mevcuttur: (1) CRITT prestataire (proje yönetimi), (2) CRITT interface (arabirim). Her iki tür CRITT de belli oranda üye i!letmeler tarafndan ödenen aidatlarla finanse edilmektedirler. ‘CRITT prestataire’lerde ba!ary artrabilmek amacyla, ‘Tekno-lojik Kaynak Merkezleri’ (Centre de ressources technologiques) (CRT) adyla bir marka olu!turulmu! ve belli !artlar sa$layan CRITT’lere bu marka verilmeye ba!lanm!tr. Ara-birim olarak faaliyet göstermek amacyla kurulan CRITT’lerse bölgesel geli!me fonlary-la finansman sa$lanan ve daha çok i!letmelere yönelik yol göstericilik ve farkndalk yaratma faaliyetleri yürüten daha basit yaplardr.

Fransa’da i!letmeler ve kamu ara!trma birimleri arasnda i!birli$ini ve i!letmelerin rekabet yeteneklerini artrmak amacyla yine devlet destekleri ile kurulan bir ba!ka yap da ‘Teknoloji Platformlar’dr (Plateformes Technologiques–PFT). PFT’ler, i!letmelerin yeni teknolojilere ula!malarn sa$lamak amacyla faaliyet gösterirler. PFT kapsamnda e$itim enstitüleri, mühendislik okullar, üniversiteler ve CRITT’ler arasnda olu!turulan ileti!im ve i!birli$i a$ sayesinde ara!trma laboratuvarlarnn ve ekipmanlarnn ortakla-!a kullanlmas, e$itim ve di$er ortak ilgi alanlarnda deneyimlerin payla!lmas hedef-lenmektedir. Fransa’da halen yakla!k 50 civarnda PFT faaliyet göstermektedir.

CRITT örne"i: CRITT BOIS CRITT BOIS, 1986 ylnda orman ürünleri alannda faaliyet göstermek üzere Fransa’nn

Lorainne bölgesinde kurulmu! olan bir inovasyon merkezidir. Merkezin bölgedeki sek-törel kurulu!lara sundu$u hizmetler üç ba!lk altnda toplanmaktadr: Test Hizmetleri,

87

Ar-Ge Hizmetleri, Uzmanlk ve Dan!manlk Hizmetleri. Merkez 18 çal!an ile yllk 1,5 milyon Euro’luk ciroya sahiptir.

Ar-Ge hizmetlerinden sorumlu birimin görevi, sektör için yeni teknolojileri izleyerek, bunlarn i!letmelere transferini sa$lamaktr. Birim sürekli olarak kamu ve özel ara!trma merkezleri ile ileti!im kurarak sektörle ilgili geli!meleri takip etmektedir. Transfer po-tansiyeli olan bir teknolojinin tespit edilmesi durumunda, öncelikle transferin mümkün olup olmad$ test edilmekte; ardndan i!letmelerle ileti!ime geçilmektedir. Merkez, ayr-ca, sektördeki i!letmeler tarafndan do$rudan talep edilen Ar-Ge projelerini (odunculuk birle!tirme ve montaj teknikleri, mikrodalga aracl$yla odun kimlik tespit sistemleri, kurutma sistemleri gibi) yürütmektedir.

Uzmanlk ve dan!manlk hizmetleri kapsamnda yürütülen ana faaliyetler ise, mer-kezin sahip oldu$u mühendis kadrosu yardmyla orman ürünleri sanayisinin ihtiyaç duydu$u çe!itli bilgileri toplama ve i!letmelerin inovasyon faaliyetlerini artracak öne-rilerde bulunmak olarak özetlenebilir. "!letmelere, organizasyonel inovasyon, ürün ino-vasyonu, süreç inovasyonu ve pazarlama inovasyonu konularnda sa$lanan dan!man-lk hizmetleri, yeni pazarlarn belirlenmesi ve mevcut pazarlarn analizine yönelik pazar ara!trmas, i!letmelerin organizasyon yaps ile ilgili öneriler geli!tirilmesi, yeni ürün geli!tirme ve tasarm, mevcut ürünlerin ve üretim sürecinin iyile!tirilmesine yönelik çal!malar kapsamaktadr.

Test hizmetleri kapsamnda, odunculuk ve kereste sanayinin ihtiyaç duydu$u kalib-rasyon, ürün kalitesinin tespiti, karakterizasyon ve ya!lanma testleri, mekanik özellikle-rin tespit edilmesi, fiziko-kimya testleri, çevresel etkinin ölçülmesine yönelik testler gibi çok sayda hizmet verilmektedir. Merkez, sertifikasyona yönelik test hizmetleri vermeyi de hedefleri arasna alm!tr. CRITT BOIS’n, laboratuvar altyaps bölgedeki çe!itli üni-versiteler tarafndan da kullanlmakta ve bakm giderleri kullanm miktarlar orannda payla!lmaktadr.

3.2. ABD Örne%i

ABD'de Georgia bölgesindeki "novasyon Merkezleri, bölge için stratejik önem ta!yan sanayilerin güçlendirilmesini amaçlayan, Georgia Eyalet Valisi’nin himayesinde yürütü-len ‘"novasyon Merkezleri Program’ kapsamnda kurulmakta ve faaliyet göstermekte-

88

dir40. 2003 ylnda ba!latlan program, havaclk, tarm, enerji, ya!am bilimleri, lojistik ve ileri imalat alanlarnda faaliyet gösteren mevcut i!letmelere ve giri!imcilere ba!ka yollarla sa$lanmayan teknoloji odakl destek sa$lamay hedeflemektedir. Program, One-Georgia Authority, bölge üniversiteleri, ara!trma birli$i, Fikri Sermaye Ortaklk Progra-m gibi kurumlar tarafndan desteklenmektedir.

Program kapsamnda kurulan her merkez, üniversite ve teknik okullara, ve buralar-da gerçekle!tirilen uygulamal ara!trmalarn sonuçlarna, ürün ve hizmet ticarile!tirme kaynaklarna, teknoloji ba$lantlarna, hibe desteklerine, potansiyel yatrmc a$larna ve devlet kurumlarna do$rudan eri!im imkan sa$lamaktadr. Özel sektör-devlet i!bir-li$i olarak kurgulanan yapda, sanayinin liderli$inde gerçekle!tirilen inovatif, teknoloji odakl çözümlerin yaratlmasna yönelik frsatlar geli!tirilmektedir.

Merkezlerin sa$lad$ imkanlar, hizmet sunduklar sanayinin ihtiyaçlarna göre fark-llk gösterebilmektedir. Örne$in, "malat "novasyon Merkezi, en modern robotik ekip-manla firmalarn ihtiyacna uygun e$itimler organize ederken; Tarm "novasyon Merke-zi, eyaletteki ve ülkenin di$er bölgelerindeki ulusal ara!trma laboratuvarlarna eri!im imkan sa$lamakta; Lojistik "novasyon Merkezi, Gerogia Posta Kurulu!u ile i!birli$i im-kanlar geli!tirmekte; Georgia Tp Fakültesi’nde kurulu olan Ya!am Bilimleri "novasyon Merkezi, sektörel bir inovasyon kümelenmesiyle desteklenmektedir. Tüm merkezlerin mü!terilerine somut faydalar sa$layan gerçek hizmetler sunuyor olmalar ana kriter ola-rak belirlenmi!tir.

Merkezlerde sa$lanan hizmetler !u !ekilde sralanmaktadr:

• Üniversitelerde yürütülen Ar-Ge faaliyetlerinin sonuçlarna, Ar-Ge imkanlarna ve test altyapsna eri!im

• Hizmet verdi$i sanayinin ihtiyaçlarna uygun hazrlanm! i! inkübatörü (ofis ve la-boratuvar alan ilgili sektöre özel donatlm!)

• "! yönetimi konusunda yol göstericilik (veya “koçluk” hizmeti)

• Krsal bölgelerde yeni kurulan ve mevcut i!letmelere, ilgili sanayi kolunda geni! deneyime sahip uzmanlardan dan!manlk deste$i

• Ara!trma projeleri için hibe destekleri

40 http://www.georgiainnovation.org/

89

• A$lara eri!im hizmetleri (inovatif fikirlerin geli!tirilmesi ve ticarile!tirilmesi için da-n!manlk ve yardm sa$layabilecek veya mü!teri olabilecek ki!i ve kurulu!lara eri!im imkan)

• "novasyon ve teknoloji yatrmclarna eri!im imkan

• "malat firmalar için ileri robotik ekipmanlar konusunda e$itim ("malat "novasyon Merkezi’nde)

• Di$er ili!kili devlet kurulu!lar (örne$in, Küçük "!letme Geli!tirme Merkezi, "leri Teknoloji Geli!tirme Merkezi gibi) ve desteklerle ilgili yönlendirme ve bilgilendir-me hizmetleri

Tüm merkezler, "novasyon Merkezleri Program yönetim birimine ba$ldr. Her bir merkezin bir direktörü bulunmaktadr. Merkezlerin çal!an says ve niteli$i her merkez için farkllk göstermektedir. Programn sekiz ki!iden olu!an bir Dan!ma Kurulu bu-lunmaktadr.

3.3. Almanya Örne%i

Almanya’da inovasyon kümelenmeleri Fraunhofer-Gesellschaft’n liderli$inde kurul-maktadr41. Fraunhofer, 40 farkl bölgede 56 enstitüsü, 1,3 milyar euro’luk yllk ara!trma bütçesi ve 13.000 çal!anyla Avrupa’nn en büyük uygulamal ara!trmalar merkezidir.

"novasyon kümeleri, inovasyon sürecinin ba!arsnda geli!tirme ve üretim arasnda etkin bir i!birli$inin !art oldu$u gerçe$inden hareketle kurulmaya ba!lanm!tr. Bu do$-rultuda, Federal E$itim ve Ara!trma Bakanl$’nn deste$iyle, yüksek inovasyon potan-siyeli ta!yan teknolojik alanlarda, firmalar ve ara!trma enstitüleri bir araya getirilerek inovasyon kümelenmeleri kurulmaktadr. Federal hükümet ve eyalet hükümetleri tara-fndan imzalanan “Ara!trma ve "novasyon Pakt” kapsamnda 2004 ve 2005 yllarnda uygulamaya konan kararlarn bir sonucu olarak, Fraunhofer bölgesel kümelenmelerin sponsorlu$u konusunda yetkilendirilmi!tir.

"novasyon kümelenmelerinin finansman, sanayi, devlet ve Fraunhofer tarafndan sa$lanmaktadr.

41 http://www.fraunhofer.de/EN/research/cluster/index.jsp

90

Bu kapsamda, i! dünyas, bilim, e$itim, hükümet ve sivil toplumdan ilgili tüm kesim-ler tarafndan olu!turulan kümeler ve bölgeleri !unlardr:

• Otomotiv, Saarbrücken

• Dijital Ticari Araç Teknolojisi, Kaiserslautern

• Dijital Üretim, Stuttgart

• Gelecegin Güvenlik Teknolojileri, Freiburg

• Mekatronik Makine Sistemleri, Chemnitz

• Üretim için Nano, Dresden

• Optik Teknolojiler, Jena

• Ki!isel Sa$lk, Erlangen

• Polimer Teknoloji, Leipzig,

• Hibrid Hafif Yap Teknolojileri, Karlsruhe

• Sanal Geli!tirme, Mühendislik ve E$itim, Magdeburg

Bu kümelenmelerden birine örnek olarak ‘Hibrid Hafif Yap Teknolojileri Kümelenmesi’ne ili!kin bilgi a!a$da verilmektedir:

Hibrid Hafif Yap Teknolojileri Kümelenmesi’nin (KITe hyLITE) payda!larn

• DaimlerChrysler AG,

• Audi AG,

• Porsche AG,

• Güney Almanya otomotiv yan sanayi firmalar,

• Karlsruhe Üniversitesi (Otomotiv Ara!trmalar Merkezi ve konuyla ilgili 4 enstitü-sü),

• Fraunhofer’n Kimya Teknolojileri, Malzeme Mekani$i ve Yapsal Sa$lamlk ve Sis-tem Güvenli$i Enstitüleri olu!turmaktadr.

Payda!lar, fiber-kompozit malzemeler alannda ara!trmalar gerçekle!tirmek ve ara!-trma sonuçlarn hibrid hafifyap uygulamalarna aktarmak amacyla i!birli$i yapmak-

91

tadr. Ana çal!malar, malzeme geli!tirme, imalat teknolojileri, fonksiyonel hafif tasarm çözümlerini gerçekle!tirme yöntemleri ve bu çözümleri otomotiv sektörü için ekonomik olarak uygulanabilir endüstriyel üretim süreçlerine aktarma ba!lklar altnda toplan-maktadr.

3.4. Güney Kore Örne%i

Kyongbuk-Taegu Bölgesi, Kore’nin a$r endüstriye sahip güney do$u bölgesinde yer almaktadr. Bölge, biri Kumi bölgesinde yer alan elektronik ve tekstil, di$eri ise Pohang bölgesinde yer alan çelik a$rlkl iki endüstriyel komplekse sahiptir. Elektronik bölge-si çok sayda sektöre çal!an da$nk bir yapya sahipken, çelik bölgesi çelik üretimi gerçekle!tiren büyük !irketlerin etrafnda yerle!ik çok sayda çelik kullanan i!letmeden olu!maktadr. Kore’nin devlet politikas do$rultusunda büyük !irketlere sa$lanan des-tekler, bölgenin geli!imine önemli katk sa$lam!tr. Bölge, %6,3’lük i!sizlik oran ile %7,4’lük ülke i!sizlik oranndan daha dü!ük bir orana sahipse de, ülke geneliyle kar!-la!trld$nda çok daha az Ar-Ge personeli ve üniversite Ar-Ge harcamasna sahiptir.

Bölgede sa$lanan inovasyon destekleri, genel bilgilendirme, teknolojik dan!manlk ve ortak Ar-Ge projelerinin geli!tirilmesi olmak üzere, üç ayr ba!lk altnda sunulmak-tadr. "lk iki hizmet, büyük ölçüde 1996’da Sanayi ve Ticaret Bakanl$’na ba$l olarak kurulan, Küçük ve Orta Ölçekli "!letmeler Kurumu (SMBA) tarafndan sa$lanmaktadr. Kuruma ba$l 11 bölgesel ofis, Bilim ve Teknoloji Bakanl$ ile di$er ilgili bakanlkla-rn birlikte tasarlad$ KOB" destek politikalarnn koordinasyonu ve yürütülmesinden sorumludur. Destek ve bilgilendirme faaliyetlerinden sorumlu bir ba!ka kurum da yine Sanayi ve Ticaret Bakanl$ tarafndan kurulan, kâr amac gütmeyen bir kurum olan Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Kurulu!larn Tantma Kurumu’dur (SMIPC). Halen SMBA’e ba$l olarak faaliyet göstermekle birlikte firmalar teknik destek gibi konularda daha çok SMIPC’den hizmet almaktadr.

Ortak Ar-Ge projeleri ise, Bilim ve Teknoloji Bakanl$ tarafndan kurulan üç bölge-sel ara!trma merkezi (RRC) tarafndan yürütülmektedir. Bu merkezlerin faaliyet alan-lar, yüksek kaliteli otomatik elektronik parçalar, yüksek hassasiyette polyester ürünler ve otomotiv parçalarna yönelik teknolojiler olarak belirlenmi!tir. Merkezlerin amac ünversitelerin ara!trma altyapsn iyile!tirmek ve KOB"’lerle ortak ara!trma projeleri gerçekle!tirmelerini te!vik etmektir. Mevcut yaplar itibariyle RRC’ler, destek ve bilgi

92

sa$lamay amaçlayan kurumlardan farkl olarak, talebin henüz olu!mad$ alanlarda inovasyon altyapsn geli!tirmeyi hedeflemektedir.

Sanayi ve Ticaret Bakanl$’nn bölgeye sa$lad$ di$er destekler, SMBA tarafndan yürütülen ve mevcut üniversite ve di$er kamu laboratuvarlarnda yer alan altyapla-rn KOB"’ler tarafndan kullanlmasna imkan sa$lamay hedefleyen ‘Sanayi-Üniversite-Kamu Ara!trmalar Enstitüsü Konsorsiyumu’, ve Taejon’da yer alan bilim parkna ek olarak iki teknopark aracl$yla sa$lanan desteklerdir. Ayrca bölgesel yönetim, tekstil boyama ve tekstil teknolojileri geli!tirme amacyla kurulmu! olan iki endüstriyel ara!tr-ma enstitüsünü desteklemektedir.

Örnekten görüldü$ü üzere, bölgesel ihtiyaçlar do$rultusunda olu!turulmu! olan yaplar tamamen merkezi hükümetin deste$i ile ayakta durmaktadr. Mevcut haliyle KOB"’lerin inovasyon yeteneklerini yükseltmek için kamu hizmetlerinin kullanld$ gi-ri!imlerdir. Örnek, endüstriyel altyapsn tamamlam! olan Güney Kore gibi ülkelerde, pazarn, inovasyon hizmetlerini almak veya olu!turmak için yeterli talebi yaratamad-$n ve gerekli mekanizmalar olu!turmad$n göstermektedir. Merkezi yönetimin et-kisini krmak amacyla, satnalma ve denetlemelerde merkezlerin kendi kurallarn uy-gulayabilmelerini sa$layacak verimlilik artrc düzenlemeler gerçekle!tirilmi!tir. Mevcut merkezi yaps itibariyle, Silikon Vadisi veya "ngiltere’de Cambridge bölgesi gibi, bol miktarda giri!im sermayesinin bulunabildi$i ve riskler fazla olmasna ra$men Kore’deki merkezler tarafndan sunulan çok sayda hizmetin özel sektör tarafndan sa$land$ yüksek teknoloji bölgelerine benzememektedir. Sanayi politikalarnda görülen bu tür bir merkezi yaplanma, Güney Kore’de KOB"’ler arasnda i!birli$i a$larnn çok zayf kalmasna neden olmu!tur.

3.5. Brezilya Örne%i

Brezilya’da bölgesel inovasyon, tamamen endüstriyel kümelerle, özellikle de d! pa-zarlarla ili!ki içerisindeki kümelerle snrldr. Santa Catarina’da yer alan kümelenmeler, bölgesel inovasyon için örnek olarak alnabilir.

Ülkede, sistematik inovasyon çal!malarna al!k olmayan ve firma baznda sahip olunan yeteneklerle rekabet etmeye çal!an tekstil ve konfeksiyon sektöründe pek çok firma, 1997 ylnda yo$un bir rekabetçi bask ve büyük çapl mali kayplarla kar! kar!-

93

ya kalm!t. Krizden alnan dersler sonucunda, ulusal sanayi federasyonu bölgenin ino-vasyon yetene$ini artrma konusunda dan!manlk almaya karar verdi. Yaplan çal!ma-lar, Brezilya’da sektörün en iyisi olarak bilinen 7 firmann performansnn, Avrupa’nn geride kalm! olarak nitelenen firmalarnn dahi gerisinde oldu$unu gösteriyordu. Bu tür !irketler inovasyonu bir gereksinim olarak alglyor, ancak ba!arl bir biçimde uy-gulayamyorlard. Yaplan çal!ma bu ba!arszl$n nedenlerinden birinin, #irketlerin kolektif çal#ma yerine bireysel çal#may tercih etmeleri oldu"unu gösteriyordu.

Güney Kore’de devlet tarafndan gerçekle!tirilen merkezi yaplanmann aksine, tekstil sektöründeki çal!malar bölgesel bir sanayi federasyonu tarafndan ba!latld. Teknolojik bilgi ve dan!manlk ise uluslararas ticaret istatistiklerini tutan ve ISO 14000 gibi çevre-sel konular izleyen ve belirleyen bir merkezden geldi. Çal!mann hedefinde firmalarn tek ba!larna çözemeyecekleri sorunlar çözmek bulunuyordu.

Bir ba!ka pilot çal!ma için Santa Catarina bölgesinde yer alan elektro-mekanik mü-hendisli$i kümesi seçildi. Çal!mada yerel sanayi ve ticaret odas federal bir teknik ens-titü ile birlikte küme tarafndan ihtiyaç duyulan alanlarda e$itimler sa$lamak üzere bir altyap olu!turulmas konusunda anla!t. Yine inovasyon kapasitesinin artrlabilmesi amacyla, "spanya’da Valencia Bölgesel Yönetimince kurulan inovasyon merkezi tarz bir yaplanma modeli ile, bölgesel sanayi federasyonu ve Santa Catarina Üniversitesi arasnda imzalanan bir anla!ma ile Seramik Teknolojileri Merkezi kuruldu. Üniversite, ba!langçta test ve sertifikasyon hizmetlerinin yürütülebilmesi, sonrasnda ise tamamen teknoloji geli!tirmeye odaklanmak üzere, bir laboratuvarn merkez faaliyetlerinde kul-lanlmak üzere verdi.

Santa Catarina bölgesinde üç ayr sektörel kümelenme için gerçekle!tirilen çal!ma-lar, a!a$dan yukarya bir yaplanmay i!aret etmektedir. Her üç yaplanmada da ulusal veya bölgesel kamu kurumlarnn bir katks bulunmamaktadr. Seramik ve elektro-me-kanik kümelenmelerinin problemlerinin çözümünde devlet üniversiteleri ile i!birli$i ya-plm!sa da, hareketin ba!latlmas ve insiyatif özel sektör temsilcisi kurumlar tarafndan yürütülmü!tür. Söz konusu çal!malar ile Santa Catarina bölgesinde tam anlamyla etkin çal!an bir bölgesel inovasyon sistemi kuruldu$u söylenemese bile, ortak inovasyon yapmaya yönelik bir bilinç kazanld$ görülmektedir.

94

3.6. !talya Örne%i: CITER, SPRINT ve FIC

Bu bölümde ele alnan örnekler çe!itli nedenlerden dolay ba!arszl$a u$rayan gi-ri!imlerden seçilmi!tir. Ba!arnn yannda ba!arszl$n da incelenmesi, Türkiye’de ku-rulmas planlanan merkezlerin farkl deneyimlerden yararlanabilmeleri için önemlidir. Ancak, literatürde ve çe!itli kesimlerce yaplan yaynlarda ba!arszlk örneklerine, ba-!ar örneklerinde oldu$u gibi yo$un olarak rastlamak mümkün olamamaktadr. Burada sunulan merkezler, bu !ekilde kar!la!lan nadir örneklerdendir.

CITERCITER, "talya’nn en etkin inovasyon hizmet merkezlerinden biri olarak de$erlendi-

rilmektedir. Bölgesel kalknma ajans, yerel üretici dernekleri ve 500’den fazla KOB"’nin ortakl$nda kurulmu! olan merkezi, özellikle 1990’l yllarda her yl dünyann dört bir yanndan onlarca uzman ve politika yapc ziyaret etmi!tir. CITER mü!terilerine, tekstil endüstrisinde modann geli!imi, yeni üretim teknolojilerinin uygulamaya alnmas ve ba!ta teknolojik konular olmak üzere farkl alanlarda hizmet sa$layclara eri!im konu-larnda hizmet vermektedir. CITER’in 1980’li yllarda bölge !irketlerinin oldukça kârl bir alan olan prêt-à-porter (ta!nmaya hazr) ürünlere geçi!leri a!amasnda etkin bir rol ald$ bilinmektedir.

CITER 1976 ve 1979 yllarnda bölgede gerçekle!tirilen iki önemli e$itim etkinli$i sonucunda 1980 ylnda kurulmu!tur. Genç ve yüksek motivasyona sahip, sürekli etki analizi gerçekle!tirerek verdikleri hizmetleri iyile!tirmeye çal!an e$itimciler ve yerel sanayici derneklerinin yo$un çabalar sonucunda merkez tarafndan verilen e$itimler yakla!k 300 !irketin 600’den fazla personeline verilebilmi!tir. Daha merkezin kuru-lu!unun ikinci ylnda çok sayda özel sektör giri!imcisi verilen e$itimleri geli!tirerek tamamlayc bir takm e$itimler sunmaya ba!lam!lardr.

Sonuç olarak ba!arl e$itim faaliyetleri gerek merkez çal!anlar ile hizmet alan i!-letmeler, gerekse payda!lar arasnda i!birli$ini artrc bir rol oynam!tr. Taraflar bir-birlerini tanmaya ba!ladkça gerçek ihtiyacn bir defalk e$itimden çok, uzun dönemli deste$e yönelik oldu$u anla!lm!tr. Böylece merkezin amac e$itim veren bir kuru-lu!tan, moda endüstrisinin ihtiyaçlarn sürekli olarak takip ederek payda!larna güncel bilgiler sa$lamay hedefleyen bir kurulu! olarak de$i!mi!tir. Potansiyel mü!terilerin ih-tiyaçlarnn bilinmesi ve zaten ileti!im halinde olunmas sayesinde verilecek hizmetlerin ücretlendirilmesinde sorun ya!anmam!tr. Benzer !ekilde bölgesel kalknma ajansna,

95

sektörün ihtiyaçlarna yönelik analiz sonuçlarn sunmu! ve ihtiyaç duyulan destek-leri bildirmi!tir. Bu yakn i!birli$i sayesinde merkezin yeniden yaplanma için ihtiyaç duydu$u kaynaklarn bir bölümünün bölgesel kalknma ajans tarafndan sa$lanmas mümkün olmu!tur.

CITER, prêt-à-porter ürünlere geçi! sürecini ba!aryla yönetmesi sayesinde 1980’li yllar boyunca verdi$i hizmetlere olan talebin hzla artmasn sa$lam!; böylece önemli bir gelir kayna$na sahip olmu!tur. Ancak 1990’l yllarda bölge ekonomisi büyük çapl bir ekonomik krizle kar!la!m!tr. Yakla!k 600 firma kapanm! (1988’de var olan firma saysnn dörtte biri) ve 4000 ki!inin i!ini kaybetmi!tir. Geriye kalan üreticilerin önemli bir bölümü ta!eronluk hizmetlerine yönelmeye ve modaya yönelik yatrmlardan vaz-geçmeye karar vermi!lerdir. Bölgenin büyük üreticilerinin önemli bir bölümü bölge d!ndan gelen büyük yatrmclar tarafndan satn alnm! ve bu durum daha fazla ta-sarm merkezinin bölge d!na kaymasna neden olmu!tur. Sonuç olarak CITER hizmet-lerine olan talep hzla azalm!tr. Merkez, gelirlerinin dü!mesi nedeniyle, hem perso-nel saysn hem de verilen hizmetleri gözden geçirerek yeniden yaplanm!tr. Merkez hizmetleri daha çok ödeme yapmay kabul eden !irketler göz önünde bulundurularak tekrar düzenlenmi! ve “kapmz herkese açk” politikasndan vazgeçilmi!tir.

SPRINTSPRINT projesi, 1980’li yllarda "talyan Ulusal Teknoloji Yaygnla!trma Ajans

(ENEA) tarafndan bilgi ve ileti!im teknolojilerinin (BIT), tekstil üretim sektörünün yer ald$ Prato bölgesinde yaygnla!trlmas amacyla ba!latlm! olan bir projedir. Franszlar tarafndan Internet protokolünün yaygnla!trlmas amacyla modellenen “Minitel” projesini baz alan SPRINT projesinin ba!arszl$, bölgesel inovasyon çal!-malar alannda bilinen bir ba!arszlk örne$idir. Özellikle ba!langçta ya!anan tek-nik baz sorunlar ve çok hevesli olmasna ra$men yeterince mali destek sa$lamayan ulusal telekomünikasyon !irketi, SPRINT’in ba!arsz olmasnn temel nedenleri olarak görülmektedir. Ancak projenin yaps yakndan incelendi$inde ba!arszl$n ana ne-denin projenin geli!tirilmesi a!amasnda yeterince iyi tasarlanmayan yönetim yaps oldu$u anla!lmaktadr.

1983 ylnda ENEA, bölgedeki sanayici birlikleri ile srarl çabalar sonucunda !ehir yönetimi ve birkaç yerel bankann katlm ile SPRINT konsorsiyumunun kurulmasn sa$lad. 1980’li yllarn ba!nda, konsorsiyum kurulmadan önce Minitel teknolojisine ya-trm yaplmasna ENEA tarafndan çoktan karar verilmi!ti. Bu nedenle konsorsiyumun

96

tek i!levi, hangi i!lemlerin internet üzerinden verilmesi gerekti$inin belirlenebilmesi amacyla bölge sanayi ile ENEA arasnda arabirim görevini üstlenmekti.

Pratikte ise ENEA tarafndan dayatlan yönetim tarz nedeniyle konsorsiyum bu gö-revi hiçbir zaman tam anlamyla yürütemedi. "leti!im a!amasnda ortaya çkan sorunlar nedeniyle projeye atanan teknik dan!man bir türlü bölge üreticilerinin taleplerini tespit edemedi. Bölgedeki sanayi birlikleri ise projeye farkl düzeylerde ilgi gösterdi. Büyük sanayi birlikleri kendilerine ba$l üyeleri bir kaç farkl çal!ma grubu altnda toplarken, daha küçük sanayi birlikleri ço$unlukla çal!maya ilgisiz kald. Sonuç olarak geli!tirilen birinci nesil Internet uygulamalar beklenilenin çok altnda kullanld ve bölge sanayi-si için istenen etkiyi yaratamad. Bu durum hizmet maliyetlerinin yükselmesine (yerel sanayicilere proje ba!langcnda anlatlann çok üstünde rakamlara ula!masna) neden oldu. Tüm bu geli!meler do$rultusunda Telekomünikasyon !irketi projeye olan ilgisini kaybetti ve geli!tirilen a$ yapsn ve o güne kadar geli!tirilen uygulamalar iyile!tirmeyi brakt. ENEA’nn üretici birliklerinin ve telekomünikasyon !irketinin ilgisini kaybetme-sinden dolay çözümler üretmeye çal!t$ srada konsorsiyum ortaklarndan yerel bir bankann iflas projenin sonunu getirdi.

FICFIC konsorsiyumu, 1973 ylnda "talya’nn Arzigona dericilik bölgesinde endüstriyel

atklarn imhas amacyla kurulacak tesisin yönetimi ve üretime yönelik çevre tekno-lojilerinin yaygnla!trlmas ve geli!tirilmesinin sa$lanmas amacyla kuruldu. Yerel i!-letmelerin yo$un ilgisi (çevre ile ilgili konularda mahkemelerin verdikleri yüksek ce-zalardan dolay) ve bölgesel yönetimin katklaryla 1983 ylnda büyük bir atk i!leme kapasitesine sahip artma tesisi hayata geçirildi. Kullanlan kimyasallardan kaynaklanan yüksek maliyetler nedeniyle çevre kirlili$inin önlenmesi konusunda ba!ar sa$lanama-d. Yakla!k on yl süreyle FIC yöneticilerinin en büyük sorunu, yerel üreticileri çev-re kirlili$ini önleyecek teknolojileri firmalarnda uygulamalar ve atk i!leme tesisinin imkanlarn kullanmalar konusunda ikna etmeye çal!mak oldu. En sonunda çözüm olarak atk su i!leme maliyetlerini artrarak ve atk yönetimine ili!kin düzenlemeleri skla!trarak tesisin kullanlmasn sa$layabildiler.

Ancak tesisin yönetilmesinin d!nda merkezin önemli bir i!levi, bölgedeki i!letmeler için çevre teknolojileri konusunda bir a$ olu!turmas idi. Bu a$n faaliyetleri sonucunda FIC yerel makina imalatçlar ile biraraya gelerek, üretimin çevreye olan etkisini azalta-cak teknolojileri geli!tirmeye yönelik pilot çal!malar ba!latt. Bir ba!ka çal!ma da çev-

97

re teknolojileri ve yönetimine ili!kin olarak bölgedeki en iyi teknolojilerin ve yönetimsel uygulamalarn belirlenerek di$er imalatçlarla payla!lmasn sa$lamakt. Kimyasallarn maliyetinin azaltlmas, daha az kullanm gibi baz konularda inovatif giri!imcilik faa-liyetlerini de destekledi. Ayrca bölge üreticileri ile birlikte baz çevresel düzenlemelere müdahale ederek, ya geç devreye girmeleri ya da daha dü!ük maliyete neden olacak düzenlemelerin geli!tirilmesi konusunda lobi yapt. FIC süreç içerisinde dönem dönem bölge sanayi için liderlik rolünü üstlenirken, dönem dönem de çal!malarn hzlanmas için katalizör rolü üstlendi.

Ancak FIC tarafndan yürütülen tüm projeler ba!ar ile sonuçlanmad. Örne$in 1990’l yllarn ba!nda bölgedeki i!letmelerden yaylan kokular nedeniyle bölge halkndan alnan tepkiler üzerine FIC’ten bu konuda inovatif bir çözüm yolu bulmas talep edil-di. Daha önce birkaç defa daha yapt$ üzere FIC müdürü bu konuda uzman ki!i ve imalatçlarla temasa geçerek en uygun teknoloji ve çözüm yöntemini bulmaya çal!t. Klasik çözüm tüm kanalizasyon altyapsnn de$i!tirilmesini gerektirdi$inden, merkez müdürü atk sular kamyonlarla bir artma tesisinde toplamay ve burada artmay içeren bir çözüm önerisini benimsedi.

Ancak önerilen yöntem deri imalatçlar tarafndan rededildi. Atk sularn kamyonla ta!nmas, üreticilerin ne kadar atk madde ürettiklerine dair bilginin daha önce müm-kün olmayan bir kesinlikte FIC tarafndan belirlenebilmesini ve bu bilgilerden üreticile-rin üretim miktarlarnn belirlenebilmesini sa$lyordu. Bu tür bir bilginin rakipler veya kamu kurumlarnn eline geçebilece$i dü!üncesi imalatçlar arasnda hzla yayld ve projenin ba!lamadan durdurulmasna neden oldu. Bunun sonucunda, merkez müdürü ciddi bir itibar kaybna u$rad ve istifa etmek zorunda kald. Di$er taraftan atk i!leme merkezi yo$un bir biçimde kullanlmaya devam ederken, FIC tarafndan yönetim ya-psnn iyile!tirilmesine yönelik tüm çal!malar bölge sanayicilerinden çok yo$un bir dirençle kar!la!t ve sonuçta FIC faaliyetleri durduruldu.

3.7. T-B!M Bölgesel !novasyon Merkezleri için Ba$ar Kriterleri

Verilen inovasyon merkezi örnekleri ve literatür üzerinden gerçekle!tirilen ince-lemeler, bölgesel inovasyon merkezlerinin ba!arl olabilmeleri için çe!itli kriterleri sa$lamalar gerekti$ini göstermektedir. A!a$da bu ba!ar kriterleri ba!lklar altnda sralanm!tr.

98

• Etkileyici bir tema olu!turulmas: Çok sayda payda! arasndan i!birlikleri olu!tur-may hedefleyen bir çal!mann, tüm payda!larn ilgisini çekecek bir temaya ihtiyac vardr. Bu tema i!letmelerin ksa dönemde kârllklarn artrma istekleri ile bölge-lerin uzun dönemli geli!im planlarn ayn anda kar!layabilecek bir yapda belir-lenmelidir. Burada tema ile bir eylem plan veya i! planndan ziyade, payda!lararas ileti!imi sürekli tutacak bir frsat kastedilmektedir. Yani i! planndan çok yeni bir i! fikrinin olu!turulmas gerekmektedir. Bölgesel kümelenmelerde bu tema daha çok bölge sanayisinin rekabet gücünün artrlmasna yönelik olarak tasarlanr. "!letme d!nda kalan payda!larn ilgi alanlar ise daha çok bölgede istihdamn artmas veya en azndan azalmasnn önlenmesi olarak ortaya çkmaktadr.

• Mü!teri Odakllk: Bir merkezin kurulmas a!amasnda tüm payda!larn ilgisini çeke-cek bir tema olu!turulmas kritik bir konu olmakla birlikte, hizmetlerin tasarlanmas a!amasnda asl hedef kitlenin merkez mü!terileri oldu$u asla unutulmamaldr. Ba!-ka bölgelerde uygulanan ba!arl çal!malar, mutlaka mü!teri olacak kurumlarn ihti-yaçlar do$rultusunda yeniden tasarlanmaldr. Özellikle kamunun etkin müdahalesi ile kurulan merkezlerde uzun dönemli hedefler do$rultusunda tasarlanan hizmetler, bölgede yer alan hedef kitle tarafndan kullanlmama tehlikesi ile kar! kar!ya ka-labilmektedirler. "talyan SPRINT örne$inden de görüldü$ü üzere, hedef sektörde yer alan i!letmelerin ihtiyaçlarnn do$ru tespit edilememesi, çal!malarn yukardan dikte edilmesi, tüm projenin ba!arszlkla sonuçlanmasna neden olabilmektedir.

Mü!teri odakll$n sa$lanabilmesi amacyla üç a!amal bir yöntem izlenmesi öne-rilmektedir. Birinci a!amada mü!teri olacak !irketlerin gerçek ihtiyaçlarnn tespit edilmesi, ikinci a!amada bu ihtiyaçlarn belirlenen tema do$rultusunda yeniden tanmlanmas, üçüncü a!amada ise payda!larla yeni tanmlar ve i! plan konusunda fikir birli$ine varlmasdr. Bu üç a!amann tamamlanmas merkez kurulmadan önce önemli miktarda zaman ve kaynak ayrmay gerektirmekle birlikte merkezin sürek-lili$inin sa$lanabilmesi için önemlidir.

• Merkez Otonomisi ve Güvenilirlik: Kurulacak inovasyon merkezlerinin kendi önce-likleri ile bölgede yer alan !irketlerin talepleri arasndaki dengeyi çok iyi kurabilme-leri gerekmektedir. Özellikle kamu kurumlar veya bölgesel yönetimler tarafndan kurulan merkezler uzun dönemli stratejik hedeflere sahiptirler ve ço$unlukla kurul-duklar dönemde ortaya çkmam! olan uzun vadeli bir takm teknolojik öngörülere göre hareket ederler. Bölgesel aktörler tarafndan kurulan merkezlerde ise tersine, !irketlerin ksa dönemli ihtiyaçlar kar!lanmaya çal!lrken uzun dönemli stratejik

99

hedefler göz ard edilebilmektedir. Bu nedenle merkez yönetiminin ksa ve uzun dönemli ihtiyaçlar kar!layabilecek seviyede bir otonomiye sahip olmas gerekmek-tedir. Bu kapsamda merkezlerin profesyonel yönetimleri ile payda!lar arasnda belli bir gerilimin olmas beklenmelidir. Ço$u durumda bu tür küçük gerilimlerin yara-tcl$ körükledi$i ve tüm taraflarn ihtiyaçlarna uygun inovatif çözümler üretti$i unutulmamaldr. Ancak "talyan FIC örne$inde oldu$u üzere bu çözümlerin kabul edilebilirli$i büyük ölçüde merkezin güvenilirli$i ile ilgilidir. Söz konusu örnekte, merkezin güvenilirli$ini kaybetmesi merkezin sonunu getirmi!tir.

• Ba!arnn Tekrar Tekrar Yakalanmas: Bir merkez, tüm ba!ar kriterlerini sa$lasa da sürdürülebilirli$i her zaman garanti altnda de$ildir. Belli düzeyde ba!arya ula!m! olan merkezler e$er kendilerini sürekli olarak yenilemezlerse bir süre sonra kapan-ma tehlikesi ile kar! kar!ya kalabilmektedirler. Merkezin kendi ba!ars bile içinde bulundu$u bölgede yapsal de$i!ikliklere neden olur. Merkez kurulurken vermeye ba!lad$ hizmetlerin ekonomik de$eri ortaya çktkça özel sektörden giri!imciler de bu alanlarda hizmet vermeye ba!layabilirler. Bu nedenle ba!arl bir merkezi ortaya çkaran süreçlerin de$i!ik dönemlerde tekrarlanmas ve yeni frsatlarn kaçrlma-mas gerekmektedir. Bu do$rultuda daha kurulu! a!amasnda etkin bir izleme ve de$erlendirme sürecinin olu!turulmas !arttr.

• Bölge Oda$nn D!na Çkabilmek: Bölgesel ve/veya sektör spesifik çal!an mer-kezlerin bir özelli$i snrl alanlara odaklanmak üzere kurulmalar ve hizmetlerini bu snrl alan içerisinde sunmalardr. Ancak tüm bu çal!malar gerçekle!tirilirken dünyann geri kalannda olan bitenlerin göz ard edilmemesi gerekmektedir. Özel-likle günümüzde üretim ve ticaret merkezleri hzla ba!ka alanlara kayabilmektedir. Her ne kadar merkezler bulunduklar bölgelerde hizmet ettikleri sektörlerin rekabet gücünü artrmay hedefleseler de, de$i!imin kaçnlmaz oldu$u durumlarda odak noktalarn ve hizmetlerini de$i!tirebilmeyi ba!aracak esneklikte yaplanmaldrlar. "talyan CITER örne$inde merkezin ba!langçtaki tüm ba!arsna ra$men, küresel ölçekte ortaya çkabilecek olumsuz geli!meler bölgesel odakl merkezin tüm hizmet ve süreçlerini gözden geçirmesini zorunlu klm!tr.

100

3.8. Bölgesel !novasyon Merkezi !yi Uygulama Örne%i Analizi: Snowpolis

Bu bölümde, Türkiye’de kurulacak merkezlere !k tutmak amacyla, en iyi uygulama örne$i olarak dikkat çeken, Finlandiya’daki Snowpolis adl merkezin analizi yaplmak-tadr.

3.8.1. Proje tanm

SNOWPOLIS Finlandiya’nn Sotkamo bölgesinde bir tatil merkezi olarak ün yapm! olan Vuokatti köyünde Avrupa Birli$i Bölgesel Kalknma Fonu (European Regional De-velopment Fund) deste$i ile gerçekle!tirilmi! olan bir bölgesel ve sektörel merkez pro-jesidir. Projenin amac, bölgenin k! sporlarna yönelik ünü ve altyapsna, inovasyon ve teknolojik birikimi ekleyerek rekabetçi bir i! ortamnn yaratlmas ve bölgede yerle!ik i!letmelerin rekabet gücünün artrlmas olarak belirlenmi!tir. Bu amaçla bölgede yer alan i!letmeler, üniversiteler ve kamu kurumlar arasnda i!birli$ine gidilmi!; bölgenin güçlü yönleri tespit edilerek bu konularda ara!trma alanlar ve inovatif projeler belir-lenmi!; belirlenen projeleri gerçekle!tirebilecek bir merkezin kurulmasna; gerekli insan kayna$ ve finansal kayna$n bölgeye çekilmesine; çal!malarn sürdürülebilirli$inin sa$lanmas amacyla da bölge e$itim altyapsnn güçlendirilmesine yönelik çal!malar yürütülmü!tür.

3.8.2. Uygulama (tasarm, planlama, yönetim, izleme-de%erlendirme)

SNOWPOLIS projesi, Sotkamo bölgesinde, özellikle 2000’li yllarn ba!nda, turizm sektöründeki durgunluk ve bölgenin en büyük i!vereni olan mandralarn kapanmaya ba!lamasyla birlikte ortaya çkan ekonomik gerilemenin önüne geçilebilmesi amacyla ba!latlm!tr. "!sizli$in önlenebilmesi ve turizmin tekrar canlandrlabilmesi amacyla yerel yönetim ve i!letmeler bir çk! yolu aray!na girmi!ler ve bölgede gerçekle!tirilen ortak akl çal!malarnn sonucunda SNOWPOLIS projesini tasarlam!lardr.

Bölgenin o dönemdeki güçlü yönlerine bakld$nda, spor konusuna odaklanm! Vuokatti Spor Enstitüsü, biyoteknoloji laboratuvar ve neredeyse tüm yl faaliyet gös-teren bir kayak tünelini de içeren oldukça iyi bir k! sporlar altyapsnn bulundu$u görülmektedir. Ancak k! sporlarna yönelik i!letmeler oldukça zayf, e$itim ve Ar-Ge

101

çal!malar ise yok denecek kadar az seviyededir. Bu nedenle hem mevcut i!letmelerin güçlendirilmesi, hem de bölgeye yeni !irketlerin çekilebilmesi veya yeni !irketlerin ku-rulumunun özendirilmesi amacyla e$itim ve Ar-Ge altyaps yatrmlarnn gerçekle!ti-rilmesi kararla!trlm!tr.

Gerçekle!tirilen çal!malar sonucunda bölgeye e$itim ve spor amaçl olarak gelen genç ö$rencilerin ba!langç noktas olarak alnmas kararla!trlm!tr. Ö$renciler ksa süreli de olsa kendi ya!tlarn bölgeye çekerek, bölge ekonomisinin canlanmasna kat-kda bulunuyorlard. Bölgenin spor ve do$a a$rlkl temas kullanlarak bu gençler bölgeye çekilebilir ve i!letmelerde ve hedeflenen Ar-Ge çal!malarnda ihtiyaç duyulan insan kaynaklar potansiyeli olu!turulabilirdi. Spor, sa$lkl beslenme ve k! (özellikle k! sporlar) terimleri kullanlarak “SNOWPOLIS ya!am tarz” tanmlanacak ve gençler bölgeye çekilecekti.

Bugün SNOWPOLIS kavram, turizm ve imalat sektörleri ile birlikte bölgenin odak-land$ alanlar ifade etmektedir. Ayrca bölgenin inovasyon yetene$ini artrmak ama-cyla kullanlan en önemli proje konumundadr. Bu amaçla Sotkamo !ehri sakinlerinin ve i!letmelerinin ortakl$nda SNOWPOLIS Ltd. isimli bir teknoloji merkezi kurulmu!tur. Merkezin amac, spor, sa$lkl ya!am, beslenme ve k! teknolojileri etrafnda bir mü-kemmeliyet merkezi olu!turmak; SNOWPOLIS için ihtiyaç duyulan altyapy kurmak; i! ortamn iyile!tirmek; Ar-Ge konularn tespit etmek ve ihtiyaç duyulan finansman ve insan kaynaklarna ula!m sa$lamak; i!letmelerin projelerinin yürütülmesi a!amasnda ihtiyaç duyduklar deneyim ve kaliteyi sa$lamak; e$itim ortamn iyile!tirmektir.

2006 yl sonu itibariyle bölgede spor teknolojileri, sa$lkl beslenme teknolojileri ve k! teknolojileri konusunda çal!an 19 !irket yakla!k 60 yeni i! yaratm! durumda-dr. SNOWPOLIS projesi ile bölgeye özel yeni e$itim faaliyetleri geli!tirilmi! ve kuru-lan Ar-Ge laboratuvarlar aracl$yla yine bölgeye özel Ar-Ge projeleri belirlenmi!tir. SNOWPOLIS’in deste$i ile Jyväskylä Üniversitesi’nde yeni bir spor teknolojisi birimi kurulmu! ve Spor Bilimleri alannda bir doktora program ba!latlm!tr. Ayrca Oulu üniversitesi tarafndan, spor ve sa$lkl ya!am konusunda ölçme sistemleri ve kablosuz ileti!im teknolojileri geli!tirmek üzere iki ayr ara!trma birimi merkez bünyesinde fa-aliyete geçmi!tir. Ksaca SNOWPOLIS, kurulu oldu$u Vuokatti Teknopark’nda bölge i!letmelerinin ihtiyaç duydu$u her türlü inovasyon destek hizmetlerini sa$lar hale gel-mi!tir.

102

Projenin tasarlayclar ve yürütücüleri, geni! bir vizyona sahip i!letme ile Sotkamo !ehri yöneticileridir. #ehir yönetimi özellikle altyapnn sa$lanmas ve SNOWPOLIS tek-noloji parknn olu!turulabilmesi için AB yapsal fonlarndan finansman sa$lanmas a!a-masnda da önemli rol oynam!tr. "!letmelerin ana ilgi alann ise !ehrin i! ortamnn ve Ar-Ge altyapsnn iyile!tirilmesi faaliyetleri olu!turmu!tur. Projenin ortaya çkmasnn ardndan Kainuu bölgesinin i! ortamnn iyile!tirilmesinden sorumlu, "stihdam ve Eko-nomik Geli!im Merkezi de projeye ilgi göstermi! ve ortak olmu!tur.

Bölge üniversiteleri de projeye yo$un ilgi göstermi!lerdir. Bölgede odaklanlacak sek-törler (spor ve sa$lkl ya!am, beslenme, k!) tespit edildikten sonra üniversitelerin ko-nuyla ilgili bölümleri proje ortaklar haline gelmi!tir. Projede Oulu Üniversitesi Biyotek-noloji Laboratuar ve Ölçüm ve Sensör Teknolojileri laboratuvar, Jyväskylä Üniversitesi Spor Teknolojileri birimi ve Kablosuz "leti!im Teknolojileri Laboratuvarlar proje orta$ olmu!lardr. Bu kapsamda Jyväskylä Üniversitesi ile spor teknolojileri alannda aktivite ve e$itimler tasarlanm!, Oulu Üniversitesi ile k! sporlar ve teknolojilerine yönelik Ar-Ge çal!malarnn planlanmas, beslenme alannda biyoteknoloji uygulamalar geli!tir-me çal!malar yürütülmü!tür.

Projeye do$rudan katlmamakla birlikte Vuokatti Spor Enstitüsü, bölge geneline hiz-met veren Kainuun Etu Ltd. !irketi, Kajaani Teknoloji Merkezi ve Kainuu Bölgesel Yö-netimi di$er payda!lar arasnda yer almaktadr. Bu payda!lar, merkeze do$rudan mali katk sa$lanmasa da, SNOWPOLIS fikrini kendi projelerine dahil etmi!ler ve bu kav-ramn yaygnla!trlmas a!amasnda önemli roller üstlenmi!lerdir. SNOWPOLIS projesi bölgedeki tüm çal!malar için bir !emsiye projesi haline gelmi!tir.

3.8.3. Sürdürülebilirlik

Projenin sürdürülebilirli$ini sa$layan en önemli etken, proje kapsamnda kurulmu! olan Snowpolis Ltd. !irketidir. #irketin ana amac, proje süresince elde edilen kazanm-larn devamn ve geli!tirilmesini sa$lamaktr. #irket bünyesinde tasarlanan e$itim prog-ramlar ve olu!turulan Ar-Ge birimleri sürekli olarak çal!maya devam ettirilirken, baz çal!malar proje bazl sürdürülmektedir. Bu çal!malarn uzun vadeli olarak devam et-tirilemeyece$i dü!ünülse de, Ar-Ge çal!malar ve yeni i!ler yaratmaya yönelik çal!ma-larn sürekli olaca$ dü!ünülmektedir. Büyük bir özel sektör yatrmcs, SNOWPOLIS’te yeni yer almak üzere yatrm yapm! durumdadr. SNOWPOLIS yönetimi tarafndan bu durum projenin sürdürülebilirli$inin bir göstergesi olarak de$erlendirilmektedir.

103

3.8.4. Ba$ar kriterleri

Projenin ba!arsn sa$layan faktörlerinden biri, ayn sektör için birden fazla teknoloji alanna odaklanlmas ve bu teknoloji alanlar için e$itim, Ar-Ge ve i! geli!tirme gibi birden çok alanda hizmetler geli!tirilmesidir. Bu yakla!m çe!itli avantajlar sa$lam!tr. Öncelikle, merkez !irketinin ba!arya ula!abilmesi için ihtiyaç duyulan projeleri bulma potansiyelini artrm!tr. "kincisi, belli bir teknoloji alannda ya!anabilecek ba!arszl$n tüm projeyi tehlikeye atma riskini azaltm!tr. Ayrca, planlanan baz projelerde gecik-meler veya olumsuzluk ya!ansa da, çok sayda projenin varl$ sayesinde sürekli ve çok sayda sonuç elde edilerek payda!larn projeye ilgilerinin sürmesi sa$lanm!tr.

"kincil önemli ba!ar kriteri, bölgesel de$erlerin ve güçlü yönlerin, inovatif yöntem-lerle birle!tirilmesi olmu!tur. Krsal bir bölgede bilgi yo$un sanayilerin ba!arya ula!ma-s çok dü!ük bir ihtimal olmasna ra$men, bölgeye ö$renci olarak gelen genç ya!taki insanlarn bölgede kalmalarn sa$layacak yeni bir ya!am tarz tanmlamak ve bilgi yo-$un çal!an i!letmelere insan kayna$ olarak kullandrmak oldukça ba!arl bir yöntem olarak kendini göstermi!tir.

SNOWPOLIS’in ba!arsnda bir ba!ka önemli etken ise konu ile ilgili tüm taraflarla gerçekle!tirilen etkin i!birli$i olmu!tur. SNOWPOLIS projesinin, kurulan !irketin hem mali hem de idari anlamda kendi ba!na gerçekle!tirebilece$inden çok daha büyük he-def ve planlanan faaliyeti bulunmaktayd. Bölgede yer alan üniversiteler ve e$itim kuru-lu!lar ile birlikte çal!lmas, özellikle e$itim programlarnn ve Ar-Ge altyapsnn çok daha dü!ük maliyetlerle ortaya çkarlabilmesini sa$lam!tr. Ayrca bölgesel yönetim ve mükemmeliyet merkezleri program gibi kamu destek programlar ile yakn i!birli$i sayesinde, projenin finansmannn sa$lanmas ve teknik yardm alnmas gibi konularda ba!vurularn çok daha hzl sonuçlanmas mümkün olabilmi!tir.

Krsal bir alanda yüksek teknolojiye dayal ve iyi e$itimli insan kayna$na ihtiyaç duyan i!lere odaklanlmas yönünde karar alabilme cesareti ve vizyonuna sahip yerel politikaclar ve yöneticiler de proje için bir ba!ka önemli ba!ar faktörü olmu!lardr. Özellikle projenin ilk a!amalarnda SNOWPOLIS sadece bir kaç iddial hedeften iba-retken ve bu fikri destekleyecek çok az miktarda altyap mevcutken, yerel yöneticilerin olumlu yakla!mlar ve bölge i!letmelerinin sahiplenmesi sayesinde detayl bir projenin olu!turulabilmesi sa$lanm!tr. Yerel politikaclarn deste$i özellikle proje için ihtiyaç

104

duyulan finansmana eri!im a!amasnda önemli bir rol oynam!tr. Projenin sürdürülebi-lirli$inde bu sahiplili$in devam önemli bir rol oynamaktadr.

Proje yöneticileri tarafndan do$ru zamanlamann da önemli bir ba!ar faktörü oldu-$u belirtilmektedir. Projenin planland$ dönemde bölgesel ekonomide ya!anan krizler nedeniyle bir çk! noktas bulma ihtiyac ortaya çkm! ve alternatif fikirler üretileme-mi!tir. Bu durum bölgenin çok daha az bildi$i, teknoloji ve yüksek katma de$erli i! imkanlar gibi kavramlar içeren SNOWPOLIS gibi bir fikrin destek bulmasn sa$lam!-tr. Projenin ba!lamasndan birkaç yl sonra turizmde çok hzl bir büyüme ya!anm! ve Sotkamo yaknlarnda bulunan Talvivaara’da büyük çapl bir nikel madeni açlm!tr. Bu geli!melerin SNOWPOLIS projesi ile birle!ti$inde önemli bir büyüme potansiyeli yaratt$ görülmekle birlikte, bölge yöneticileri tarafndan bu projelerin birkaç yl önce-sinde ba!latlm! olmas durumunda SNOWPOLIS gibi riskli bir projeye hiç giri!ilmemi! olabilece$i belirtilmektedir.

Son olarak, projeyi sahiplenecek ve proje yönetimi deneyimine sahip, yetkin ve pro-fesyonel proje yöneticisinin bulunabilmi! olmas projenin ba!arya ula!masnda önemli bir etken olarak görülmektedir. Özellikle krsal bir bölgede gerekli niteliklere sahip, tüm taraflarla iyi ili!kiler kurabilen bir yönetici bulabilmek projenin ba!ars için olduk-ça önemlidir.

Bu ba!ar faktörlerinden merkez giri!imler için önemli dersler çkarlmas mümkün-dür: Bir bölgesel inovasyon merkezinde öncelikle projenin hem içinde hem de d!nda yer alan payda!larn gözünde güvenilirlik olu!turulmas gerekmektedir. Proje ba!lang-cnda her!ey ka$t üzerinde bir taslaktan ibarettir ve payda!lar ikna edecek somut bir !ey yoktur. Potansiyel payda!larn projeye zaman ve kaynak ayrmalar için ikna edil-meleri gerekmektedir. Projeye liderlik edecek bir kurumun varl$, önemli bir konudur. SNOWPOLIS projesinde Sotkamo !ehir yönetimi ve vizyoner i!letme sahipleri bu i!i üstlenmi!lerdir. Son olarak, SNOWPOLIS gibi uzun soluklu ve çok sayda a!amas bulu-nan bir projede baz ara hedeflerin belirlenmesi ve dönem dönem bu hedeflere ula!lp ula!lamad$ konusunda izleme ve de$erlendirmenin yaplmas; sonuçlarn tüm pay-da!larla payla!larak iyile!me önerilerinin birlikte uygulamaya konmas gerekmektedir.

4B Ö L Ü M

T-B‹M BÖLGESEL ‹NOVASYONMERKEZLER‹ YAPISAL MODEL‹

107

4. T-B!M BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! YAPISAL MODEL!

Bu bölümde sunulan model, dünyadaki benzer yaplanmalara ili!kin en iyi uygulama örneklerinden ve proje kapsamnda gerçekle!tirilen bölgesel çal!taylarda edinilen bilgi ve deneyimden hareketle olu!turulmu!tur.

4.1. Vizyon, Misyon ve Amaçlar

Bölgesel !novasyon Merkezlerinin Vizyonu: Merkezlerin vizyonu, bulunduklar bölgelerin kalknmasna katkda bulunmak üzere

bölge için kritik sektörlerin inovasyona dayal sürdürülebilir rekabet gücü kazanmasn mümkün klacak lider kurumlar olmaktr.

Bölgesel !novasyon Merkezlerinin Misyonu: Merkezlerin misyonu, odaklandklar sektörlerde faaliyet gösteren firmalarn küresel

düzeyde rekabet gücüne sahip; daha hzl ve sa$lkl büyüyen, daha çok de$er ve daha fazla istihdam yaratan firmalara dönü!melerini sa$lamak için inovasyona dayal ihtiyaç-larn kar!lamak ve inovasyon için i!birliklerini olu!turmaktr.

Bölgesel !novasyon Merkezlerinin Amaçlar: Yukardaki vizyon ve misyon do$rultusunda merkezlerin temel amac, bölgede

odaklanlan sektörlerin küresel düzeyde rekabet edebilir hale gelmesi için inovasyona ili!kin frsatlar yaratmak ve bu amaçla bölgedeki inovasyon potansiyelini harekete geçirmektir.

Bu çerçevede belirlenen özel amaçlar !unlardr:

• Odaklanlan sektörlerdeki tüm bölgesel payda!lar (büyük firmalar, KOB"’ler, üni-versiteler, ara!trma merkezleri, kamu kurumlar, sivil toplum kurulu!lar) sektörün inovasyon performansnn artmas için i!birli$i yapma konusunda cesaretlendirmek ve yönlendirmek,

• Odaklanlan sektörlerdeki firmalarn inovasyon yapma yetene$ini artrmak, sektör-de inovasyona dayal yeni firmalarn kurulmasn sa$lamak,

108

• Odaklanlan sektörlerin inovasyon faaliyetlerinin etkinli$ini artrmak için gerekli altyap ve imkanlarn olu!masn, mevcut ve kurulacak olan altyaplarn etkin kulla-nlmasn sa$lamak.

4.2. Ksa, Orta ve Uzun Vadeli Hedefler

Merkezler için ksa, orta ve uzun vadeli hedefler a!a$da listelenmi!tir. Her merkez, bo! braklan alanlar için bölgedeki sektörel yapya ve özelliklere uygun olarak, ölçüle-bilir, eri!ilebilir ve gerçekçi hedefler öngörmelidir.

Ksa Vadeli Hedefler (2008-2010):

• Bölgede odaklanlan sektörde faaliyet gösteren tüm firmalarn en az 1/3’ünün 2010 yl itibariyle merkezin payda! olmas sa$lanacaktr.

• Merkez payda!lar için ylda en az ........ ortak inovasyon projesi hazrlanarak uygu-lamaya konacak ve/veya ulusal ve/veya uluslararas fon kayna$na sunulacaktr.

• Sektördeki firmalar için, firma baznda yürütülmek üzere ylda en az ........ inovas-yon projesi hazrlanacak ve ulusal fon kaynaklarna ba!vurulacaktr.

• 2010 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarnn en az %50’sine e$itim ve/veya dan!manlk hizmeti sunulmu! olacaktr. Bu hizmetleri bir defadan fazla ala-cak firmalarn says sektördeki firmalarn 1/3’ünden fazla olacaktr.

• Her yl en az 8 inovasyon farkndal$ etkinli$i (konferans, inceleme gezisi, basn toplants, fuar, vb.) organize edilecektir.

• 2010 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarnn yllk büyüme oran, Türkiye’nin ortalama yllk büyümesinden %.........fazla olacaktr.

• 2010 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarn yarattklar yeni i! olanaklarn-da bir önceki yla kyasla %.........art! sa$lanm! olacaktr.

• 2010 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarnn toplam ihracatnda Türkiye geneli ihracat art! oranndan %........daha fazla art! sa$lanm! olacaktr.

109

Orta Vadeli Hedefler (2011-2015):

• Bölgede odaklanlan sektörde faaliyet gösteren tüm firmalarn 3/4’ünden fazlasnn 2015 yl itibariyle merkezin payda! olmas sa$lanacaktr.

• Merkez payda!lar için ylda en az ............. ortak inovasyon projesi hazrlana-rak uygulamaya konacak ve/veya ulusal ve/veya uluslararas fon kayna$na sunulacaktr.[ksa vadeli hedefin en az 2 kat olmaldr]

• Sektördeki firmalar için, firma baznda yürütülmek üzere ylda en az ......... ino-vasyon projesi hazrlanarak uygulamaya konacak ve/veya ulusal fon kaynaklarna ba!vurulacaktr. [ksa vadeli hedefin en az 2 kat olmaldr]

• 2015 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarnn en az 3/4’üne e$itim ve/veya dan!manlk hizmeti sunulmu! olacaktr. Bu hizmetleri bir defadan fazla alacak fir-malarn says sektördeki firmalarn %50’sinden fazla olacaktr.

• Her yl en az 15 inovasyon etkinli$i (konferans, inceleme gezisi, basn toplants, fuar, vb.) organize edilecektir.

• 2015 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarnn yllk büyüme oran, Türkiye’nin ortalama yllk büyümesinden %.........fazla olacaktr.

• 2015 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarn yarattklar yeni i! olanaklarn-da bir önceki yla kyasla %.........art! sa$lanm! olacaktr.

• 2015 yl itibariyle bölgede yerle!ik sektör firmalarnn toplam ihracatnda Türkiye geneli ihracat art! oranndan %........daha fazla art! sa$lanm! olacaktr.

Uzun Vadeli Hedefler (2015’den sonras):

• Bölgede odaklanlan sektörde faaliyet gösteren firmalarn tamamnn 2018 yl itiba-riyle merkezin payda! olmas sa$lanacaktr.

• Merkez payda!lar için hazrlanarak uygulamaya konacak ve/veya ulusal ve/veya uluslararas fon kayna$na sunulacak ortak inovasyon projelerinin says 2015’de en az ..........olacak ve sonraki yllarda her yl bir önceki yla göre en az 1 artacaktr.

• Sektördeki firmalar için, firma baznda yürütülmek üzere hazrlanarak uygulama-ya konacak ve/veya ulusal fon kayna$na sunulacak inovasyon projelerinin says 2015’den itibaren her yl bir önceki yla göre en az %....... orannda artacaktr. [orta vadeli hedefin en az 2 kat olmaldr]

110

• 2015 ylndan sonra bölgede yerle!ik sektör firmalarn tamamna e$itim ve/veya dan!manlk hizmeti verilir hale gelinecektir. Bu hizmetleri bir defadan fazla alacak firmalarn says sektördeki firmalarn dörtte üçünden fazla olacaktr.

• 2018 yl itibariyle sektörün inovatif bir kümeye dönü!ümü tamamlanm! olacaktr.

• 2016 ylndan sonra bölgede yerle!ik sektör firmalarnn yllk büyüme oran, Türkiye’nin ortalama yllk büyümesinden %......... fazla olacaktr.

• 2016 ylndan sonraki yllarda bölgede yerle!ik sektör firmalarn yarattklar yeni i! olanaklarnda, bir önceki yla kyasla %......... art! sa$lanm! olacaktr.

• 2016 ylndan sonra bölgede yerle!ik sektör firmalarnn yllk toplam ihracatnda Türkiye geneli ihracat art! oranndan %........ daha fazla art! sa$lanm! olacaktr.

4.3. Hizmetler

Vizyon, misyon ve amaçlar do$rultusunda, bölgesel inovasyon merkezlerinin sa$la-yacaklar dört temel hizmet a!a$da detaylandrlm!tr. Bunlarn d!nda, merkezlerin yukarda sralanan vizyon, misyon ve amaçlaryla uygun olmas kaydyla, bölgeye ve sektöre özel olarak ihtiyaç duyulacak hizmetlerin sunulmas da söz konusu olabilecek-tir. Merkezler, bu hizmetlerin bir ksmn do$rudan kendileri sunabilecekleri gibi, bir ksmn alannda uzman kurulu!larla i!birli$i halinde gerçekle!tirebileceklerdir.

1. "novasyon Farkndal$ Yaratma Faaliyeti: Merkezler, kendi sektörlerinde faaliyet gösteren kurulu!lar ba!ta olmak üzere, bulunduklar bölgede inovasyon konusun-da farkndalk yaratmak ve bilinç olu!turmak için çal!acaklardr. Bu faaliyet, ayn zamanda merkezlerin tantm ve hizmetlerinin pazarlanmasna yönelik çal!malarla içiçe yürütülecektir. Bu amaçla her bir merkez tarafndan bir ileti!im stratejisi ha-zrlanp uygulanacaktr. Bu kapsamda yürütülecek faaliyetlerden ba!lcalar !öyle sralanabilir:

- Sektörlere ili!kin kendi bölgesinden, Türkiye’nin di$er bölgelerinden ve di$er ülkelerden inovasyonda ba!ar öykülerini tespit etmek ve bölgede duyurmak,

- Sektörlerdeki kurulu!lar inovasyona özendirici yaynlar hazrlamak ve bilgilen-dirme toplantlar gerçekle!tirmek,

- Sektörlerdeki payda!lara yönelik ulusal ve uluslararas düzeyde inceleme gezileri düzenlemek,

111

- Yurtiçinden ve d!ndan sektörel inovasyon konusunda deneyimli uzmanlar ve benzer a$yaplarn birer üyesi olarak faaliyet gösteren firma, üniversite ve ara!-trma merkezi temsilcilerini bölgeye davet etmek ve bunlarn konu!mac olaca$ etkinlikler düzenlemek,

- Düzenli aralklarla basn toplantlar düzenlemek,

- Bölgesel inovasyon web portal olu!turmak ve düzenli olarak güncellemek,

- Düzenli aralklarla payda! ziyaretleri gerçekle!tirmek

- Her yl sektörel inovasyon ödülleri düzenlemek

2. "novasyona "li!kin Veri ve Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti: Bu hizmet kapsamnda yürütülecek faaliyetler 5 ana ba!lk altnda toplanmaktadr:

- Bölgesel !novasyon Altyaps ve Olanaklar Veritaban: Bölgede, odaklanlan sek-törlerin inovasyon faaliyetlerini desteklemek için varolan tüm altyapnn (labo-ratuvar olanaklar, üretim altyaps, ara!trma merkezleri ve donanmlar, e$itim ve dan!manlk kurulu!lar gibi) ve olanaklarn (ulusal ve uluslararas destek programlar ve fon imkanlar, bölgedeki üniversite ve ara!trma merkezlerinde sektöre yönelik çal!an ara!trmaclarn uzmanlk alanlar, yaptklar ara!trmalar ve sonuçlar (patent, faydal model, vb. dahil)…gibi) envanterinin çkarlarak bir veritabannda toplanmas; bölgesel inovasyon portalnda tüm payda!larn kulla-nmna sunulmas ve sürekli olarak güncellenmesi,

- Teknoloji !zleme: Sektörleri ilgilendiren mevcut teknolojilerle ilgili bilgi toplan-mas, sektörlere yönelik teknoloji tahmini çal!malarnn gerçekle!tirilmesi ve elde edilen bilgilerin payda!lara yaylmas,

- !novasyona !li#kin Geli#meleri !zleme ve Duyurma: Sektörlerdeki kurulu!larn inovasyon faaliyetlerini etkileyecek geli!melerin (kanun, düzenleme, standart, vb) takip edilmesi ve payda!lara duyurulmas,

- Sektörel Ar-Ge ve !novasyon Göstergeleri: Sektörün Ar-Ge ve inovasyon perfor-mansna yönelik göstergelerin olu!turulmas; bu göstergelere girdi olu!turmak üzere sektörlerde faaliyet gösteren firmalarn, üniversitelerin ve ara!trma mer-kezlerinin Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerine ili!kin istatistiklerin toplanmas, ana-lizlerinin yaplmas,

112

- Nitelikli !nsan Kayna" Özgeçmi# Veritaban: Sektörde istihdam etmek üzere nitelikli insan kayna$ ihtiyacnn belirlenmesi; bu kayna$a ili!kin bir özgeç-mi! veritabannn hazrlanmas ve ihtiyaç duyulan kurulu!lar tarafndan istihdam edilmek üzere portal üzerinden payda!larn kullanmna sunulmas (bu konuda, kariyer dan!manlk firmalaryla ve/veya üniversitelerin kariyer merkezleriyle i!-birli$ine gidilmesi göz önünde bulundurulabilir). Bu kapsamda ayrca, sektörün nitelikli insan kayna$ ihtiyacnn belirlenmesinin ardndan, konuyla ilgili insan gücünün yeti!tirilmesi amacyla bölgedeki üniversite ve yüksek okullarla i!birli-$ine gidilecektir.

3. "novasyon E$itim ve Dan!manlk Hizmetleri: Merkezler, sektörlerindeki firmalar ba!ta olmak üzere, di$er tüm payda!lara (üniversiteler, ara!trma merkezleri, vb.) yönelik inovasyon e$itim ve dan!manl$ ihtiyaç analizi çal!mas gerçekle!tire-cekler ve bu çal!mann ardndan bir e$itim ve dan!manlk program hazrlayp uygulayacaklardr. "htiyaç analiz çal!mas belli aralklarla güncellenecek, e$itim ve dan!manlk hizmetleri buna göre gözden geçirilecektir. Belirlenen programn d-!nda sektördeki kurulu!lardan inovasyonu ilgilendiren alanlarda ek talep gelmesi durumunda, taleplere cevap verecek e$itim ve dan!manlk hizmetleri de organize edilecektir. Uygulama srasnda, e$itim ve dan!manlklarn alannda uzman ki!i ve kurulu!larca verilmesi sa$lanacaktr. Bu ki!i ve kurulu!lara dair bilgi, merkez tara-fndan yukarda belirtilen envanter çal!mas srasnda toplanacak ve düzenli olarak güncellenecektir. Dan!manlk ve e$itim hizmeti sunacak ki!i ve kurulu!larn, bu hizmetleri sunabilmeleri için sa$lamalar gereken !artlar, tüm merkezler için geçerli olacak !ekilde, ana "#BAP projesi kapsamnda önceden belirlenecek ve merkezlere ilan edilecektir. Belirlenen !artlar sa$layan ki!i ve kurulu!lar, merkezlerdeki veri-tabanlarna kaydedilecek ve gerekti$inde kendilerinden hizmet alm yaplacaktr. Bu kapsamda sa$lanacak e$itim ve dan!manlk konularndan ba!lcalar !u !ekilde sranabilir:

- Sektördeki firmalar düzeyinde Ar-Ge ve inovasyon proje ihtiyacnn saptanmas ve projelerin hazrlanmas,

- Ar-Ge ve inovasyon projeleri yönetimi,

- Ar-Ge, inovasyon ve teknoloji yönetimi,

- Teknoloji haritas hazrlama,

- Tasarm (bilgisayar destekli tasarm, üretilebilirlik için tasarm, montaj için tasa-rm, vb.)

113

- "novatif giri!imcilik ve i! plan hazrlama

- Fikri haklar yönetimi

- Rekabet halinde i!birli$i ve takm çal!mas

- Kalite yönetimi

- Bilgi yönetimi

- Tedarik ve de$er zinciri yönetimi

- Aile !irketlerinin yaplandrlmas (organizasyonel inovasyon yakla!myla)

- Sektöre özel teknolojik e$itimler

4. "novasyon Ortaklklar Olu!turma Hizmeti: "novasyon sürecinin daha etkin, daha verimli ve daha ksa sürede gerçekle!mesini sa$lamak; ba!arszlk riskini en aza indirmek; sektörde birden fazla kurulu!u ilgilendiren bir sorunu çözmek gibi amaç-larla sektördeki payda!larn bir araya gelerek ortak Ar-Ge ve inovasyon projeleri gerçekle!tirmelerini sa$lamak merkezlerin sunaca$ temel hizmetler arasndadr. Bu hizmetler, odaklanlan sektörlerde inovatif kümelenmelerin olu!masn sa$la-may hedefleyecektir. Sektörlerde ortak projelerin belirlenip hayata geçirilebilmesi ve sektörün inovasyon performansnn arttrlabilmesi için merkezlerin kullanaca$ yöntemlerin ba!nda !unlar gelmektedir:

- Ortak Ar-Ge ve !novasyon Projesi !htiyaçlarnn Belirlenmesi ve Projelerin Hazr-lanmas: Merkezler tarafndan sektörel payda!larn tamamnn veya bir ksmnn ortak inovasyon ve Ar-Ge projesi ihtiyaçlarnn belirlenmesine yönelik çal!malar yaplacak ve belirlenecek projelerin ulusal ve uluslararas destek programlarna ba!vurmak üzere hazrl$ gerçekle!tirilecektir. Sektörün ortak Ar-Ge ve inovas-yon projelerine olan ihtiyacn belirlemek amacyla, düzenli olarak sektördeki firmalara yönelik anketler uygulanacak; firma ziyaretleri yaplacak ve çal!taylar düzenlenecektir.

- Bölgesel, Ulusal ve Uluslararas Proje Pazarlar Düzenlenmesi: Bu kapsamda, sektörü ilgilendiren alanlarda üniversiteler ve ara!trma merkezlerine ait Ar-Ge projelerinin ve sonuçlarnn firmalara tantlmasn ve bu projeler kapsamnda i!birliklerinin ba!latlmasn sa$lamak amacyla proje pazar etkinlikleri organize edilecektir. Proje pazarlar, hem bölgedeki üniversiteleri ve ara!trma merkez-lerini, hem de Türkiye’nin di$er bölgelerindeki ve di$er ülkelerde sektörü ilgi-lendiren alanlarda çal!an ve planlad$/yürüttü$ü/sonuçlandrd$ Ar-Ge projesi

114

kapsamnda firmalarla ve di$er ilgili kurulu!larla i!birli$i yapmak isteyen üniver-site ve ara!trma merkezlerini kapsayacak !ekilde organize edilecektir. Merkez, bölge içinde ve d!nda konuyla ilgili ara!trmaclarn ve ara!trma projelerinin belirlenmesinde ve bu projelerin bölgedeki firmalar ve di$er kurulu!larla birlikte yürütülüp sonuçlandrlarak ticarile!tirilmesinde proaktif rol oynayacaktr.

- Sektörün !novasyon Faaliyetlerinin Tantlmas ve !novasyon Sonuçlarnn Pa-zarlanmas: Bölgenin, merkezin odakland$ sektörler için bir cazibe merkezi haline dönü!türülmesini; bu sayede bölgede faaliyet gösteren firmalarn küresel pazarda prestijli bir konuma yükselebilmesini ve bölgede Ar-Ge ve inovasyon çal!malar gerçekle!tirecek yerli ve yabanc yatrmlarn ve nitelikli insan kay-na$nn çekilmesini sa$lamak amacyla faaliyetler yürütülecektir. Bu çerçevede, merkezin web sitesi, ulusal ve uluslararas yaynlar ve medya aracl$yla sektör-de faaliyet gösteren firmalarn ortak ve bireysel inovasyon projeleri ve bunlarn sonuçlar duyurulacak; sektördeki payda!larn inovasyon faaliyetleri sonucu ti-carile!tirdikleri ürün ve hizmetler potansiyel mü!terilere tantlacak; sektördeki inovasyon ba!ar öyküleri kaleme alnp yaynlanacak; bölgede düzenlenecek ulusal ve uluslararas etkinliklerde (di$er kurum ve kurulu!larca organize edilen fuar, konferans, kongre vb.) inovasyon temasnn kapsanmas sa$lanacaktr.

- !novatif Kamu Almlarnn Gerçekle#mesi Yönünde Çal#ma: Kamu satn almla-rnda sektörün inovasyon projeleriyle geli!tirilebilecek ürün ve hizmetlere önce-lik verilmesi amacyla gerekli çal!malar yaplacaktr. Bu kapsamda, kamu ida-relerinin, inovasyon yoluyla kar!lanabilecek ihtiyaçlar belirlenecek ve bunlarn sektördeki firmalar ve di$er ili!kili kurulu!lar tarafndan gerçekle!tirilecek ortak projelerle kar!lanmas konusunda gerekli admlar atlacaktr.

- Ulusal ve Uluslararas !novasyon A"larna Entegrasyon: Merkezler, payda!lar olan firmalarn, üniversitelerin ve ara!trma merkezlerinin ulusal ve uluslararas deneyim ve bilgi al!veri!inden yararlanabilmesi ve potansiyel ortaklklarn ha-yata geçirilebilmesi için ulusal ve uluslararas a$larla entegrasyonu gerçekle!tire-cektir. Bu yöndeki çal!malar, ba!lca dört seviyede yürütülecektir:

a) TÜS"AD tarafndan Fransz Giri!imciler Hareketi (MEDEF) ile imzalanan pro-tokol çerçevesinde, Fransa’daki Rekabetçi Sanayi Kümeleri ile yaplacak e!-le!tirme seviyesinde,

115

b) T-B"M projesi kapsamnda kurulan tüm merkezlerin kendi aralarnda olu!tu-racaklar a$ seviyesinde,

c) Sektörleri ilgilendiren alanlarda faaliyet gösteren ulusal a$lar seviyesinde (ör-ne$in TÜB"TAK "#BAP program kapsamnda kurulan teknoloji platformlar, i! melekleri a$lar, vb.),

d) AB ba!ta olmak üzere uluslararas düzeyde faaliyet gösteren a$lar seviyesin-de (bu amaçla öncelikle bölgesel inovasyon merkezlerinin her birinin Avru-pa Komisyonu tarafndan kurulan ‘Business and Innovation Centres (BIC) Network’e üye olmalar; merkezlerin faaliyet gösterdikleri bölgelerin Avrupa Birli$i ‘Innovating Regions in Europe’ (IRE) a$na üye olmalar yönünde giri-!imlerde bulunulacaktr.)

- Laboratuvar Hizmetleri ve Ortak Altyap Kullanm: "lgili sektörden talep gelmesi durumunda ve yeterli kayna$n temin edilmesi halinde, sektördeki firmalarn or-tak ve bireysel Ar-Ge ve inovasyon faaliyetleri için ihtiyaç duyulan test, standart, kalibrasyon vb. için laboratuvar altyaps kurularak gerekli hizmetler sa$lanacak-tr. Kaynaklarn etkin kullanm açsndan öncelikle, varsa, bölgedeki üniversite-lerin veya di$er kurulu!larn ilgili laboratuvarlarna ihtiyaç duyulan makine ve cihazlar alnmas yoluna gidilecektir. Di$er yandan kümelenme yakla!mnn bir gere$i olarak, sektördeki firmalarn ihtiyaç duyduklar makine ve ekipman ihti-yaçlarn, !artlar elverdi$i ölçüde, bölgedeki di$er firmalarn mevcut altyaplarn kullanarak kar!lamalar konusunda yönlendirme yaplacaktr.

4.4. Kurumsal Statü

TÜRKONFED’e ba$l her federasyonun faaliyet bölgesinde kurulacak merkezlerin sahip olacaklar kurumsal statüyle ilgili alternatifler önerilirken, a!a$daki temel gerek-lilikler göz önünde bulundurulmu!tur:

1. Merkezlerin ba!arsn belirleyecek iki temel unsur, bölgesel ve sektörel sahiplen-me ve sürdürülebilirliktir. Sahiplenme, sürdürülebilirli$in ana belirleyicilerindendir. Bölgesel ve sektörel sahiplenme, bölgedeki tüm ilgili payda!larn merkezlerin ku-rulmalarnda ve faaliyet göstermelerinde aktif rol oynamalarn gerekli klarken, sür-dürülebilirlik için profesyonel ve adanm! bir yönetim kadrosu, kurumsal yöneti!im ilkelerini gözetme, uzun dönemli finansman kaynaklarnn yaratlmas ve korunma-

116

s gibi konular ön plana çkmaktadr. Bu da !irketle!me ihtiyacn beraberinde getir-mektedir. Dünyadaki farkl uygulamalar da benzer yaplarn bir !irket çats altnda faaliyet gösterdi$i takdirde arzu edilen ba!ary yakalad$n göstermektedir.

3. Merkezlerin etkinli$ini sa$lamak için yönetim ve maliyet etkinli$i ön planda tutul-maldr.

4. Merkezlerin etkinli$inde di$er bir belirleyici unsur, idari ve bürokratik yüklerin az-l$ olacaktr.

5. Kamusal bir misyonla kurulacak ve çal!acak olan bu merkezlerin, "#BAP progra-mnn yan sra, mümkün oldu$u ölçüde mevcut olan ve yakn zamanda yürürlü$e girmesi planlanan kamu inovasyon desteklerinden yararlanmas büyük önem ta!-maktadr.

Yukarda sralanan temel gerekliliklerden hareketle, merkezlerin bir !irket çats altn-da yaplanmalar kaçnlmaz bir gereklilik olarak kendini göstermektedir. Bulunduklar bölgelerin sosyo-ekonomik kalknmasna hizmet etmek amacyla kurulacak bu !irket-ler, kâr amac gütmeyen yaplar olarak faaliyet göstereceklerdir. Maliyet ve yönetimde etkinlik konular göz önüne alnd$nda, bir bölgede seçilen sektörlerin herbiri için ayr ayr !irketler kurulmas yerine, her bir sektörel merkezin, altnda birer yönetim birimi olarak yaplanaca$ tek bir !irket kurulmas (bölgesel inovasyon merkezi yönetim #irketi) önerilmektedir.

Bir bölge için belirlenmi! ayr sektörler için hizmet verecek merkezler, ayn !irketin kurumsal !emsiyesi altnda faaliyet göstermek üzere bölgedeki farkl illerde yaplandr-labilecektir. Merkezlerin tek bir !irketin altnda farkl sektörel birimler !eklinde olu!tu-rulmasyla kurulacak yap, AB’nin BIC ve IRE a$larna kabulde ve AB ve ulusal fonlara ba!vurmada da avantaj sa$layacaktr.

Örnek olarak, BAS"FED bölgesi için önerilen yaplanma a!a$da verilmi!tir. Buna göre, hukuksal statüsünden ba$msz olarak, kurulacak olan !irketin altnda, bölge için seçilmi! olan 3 ayr sektörde faaliyet gösteren merkezler, ayr yönetim birimleri olarak yaplandrlr.

Bölgesel inovasyon merkezi yönetim !irketinin hukuksal statüsüyle ilgili iki alterna-tif önerilmektedir: (1) Federasyonlara ba$l iktisadi i!letmeler; (2) Bölgesel payda!larn ortakl$yla kurulacak anonim !irketler. Her iki alternatifle ilgili ayrntlar, avantaj ve de-

117

zavantajlar a!a$da sunulmaktadr. Her federasyon, buradaki tespitler !$nda, bölgesel !artlar da dikkate alarak ve hukukçu ve vergi uzmanlarnn görü!lerine ba!vurarak en uygun gördü$ü alternatifi seçip uygulamaya koymaldr.

Federasyonlara ba$l iktisadi i!letmeler, TÜB"TAK "#BAP ba!vurusunun yaplabilme-si için en uygun mekanizmalar olacaktr. Bu amaçla bir iktisadi i!letme kurulabilir veya varolan bir i!letme üzerinden ba!vuru yaplabilir. "ktisadi i!letmelerle ilgili mevzuat ve tamamlayc bilgi Ek 2’de verilmektedir. Ba!vurusu yaplan projelerin desteklenmesine dair onay alnd$ takdirde, program !artlar gere$i finansal katk sa$layacak olan bölge-sel ve sektörel payda!larn yapaca$ katk iktisadi i!letmeye aktarlr. Bu süreçte, payda!-lar tarafndan iktisadi i!letmeye verilecek olan finansman deste$inin, iktisadi i!letmenin kurucusu olan fedarasyona ba$! olarak aktarlmas mümkün olabilir. Bu ba$!larn kar!l$nda sözle!meler imzalanmaldr. Ba$! ve sponsorluk ile ilgili mevzuata ili!kin bilgi notu Ek 3’de sunulmaktadr. Üye katklarnn toplanmas için kullanlabilecek bir ba!ka alternatif ise 5746 nolu ve 28.02.2008 tarihli ‘Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakknda Kanun’ kapsamnda rekabet öncesi i!birli$i projelerinin gerçekle!tirilmesi için özel hesap açlabilmesine yönelik maddeden faydalanlmasdr. Söz konusu kanun Ek 4’de sunulmaktadr.

Bu bölümün ba!nda sralanan temel gerekliliklerin ba!nda gelen bölgesel sahip-lenme ve sürdürülebilirlik konular dikkate alnd$nda ikinci alternatif olarak anonim !irket yaps ön plana çkmaktadr. Bölgede merkezlerin kurulmas ve faaliyet gösterme-sinde etkin rol oynayacak ve merkezlerin ba!arsnn ba$l oldu$u sektörel ve bölgesel payda!larn hisse sahibi olaca$ bir !irket, bir federasyonun kurdu$u ve yönetiminden sorumlu oldu$u iktisadi i!letmeye kyasla bölge ve sektörler tarafndan daha çok sa-hiplenilecektir. Bu !irketin ortaklar, mevzuat çerçevesinde, ilgili federasyonun faaliyet bölgesindeki illerin ilgili kamu kurumlar, üniversiteleri, konuyla ba$lantl sivil toplum kurulu!lar ile meslek kurulu!lar ve odaklanlan sektörlerde faaliyet gösteren büyük !irketler ve KOB"’ler olacaktr. #irket ortaklk yaps olu!turulurken, !irketin altnda bir-den fazla sektörde merkez kurulmas durumunda, her sektörün payda!lar e!it oranda sermayeye katk sa$lar. Sektörel payda!larn ilgili merkeze sa$layacaklar katk pay tutarlar, ba$! ve sponsorluk ile ilgili mevzuat kapsamnda (Ek 3-bilimsel ara!trma ve geli!tirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kurulu!lara sa$lanacak katklar ba!l$ altnda) gerçekle!tirilir. Ba$! olarak alnan tutarlar, ödemeyi gerçekle!tiren payda!n ba$l oldu$u merkezin hesabna aktarlr. Ortaklarn bir araya getirilmesinden ve !irket kurma sürecinin ba!aryla yürütülmesinden ilgili federasyon sorumlu olacaktr.

118

Her iki alternatifte de sektörel payda!lar tarafndan yaplan finansal katklar, ilgili sektör merkezi için açlacak ayr hesaplarda toplanr ve merkezlerin faaliyetleri için (merkez koordinatörlerine ait personel giderleri de dahil olmak üzere) kullandrlr. Or-tak faaliyetlere ve yönetim !irketi müdür ve çal!anlarna ait giderler, bu hesaplardan e!it oranlarda alnacak finansmanla kar!lanr.

Federasyonlar tarafndan hangi hukuksal statü seçilirse seçilsin, getirece$i vergi avan-tajlarndan dolay !irketin bir teknoloji geli!tirme bölgesinde kurulmas önerilmektedir. Di$er yandan, Ek 4’deki ‘Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakknda Kanun’la sa$-lanan desteklerden yararlanlmas, merkezlerin sürdürülebilirli$i açsndan önem ta!-maktadr. Sürdürülebilirlik konusunda, TÜB"TAK "#BAP kapsamnda alnabilecek ilk deste$in üç yllk süresinin sona ermesinin ardndan ayn destekten tekrar yararlanmak üzere gerekli ba!vurunun yaplmas di$er bir önerilen noktadr.

Merkezler, faaliyetlerini yürütürken maliyet etkinli$i yaratacak di$er olanaklardan da yararlanmann yollarn arayacaktr. Bu amaçla, merkezler, bulunduklar bölgede var olan veya kurulacak olan bölgesel kalknma ajanslar, AB"GEM’ler, IRC’ler ve KOSGEB merkezleri ile i!birli$ine gidecek ve hizmet sunduklar kurulu!larn bu kurumlarn ola-naklarndan yararlanmalarn sa$layacaklardr.

Merkeze finansal katk sa$layarak payda! olan kurulu!lar, merkez tarafndan sa$la-nacak hizmetlerden yararlanrken sektördeki di$er kurulu!lara göre daha dü!ük ücret ödeyeceklerdir. Payda! kurulu!larn adlarna ve logolarna merkezin tüm yaynlarnda, etkinliklerinde ve basl malzemelerinde sponsor olarak yer verilecektir. Ayrca, merkez tarafndan ulusal ve uluslararas fonlardan sa$lanacak finansmanla yürütülecek projeler-de payda!lara öncelik tannacaktr. Merkez tarafndan sunulacak olan bilgi ve veri topla-ma ve yayma hizmetinden de merkez payda!lar öncelikli olarak yararlanacaklardr.

4.5. Yönetim Yaps

Merkezlerin yaplanmas için örnek yönetim modeli, BAS"FED bölgesi için a!a$da verilmi!tir. Buna göre, bölge için seçilmi! olan 3 sektöre ili!kin inovasyon merkezlerinin yönetiminden sorumlu !irkette (iktisadi i!letme veya anonim !irket) bir tam zamanl ge-nel müdür; her bir sektörden sorumlu 3 ayr tam zamanl koordinatör ve yönetim !irke-tine ve merkezlere destekten sorumlu bir uzman yardmcs istihdam edilecektir. "leriki

119

yllarda, merkezlerin faaliyet alanlar geni!ledikçe ve buna ba$l finansman imkanlar arttkça, koordinatörlerin altnda uzmanlarn istihdam edilmesi ve yönetim !irketindeki ekibinin bir uzman ve ofis yöneticisi ile desteklenmesi mümkün olacaktr.

Merkezlerin yönetim !irketinin üst düzey karar organ olarak maddi ve ayni katk sa$layan payda!lardan olu!an bir ‘Genel Kurul’ kurulacaktr. Genel Kurul, kendi içinden Yönetim Kurulu’nu seçecektir. Yönetim Kurulu, en az 4’ü özel sektör temsilcisi olmak üzere 7 üyeden olu!acaktr. Merkezlerin toplumsal misyonlarnn bir gere$i ve sürdü-rülebilirlik kaygsnn bir sonucu olarak, Yönetim Kurulu üyelerine herhangi bir ücret ödenmez. Federasyonlarda oldu$u gibi, Merkez faaliyetleri için katk sa$layan platform üyeleri ile hukuken !irketin yönetiminden sorumlu olan Genel Kurul üyelerinin farkl olmas durumunda, katk sa$layacak platform üyeleri ile iktisadi i!letmelerin ba$l ola-ca$ Federasyon arasnda imzalanacak bir protokol ile Yönetim Kurulu üyelerinin nasl seçilece$ine ili!kin özel !artlarn belirlenmesi önerilmektedir.

Görev ve Sorumluluklar:Yönetim Kurulu, politika ve stratejileri belirler; merkezlerin faaliyetlerini, sa$lanan

ilerlemeyi ve performansn takip eder. Yönetim Kurulu, ayn zamanda, merkez a$-larnn geni!lemesi, payda!larn desteklerinin süreklili$i ve merkezlerin faaliyetlerinin yaygnla!mas konularnda da çal!r.

Yönetim !irketi ve merkezlerin yönetici ve çal!anlar, merkezlerin günlük i!leyi!in-den sorumlu olan ve tam zamanl görev yapan profesyonellerdir. Operasyonel etkinlik açsndan, onayl bütçe ve i! planna ba$l olarak faaliyet göstermek üzere Yönetim Kurulu tarafndan merkezlerin yöneticilerine tam yetki verilir.

#irket yönetimi, yetkisi do$rultusunda, merkez birimlerinin en etkin !ekilde faaliyet gösterebilmesi için gerekli !artlar yaratr; yönetim ve maliyet etkinli$i açsndan ortak yürütülebilecek faaliyetleri (farkndalk yaratma eylemleri gibi) merkez koordinatörle-riyle birlikte planlar ve yürütür. Tüm merkezlerin idari i!leri, !irket yönetimi tarafn-dan üstlenilir; bu sayede merkez koordinatörleri zamanlarnn çok büyük bir orann sorumlu olduklar sektörün inovasyona dayal rekabet gücünün artrlmas için gerekli hizmetleri sunmaya ayrm! olur.

120

"ekil 12. BAS!FED bölgesi için önerilen merkez yaplanmas

N>*%$"&)SH3H/H

K%3(%F/%3"*)(H3H/H:H*')I"*'*#'/)),%)'-*"T)('$(7)#'9/'&'()"C"*)J"3)'3'-')?%/&":)+/'*U!%C"/%*)#%($>3.%)I''/"-%$)?>#$%3%*O#%($>3)"C"*)C'/7:'*)I"3&'/'3)VJL-L():"3(%$W)SX=DW)'*')#'*'-")I"3&'/'37W

-'*)#'*'-")I"3&'/'37Y!","/)$+1/H&)(H3H/H:/'37

G*",%3#"$%/%363':$73&')K%3(%F/%3"

S'&H)(H3H&/'37

=6!D@8Q)=>/?%#")=>/?%#%/)D*+,'#-+*K%3(%F/%3")N>*%$"&)5"3(%$"

VZ)KL.L3[Z)HF&'*),%-')HF&'*-'3.7&47#7Y

8/%($3+*"(),%)N'F7/7&)D*+,'#-+*D:J"3/"9");/'$I+3&H

8/%($3+*"(),%)N'F7/7&)D*+,'#-+*N>*/%*."3&%)SH3H/H

0'37&')Q'-'/7)0%(*+/+<"/%3D*+,'#-+*)D:J"3/"9");/'$I+3&H

0'37&')Q'-'/7)0%(*+/+<"/%3)D*+,'#-+*)N>*/%*."3&%)SH3H/H

8/%($3+*"(),%)N'F7/7&)D*+,'#-+*K%3(%F")VZ)(++3."*'$>3Y

0'37&')Q'-'/7)0%(*+/+<"/%3)D*+,'#-+*)K%3(%F")VZ)(++3."*'$>3Y

8(+A$%(*+/+<"/%3)D*+,'#-+*D:J"3/"9");/'$I+3&H

8(+A$%(*+/+<"/%3)D*+,'#-+*N>*/%*."3&%)SH3H/H

8(+A$%(*+/+<"/%3)D*+,'#-+*K%3(%F")VZ)(++3."*'$>3Y

W%O"'+N(E"%&//)$8"+%=N2+"("#Z2"'+N($9$#%9/)34/#%&$(1/)/(%A<@8@'%4$('"+DHIGJD%/#/%2/#/8$%&$(1/)/(3D%8/#2/#/8$%&$(1/)/(3DgggBW%?#$*"(2$+")"($#%$)=$)$%<N)@1)"($W%J)=$)$%2$*$)%+,5)61%'6(6)64)/(3W%L(/4+3(1/%1"('"0)"($W%H/16%'6(61)/(3

W%O"'+N(E"%&//)$8"+%=N2+"("#Z2"'+N($9$#%9/)34/#%&$(1/)/(%A<@8@'%4$('"+DHIGJD%/#/%2/#/8$%&$(1/)/(3D%8/#2/#/8$%&$(1/)/(3DgggBW%?#$*"(2$+")"($#%$)=$)$%<N)@1)"($W%J)=$)$%2$*$)%+,5)61%'6(6)64)/(3W%L(/4+3(1/%1"('"0)"($W%H/16%'6(61)/(3

W%O"'+N(E"%&//)$8"+%=N2+"("#Z2"'+N($9$#%9/)34/#%&$(1/)/(%A<@8@'%4$('"+DHIGJD%/#/%2/#/8$%&$(1/)/(3D%8/#2/#/8$%&$(1/)/(3DgggBW%?#$*"(2$+")"($#%$)=$)$%<N)@1)"($W%J)=$)$%2$*$)%+,5)61%'6(6)64)/(3W%L(/4+3(1/%1"('"0)"($W%H/16%'6(61)/(3

!"!#$%&!'()'*!'(+,!-%&./01&)/2/0&!./!',0,+2(0*!&3&%!4/3/02&5&06

Her bir merkezin hizmet sunaca$ sektördeki bölgesel payda!lardan olu!an platform, merkez faaliyetlerine finansal katk sa$layan ve merkez hizmetlerinden birincil derecede yararlanacak kurulu!larn olu!turdu$u a$yapdr. Bu platformlar, inovatif kümelenmeye do$ru gidecek olan i!birli$i ve ili!kiler a$n temsil ederler. Merkezlerin yönetim yaps-nn tüm kademelerindeki ki!i ve kurulu!lar, platforma yeni payda!lar dahil ederek söz konusu a$n geni!lemesi konusunda çal!rlar.

121

Merkezler, faaliyetlerini gerçekle!tirirken, ortak ihtiyaçlara göre belirlenmi! alanlarda çal!malar yürütmek üzere ‘Çal!ma Gruplar’ kurarlar. Örne$in, BAS"FED bölgesinde kurulacak ‘Elektronik ve Yazlm "novasyon Merkezi’ için payda!larca seçilen 11 taslak çal!ma alan (medikal enformatik, gömülü sistemler, vb.) için olu!turulacak çal!ma gruplar, bu alanlarda gerçekle!tirilecek inovasyon faaliyetlerine yönelik ihtiyacn ve olas projelerin belirlenmesi ve uygulamaya konmas konusunda çal!r. Söz konusu ça-l!ma gruplar, inovasyon sürecinin etkinli$i açsndan, ilgili alanlarda faaliyet gösteren firmalarn temsilcilerinin ve konunun uzmanlarnn yan sra, bu alanlarla ili!kili di$er alanlarda ve sektörlerde uzmanla!m! ki!iler ve kurulu! temsilcilerinden olu!ur.

Yönetim !irketinin ve merkezlerin ofis ihtiyacnn kar!lanmasnda payda!larn im-kanlarndan (federasyon, üniversite, STK, gibi) yararlanma yoluna gidilir. Öncelikli ola-rak, sa$lad$ avantajlardan ötürü, ofisin bölgedeki teknoloji geli!tirme bölgelerinden birinde olu!turulmas imkan aranr.

Merkez Yönetim EkibiMerkezlerin ba!ars, yönetim !irketi yönetici ve çal!anlarnn ve merkez koordi-

natörlerinin bilgi, deneyim, yetkinlik ve ki!ilik özellikleriyle do$rudan ili!kilidir. Bu nedenle söz konusu ki!ilerin seçilmesine ve atanmasna büyük özen gösterilmesi ge-rekmektedir.

Dünyada benzer merkez uygulamalarndaki deneyim göz önüne alnd$nda, yöne-tim !irketi müdürü profilleri konusunda tek bir modelin olmad$ görülür: merkez uy-gulamalarnn bazlarnda merkez yönetim !irketi müdürü sektörlerle ilgili teknik e$itim geçmi!ine sahipken bazlarnda teknik e$itim geçmi!inin olmad$ görülür; baz merkez yönetim !irketi müdürleri ya!ça gençken bazlar daha deneyimlidir.

Merkezlerin istenen ba!ar düzeyini yakalayabilmesi için yönetim ekibinin ücretlen-dirmeleri performansa ba$l olarak yaplr.

Ba!arl uygulama modellerinden hareketle, T-B"M projesi kapsamnda kurulacak merkezlerin yönetiminden sorumlu !irketin müdürü ve merkezlerin koordinatörleri için önerilen profiller !u !ekildedir:

122

Bölgesel inovasyon merkezleri yönetim !irketi müdürü

1. Üniversite mezunu, 2. Yöneticilik deneyimi olan, 3. Bölgenin sanayi yaps, merkezin odakland$ sektörler, Ar-Ge ve inovasyon konu-

larnda bilgi sahibi, 4. D!a dönük, giri!ken bir ki!ili$e sahip,5. "yi düzeyde "ngilizce ve bilgisayar bilen bir ki!i olmaldr. 6. Yurtd! deneyim tercih sebebi olmaldr.

Merkezlerden sorumlu koordinatörler

• Üniversite mezunu, • "lgili sektörde derin teknik ve ekonomik bilgiye ve i! tecrübesine sahip, • Bölge sanayi, Ar-Ge ve inovasyon konularnda bilgi sahibi, • D!a dönük, giri!ken bir ki!ili$e sahip, • "yi düzeyde "ngilizce ve bilgisayar bilen ki!iler olmaldr. • Yöneticilik deneyimi ve yurtd! deneyim tercih sebebi olmaldr.

Yönetim !irketi müdürünün görev tanmndaki ba!lca unsurlar !unlardr:

• Merkezlerin performansna ili!kin geli!meleri Yönetim Kurulu’na raporlamak,

• Edinilen deneyim ve inovasyon i!birlikleri konusunda sa$lanan ilerlemeye daya-narak, merkezlerin izlemeleri gereken politikalar ve stratejiler konusunda Yönetim Kurulu’na öneriler sunmak,

• Merkezlerin hizmet sa$lama prosedürlerini belirlemek ve bunlarn ba!aryla uygu-lanmasn sa$lamak,

• Merkezlerin inovasyona ili!kin sektörel ihtiyaçlar ve payda!larn beklentilerini kar!lamasn ve payda! !irketlerin inovasyona dayal büyümelerini kolayla!trmak üzere katma de$eri yüksek hizmetler sunulmasn sa$lamak,

• Merkezlerin ba$l oldu$u yönetim !irketinin sürdürülebilirli$inin sa$lanmas için belirlenen stratejiyi uygulamak,

• Merkezler ve yönetim !irketi için maliyet etkinli$i sa$larken payda!lar için en yük-sek de$erin yaratlmasn sa$lamak,

• Sektörel payda!lara sunulacak e$itim ve dan!manlk hizmetleri için belirlenen kri-terlere göre bir uzmanlar havuzu olu!turmak ve bunun güncelli$ini sa$lamak,

123

• Merkezlerin hizmetlerinin tantlmasn ve pazarlanmasn sa$lamak,

• Merkezlerin ulusal ve uluslararas a$lara dahil olmasn sa$lamak,

• Ba!langçta kurulan merkezlerde yeterli deneyimin olu!masnn ve !irketin sürdü-rülebilirli$ine ili!kin risklerin en aza indirilmesinin ardndan, bölge için kritik di$er sektörler için yönetim !irketinin altnda faaliyet gösterecek yeni merkezlerin kurul-masn sa$lamak,

• Yönetim !irketinin ve altndaki merkezlerin faaliyetlerini kurumsal yöneti!im ilkele-rine ve en iyi yönetim uygulamalarna ba$l yürütmelerini sa$lamak.

Yönetim !irketi müdürü için önerilen performans ölçütleri !unlardr:

• Maliyetlerin bütçe d!na çkmamas,• Hizmetlerden elde edilen gelirlerin hedeflerin üzerine çkmas,• Platformlardaki payda! saylarnn hedeflerin üzerine çkmas,• Payda!lar için payda!larla birlikte belirlenecek ve hazrlanacak bireysel ve ortak Ar-

Ge ve inovasyon projesi saylarnn hedeflerin üzerine çkmas,• Merkezlerin faaliyetleri ve payda!larn projeleri için sa$lanacak d! kaynaklardan

(ulusal ve uluslararas Ar-Ge ve inovasyon fonlar) hedeflenen düzeyin üzerinde girdi sa$lanmas,

• Ulusal ve uluslararas a$lara girme ve bu a$larda etkinlik konusunda konan hedef-lerin üzerine çklmas,

• Merkezler ve faaliyetleri konusunda bölgesel, ulusal ve uluslararas medyada yap-lan haber says konusunda konan hedeflerin üzerine çklmas.

Merkez koordinatörünün görev tanmndaki ba!lca unsurlar !unlardr:

• Merkezin performansna ili!kin geli!meleri düzenli olarak yönetim !irketi müdürü-ne rapor etmek,

• Sorumlu oldu$u merkezde edinilen deneyim ve inovasyon i!birlikleri konusunda sa$lanan ilerlemeye dayanarak, merkezin izlemesi gereken politikalar ve stratejiler konusunda yönetim !irketi müdürüne öneriler sunmak,

• Yönetim !irketi müdürüyle ve varsa, di$er merkez koordinatörleriyle birlikte, mer-kezlerin hizmet sa$lama prosedürlerini belirlemek ve bunlar ba!aryla uygula-mak,

124

• Merkezlerin, inovasyona ili!kin sektörel ihtiyaçlar ve payda!larn beklentilerini kar!lamasn ve payda! !irketlerin inovasyona dayal büyümelerini kolayla!trmak üzere katma de$eri yüksek hizmetler sunmak,

• Merkez için maliyet etkinli$i sa$larken payda!lar için en yüksek de$eri yaratmak,

• Sektörel payda!lara sunulacak e$itim ve dan!manlk hizmetleri için belirlenen kri-terlere göre bir uzmanlar havuzu olu!turmak ve bunu güncellemek,

• Merkezin hizmetlerini tantmak ve pazarlamak,

• Merkezi ulusal ve uluslararas a$lara dahil etmek ve bu a$larda aktif olarak faaliyet göstermek,

• Merkezin faaliyetlerini kurumsal yöneti!im ilkelerine ve en iyi yönetim uygulama-larna ba$l yürütmek.

Merkez koordinatörü için önerilen performans ölçütleri !unlardr:

• Maliyetlerin merkez bütçesi d!na çkmamas,

• Hizmetlerden elde edilen gelirlerin hedeflerin üzerine çkmas,

• Platformlardaki payda! saylarnn hedeflerin üzerine çkmas,

• Payda!lar için payda!larla birlikte belirlenecek ve hazrlanacak bireysel ve ortak Ar-Ge ve inovasyon projesi saylarnn hedeflerin üzerine çkmas,

• Merkezin faaliyetleri ve payda!larn projeleri için sa$lanacak d! kaynaklardan (ulu-sal ve uluslararas Ar-Ge ve inovasyon fonlar) hedeflenen düzeyin üzerinde girdi sa$lanmas,

• Ulusal ve uluslararas a$lara girme ve bu a$larda etkinlik konusunda konan hedef-lerin üzerine çklmas,

• Merkez ve faaliyetleri konusunda bölgesel, ulusal ve uluslararas medyada yaplan haber says konusunda konan hedeflerin üzerine çklmas.

4.6. Finansal Projeksiyonlar

Önceki bölümlerde de alt çizildi$i gibi, merkezlerin vizyonlarn gerçekle!tirebilme-leri için sürdürülebilirli$in sa$lanmas !arttr. Her merkez için, a!a$daki temel ilkeler çerçevesinde ve TÜB"TAK "#BAP harcama kalemleri do$rultusunda bütçe ve finansal projeksiyonlar hazrlanacaktr.

125

Gelir-gider kalemlerinde ba!aba! noktasn yakalamak üzere benimsenecek temel ilkeler !unlardr:

• Bölgesel inovasyon merkezleri birer kâr merkezi de$ildir. Döner sermaye mant$y-la çal!an örgütlerdir. Elde edilen kâr ve gelirler merkez faaliyetleri için kullanlmak üzere kârn elde edildi$i merkezin hesabnda tutulur.

• Merkezlerin ofislerindeki yazlm ve donanm ba$! yoluyla sa$lanabilir. Burada uluslararas, ulusal ve yerel yazlm ve donanm firmalarnn katklar alnabilir. Her bir sponsor kurulu!un ismi, fiziksel mekanlarn uygun olan konumlarnda duyuru-lur; web sitelerinde bu kurum ve kurulu!lar kamuoyu ile payla!lr.

• Merkezler, standartla!ma, kalite, kurumsalla!ma ve inovatif yönetim anlay!na sa-hip olmak adna, maliyetleri optimum düzeyde tutmak için web üzerinde kullanla-bilecek yazlmlar sayesinde hizmet sunabilir. Örne$in; dosyalama, evrak payla!m, bilgi-belge gönderimi gibi tüm süreçlerin, elektronik ortamn sundu$u imkanlardan yararlanarak gerçekle!tirilmesi sa$lanabilir. "ç ve d! yaz!malar, olu!turulan ko-nuya göre tasarm yaplm!, standart elektronik formlar üzerinden gerçekle!ebilir. PARDUS, Linux gibi açk !ebeke yazlm sistemleri, Electronic Document Interchan-ge-EDI gibi programlar, SKYPE gibi ileti!im hizmetleri, yararlanlabilecek yazlmlar ve olanaklar arasnda olabilir. Türkiye çapndaki tüm merkezlerin birbiriyle konu!-masn sa$layacak altyapnn varl$ yararl olur.

• Merkezler sunduklar hizmetlerde birer arayüz olacaklar; kolayla!trc rol üstlene-cekler; do$ru kaynaklara ula!arak, bölgedeki payda!larn ihtiyaçlarna yant veril-mesi için bir araclk misyonu üstleneceklerdir. Araclk yaplan hizmetler için bir maliyete katlanld$ için, sunulacak hizmetlerin bedellerinin kar!l$ tahsil edile-cektir. Her bir merkez, kendi hizmetlerini bulundu$u bölgenin !artlarna göre fiyat-landracaktr.

• Çal!anlarn ücretlendirmesiyle ilgili öneri !u !ekildedir: Çal!anlara ücret art! ylda bir kez yaplacaktr. Art!n en az enflasyon kadar olmas salk verilir. Çal!anlar, performanslarna ba$l olarak, verilen hizmetlerden elde edilen gelirden pay ala-bileceklerdir. Yönetim !irketi müdürü, Yönetim Kurulu’nun onay dahilinde, bu payn da$lmndan sorumlu olacaktr. Payn büyüklü$ü, yaplacak 360 derece per-formans analizi yönteminde elde edilen skorla belirlenebilir.

• Merkezler, kendilerinden hizmet talep eden kurulu!a, hizmetin talep edildi$i andan itibaren Toplam Kalite Yönetimi anlay! çerçevesinde; “talebinizi aldk, yakla!k

126

!u kadar süre içinde dönülecektir, size verebilece$imiz hizmetin özellikleri, bedeli, süresi !udur” gibi bilgileri elektronik medya ile sunacak; e$er anla!ma sa$lanrsa, hizmetin türü ve miktarna baklmakszn sözle!meler düzenlenecektir.

4.7. Merkezler için Belirlenen Bölgeler ve Sektörler

"lk a!amada kurulmas planlanan bölgesel inovasyon merkezleri için TÜRKONFED federasyonlar tarafndan organize edilen ve bölgesel payda!larn katlmyla Kasm 2007-Ocak 2008 tarihleri arasnda gerçekle!tirilen bölgesel çal!taylarda tespit edilen sektörler a!a$daki tabloda gösterilmektedir. Bölge özelinde federasyonlar tarafndan gerçekle!tirilecek çal!malarla sa$lanacak katlm ve payda! deste$ine ba$l olarak, se-çilen sektörlerin tamamnda veya bir ksmnda merkez kurma çal!malar ba!latlacaktr. Bununla birlikte, önerilen model çerçevesinde yaplanma potansiyeli olan yeni merkez-ler de olu!uma dahil edilecektir.

127

Bölge Sektörler

Bat Anadolu Elektronik ve yazlm Tarma dayal teknolojilerEko-teknolojiler

Marmara ve Kuzey Anadolu Süt ve süt hayvancl$

Seramik

Do$u Akdeniz Tarm-gdaLojistikTekstil

Do$u ve Güneydo$u Anadolu Tarm-gdaDo$al ta!Turizm

Orta Karadeniz Tarm-gda"n!aat malzemeleri

Do$u Karadeniz Gemi sanayi

"stanbul AmbalajAsansör ve yürüyen merdivenLojistikKimya/çevre

"ç Anadolu Makine ve alet sanayiYa!am bilim ve teknolojileri

5B Ö L Ü M

ÖNER‹LER

131

5. ÖNER!LER

Raporun bu bölümünde bölgesel inovasyon merkezlerinin ba!ars için sunulan öne-rileri toplu halde sralamadan önce, inovasyona dayal bölgesel kalknma modellerinin çk! noktas olan Silikon Vadisi için yaplm! bir tespiti hatrlamakta fayda var: “[Bölge-deki] Rekabet, sürekli inovasyon yapma ihtiyacn do"urdu; sürekli inovasyon ise firma-lar arasnda i#birli"ini zorunlu hale getirdi.” 42

Bölgesel inovasyon merkezlerinin hem kurulu!u hem de i!leyi!inde temel husus, bu-rada vurguland$ gibi, inovasyon için i#birli"i. Bu i!birli$inin gerçekle!ece$i olu!um, rakiplerle ve bölgedeki tüm di$er payda!larla kollektif dinamizmi yakalamak için kuru-lacak ve zaman içinde inovatif bir kümelenmeye dönü!ecek olan inovasyon a". A$n olu!umunu ve i!lerli$ini sa$layacak kilit yap ise bölgesel inovasyon merkezi.

Bu ksa özetten sonra, raporun farkl bölümlerinde yeri geldi$ince de alt çizilen ba!ar faktörlerinden hareketle, kurulacak olan merkezlere yönelik öneriler a!a$da s-ralanmaktadr:

• Bölgesel inovasyon, her!eyden önce bölgedeki tüm aktörlerin (özel sektör, üniver-site, kamu, sivil toplum kurulu!lar,...) etkin i!birli$ini ve katlmn gerektirmekte-dir. Bu nedenle tüm payda!larn üzerinde anla!t$, ortak bir hedefe do$ru harekete geçmeyi sa$layacak bir temayla yola çklmal ve mümkün olan en üst düzey sahip-lenme ve en geni! katlmn sa$lanmas için gerekli admlar atlmaldr.

• Olu!turulan temann güncel kalmasn sa$layacak mekanizmalar kurulmal; bu amaçla düzenlenecek periyodik toplantlarla her bir payda!n üstüne dü!en sorum-luluklar ne ölçüde yerine getirdi$i de$erlendirilmeli ve aksayan yönler iyile!tiril-melidir.

• Payda!larn merkez yönetim kurulunda yer alan snrl saydaki temsilciden çok daha fazla ki!i ve kurumdan olu!tu$u unutulmamal; faaliyetler belirlenip gerçek-le!tirilirken tüm payda!larn çkar gözetilmeli; düzenli aralklarla merkez çal!ma-lar açsndan tüm payda!lar bilgilendirilmelidir. Alnacak kritik kararlarda tüm pay-da!larn karar alma sürecine katlmlar sa$lanmaldr.

42 Saxenian, A. L. (1994) Regional Advantage:Culture and Competition in Silicon Valley and Route 128

132

• Bölgenin, odaklanlacak sektörlerde yurtiçi ve yurtd!nda olumlu ve çekici bir ima-ja sahip olmasn sa$lama yönünde çal!malarn yürütülmesi sa$lanmaldr. Merkez bu konuda sistemli faaliyetler yürütürken (üretilen ürün ve hizmetler için marka ve kalite prosedürleri olu!turmak gibi), payda!larn ayr ayr çabalaryla ve kar!larna çkan imkanlar bölgenin ve bölgede üretilen ürün ve hizmetlerin inovatif imajn vurgulamak için kullanmalaryla bu konuda ilerleme sa$lanabilir. Ayrca, merkez-lerin payda!lar olmasalar da bölgenin ileri gelen yönetici ve i!adamlar merkez fa-aliyetleri hakknda bilgilendirilmeli ve bölge imajna ve merkez faaliyetlerine katk sa$lamalar yönünde çal!lmaldr.

• Payda!lar arasndaki ileti!im kanallar sürekli açk tutulmal ve çok çe!itli olanaklar-la (web tabanl forumlar, sosyal etkinlikler gibi) desteklenmelidir.

• Yürütülecek tüm faaliyetlerin bölgedeki sektörel i!letmelerin gerçek ihtiyaçlarna cevap verecek !ekilde tasarlanmas ve uygulanmas sa$lanmaldr.

• Merkezin ba!arsnn ve sektör ve bölge olarak arzu edilen hedeflere ula!lmasnn birinci !artnn merkez yönetim ekibinin do$ru ve yetkin ki!ilerden olu!turulmasna ba$l oldu$u unutulmamaldr. Bu nedenle, yönetim birimi olu!turulurken azami hassasiyet gösterilmeli; seçilecek ki!iler, raporun 6. Bölümünde de belirtildi$i gibi, bu görev için gerekli !artlar sa$lamaldr.

• Merkez yönetiminde !effaflk ve hesap verebilirlik kriterlerine dikkat edilmelidir.

• Ortak inovasyon projelerinin hayata geçirilmesi sermayeye eri!imle mümkündür. Bu nedenle, mevcut kaynaklarn tespit edilip eri!im için gerekli admlarn atlmasnn yan sra, olu!turulacak bölgesel ortaklkla, bölge ve sektöre özel giri!im sermayesi fonu ve i! melekleri a$ gibi finansman mekanizmalarnn geli!tirilmesi yönünde de çal!malar yaplmas yararl olacaktr.

• Ba!arl bir merkezi ortaya çkaran süreçlerin de$i!ik dönemlerde tekrarlanmas ve yeni frsatlarn kaçrlmamas, faaliyetlerin etkinli$inin ve merkezin yaratt$ etkinin düzenli olarak ölçülmesi gerekmektedir. Bu do$rultuda daha kurulu! a!amasnda etkin bir izleme ve de$erlendirme sürecinin olu!turulmas !arttr.

• Merkezlerin, bölgedeki inovasyon alanndaki geli!melere ve talebe ba$l olarak orta veya uzun vadede sektörel odakl inkübasyon faaliyetlerini desteklemeleri ve inovatif kümelenmeye do$ru ilerlerken yeni sektörel !irketlerin kurulmasn özen-dirmeleri yararl olacaktr.

133

• Bölgesel ve sektörel odakl çal!lrken dünyann geri kalannda olup bitenler ya-kndan izlenmeli ve inovasyon faaliyetlerine fayda sa$layacak geli!meler bölgeye ta!nmaldr. Ayrca, ya!ananan geli!melerden ve de$i!en ihtiyaçlardan hareketle, gerekti$inde merkezlerin odak noktalarn ve hizmetlerini de$i!tirmelerini mümkün klacak esnekli$in bulunmasna özen gösterilmelidir.

• Merkezlerin, sektör için tasarlayp uygulanmasn koordine edecekleri projelerin yan sra, kendi kapasitelerini geli!tirecek ve fon imkanlar yaratacak ulusal ve ulus-lararas projelere ba!vuru yapmalar da yararl olacaktr.

• Farkl sektörler/bölgelerde yer alan merkezler arasnda i!birliklerinin gerçekle!tiril-mesi ve kurulacak olan tüm merkezlerin ulusal düzeyde süreklili$i sa$lanacak bir a$la birbirine ba$lanmas sürekli bilgi ve deneyim payla!m ve etkin koordinasyon açsndan önem ta!maktadr.

EKLER

137

EK 1. T-B!M BÖLGESEL ÇALI"TAY RAPORLARI

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!!ZM!R ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen bölgelerde odaklanlacak sektörlerin be-lirlenmesi için ilk çal!tay, Bat Anadolu Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (BAS"FED)'nun evsahipli$inde 13 Eylül 2007 tarihinde "zmir’de gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi, "zmir’de BAS"FED’in sivil toplum kurulu!u özellikli ve a$rlkl yapsal çats koordinasyonunda kurulmas planlanan üç bölgesel inovasyon merkezi için sektörlerin belirlenmesi olan çal!taya 15 bölgesel payda! katlm!tr. Çal!tay, ino-vasyon ve inovasyon sistemleri ve T-B"M projesi konusunda bilgilendirme ile ba!lam!; katlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir. Çal!tayda katlm-clardan ana sektörlerin yan sra, odaklanlmas önerilen alt sektörler/alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler ve merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!a-masnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar konusunda görü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili payda!larn görü!lerine ba!vurulmu!tur.

Çal$tay Sonuçlar:

• BAS!FED’in görev bölgesinde kurulmas planlanan inovasyon merkezlerinin sektör-leri: Yaplan ortak akl toplants sonucu, bölgede kurulmas planlanan merkezlerin a!a$daki sektörlerde faaliyet göstermesine karar verilmi!tir:

a. Elektronik ve yazlm b. Tarma dayal teknolojilerc. Eko-teknolojiler

Söz konusu sektörler, inovasyon yoluyla bölgenin rekabet gücüne önemli katk sa$-lama potansiyeline sahip sektörler olarak ön plana çkm!tr. Bu sektörlerde kurulacak

138

bölgesel inovasyon merkezlerinde konuyla ilgili yeterli birikim ve deneyimin elde edil-mesinin ve gerekli kaynaklarn temininin ardndan “dördüncü bir merkezin ileri malze-meler” alannda kurulmas konusunda görü! birli$ine varlm!tr.

• Odaklanlmas gereken alt sektörler/alanlar: Seçilen sektörlerde odaklanmas öne-rilen alt sektörler/alanlar, çal!tay katlmclar tarafndan a!a$daki !ekilde belirlen-mi!tir. Söz konusu alt sektörler, her bir bölgesel inovasyon merkezinin olu!turul-mas a!amasnda yaplacak olan çal!malarda geni!letilebilecektir.

Sektörler Üzerinde çal$lmas önerilen alanlar

Elektronik ve yazlm

- Medikal enformatik- Gömülü sistemler- Entegre devre tasarm- Endüstriyel elektronik- Görüntü ve ses sk!trlmas ve aktarm- Bilgi ileti!imi- Paket yazlm- Yazlm outsourcing- Mobil yazlmlar- Entegre yazlmlar- Medikal elektronik

Tarma dayal teknolojiler

- Organik tarm- Tohum ve tür (bitki ve hayvan) slah- Fonksiyonel gda üretimi- Biyolojik koruma teknolojileri- Ürün i!leme ve ambalajlama- "ntensif tarm teknolojileri- Endüstriyel hammadde üretimi- Eko-tarm

Eko- teknolojiler - Yenilenebilir enerji (güne!, jeotermal, rüzgar, dalga, hidrojen, biyomas, hidroelektrik)

- Çevre dostu üretim (biyokatalizörler, recycling)- Atksu ve temiz su teknolojileri (deniz suyundan tatl su

üretilmesi dahil)- Enerji verimlili$i ve kalitesi

139

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tay katlmclar, konuyla ilgili ola-rak a!a$daki önerileri sralam!lardr:

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin bölgedeki ilgili tüm payda!lar kapsayacak !ekilde yaplanmas ve faaliyet göstermesi (bu kapsamda yerel yönetimlerin, ba!ta BAS"FED üyeleri ol-mak üzere sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün aktif katlmnn temini)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle aktif i!birli$inin sa$lanmas (bu çerçeve-de, bölgede nitelikli insan kayna$nn –özellikle ara elemanlarn- yeti!tirilmesine yönelik ihtiyaca dikkat çekilmi! ve belediye iktisadi te!ekkülleriyle bu konuda i!birli$i yaplmas konusuna vurgu yaplm!tr)

- Merkezlerin inovasyon için i!birliklerini yaygnla!trabilmesi için toplumsal ino-vasyon konusuna da e$ilmesi

- Ba!langç a!amasnda olmasa da zaman içinde ilgili sektör için gerekli ortak alt-yapnn merkezde kurulmas için gerekli admlarn atlmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

• Bölgesel inovasyon merkezleri tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tay katlmclar, seçilen sektörlerde inovasyon performansnn artrlabilmesi için kurul-mas planlanan merkezler tarafndan sunulmas önerilen hizmetleri !öyle sralam!-lardr:

- E$itim koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelikli insan kayna$nn yeti!tiril-mesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için çok çe!itli kurulu!larca sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas (bu hizmetler, sektörlerin inovasyon için ihtiyaç duy-

140

duklar e$itimin bölge içinden ve d!ndan, i!letme yönetici ve çal!anlar ile üniversite ve yüksek okul ö$rencileri ve ö$retim üyeleri için temin edilmesini kapsamaldr)

- Envanter ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ba!ar öykülerinin saptanmas ve duyurulmas: Sektörlerdeki payda!lar inovas-yona özendirmek için bölgedeki (ve bölge d!ndaki) ba!ar öykülerinin merkez tarafndan saptanmas ve yaygnla!trlmas

- Fizibilite çal!mas: Seçilen sektörlerde gerçekle!tirilmesi planlanan inovasyon projelerine ili!kin fizibilite çal!malarnn yaplmas

- Birimler aras koordinasyon: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgilendiren alan-larda bölgede faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hizmetlerin koordi-neli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- Ulusal ve uluslararas fonlara ba!vuru için koordinasyon ve bilgilendirme: Seçi-len sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!larnn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas

- Sözle!meli Ar-Ge: Merkezlerin seçilen sektörlerde sözle!meli Ar-Ge faaliyetleri-nin yaygnla!masnda katalizör görevi üstlenmeleri

- Ara!trma: Sektörlerdeki inovasyon faaliyetlerini ilgilendiren standartlar, pazarlar, rakipler ve inovasyon çal!malar gibi konularda ara!trma hizmetinin sunulmas

- Teknoloji tahmini ve yol haritalar: Sektörler için gerekli teknoloji tahmini ve teknoloji yol haritalar çal!malarnn ba!latlmas, koordinasyonu ve sonuçlarn yaygnla!trlmas

- Sektörlerde standart belirleyicili$i: Seçilen sektörlerde standart belirleyicili$i ko-numuna yükselmek için gerekli stratejik çal!malarn ba!latlmas, koordinasyo-nun ve yurtiçinde ve d!nda konuyla ilgili faaliyetlerin gerçekle!tirilmesi

- "htiyaç analizleri ve çözüm geli!tirme: Sektörlerde faaliyet gösteren küçük ve orta boy i!letmeler ba!ta olmak üzere firmalarn inovasyona yönelik ihtiyaçlarnn be-lirlenmesi ve bu ihtiyaçlar kar!lamak üzere, üniversite ve ara!trma kurumlar-nn özellikle genç insan kayna$n kullanarak çözüm geli!tirmelerinin sa$lanmas yönündeki giri!imlerin koordinasyonu

141

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkezin tantm ve pazarlanmas faaliyet-leriyle içiçe ele alnacak !ekilde sektörlerde ve genel olarak bölgede inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!tirilmesi

- Altyapnn sa$lanmas ve güncel tutulmas: Özellikle inovasyona yönelik yabanc yatrmlarn çekilmesi amacyla bölgede seçilen sektörler için gerekli altyapnn sa$lanmas ve güncel tutulmas yönünde yürütülecek çal!malarn planlanmas ve koordine edilmesi

- Ulusal ve uluslararas i!birliklerinin kurulmas: Seçilen sektörlerde inovasyona yönelik ulusal ve uluslararas i!birliklerinin olu!turulmas için gerekli faaliyetlerin gerçekle!tirilmesi

142

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!BURSA ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen bölge-lerde odaklanlacak sektörlerin belirlenmesine yönelik ikinci çal!tay, MAKS"FED’in or-ganizasyonuyla Demirta! Organize Sanayi Bölgesi Sanayici ve "!adamlar Derne$i (DO-SABS"AD) 'nin evsahipli$inde 23 Kasm 2007 tarihinde Bursa’da gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi, Bursa’da MAKS"FED’in koordinasyonunda kurulmas planla-nan bölgesel inovasyon merkezi için sektörlerin belirlenmesi olan çal!taya 12 bölgesel payda! katlm!tr. Çal!tay, T-B"M projesi ve inovasyon ve inovasyon sistemleri konu-sunda bilgilendirme ile ba!lam!; katlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir. Çal!tayda katlmclardan ana sektörlerin yan sra, üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler ve merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!amasnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar konusunda görü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili payda!larn görü!le-rine ba!vurulmu!tur.

Çal$tay Sonuçlar:• MAKS!FED’in görev bölgesinde kurulmas planlanan inovasyon merkezlerinin sek-

törleri: Bursa’da ilk a!amada tek bir merkez kurulmas öngörülmesine kar!n yap-lan ortak akl toplants sonucu merkez saysnn ikiye çkarlmasna ve söz konusu merkezlerin a!a$daki sektörlerde faaliyet göstermesine karar verilmi!tir:

a. Süt ve süt hayvancl$ b. Tekstil43

43 Marmara ve Kuzey Anadolu Bölgesi için çal!tay toplantsnda süt ve süt hayvancl$ ile tekstil sektörleri olmak üzere, iki sektör ön plana çkm!tr. Bunlardan tekstil sektörü daha sonra yaplan çal!malarda bu olu!um için talep göstermemi!tir. Bununla birlikte, yine yaplan bölgesel toplantlarda DTM tarafndan da yürütülen Ulusal Kümelenme Haritasnn Belirlen-mesi projesine de uygun olmas nedeniyle, Eski!ehir-Bilecik-Kütahya bölgesinde seramik alannda yürütülen kümelenme çal!masnn, proje ile paralelli$i nedeniyle tekstil sektörü yerine seramik sektörünün belirlenmesi kararla!trlm!tr. Bu çerçevede, Ulusal Kümelenme Politikas kapsamnda yürütülen çal!amalara da büyük katk sa$lanacaktr.

143

Bu sektörlerin inovasyon performanslarnn artmasyla bölgenin rekabet gücüne önemli katk sa$lanmasnn mümkün olaca$ katlmclar tarafndan belirtilmi!tir.

• Odaklanlmas gereken alanlar: Seçilen sektörlerde üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, çal!tay katlmclar tarafndan a!a$daki !ekilde belirlenmi!tir. Söz konusu alanlar, her bir bölgesel inovasyon merkezinin olu!turulmas a!amasnda yaplacak olan, ilgili sektörün payda!larnn bir araya gelece$i kapsaml çal!taylarda gözden geçirilecek ve gerekiyorsa de$i!iklikler yaplacaktr. Ayrca ilgili sektörün inovasyon açsndan ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak seçilecek alanlarda önceliklendiril-meye gidilecektir.

Sektörler Üzerinde çal$lmas önerilen alanlar

Süt ve süt ürünleri - Damzlk geli!tirme (say ve nitelik açsndan)

- Yem temini (kalite ve fiyat açsndan –tedarikçilerin geli!tirilmesi ve bit-

kisel üretim konular dahil)

- Nesil slah

- Hayvan hastalklar

- Süt üreticisi/çiftlik ölçe$i

- Kaytd! ile mücadele (imalatta)

- Hayvanlarn ve veriminin kayt altna alnmas (gerekli yöntemin

geli!tirilmesi+devlet kaytlarnda AB’ye uyumun sa$lanmas)

- Makine (sektörün ihtiyacna uygun makinelerin geli!tirilmesi)

- Toplama a$nn rehabilitasyonu

- Ba$msz laboratuvar hizmetlerinin sa$lanmasTekstil - Tasarm

- Makine

- "plik, elyaf

- Dokuma

- Boya

- Bask

- Bitim i!lemleri

- Konfeksiyon

- Teknik tekstiller (nano tekstiller)

- Organik tekstiller

- Üretim verimlili$i

- Moda marka ürünler

- Fonksiyonel ürünler

144

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tay katlmclar, konuyla ilgili ola-rak a!a$daki önerileri sralam!lardr:

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

- Özellikle süt ve süt ürünleri sektörü merkezi için fiziki açdan kolay ula!labilir bir konumun seçilmesi (çiftçi ve üretici için eri!ilebilirlik)

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin bölgedeki ilgili tüm payda!lar kapsayacak !ekilde yaplanmas ve faaliyet göstermesi (bu kapsamda yerel yönetimlerin, ba!ta MAKS"FED üyeleri olmak üzere sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün aktif katlmnn temi-ni)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle aktif ileti!im ve i!birli$inin sa$lanmas

- Ba!langç a!amasnda olmasa da zaman içinde ilgili sektör için gerekli ortak alt-yapnn merkezde kurulmas için admlarn atlmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

- Sektörleri ilgilendiren konularda geli!meleri izlemek ve gerekli lobi faaliyetini yürütmek amacyla Brüksel ve Ankara’da ba$lantl çal!acak birimlerin olu!tu-rulmas

• Bölgesel inovasyon merkezleri tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tay katlmclar, seçilen sektörlerde inovasyon performansnn artrlabilmesi için kurul-mas planlanan merkezler tarafndan sunulmas önerilen hizmetleri !öyle sralam!-lardr:

- E$itim hizmetlerinin sa$lanmas ve koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelik-li insan kayna$nn yeti!tirilmesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için e$itim programlarnn tasarlanmas, sunulmas; bölgede farkl kurulu!larca

145

sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas (bu hizmetlere, uzun vadede sektör için Ar-Ge uzman yeti!tirilmesi konusu da eklenmelidir)

- Envanter ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ulusal ve uluslararas fonlara ba!vuru için koordinasyon ve bilgilendirme: Seçi-len sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!larnn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas,

- Proje geli!tirme ve yürütme deste$i: Bölgesel ve/veya d! kaynaklarla finanse edilmek üzere sektörün inovasyon performansn artrmaya yönelik ortak proje-lerin hazrlanmas ve yürütülmesinde destek sa$lanmas,

- Ar-Ge altyaps: Uzun vadede seçilen sektörler için ortak kullanm amaçl Ar-Ge laboratuvarlarnn kurulmas

- Teknoloji izleme: Sektörleri ilgilendiren alanlarda yeni bilgi ve teknolojilerin uluslararas düzeyde izlenmesi ve elde edilen verilerin payda!lara düzenli olarak aktarlmas

- Koordinasyon: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgilendiren alanlarda bölge-de faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hizmetlerin koordineli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkez faaliyetlerinin tantm ve pazar-lanmas faaliyetleriyle içiçe ele alnacak !ekilde ilgili sektörlerde ve genel olarak bölgede inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!ti-rilmesi

- Küme geli!tirme hizmetleri: Sektörlerde faaliyet gösteren ana üreticiler, tedarik-çiler ve ili!kili kurulu!lar arasndaki ileti!imin artrlmas; geli!meye açk alanlarn iyile!tirilmesi (tedarik zinciri gibi), eksik kurulu!larn tespiti (ba$msz denetim yaplar gibi) ve kurulmalar yönünde çal!lmas, ve inovasyonda i!birli$i ve or-taklk frsatlarnn geli!tirilmesi için gerekli çal!malarn yürütülmesi.

146

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!DO#U AKDEN!Z ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen böl-gelerde odaklanlacak sektörlerin belirlenmesine yönelik üçüncü çal!tay, Do$u Akde-niz Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (DAS"FED)'nun organizasyonuyla 5 Aralk 2007 tarihinde Adana’da gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi Do$u Akdeniz Bölgesi’nde DAS"FED’in koordinasyonunda kurulmas planlanan bölgesel inovasyon merkezi için sektörlerin belirlenmesi olan ça-l!taya 15 bölgesel payda! katlm!tr. Çal!tay, T-B"M projesi, inovasyon ve inovasyon sistemleri konusunda bilgilendirme ile ba!lam!; katlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir.

Çal!tayda katlmclardan ana sektörlerin yan sra, üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler, merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!amasnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar konularnda gö-rü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili görü!lerine ba!vurulmu!tur.

Çal$tay Sonuçlar:

• DAS!FED’in görev bölgesinde kurulmas planlanan inovasyon merkezlerinin sek-törleri: Yaplan ortak akl toplants sonucu, bölgede kurulmas planlanan merkez-lerin a!a$daki sektörlerde faaliyet göstermesine karar verilmi!tir:

a. Tarm-gdab. Lojistik

Söz konusu sektörler, inovasyon yoluyla bölgenin rekabet gücüne önemli katk sa$-lama potansiyeline sahip sektörler olarak ön plana çkm!tr. Bu sektörlere ek olarak, bölge için önem ta!yan metal sektöründe de bir merkezin kurulmas yönünde ön

147

çal!malarn yaplmasna ve yeterli düzeyde payda! katlm sa$lanmas halinde bu sektör için de bir merkezin kurulmas konusunda giri!imlerde bulunulmasna karar verilmi!tir. Bu üç sektörde kurulacak bölgesel inovasyon merkezlerinde konuyla ilgili yeterli birikim ve deneyimin elde edilmesinin ve gerekli kaynaklarn temininin ardn-dan dördüncü merkezin petrokimya alannda kurulmas konusunda görü! birli$ine varlm!tr.

• Odaklanlmas gereken alanlar: Seçilen sektörlerde üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, çal!tay katlmclar tarafndan a!a$daki !ekilde belirlenmi!tir. Söz konusu alanlar, her bir bölgesel inovasyon merkezinin olu!turulmas a!amasnda yaplacak olan, ilgili sektörün payda!larnn bir araya gelece$i kapsaml çal!taylarda göz-den geçirilecek ve ilgili sektörün inovasyon açsndan ihtiyaçlar ve potansiyeli göz önünde bulundurularak önceliklendirme yaplacaktr.

148

Sektörler Üzerinde çal$lmas önerilen alanlar

Tarm-gda - Tarm turizmi

- Ekolojik/organik tarm

- Narenciye

- Kesme çiçek

- Meyvecilik ve sebzecilik (meyve konsantresi+salatas+reçeli+meyve

suyu+kurutulmu!, dondurulmu!, vb+erkenci)

- Zeytin (zeytinya$+salamura)

- Modern seraclk (salatalk+çilek+domates)

- Tahl (bakliyat-hububat)

- Pamuk

- #ekerleme (cezerye+tahin)

- Hayvansal gda (et, yumurta, süt), su ürünleri,arclk ve alt sanayi

(yem, ....)

- Besicilik

- Fidecilik ve tohumculuk

- Sulama sistemleri

- Ambalajlama, paketleme, so$utma ve depolama

- Tbbi ve aromatik bitkiler

- Destek gdalar (yüksek protein,...)

- Unlu mamüller

- Alkollü içecekler

- Bebek mamas ve hazr çorba

- Bitkisel ya$lar, ni!asta ve sv !eker Lojistik - Ta!ma modlar (deniz, kara, demir ve havayolu)

- Depolama ve koruma (lisansl depoculuk, so$uk hava, parafinle-

me...)

- Tersanecilik

- Roro ta!macl$

- Antrepo, depo (+likit depolama) ve gümrüklü alanlar,

- Liman ve eleçleme alanlar

- Tedarik zinciri (uzaktan alglama -uydudan izleme)

- Ya!am alanlar

- Gümrükleme acentalar

- Ambalajlama ve paketleme

149

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tay katlmclar, konuyla ilgili ola-rak a!a$daki önerileri sralam!lardr:

- Merkez yönetiminin, bölgenin sosyal yapsn bilen, sektörde derin bilgi ve de-neyime sahip uzmanlardan olu!an profesyonel bir kadro tarafndan üstlenilmesi

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas (Bu ba$lamda, özellikle Çukurova Kalknma Ajans ve Avrupa Birli$i fonlarndan ya-rarlanma imkanlarnn aranmas)

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin DAS"FED’in hizmet bölgesinin tamamn kapsayacak !ekilde faaliyet göstermesi (bu kapsamda bölgenin tamamnda ilgili payda!larn -yerel yönetim-lerin, sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün- aktif katlmnn temini)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle (RIS Mersin, SUPER-SME, ÇKA, USAM,...) aktif ileti!im ve i!birli$inin sa$lanmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

- Merkez yönetiminin halkla ili!kiler/medya ili!kileri konusunda aktif çal!mas

- Merkezlerin faaliyetlerini gerçekle!tirmesi için gerekli altyap ve donanma sahip olmasnn sa$lanmas

- Merkezler için e-platformlarn kurulmas (platformun gerekli veritabanlarn, bilgi merkezlerini, ar!ivleri, forum sayfalarn, vb... içermesi)

• Bölgesel inovasyon merkezleri tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tay katlmclar, seçilen sektörlerde inovasyon performansnn artrlabilmesi için kurul-mas planlanan merkezler tarafndan sunulmas önerilen hizmetleri !öyle sralam!-lardr:

150

- E$itim hizmetlerinin sa$lanmas ve koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelik-li insan kayna$nn yeti!tirilmesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için e$itim programlarnn tasarlanmas, sunulmas; bölgede farkl kurulu!larca sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas

- Envanter, istatistik ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas; sektörün inovas-yon faaliyetlerini ilgilendiren istatistiklerin temini, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ulusal ve uluslararas inovasyon fonlarna ba!vuru için koordinasyon ve bilgilen-dirme: Seçilen sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!lar-nn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$-lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas,

- Proje geli!tirme ve yürütme deste$i: Bölgesel ve/veya d! kaynaklarla finanse edilmek üzere sektörün inovasyon performansn artrmaya yönelik ortak proje-lerin hazrlanmasnda ve yürütülmesinde destek sa$lanmas;

- Dan!manlk ve mentörlük hizmetleri: Sektörlerde inovasyonu ilgilendiren alan-larda dan!manlk ve mentörlük hizmetinin verilmesi, bu hizmetleri verecek ki!i ve kurulu!larn yönlendirilerek gerekli koordinasyonun sa$lanmas

- Sektörel inovasyonun koordinasyonu: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgi-lendiren alanlarda bölgede faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hiz-metlerin koordineli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkez faaliyetlerinin tantm ve pazar-lanmas faaliyetleriyle içiçe ele alnacak !ekilde ilgili sektörlerde ve genel olarak bölgede inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!-tirilmesi; bu kapsamda düzenli seminer, konferans, ödül/yar!ma organizasyonu ve ba!ar öykülerinin duyurulmas

- Küme geli!tirme hizmetleri: Sektörlerde faaliyet gösteren ana üreticiler, tedarik-çiler ve ili!kili kurulu!lar arasndaki ileti!imin artrlmas; geli!meye açk alanlarn iyile!tirilmesi ve inovasyonda i!birli$i ve ortaklk frsatlarnn geli!tirilmesi için gerekli çal!malarn yürütülmesi

151

- Sektörlerde standart belirleyicili$i: Seçilen sektörlerde standart belirleyicili$i ko-numuna yükselmek için gerekli stratejik çal!malarn ba!latlmas, koordinasyonu ve yurtiçinde ve d!nda konuyla ilgili faaliyetlerin gerçekle!tirilmesi

- Uluslararas ve ulusal boyutta sektörlerde inovasyonu ilgilendiren konularda ge-li!melerin izlenmesi ve gerekli a$lara dahil olunmas ve i!birliklerinin geli!tiril-mesi

- Sektörle ilgili test, analiz ve ölçüm hizmetlerinin sunulmas için gerekli koor-dinasyonun sa$lanmas ve gerekli oldu$u durumlarda sektörle ilgili bilirki!ilik rolünün üstlenilmesi

- Sektörlerin inovasyon faaliyetleri için uygun ortamn olu!turulmas amacyla re-kabete engel uygulamalarla mücadele edilmesi

152

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!TRABZON ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen böl-gelerde odaklanlacak sektörlerin belirlenmesine yönelik dördüncü çal!tay, Trabzon Sanayici ve "!adamlar Derne$i (TS"AD)'nin organizasyonuyla 6 Aralk 2007 tarihinde Trabzon’da gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi Do$u Karadeniz Bölgesi’nde kurulmas planlanan bölgesel inovasyon merkezinin odaklanmas gereken sektörün belirlenmesi olan çal!taya özel sektör, kamu, sivil toplum kurulu!u ve üniversiteden payda!lar katlm!tr. Çal!tay, T-B"M projesi, inovasyon ve inovasyon sistemleri konusunda bilgilendirme ile ba!lam!; katlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir. Çal!tayn ardn-dan bölgedeki belli ba!l payda!lar ziyaret edilmi! ve bölge için önem arzeden sektör-lere ili!kin fikir edinmek üzere görü!meler yaplm!tr.

Çal!tayda ve ziyaretlerde payda!lardan ana sektörlerin yan sra, üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler ve merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!amasnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar ko-nularnda görü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili payda!larn görü!le-rine ba!vurulmu!tur.

Çal$tay ve !nceleme Sonuçlar:

• Do"u Karadeniz bölgesinde kurulmas planlanan inovasyon merkezinin sektörü: Yaplan ortak akl toplantsndan hareketle bölgede yaplan incelemeler sonu-cu, Do$u Karadeniz bölgesinde kurulmas planlanan merkezin gemi sanayine odaklanmasna karar verilmi!tir. Sektör, bölge için geli!me potansiyeli ta!yan ve kurulacak i!birlikleri a$yla inovasyon performans artrlmas gereken bir alan olarak kar!mza çkmaktadr. 2004 ylnda yatrm programna alnan Çambur-

153

nu Tersanesi’nin tamamlanmasyla sektördeki yerli ve yabanc yatrmc says artacak ve mevcut i!letmeler uluslararas rekabete açlacaktr. Tersanede 30.000 DWT’a kadar her türlü geminin (tanker, konteyner gemileri, cevher gemileri, kar-go gemileri, yolcu gemileri, ferry boat, balkç gemileri, harp gemileri, dubalar, tarak gemileri, di$er özel amaçl gemiler) bakm, onarm ve in!as yaplabilecek-tir. Tersane dolgu sahas üzerine en az 10 adet modern kzakl tersane i!letmesi kurulabilecektir. Tersane sayesinde yakla!k 6.000 ki!i için i! imkan yaratlmas hedeflenmektedir.

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tayda ve ziyaretler srasnda yap-lan görü! al!veri!lerinde a!a$daki hususlar gündeme gelmi!tir:

- Merkez yönetiminin, bölgenin sosyal yapsn bilen, sektörde derin bilgi ve de-neyime sahip uzmanlardan olu!an profesyonel bir kadro tarafndan üstlenilmesi

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin Do$u Karadeniz bölgesinin tamamn kapsayacak !ekilde faaliyet göstermesi (bu kapsamda bölgenin tamamnda ilgili payda!larn -yerel yönetim-lerin, sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün- aktif katlmnn temini)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle aktif ileti!im ve i!birli$inin sa$lanmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

- Merkez yönetiminin halkla ili!kiler/medya ili!kileri konusunda aktif çal!mas

- Merkezlerin faaliyetlerini gerçekle!tirmesi için gerekli altyap ve donanma sahip olmasnn sa$lanmas

• Bölgesel inovasyon merkezi tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tayda ve inceleme ziyaretleri srasnda yaplan görü!melerde, seçilen sektörde inovasyon

154

performansnn artrlabilmesi için kurulmas planlanan merkez tarafndan sunulma-s önerilen hizmetler !öyle sralanm!tr:

- E$itim hizmetlerinin sa$lanmas ve koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelik-li insan kayna$nn yeti!tirilmesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için e$itim programlarnn tasarlanmas, sunulmas; bölgede farkl kurulu!larca sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas

- Envanter, istatistik ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas; sektörün inovas-yon faaliyetlerini ilgilendiren istatistiklerin temini, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ulusal ve uluslararas inovasyon fonlara ba!vuru için koordinasyon ve bilgilen-dirme: Seçilen sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!lar-nn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$-lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas

- Proje geli!tirme ve yürütme deste$i: Bölgesel ve/veya d! kaynaklarla finanse edilmek üzere sektörün inovasyon performansn artrmaya yönelik ortak proje-lerin hazrlanmasnda ve yürütülmesinde destek sa$lanmas

- Dan!manlk ve mentörlük hizmetleri: Sektörlerde inovasyonu ilgilendiren alan-larda dan!manlk ve mentörlük hizmetinin verilmesi (bu kapsamda, organizas-yonel inovasyon yoluyla aile !irketlerinin yaplanmas konusunda sa$lanacak hizmetin alt çizilmi!tir), ve bu hizmetleri verecek ki!i ve kurulu!larn yönlendi-rilerek gerekli koordinasyonun sa$lanmas

- Sektörel inovasyonun koordinasyonu: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgi-lendiren alanlarda bölgede faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hiz-metlerin koordineli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkez faaliyetlerinin tantm ve pazar-lanmas faaliyetleriyle içiçe ele alnacak !ekilde ilgili sektörlerde ve genel olarak bölgede inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!-tirilmesi; bu kapsamda düzenli seminer, konferans, ödül/yar!ma organizasyonu ve ba!ar öykülerinin duyurulmas

155

- Küme geli!tirme hizmetleri: Sektörlerde faaliyet gösteren ana üreticiler, tedarik-çiler ve ili!kili kurulu!lar arasndaki ileti!imin artrlmas; geli!meye açk alanlarn iyile!tirilmesi ve inovasyonda i!birli$i ve ortaklk frsatlarnn geli!tirilmesi için gerekli çal!malarn yürütülmesi

- Uluslararas ve ulusal boyutta sektörlerde inovasyonu ilgilendiren konularda ge-li!melerin izlenmesi ve gerekli a$lara dahil olunmas ve i!birliklerinin geli!tiril-mesi

- "novatif ürün/hizmetlerin tantm ve pazarlamasna katk sa$lanmas (Pazar ara!-trmas ve projeksiyonlarn yaplmas da dahil olmak üzere)

- Nitelikli insan kayna$na eri!imde yardm sa$lanmas

- Standartlar ve belgelendirme konularnda yol göstericilik hizmeti sa$lanmas

156

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!ÇORUM ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen bölge-lerde odaklanlacak sektörlerin belirlenmesine yönelik be!inci çal!tay, Orta Karadeniz Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (OKAS"FED)'nun organizasyonuyla 12 Aralk 2007 tarihinde Çorum’da gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi Orta Karadeniz Bölgesi’nde OKAS"FED’in koordinasyonunda kurulmas planlanan bölgesel inovasyon merkezi için sektörlerin belirlenmesi olan ça-l!taya 20 bölgesel payda! katlm!tr. Çal!tay, T-B"M projesi ve inovasyon ve inovasyon sistemleri konusunda bilgilendirme ile ba!lam!; katlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir.

Çal!tayda katlmclardan ana sektörlerin yan sra, üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler ve merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!amasnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar konularnda görü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebil-mesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili payda!larn görü!lerine ba!vu-rulmu!tur.

Çal$tay Sonuçlar:

• OKAS!FED’in görev bölgesinde kurulmas planlanan inovasyon merkezlerinin sek-törleri: Yaplan ortak akl toplants sonucu, bölgede kurulmas planlanan merkez-lerin a!a$daki sektörlerde faaliyet göstermesine karar verilmi!tir:

a. Tarm-gdab. "n!aat malzemeleri

Söz konusu sektörler, inovasyon yoluyla bölgenin rekabet gücüne önemli katk sa$-lama potansiyeline sahip sektörler olarak ön plana çkm!tr.

157

• Odaklanlmas gereken alanlar: Seçilen sektörlerde üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, çal!tay katlmclar tarafndan a!a$daki !ekilde belirlenmi!tir. Söz konusu alanlar, her bir bölgesel inovasyon merkezinin olu!turulmas a!amasnda yaplacak olan, ilgili sektörün payda!larnn bir araya gelece$i kapsaml çal!taylarda göz-den geçirilecek ve ilgili sektörün inovasyon açsndan ihtiyaçlar ve potansiyeli göz önünde bulundurularak önceliklendirme yaplacaktr.

Sektörler Üzerinde çal$lmas önerilen alanlar

Tarm-gda - Meyvecilik, sebzecilik (üzüm, so$an, karnbahar, brokoli, ceviz,

elma ve kiraza) ve bunlara dayal sanayi

- Makine

- Hayvansal gda (süt, et)

- Hububat ve bitkisel üretim ve sanayi (sert bu$day, un, hayvan

yemi ve kaba yem dahil) (kalite+üretim artrma)

- Bakliyat (mercimek, pirinç, leblebi)

- Yumurta

- Tohumculuk

- Fidanclk

- Yem ve gda katk maddesi

- Organik tarm

- Seraclk

- Unlu mamüller

- Tarm ürünleri slah

- Gen teknolojisi

- Balkçlk

- Çift ürün alma alannda çal!ma

- Tbbi ve aromatik ürünler

- Ürün paketlemesi

- Ambalaj malzemeleri

- Sakmala, depolama, ta!ma, pazarlama

"n!aat malzemeleri - Do$al ta!

- Tu$la, kiremit

- Alç ve alç türevleri

- Çimento

- Yap kimyasallar, hazr harçlar (Çimento ve alç esasl)

- "zolasyon malzemeleri

- Vitrifiye

- Ta!a-topra$a dayal makine sanayi

158

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tay katlmclar, konuyla ilgili ola-rak a!a$daki önerileri sralam!lardr:

- Merkez yönetiminin, bölgenin sosyal yapsn bilen, sektörde derin bilgi ve de-neyime sahip uzmanlardan olu!an profesyonel bir kadro tarafndan üstlenilmesi

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin OKAS"FED’in hizmet bölgesinin tamamn kapsayacak !ekilde faali-yet göstermesi (bu kapsamda bölgenin tamamnda ilgili payda!larn -yerel yöne-timlerin, sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün- aktif katlmnn temini)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle aktif ileti!im ve i!birli$inin sa$lanmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

- Merkez yönetiminin halkla ili!kiler/medya ili!kileri konusunda aktif çal!mas

- Merkezlerin faaliyetlerini gerçekle!tirmesi için gerekli altyap ve donanma sahip olmasnn sa$lanmas

- Merkezler için e-platformlarn kurulmas (platformun gerekli veritabanlarn, bilgi merkezlerini, ar!ivleri, forum sayfalarn, vb... içermesi)

• Bölgesel inovasyon merkezleri tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tay katlmclar, seçilen sektörlerde inovasyon performansnn artrlabilmesi için kurul-mas planlanan merkezler tarafndan sunulmas önerilen hizmetleri !öyle sralam!-lardr:

- E$itim hizmetlerinin sa$lanmas ve koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelik-li insan kayna$nn yeti!tirilmesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için e$itim programlarnn tasarlanmas, sunulmas; bölgede farkl kurulu!larca

159

sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas (bu hizmetlere, uzun vadede sektör için Ar-Ge uzman yeti!tirilmesi konusu da eklenmelidir)

- Envanter, istatistik ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas; sektörün inovas-yon faaliyetlerini ilgilendiren istatistiklerin temini, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ulusal ve uluslararas inovasyon fonlara ba!vuru için koordinasyon ve bilgilen-dirme: Seçilen sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!lar-nn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$-lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas;

- Proje geli!tirme ve yürütme deste$i: Bölgesel ve/veya d! kaynaklarla finanse edilmek üzere sektörün inovasyon performansn artrmaya yönelik ortak proje-lerin hazrlanmasnda ve yürütülmesinde destek sa$lanmas

- Dan!manlk ve mentörlük hizmetleri: Sektörlerde inovasyonu ilgilendiren alan-larda (teknoloji transferi, fikri haklar, kyaslama, standartlara uyum, kurumsalla!-ma, vb) dan!manlk ve mentörlük hizmetinin verilmesi, ve bu hizmetleri vere-cek ki!i ve kurulu!larn yönlendirilerek gerekli koordinasyonun sa$lanmas

- Sektörel inovasyonun koordinasyonu: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgi-lendiren alanlarda bölgede faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hiz-metlerin, koordineli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkez faaliyetlerinin tantm ve pazar-lanmas faaliyetleriyle içiçe ele alnacak !ekilde ilgili sektörlerde ve genel olarak bölgede inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!-tirilmesi; bu kapsamda düzenli seminer, konferans, ödül/yar!ma organizasyonu ve ba!ar öykülerinin duyurulmas

- Küme geli!tirme hizmetleri: Sektörlerde faaliyet gösteren ana üreticiler, tedarik-çiler ve ili!kili kurulu!lar arasndaki ileti!imin artrlmas; geli!meye açk alanlarn iyile!tirilmesi ve inovasyonda i!birli$i ve ortaklk frsatlarnn geli!tirilmesi için gerekli çal!malarn yürütülmesi

160

- Uluslararas ve ulusal boyutta sektörlerde inovasyonu ilgilendiren konularda ge-li!melerin izlenmesi ve gerekli a$lara dahil olunmas ve i!birliklerinin geli!tiril-mesi

- Sektörlerin inovasyon faaliyetleri için uygun ortamn olu!turulmas amacyla re-kabete engel uygulamalarla mücadele edilmesi

- Sektör firmalaryla i!birli$i halinde ortak laboratuvar ve test merkezlerinin kurul-mas yönünde çal!lmas

- Pazar ara!trmas ve pazarlama alannda destek –bu kapsamda sat!a yönelik farkl finansman mekanizmalarnn geli!tirilmesi.

161

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!D!YARBAKIR ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen böl-gelerde odaklanlacak sektörlerin belirlenmesine yönelik altnc çal!tay, Do$u ve Gü-neydo$u Anadolu Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu (DOGÜNS"FED)'nun organizasyonuyla 25 Aralk 2007 tarihinde Diyarbakr’da gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi Do$u ve Güneydo$u Anadolu Bölgesi’nde DOGÜNS"FED’in koordinasyonunda kurulmas planlanan bölgesel inovasyon merkezi için sektörlerin belirlenmesi olan çal!taya 23 payda! katlm!tr. Çal!taya, DAS"FED’in bölgesindeki Adyaman temsilcileri de, ilde kurulmas hedeflenen inovasyon merkezi ile ilgili olarak katlm!lardr. Çal!tay, T-B"M projesi ve inovasyon ve inovasyon sistemleri konusunda bilgilendirme ile ba!lam!; katlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir.

Çal!tayda katlmclardan ana sektörlerin yan sra, üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler ve merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!amasnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar konularnda görü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebil-mesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili payda!larn görü!lerine ba!vu-rulmu!tur.

Çal$tay Sonuçlar:

• DOGÜNS"FED’in görev bölgesinde ve Adyaman’da kurulmas planlanan inovas-yon merkezlerinin sektörleri: Yaplan ortak akl toplants sonucu, DOGÜNS"FED bölgesinde kurulmas planlanan merkezlerin a!a$daki sektörlerde faaliyet göster-mesine karar verilmi!tir:a. Tarm-gdab. Do$al ta!

162

c. TurizmAdyaman’da kurulmas hedeflenen merkezin ise tekstil sektörünü odak almasna

karar verilmi!tir.

Söz konusu sektörler, inovasyon yoluyla bölgenin rekabet gücüne önemli katk sa$-lama potansiyeline sahip sektörler olarak ön plana çkm!tr.

• Odaklanlmas gereken alanlar: Seçilen sektörlerde üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, çal!tay katlmclar tarafndan a!a$daki !ekilde belirlenmi!tir. Söz konusu alanlar, her bir bölgesel inovasyon merkezinin olu!turulmas a!amasnda yaplacak olan, ilgili sektörün payda!larnn bir araya gelece$i kapsaml çal!taylarda göz-den geçirilecek ve ilgili sektörün inovasyon açsndan ihtiyaçlar ve potansiyeli göz önünde bulundurularak önceliklendirme yaplacaktr.

163

Sektörler Üzerinde çal$lmas önerilen alanlar

Tarm-gda - Hayvanclk (organik süt ve süt ürünleri, et ve et ürünleri)

- Organik tekstil hammaddesi (pamuk,...)

- Ba$clk ve ürünleri (!arapçlk, pestil, pekmez…)

- Yenilenebilir enerji hammaddesi (bitki ve hayvan ürünlerine dayal)

- Pamuk yan ürünleri

- Meyvecilik, sebzecilik, bakliyat

- Ambalaj, saklama, depolama, vb.

- Tbbi ve aromatik bitkiler

- Dericilik

- Tohumculuk

- Yemcilik

- Ya$

- Seraclk (topraksz –perlit, bazalt tüf)

- Gda hijyeni (süt toplama vb)

- Sözle!meli tarm

- Kafes balkçl$

- Tarmda ürün çe!itlendirme

Do$al ta! - Yap malzemeleri (mozaik, mermer atklarnn de$erlendirilmesi de dahil)

- Hediyelik, süs ta!lar

- Do$al ta! i!leme süreçlerinde iyile!tirme

Turizm - Kültür ve inanç turizmi

- Eko-turizm

- Sa$lk turizmi

- Kongre, festival, fuar

- Su sporlar

- Termal turizm

- K! turizmi

Tekstil

(Adyaman)

(DAS"FED

bölgesi için)

- Organik tekstil ürünleri

- Konfeksiyon

- "plik

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tay katlmclar, konuyla ilgili ola-rak a!a$daki önerileri sralam!lardr:

164

- Merkez yönetiminin, bölgenin sosyal yapsn bilen, sektörde derin bilgi ve de-neyime sahip uzmanlardan olu!an profesyonel bir kadro tarafndan üstlenilmesi

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin DOGÜNS"FED’in hizmet bölgesinin tamamn kapsayacak !ekilde faaliyet göstermesi (bu kapsamda bölgenin tamamnda ilgili payda!larn -yerel yönetimlerin, sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün- aktif katlmnn temi-ni)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle aktif ileti!im ve i!birli$inin sa$lanmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

- Merkez yönetiminin halkla ili!kiler/medya ili!kileri konusunda aktif çal!mas

- Merkezlerin faaliyetlerini gerçekle!tirmesi için gerekli altyap ve donanma sahip olmasnn sa$lanmas

- Merkezler için e-platformlarn kurulmas (platformun gerekli veritabanlarn, bilgi merkezlerini, ar!ivleri, forum sayfalarn, vb... içermesi)

• Bölgesel inovasyon merkezleri tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tay katlmclar, seçilen sektörlerde inovasyon performansnn artrlabilmesi için kurul-mas planlanan merkezler tarafndan sunulmas önerilen hizmetleri !öyle sralam!-lardr:

- E$itim hizmetlerinin sa$lanmas ve koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelik-li insan kayna$nn yeti!tirilmesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için e$itim programlarnn tasarlanmas, sunulmas; bölgede farkl kurulu!larca sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas

- Envanter, istatistik ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas; sektörün inovas-

165

yon faaliyetlerini ilgilendiren istatistiklerin temini, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ulusal ve uluslararas inovasyon fonlara ba!vuru için koordinasyon ve bilgilen-dirme: Seçilen sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!lar-nn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$-lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas

- Proje geli!tirme ve yürütme deste$i: Bölgesel ve/veya d! kaynaklarla finanse edilmek üzere sektörün inovasyon performansn artrmaya yönelik ortak proje-lerin hazrlanmasnda ve yürütülmesinde destek sa$lanmas

- Dan!manlk ve mentörlük hizmetleri: Sektörlerde inovasyonu ilgilendiren alan-larda dan!manlk ve mentörlük hizmetinin verilmesi, ve bu hizmetleri verecek ki!i ve kurulu!larn yönlendirilerek gerekli koordinasyonun sa$lanmas;

- Sektörel inovasyonun koordinasyonu: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgi-lendiren alanlarda bölgede faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hiz-metlerin, koordineli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkez faaliyetlerinin tantm ve pazar-lanmas faaliyetleriyle içiçe ele alnacak !ekilde ilgili sektörlerde ve genel olarak bölgede, inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!-tirilmesi; bu kapsamda düzenli seminer, konferans, ödül/yar!ma organizasyonu ve ba!ar öykülerinin duyurulmas

- Küme geli!tirme hizmetleri: Sektörlerde faaliyet gösteren ana üreticiler, tedarik-çiler ve ili!kili kurulu!lar arasndaki ileti!imin artrlmas; geli!meye açk alanlarn iyile!tirilmesi ve inovasyonda i!birli$i ve ortaklk frsatlarnn geli!tirilmesi için gerekli çal!malarn yürütülmesi

- Uluslararas ve ulusal boyutta sektörlerde inovasyonu ilgilendiren konularda ge-li!melerin izlenmesi ve gerekli a$lara dahil olunmas ve i!birliklerinin geli!tiril-mesi

- "novatif ürün/hizmetlerin tantm ve pazarlamasna katk sa$lanmas (Pazar ara!-trmas ve projeksiyonlarn yaplmas da dahil olmak üzere)

- Nitelikli insan kayna$na eri!imde yardm sa$lanmas

- Standartlar ve belgelendirme konularnda yol göstericilik hizmeti sa$lanmas

166

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!SEKTÖREL DERNEKLER FEDERASYONU (SEDEFED)/ AMBALAJ DERNEKLER! FEDERASYONU (ADF) !STANBUL ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen böl-gelerde odaklanlacak sektörlerin belirlenmesine yönelik yedinci çal!tay, 8 Ocak 2008 tarihinde "stanbul’da gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi "stanbul bölgesinde kurulmas planlanan bölgesel inovasyon merkezi için sektörlerin belirlenmesi olan çal!taya 23 payda! katlm!tr. Çal!tay, T-B"M projesi ve inovasyon ve inovasyon sistemleri konusunda bilgilendirme ile ba!lam!; ka-tlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir.

Çal!tayda katlmclardan ana sektörlerin yan sra, üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler ve merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!amasnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar konularnda görü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebil-mesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili payda!larn görü!lerine ba!vu-rulmu!tur.

Çal$tay Sonuçlar:

• !stanbul bölgesinde kurulmas planlanan inovasyon merkezlerinin sektörleri: Yap-lan ortak akl toplants sonucu, "stanbul bölgesinde kurulmas planlanan merkezle-rin a!a$daki sektörlerde faaliyet göstermesine karar verilmi!tir:

- Ambalaj- Asansör ve yürüyen merdiven- Lojistik- Kimya/çevre

167

• Odaklanlmas gereken alanlar: Seçilen sektörlerde üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, çal!tay katlmclar tarafndan a!a$daki !ekilde belirlenmi!tir. Söz konusu alanlar, her bir bölgesel inovasyon merkezinin olu!turulmas a!amasnda yaplacak olan, ilgili sektörün payda!larnn bir araya gelece$i kapsaml çal!taylarda göz-den geçirilecek ve ilgili sektörün inovasyon açsndan ihtiyaçlar ve potansiyeli göz önünde bulundurularak önceliklendirme yaplacaktr.

Sektörler Üzerinde çal$lmas önerilen alanlar

Ambalaj - Hammadde

- Tasarm

- Teknoloji (hammaddeye ba$l, ileri otomasyon, ambalaj ve ambalaj-

lama makineleri...)

- Ambalaj atklar (geri dönü!üm, tekrar kullanm, az malzemeyle yük-

sek performans (ortak proje)...)

- Gdayla direkt temas eden ambalaj

- Kullanlabilirlik (kapsayc tasarm, kullanm kolayl$, emniyet belir-

leçli ambalaj, özel ihtiyaç gruplarna özel (çocuklara, vb...yönelik))

- Akll ambalaj, RFID, etiket (chip etiketleme) barkod...

- Hijyenik ileri malzemeler

- Akreditasyon, sertifikasyon

- Güvenirlik

- Yeni malzemeler (nano malzemeler,...)

- SRP & RRP (rafa hazr ambalaj & perakendeye hazr ambalaj)

- Aktif ambalaj

- Markala!ma ve ürün kimli$i

- Alglamaya yönelik tasarm (design and emotion)

- Ürün ya!am döngüsü analizi

- Tehlikeli madde ambalajlama

168

Asansör ve yürüyen

merdiven

- Bina içi trafik analizi

- Üretim ve montaj süreçlerinde inovasyon

- Bakm hizmetlerinin optimizasyonu

- Hz ve güvenlik (emniyet komponentlerinde iyile!tirme,...)

- Özel ihtiyaç sahiplerinin eri!imine yönelik ürünler

- Bina otomasyonuna entegrasyon ve akll evler

- Afet yönetim modelleme

- Otomasyon, kontrol ve mekatronik (yazlm (kumanda kontrol algo-

ritmas),...)

- Güvenirlik ve sertifikasyon

- Yeni malzemeler

- Kabin ergonomisi

- Seyahat konforu

- Özel ve açl asansörler

Lojistik - Hacim optimizasyonu

- "zleme, kayt ve navigasyon cihazlar

- Boru hatlar i!letme, modelleme, bakm

- Optimizasyon

- Da$tm ambalaj

- Yolda olgunla!trma/üretim/ambalajlama

- Akll depolama (depo tasarm,...)

- "nsansz araçlar (AGV)

- Yük, elleçleme güvenli$i

- Tehlikeli madde ta!macl$

- #ehiriçi lojisti$in optimizasyonu

- Afet lojisti$i (lojistik köyleri,...)

Kimya/çevre - Geri kazanm, geri dönü!üm

- Petrol ikame ürünler

- Enerji (yakt pilleri, temiz enerji kaynaklar...)

- Tehlikeli madde ta!macl$

- Nanoteknoloji

- Verimli (az enerji tüketen, az atk üreten) teknolojiler

- Atk bertaraf teknolojileri

- Katma de$eri yüksek kimyasallar

- Yeralt kaynaklar

169

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tayda yaplan görü! al!veri!lerinde a!a$daki hususlar gündeme gelmi!tir:

- Merkez yönetiminin, bölgenin sosyal yapsn bilen, sektörde derin bilgi ve de-neyime sahip uzmanlardan olu!an profesyonel bir kadro tarafndan üstlenilmesi

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin "stanbul bölgesinin tamamn kapsayacak !ekilde faaliyet göstermesi (bu kapsamda bölgenin tamamnda ilgili payda!larn -yerel yönetimlerin, sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün- aktif katlmnn temini)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle aktif ileti!im ve i!birli$inin sa$lanmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

- Merkez yönetiminin halkla ili!kiler/medya ili!kileri konusunda aktif çal!mas

- Merkezlerin faaliyetlerini gerçekle!tirmesi için gerekli altyap ve donanma sahip olmasnn sa$lanmas

- Merkezler için e-platformlarn kurulmas (platformun gerekli veritabanlarn, bilgi merkezlerini, ar!ivleri, forum sayfalarn, vb... içermesi)

• Bölgesel inovasyon merkezleri tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tay katlmclar, seçilen sektörlerde inovasyon performansnn artrlabilmesi için kurul-mas planlanan merkezler tarafndan sunulmas önerilen hizmetleri !öyle sralam!-lardr:

- E$itim hizmetlerinin sa$lanmas ve koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelikli insan kayna$nn yeti!tirilmesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için e$itim programlarnn tasarlanmas, sunulmas (e-ö$renme imkanlar sahil; böl-

170

gede farkl kurulu!larca sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas

- Envanter, istatistik ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas; sektörün inovas-yon faaliyetlerini ilgilendiren istatistiklerin temini, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ulusal ve uluslararas inovasyon fonlara ba!vuru için koordinasyon ve bilgilen-dirme: Seçilen sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!lar-nn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$-lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas

- Proje geli!tirme ve yürütme deste$i: Bölgesel ve/veya d! kaynaklarla finanse edilmek üzere sektörün inovasyon performansn artrmaya yönelik ortak proje-lerin hazrlanmasnda ve yürütülmesinde destek sa$lanmas

- Dan!manlk ve mentörlük hizmetleri: Sektörlerde inovasyonu ilgilendiren alan-larda (örn. fikri haklar, markala!ma, vb.) dan!manlk ve mentörlük hizmetinin verilmesi ve bu hizmetleri verecek ki!i ve kurulu!larn yönlendirilerek gerekli koordinasyonun sa$lanmas

- Sektörel inovasyonun koordinasyonu: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgi-lendiren alanlarda bölgede faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hiz-metlerin koordineli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkez faaliyetlerinin tantm ve pazar-lanmas faaliyetleriyle içiçe ele alnacak !ekilde ilgili sektörlerde ve genel olarak bölgede inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!-tirilmesi; bu kapsamda düzenli seminer, konferans, ödül/yar!ma organizasyonu ve ba!ar öykülerinin duyurulmas

- Küme geli!tirme hizmetleri: Sektörlerde faaliyet gösteren ana üreticiler, tedarik-çiler ve ili!kili kurulu!lar arasndaki ileti!imin artrlmas; geli!meye açk alanlarn iyile!tirilmesi ve inovasyonda i!birli$i ve ortaklk frsatlarnn geli!tirilmesi için gerekli çal!malarn yürütülmesi

- Uluslararas ve ulusal boyutta sektörlerde inovasyonu ilgilendiren konularda ge-li!melerin izlenmesi ve gerekli a$lara dahil olunmas ve i!birliklerinin geli!tiril-mesi

171

- "novatif ürünlerin/hizmetlerin tantm ve pazarlamasna katk sa$lanmas (Pazar ara!trmas ve projeksiyonlarn yaplmas da dahil olmak üzere)

- Sektörel ihtiyaçlarn belirlenmesi (örn. ambalaj sektörü için ambalaja girmemi! ürün-lerin tespiti) ve bu ihtiyaçlarn kar!lanmasnda destek hizmetleri (örn. kullanlabilir-lik ara!trmas, ya!am döngü ara!trmas, simulasyon kullanmnn te!viki, vb)

- Sektörler aras i!birli$i imkanlarnn geli!tirilmesi (örn. hijyen konusunda ya! sebze meyve ambalajlama; sigortaclk sektöründe yaplmas gerekenlerle ilgili ara!trmalar...)

- Nitelikli insan kayna$na eri!imde yardm sa$lanmas

- Standartlar ve belgelendirme konularnda yol göstericilik hizmeti sa$lanmas

- Ambalaj ve asansör sektörleri için laboratuvar imkanlarnn geli!tirilmesi (ba!lan-gç a!amasnda üniversitelerdeki ilgili laboratuvarlara ek cihaz alm yaplarak)

172

T-B!M- BÖLGESEL !NOVASYON MERKEZLER! PROJES!ANKARA ÇALI"TAYI SONUÇ RAPORU

Giri$

TÜS"AD, TÜRKONFED, TÜS"AD-Sabanc Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Ulu-sal "novasyon Giri!imi (U"G) i!birli$iyle ba!latlan ve TÜB"TAK tarafndan desteklenen bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasna yönelik proje kapsamnda seçilen böl-gelerde odaklanlacak sektörlerin belirlenmesine yönelik sekizinci çal!tay, "ç Anadolu Sanayici ve "!adamlar Dernekleri Federasyonu ("ÇAS"FED)'nun organizasyonuyla 14 Ocak 2008 tarihinde Ankara’da gerçekle!tirilmi!tir.

Ana gündem maddesi "ç Anadolu Bölgesi’nde "ÇAS"FED’in koordinasyonunda kurul-mas planlanan bölgesel inovasyon merkezi için sektörlerin belirlenmesi olan çal!taya 19 payda! katlm!tr. Çal!tay, T-B"M projesi ve inovasyon ve inovasyon sistemleri konu-sunda bilgilendirme ile ba!lam!; katlmclarla gerçekle!tirilen ortak akl oturumlaryla devam etmi!tir.

Çal!tayda katlmclardan ana sektörlerin yan sra, üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, merkezler tarafndan sa$lanmas önerilen hizmetler, ve merkezlerin kurulmas ve i!letilmesi a!amasnda katk ve katlm sa$lamalar önerilen payda!lar konularnda görü!ler alnm!tr. Ayrca, inovasyon merkezinin ba!aryla kurulup faaliyet gösterebil-mesi için bölgeye özel sa$lanmas gereken !artlarla ilgili payda!larn görü!lerine ba!vu-rulmu!tur.

Çal$tay Sonuçlar:

• !ÇAS!FED’in görev bölgesinde kurulmas planlanan inovasyon merkezlerinin sektör-leri: Yaplan ortak akl toplants sonucu, "ÇAS"FED bölgesinde kurulmas planlanan merkezlerin a!a$daki sektörlerde faaliyet göstermesine karar verilmi!tir:

- Makine ve alet sanayi- Ya!am bilim ve teknolojileri (biyotek, nanobiyotek, medikal, ilaç)

Bu sektörlerde kurulacak bölgesel inovasyon merkezlerinde konuyla ilgili yeterli bi-rikim ve deneyimin elde edilmesinin ve gerekli kaynaklarn temininin ardndan 3. ve

173

4. merkezlerin mobilya ve bili!im teknolojileri alanlarnda kurulmas konusunda görü! birli$ine varlm!tr.

• Odaklanlmas gereken alanlar: Seçilen sektörlerde üzerinde çal!lmas önerilen alanlar, çal!tay katlmclar tarafndan a!a$daki !ekilde belirlenmi!tir. Söz konusu alanlar, her bir bölgesel inovasyon merkezinin olu!turulmas a!amasnda yaplacak olan, ilgili sektörün payda!larnn bir araya gelece$i kapsaml çal!taylarda göz-den geçirilecek ve ilgili sektörün inovasyon açsndan ihtiyaçlar ve potansiyeli göz önünde bulundurularak önceliklendirme yaplacaktr.

174

Sektörler Üzerinde çal$lmas önerilen alanlar

Makine ve alet sanayi - Gda makineleri

- Tarm makineleri

- Otomotiv yan sanayi

- Savunma ve havaclk sanayi

- Hidrolik sektörü

- Çelik konstrüksiyon (kaynakl imalat)

- Makine takm tezgahlar

- Maden makineleri

- Yeralt makineleri

- "! makineleri yan sanayi

- Döküm sanayi

- Beyaz e!ya

- Rüzgar türbinleri

- Istma-so$utma makineleri

- Dövme sanayi

- Ekstrüzyon sanayi

- Elektrik-elektronik makine otomasyonu

- Sac i!leme (yass mamül)Ya!am bilim ve

teknolojileri

- Gen teknolojisi

- Biyomalzeme

- Bakteriyoloji-viroloji

- Hücre doku kültürü

- Moleküler biyoloji ve biyokimyasal tan sistemleri

- A! ve ilgili malzemeler

- Medikal cihazlar

- "laç

- Nanobiyoteknoloji

- Biyoteknoloji

• !novasyon merkezinin ba#aryla kurulup faaliyet gösterebilmesi için bölgeye özel sa"lanmas gereken #artlarla ilgili öneriler: Çal!tayda yaplan görü! al!veri!lerinde a!a$daki hususlar gündeme gelmi!tir:

- Merkez yönetiminin, bölgenin sosyal yapsn bilen, sektörde derin bilgi ve de-neyime sahip uzmanlardan olu!an profesyonel bir kadro tarafndan üstlenilmesi

- Seçilen sektörlerde bölgesel kümelenmenin sa$lanmas

175

- Merkezlerin kendi kendine sürdürülebilir olacak !ekilde yaplandrlmas

- Bölgede, payda!lar arasnda mutabakatn ve politik iradenin sa$lanmas ve ko-runmas

- Ba!langç a!amasnda bölgeden sa$lanacak finansal katlmn garanti altna aln-mas

- Merkezlerin "ÇAS"FED’in hizmet bölgesinin tamamn kapsayacak !ekilde faaliyet göstermesi (bu kapsamda bölgenin tamamnda ilgili payda!larn -yerel yönetim-lerin, sivil toplum kurulu!larnn ve özel sektörün- aktif katlmnn temini)

- Bölgede planlanan ve devam eden ve merkezlerin faaliyetleri açsndan tamam-layc nitelik ta!yan di$er giri!imlerle aktif ileti!im ve i!birli$inin sa$lanmas

- "!letmelerin birbirleriyle ve di$er payda!larla aktif !ekilde i!birli$i yapmalar için gereken mekanizmalarn merkez tarafndan planlanmas ve uygulanmas

- Merkez yönetiminin halkla ili!kiler/medya ili!kileri konusunda aktif çal!mas

- Merkezlerin faaliyetlerini gerçekle!tirmesi için gerekli altyap ve donanma sahip olmasnn sa$lanmas

- Merkezler için e-platformlarn kurulmas (platformun gerekli veritabanlarn, bilgi merkezlerini, ar!ivleri, forum sayfalarn, vb... içermesi)

• Bölgesel inovasyon merkezleri tarafndan sa"lanmas önerilen hizmetler: Çal!tay katlmclar, seçilen sektörlerde inovasyon performansnn artrlabilmesi için kurul-mas planlanan merkezler tarafndan sunulmas önerilen hizmetleri !öyle sralam!-lardr:

- E$itim hizmetlerinin sa$lanmas ve koordinasyonu: Seçilen sektörlerde nitelik-li insan kayna$nn yeti!tirilmesi ve sürekli olarak güncel bilgilerle donatlmas için e$itim programlarnn tasarlanmas, sunulmas; bölgede farkl kurulu!larca sunulmakta olan e$itim hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine koordineli bir !ekilde sunulmasnn sa$lanmas

- Envanter, istatistik ve kapasite çal!mas: Seçilen sektörlerdeki mevcut altyapnn, bilgi birikiminin ve insan kayna$nn envanterinin çkarlmas; sektörün inovas-yon faaliyetlerini ilgilendiren istatistiklerin temini, güncel tutulmas ve ihtiyaçlara ba$l olarak kapasite geli!tirme faaliyetlerinin organizasyonu

- Ulusal ve uluslararas inovasyon fonlara ba!vuru için koordinasyon ve bilgilen-dirme: Seçilen sektörlerde faaliyet gösteren i!letmelerin ve ara!trma kurulu!lar-

176

nn ulusal ve uluslararas inovasyon destek programlarna ba!vurmalarnn sa$-lanmas için gerekli bilgilendirme, koordinasyon ve yol göstericilik hizmetlerinin sa$lanmas

- Proje geli!tirme ve yürütme deste$i: Bölgesel ve/veya d! kaynaklarla finanse edilmek üzere sektörün inovasyon performansn artrmaya yönelik ortak proje-lerin hazrlanmasnda ve yürütülmesinde destek sa$lanmas

- Dan!manlk ve mentörlük hizmetleri: Sektörlerde inovasyonu ilgilendiren alan-larda dan!manlk ve mentörlük hizmetinin verilmesi (bu kapsamda, organizas-yonel inovasyon yoluyla aile !irketlerinin yaplanmas konusunda sa$lanacak hizmetin alt çizilmi!tir), ve bu hizmetleri verecek ki!i ve kurulu!larn yönlendi-rilerek gerekli koordinasyonun sa$lanmas

- Sektörel inovasyonun koordinasyonu: Sektörlerin inovasyon faaliyetlerini ilgi-lendiren alanlarda bölgede faaliyet gösteren farkl kurulu!larn sunduklar hiz-metlerin koordineli !ekilde merkez hizmetlerinden yararlananlara sunulmasnn sa$lanmas

- "novasyon farkndal$nn yaratlmas: Merkez faaliyetlerinin tantm ve pazar-lanmas faaliyetleriyle içiçe ele alnacak !ekilde ilgili sektörlerde ve genel olarak bölgede inovasyon farkndal$nn yaratlmasna yönelik çal!malarn gerçekle!-tirilmesi; bu kapsamda düzenli seminer, konferans, ödül/yar!ma organizasyonu ve ba!ar öykülerinin duyurulmas

- Küme geli!tirme hizmetleri: Sektörlerde faaliyet gösteren ana üreticiler, tedarik-çiler ve ili!kili kurulu!lar arasndaki ileti!imin artrlmas; geli!meye açk alanlarn iyile!tirilmesi ve inovasyonda i!birli$i ve ortaklk frsatlarnn geli!tirilmesi için gerekli çal!malarn yürütülmesi

- Uluslararas ve ulusal boyutta sektörlerde inovasyonu ilgilendiren konularda ge-li!melerin izlenmesi ve gerekli a$lara dahil olunmas ve i!birliklerinin geli!tiril-mesi

- "novatif ürün/hizmetlerin tantm ve pazarlamasna katk sa$lanmas (Pazar ara!-trmas ve projeksiyonlarn yaplmas da dahil olmak üzere)

- Nitelikli insan kayna$na eri!imde yardm sa$lanmas

- Standartlar ve belgelendirme konularnda yol göstericilik hizmeti sa$lanmas

- Kamu inovatif satn almna yönelik koordinasyon (Ana satn alma kalemlerine yönelik tedarikçi geli!tirilmesi, yönlendirilmesi).

177

EK 2. !KT!SAD! !"LETMELERE !L!"K!N MEVZUAT HAKKINDA NOT

DERNEKLER"N "KT"SAD" "#LETMELER" VE TÜRK T"CARET KANUNU Dernek; "ktisadi "!letme kurabilir. "ktisadi "!letmenin kurulmasna Genel Kurul karar

verir. "ktisadi "!letmenin denetimi Denetleme Kurulunca Dernek denetlenmesi kurallar çerçevesinde yaplr. Yl sonu bilançosu ve gelir-gider hesaplar Genel Kurul ibrasna sunulur. "ktisadi "!letmenin yönetimi ve "ktisadi "!letme esaslar, Dernek Yönetim Kuru-lunca veya Yönetim Kurulu’nun belirleyece$i esaslar çerçevesinde tespit edilir.

Örne$in bir "ktisadi "!letme Genel Kurulca alnacak kararlar do$rultusunda Dernek üyelerine ve di$er kurulu!lara dan!manlk hizmetleri verebilir ve bunun kar!l$nda ücret alabilir.

Amacna ula!mak için, kurdu$u i!letme ve müesseseleri vastasyla gelir getirmek üzere ticari faaliyette bulunan dernekler, Türk Ticaret Kanunu’nun 18.maddesinde de belirtildi$i gibi “gayesine varmak için ticari i!letme i!leten dernekler ve bunlar tarafn-dan kurulan te!ekkül ve müesseseler” ayn zamanda tacir saylmaktadr.

A-"ÇT"HATTürk Ticaret Kanunu’nun 18. maddesinde; “Ticaret #irketleriyle, gayesine varmak için

ticari bir i!letme i!leten dernekler ve kendi kurulu! kanunlar gere$ince hususi hukuk hükümleri dairesinde idare edilmek ve ticari !ekilde i!letilmek üzere devlet, vilayet ve belediye gibi amme hükmi !ahslar tarafndan kurulan te!ekkül ve müesseseler dahi tacir saylrlar... umumi menfaate hadim cemiyetler, bir ticari i!letmeyi do$rudan do$ru-ya... i!letsinler kendileri tacir saylmaz.”

Buna göre, Derneklerin tacir saylp saylmama durumlarnn Türk Ticaret Kanunun-da düzenlendi$ini görmekteyiz.

B-MAL" YÜKÜMLÜLÜKLER"Dernekler kurulu! amaçlarna göre çok farkl alanlarda faaliyet göstermektedirler.

Derneklere ba$l olarak çal!an i!letmeler yapm! olduklar faaliyetleri ile ticari hayatta önemli bir aktör halini alm!tr. Her ne kadar dernekler iktisadi amaçlarla kurulmasa da baz saiklerle çe!itli tür ve boyutlarda iktisadi i!letmeye sahip olabilirler. Bu sebeple derneklere ait iktisadi i!letmelerin vergilendirilmesi özel önem arz etmektedir.

178

Di$er taraftan derneklerin, tüzüklerinde gösterilen amaçlar gerçekle!tirmek üzere, e$itim ve ö$retim faaliyetleri için yurt, pansiyon ve üyeleri için lokal açmalar ve lokal-lerinde alkollü içki kullanlmas ile bu tesislerin i!letilmesi mülkî idare amirinden izin almalarna ba$ldr. Bu tesislerin açlmas, i!letilmesi ve kapatlmasna ili!kin esas ve usuller yönetmeliklerle düzenlenir. Türk Ticaret Kanununun 18 inci maddesine göre gayesine varmak için ticari bir i!letme i!leten dernekler tacir saylrlar.

Bu tür tesisler iktisadi i!letme niteli$ine ula!t$nda 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanu-nuna göre kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis edilmesi gerekir. Dernekler kural olarak kurumlar vergisi mükellefi de$ildir. Ancak Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesine göre dernek ve vakflara ait iktisadi i!letmeler kurumlar vergisi mükellefidirler.

Kanun koyucunun derneklere ait iktisadi i!letmeleri kurumlar vergisi mükellefi ola-rak saymasndaki amaç bu tür i!letmelerin ula!t$ boyut ve serbest piyasa ekonomisin-deki rekabet ko!ullarndan kaynaklanmaktadr. Ayrca, dernek hüviyeti altnda ticaret yaplmas önlenmek istenmi!tir.

Derneklere ait iktisadi i!letmeler, sermaye !irketi ve kooperatif d!nda kalan i!letme-lerdir. Çünkü sermaye !irketleri ve kooperatifler Kurumlar Vergisi Kanununun birinci maddesine göre zaten kurumlar vergisi mükellefidirler.

Derneklere ait i!letmelerin Kurumlar Vergisi Kanunu açsndan iktisadi i!letme say-labilmesi için bu i!letmelerin faaliyetlerinin devaml bulunmas ve ticari, snai ve zirai i!letme niteli$ini haiz bulunmalar gerekir. Bunlarn kazanç gayesi gütmemeleri faali-yetin kanunla tevdi edilmi! görevler arasnda bulunmas, tüzel ki!iliklerinin olmamas, müstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi! sermayelerinin veya i! yerlerinin bulunmamas mükellefiyetlerine tesir etmez.

"ktisadi i!letme, faaliyeti devaml bulunan ticari, snai ve zirai i!letmelerdir. Devaml surette ticari, snai ve zirai faaliyetten maksat i!letmenin tedavül ekonomisine katlmas, i!letme bünyesinde üretilen mal ve hizmetlerin bir bedel kar!l$ satlmasdr. Devam-llk yönünden esas olan faaliyetin süresi de$il niteli$idir.

Dernek tarafndan sunulan mal veya hizmet bedelinin yalnzca masraflar kar!la-yacak tutarda olmas ya da belirsiz ve ihtiyari olarak verilen bir tutar olmas bu du-rumu de$i!tirmez. Dernekçe verilen hizmet kar!l$nda alnd belgesi düzenlenmesi iktisadi i!letmenin varl$na halel getirmeyecektir. Bilindi$i üzere, dernekler kazanç

179

payla!trma d!nda belli bir sosyal amac gerçekle!tirmek için kurulurlar. Vakflar ise belli bir mal tahsisi suretiyle resmi senetlerinde belirtilen amaçlarn gerçekle!tirmek üzere kurulan hayr kurulu!lardr. Bu durumda dernek veya vakflarn e$itim ve sa$lk hizmetleri vermek üzere gerekli tesisleri kurarak (okul, hastane, sa$lk oca$ gibi) faaliyette bulunmas ve bu hizmetlerini bir bedel kar!l$ olmakszn yerine getirmesi halinde, bu faaliyetler dernek ve vakfa ba$l iktisadi i!letme olarak nitelen-dirilmeyecektir. Ancak, sözü edilen e$itim ve sa$lk hizmetlerinin yerine getirilmesi için yaplan masraflarn hizmet verilenlerden tahsil edilmesi veya bu ki!ilerden veya ailelerinden ba$! yoluyla alnmas veya çok dü!ük bir bedelin alnmas durumunda, bu faaliyetler, dernek veya vakfa ait iktisadi i!letme olarak kabul edilecek ve kurumlar vergisine tabi olacaktr

“Dernek veya vakfn iktisadi i!letmesinin faaliyet alan ticari, snai ve zirai i!letmeler-le snrl tutulmu!tur. "ktisadi faaliyetin (ticari, snai ve zirai faaliyet) icra edildi$i ortam veya organizasyon, iktisadi i!letmeyi ifade eder. "ktisadi faaliyet ba$msz bir i! yerinde icra edilebilece$i gibi dernek veya vakfn kendi bünyesi içinde de icra edilebilir. Ba-$msz bir i! yerinin olup olmamasnn vergilemeyi etkilemeyece$i Kurumlar Vergisi Kanununun 4'üncü maddesinde ayrca belirtilmi!tir.” Bir derne$e ait faaliyetin hacim ve önemi ticari muhasebeyi gerektiriyor ve ona ticari veya snai bir müessese mahiye-tini veriyorsa bu faaliyetin ba$l oldu$u müessese ticari i!letme saylacaktr. Kurumlar Vergisi Kanununun 27'nci maddesine göre iktisadi i!letmenin ayr tüzel ki!ili$i yoksa kurumlar vergisi bunlarn ba$l olduklar dernek namna tarh olunur.

Katma De$er Vergisi Kanununun birinci maddesinin 3/g bendine göre derneklere ait veya tabi olan ya da bunlar tarafndan kurulan veya i!letilen müesseselerin ticari, snai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri katma de$er vergisine tabidir.

C- HUKUK" YÜKÜMLÜLÜKLERBu yasann hükümlerine göre dernek vb kurulu!lar ile iktisadi i!letmelerinin tabi

oldu$u usul ve esaslara dair hükümleri a!a$daki gibi sralayabiliriz.

A) "ktisadi i!letmesi olan derneklerin yönetim kurulu üyeleri, i!letmenin etkinliklerin-de basiretli bir i! adam gibi hareket etmek zorundadrlar. Ba!ka bir deyi!le iktisadi i!letme konusunda ve bununla i! ve i!lemlerinde yönetim kurulu objektif duyarllk ve özen ölçüleri içerisinde hareket etmekle yükümlüdür. Aksi takdirde do$an zarar-dan sorumlu olurlar.

180

B) "ktisadi i!letmeleri dolaysyla tacir saylan dernekler adlarn, iktisadi i!letmeleri ile birlikte, ticari unvan olarak kullanacaklardr.

C) Tacir saylan dernekler, iktisadi i!letmelerini ticaret siciline kaydettirmekle mükellef-tirler.

D) "ktisadi i!letmesi olan derneklerin, ticari defter tutmak ve son kayt tarihinden ba!-lamak üzere 10 yl süreyle bunlar saklamak zorunlulu$u bulunmaktadr.

E) Kar! veya di$er taraf temerrüde dü!ürmek ya da sözle!meyi fesih ya da ondan geri dönmek maksadyla yaplan duyuru ya da ihtarn, geçerli olmas için noter arac-l$yla ya da iadeli taahhütlü mektupla veya telgrafla yaplmasna dernek yönetim kurulu özen göstermekle yükümlüdür.

F) Tacir saylan dernek, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tacirler tarafndan dü-zenlenen ve tacirlere özgü bir belge olan fatura düzenlemekle mükelleftir.

G) "ktisadi i!letmesi gere$i bir mal satm! ya da üretmi! veya bir i! görmü! ya da yarar sa$lam! olan dernek, di$er tarafn iste$i üzerine bir fatura vermek zorunlulu$unda-dr.

H) Dernek tacir sayld$ taktirde, a!r bulundu$u iddiasyla bir ücret veya bir cezann indirilmesini mahkemeden isteyemez.

I) "ktisadi i!letmesi olan derneklerin i!letme i!leri yaplrken bir haksz rekabet fiilinin yaplmas durumunda, TTK.md.64’e göre öngörülen cezalar, dernek adna hareket etmi! ya da etmesi gereken yönetim kurulu hakknda uygulanacaktr. Bu durum-daki para cezas ile di$er giderlerden, dernek ve yönetim kurulu birlikte zincirleme sorumlu tutulacaktr.

J) "ktisadi i!letmesi olan derneklerin i!letmenin ticari defterlerinin yasalara uygun ola-rak tutulmamas halinde dernek yönetim kurulu üyeleri ya da i!letmenin yönetimin-de yetkili ve görevli ki!i sorumlu olacak ve cezalandrlacaktr.

K) Kamu yararna çal!an dernekler, iktisadi i!letmesi bulunsa dahi tacir saylmadklar için yukarda saylan usul ve esaslarla açklanan ko!ul ve zorunluluklar bakmndan ayrcalklara sahip bulunmaktadrlar.

L) Kamu yararna çal!an dernekler, iktisadi i!letmesi bulunsa dahi tacir saylmadklar borçlarndan dolay haklarnda iflas yoluyla icra kovu!turmas yaplmayacaktr.

M) Kamu yararna çal!an dernekler, iktisadi i!letmesi bulundu$u için tacir saylma-dklar halde bile, "cra "flas Kanunu hükümleri yönünden, iktisadi i!letmelerinin

181

borçlarndan dolay alacakllar tarafndan haklarnda haciz ve iflas yolu ile icra kovu!turmas yaplabilmektedir.

!ktisadi !#letmeye Ait Taahhütname

TAAHHÜTNAME

(Ticaret Sicili Tüzü$ü’nün 29'ncu Maddesi Gere$ince)

"STANBUL T"CARET S"C"L" MEMURLU%U’NA

"!letmenin Ünvan:

"!letmenin Sermayesi:

"!letmenin Adresi:

"!letmenin Açl! Tarihi:

"!letmenin Açl! Tarihindeki

Gerçek Faaliyet Konusu:

"!letme ya da Yetkililerinin

Telefon Numaras ve E-Posta Adresi:

Ticaret sicili tüzü$ü’nün 29. Maddesi’nin birinci Fkrasna uygun olarak düzenlenen bu taahhütnamedeki bilgilerin do$ru oldu$unu, yaplacak inceleme sonucunda aksine tesbit yaplmas durumunda sorumlulu$u kabul etti$imi/etti$imizi beyan ve taahhüt ederim/ederiz.

"!letme adna yetkili ki!i/ki!iler

(imza)

1. Ad-Soyad

(imza)

2. Ad-Soyad

182

!ktisadi !#letme Tescil ve !lan Talep Mektubu

"STANBUL T"CARET S"C"L MEMURLU%U’ na"STANBUL

Federasyon yönetim kurulumuzun, ................... tarihli karar ile kurmu! oldu$u ‘’............................................................................"ktisadi "!letmesi’’ unvanl iktisadi i!letme-mizin, tescil ve ilann rica ederiz.

SAYGILARIMIZLA

FEDERASYON YETK"L""MZASI

!ktisadi !#letme Kurulu#una !li#kin Gerekli Belgeler

1-Tescil talebini içerir dilekçe,

2- derne$in yetkili organ tarafndan alnm! 2 nüsha noter onayl karar sureti (Karar-da i!letmenin unvan, açk adresi, uyruk ve adresini belirtmek kaydyla temsilcileri,temsil !ekli, i!letme konusu gösterilmelidir.)

3-derneklerde valilik dernekler masasndan alnan derne$in kurulu!unu gösteriri yaz,

4-derne$in ana tüzü$ünün veya ana sözle!mesinin geçerli !eklinin noterce tasdikli örne$i,

5-i!letmenin açl!na dair karar alan organn görev süresinin dolmad$n teyit eden en son seçim veya atamaya ili!kin genel kurul veya mütevelli heyeti karar

6-i!letme temsilcilerinin nüfus sureti, imza beyannameleri.

7-taahhütname

8-oda kayt beyannamesi (i!letme temsilcisi tarafndan imzalanmal, temsilcin resmi bulunmaldr.

Ticaret sicilinde tescil edilmesi ile iktisadi i!letmenin kurulu!u tamamlanm! olur. Ticaret sicilden tescil edildi$ine dair yaz alnr alnmaz bu yaz ve vergi dairesinin is-

183

tedi$i evraklarla beraber vergi dairesine i!çi çal!trlacak ise SSK nn istedi$i evraklarla beraber ssk ya ve çal!ma bakanl$nn istedi$i evraklarla beraber çal!ma bakanl$na ba!vurularak kurulu! tamamlanr. Ticaret odasna ba!vuruldu$u gün defter tasdikleri de yaptrlmaldr. Vergi dairesi, SSK, ve Çal!ma Bakanl$nn istedi$i evraklar kendile-rinden ö$renilebilir.

184

EK 3. BA#I" VE SPONSORLUKLA !LG!L! HUKUK MÜ"AV!R! GÖRÜ" YAZISI

A!a$daki hukuki görü! yazs, Avukat Banu German tarafndan hazrlanm! olup, merkezlere para aktarm konusuna !k tutmay amaçlamaktadr.

Birinci Yorum: Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/c maddesinde de benzer !ekilde, kurumlar vergisi mükelleflerinin kamu yararna çal!an derneklere makbuz kar!l$nda yapacaklar ba$! ve yardmlarn toplamnn o yla ait kurum kazançlarnn yüzde 5’ine kadar olan ksmnn kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrca gösterilmesi !artyla, kurum kazancndan indirilebilece$i belirtilmi!tir. Kurumlar vergisi yükümlüleri için indi-rime esas kazanç tutarnn tespitinde, zarar mahsubu dahil giderler ve i!tirak kazançlar dü!üldükten sonra, indirim ve istisnalar dü!ülmeden önceki tutar esas alnacaktr. Gelir ve kurumlar vergisi yükümlüleri açsndan ba$! ve yardmn sadece ilgili dönem kazan-cndan indirilmesi gerekir. "ndirilemeyen ksm di$er yla nakledilemeyecektir.

A!a$daki hukuki görü! yazs, Esin "!men Hukuk Bürosu tarafndan hazrlanm!tr.

!kinci kapsaml bilgi notu:

BA#I"LAR, SPONSORLUKLAR VE %5 lik HADD!N BAZI

1. KURUMLAR VERG!S! AÇISINDAN BA#I" G!DERLER! VE SPONSORLUK HARCAMALARI :

Kurumlar Vergisi matrah, kurumun haslatndan bu haslata ili!kin giderlerin ve ma-liyetlerin indirilmesi suretiyle bulunur.

Kurumlar Vergisi matrahn etkileyebilecek giderlerin neler oldu$una ili!kin ana ilke, bu giderlerin kazancn sa%lanmasyla ilgili olmas gere$idir.

Ba$! ise, kazancn sa$lanmasyla ilgisi bulunmayan, sosyal, dini ve vicdani sebep-lerle yaplan bir gider türü olup, prensip olarak tüm ba$! giderlerinin kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olmas gerekir.

185

Ancak, baz ba$!larn te!viki amacyla, söz konusu prensibin istisnalar olarak, belli kurulu!lara yaplan baz ba$!larn do$rudan gider yazlabilmesi veya önce KKEG ola-rak dikkate alnp beyanname üzerinde ve belli snrlar dahilinde kurum kazancndan indirilmesi imkanlar getirilmi!tir.

Kurumlar vergisi matrahn etkileyebilecek ba%$lara ili$kin yasa hükümleri 3 grup olu$turmaktadr:

5520 sayl yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10'uncu maddesinin 1 inci fk-rasndaki c, ç, d ve e bentleri, (5422 sayl mülga KVK’nin mükerrer madde 14/b, c, d ve e bentlerinde yer alan ba$! ve yardmlara ili!kin hükümler, 5520 sayl yeni KVK’nin 10/1-c, ç, d ve e bentlerine aynen ta!nm!tr.)

- Kurumlar için de geçerli olan GVK’nin 40/10'uncu maddesi kapsamndaki gda bankacl$ faaliyetinde bulunan dernek ve vakflara yaplan gda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi ba$!larnn gider kaydedilmesi,

Baz özel kanunlarda yer alan, belli ba%$larn gider yazlabilece%ine veya indi-rim konusu yaplabilece%ine dair hükümler (5520 sayl yeni KVK’nin geçici 1/8'inci maddesine göre bu Kanun’un yürürlü$ünden önce çkarlm! özel kanunlarda yer alan ba$!larn gider yazlmas veya indirilmesi imkanlar geçerlili$ini korumaktadr.)

A!a$daki bölümlerde gerek KVK gerekse özel kanunlar uyarnca hangi ba$!larn kurumlar vergisi matrahn hangi !ekilde etkileyebilece$i özetlenmi!tir.

"smi ba$! olmamakla beraber, ba$! benzeri bir niteli$i bulunan ve KVK’nin 10/1-b maddesinde düzenlenmi! olan amatör ve profesyonel spor klüplerine yönelik sponsor-luk harcamalar da yazmzn kapsamna alnm! ve a!a$daki 6 no.lu bölümde açklan-m!tr.

2. BA#I"IN KURUMLAR VERG!S!N! ETK!LEMES!NDE USUL (!ndirim veya Gider):

Eskiden kanunen kabul edilen ba$!larn vergi matrahn etkilemesi bunlarn kabul edilen gider yazlmas !eklinde olmaktayd.

186

Bu uygulama ba$! giderlerinin, i!letmeyle ilgili di$er giderlerle kar!masna ve be-yanname üzerinde görülememesine yol açt$ için sistem de$i!ikli$ine gidilmi!tir. Buna göre do$rudan gider yazlaca$na dair açk hüküm bulunmayan ba$! türlerinin (ve sponsorluk harcamalarnn) kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak gösterilmek ve yasal snrlar içinde yine beyanname üzerinde indirim konusu yaplmak suretiyle matrah etkilemesi esas benimsenmi!tir.

KVK’nin 10'uncu maddesinde düzenlenmi! olan ba$!lar ve sponsorluk harcamalar bu rejime tabiidir.

Keza, özel kanunlarda “indirim” ibaresi kullanlan ba$! türlerinin de beyannamede hem kanunen kabul edilmeyen gider hem de di$er indirim satrlarnda gösterilmek suretiyle vergi matrahn etkilemesi gerekti$i konusunda mukteza vardr. (A!a$daki 5 no.lu bölüme baknz.)

Vergi matrahn etkileyebilecek bir ba$!n KKEG - indirim yöntemiyle de$il, do$ru-dan gider yazlmak suretiyle vergi miktarn etkilemesi halinde, bu usul hatas yüzün-den gider kaydnn reddedilmesi ve söz konusu yasal hakkn kullandrlmamas dü!ü-nülemez. Böyle bir hatann cezas VUK’un 352/2-7'nci maddesi uyarnca ikinci derece usulsüzlük cezasndan ibaret olmaldr.

Ancak, zarar halinde veya karn dü!ük oldu$u hallerde do$rudan gider yazma yön-temiyle KKEG - indirim yöntemi arasnda esasa müessir olabilecek bir fark meydana gelmektedir. Ba$! do$rudan gider yazlabildi$inde zararl bir firmann zarar derin-le!mekte ve bu ba$! zarar mahsup hakk kapsamnda gelecek yllarn matrahlarn etkilemektedir. Halbuki KKEG - indirim yönteminde firmann zararda olmas halinde KKEG’nin etkisini giderebilecek indirim i!lemi yaplamad$ için, bu ba$! ba$!n ya-pld$ ylda vergi üzerinde etkili olamad$ gibi, zarar mahsup hakkn da yükseltme-di$i için gelecek yllarda da dikkate alnamamakta, böylelikle ba$!, hiçbir dönemde kurumlar vergisi matrahn etkileyememektedir.

Yukarda açklad$mz yöntem konusu a!a$daki bölümlerde yeri geldikçe tekrarlan-m!tr.

187

3. KVK’N!N 10 uncu MADDES!NDEK! c, ç, d ve e BENTLER! KAPSAMINDA YAPILAB!LECEK BA#I" !ND!R!MLER!:

3.1. Kurum Kazancnn %5’i ile Snrl Ba%$lar (KVK Md.10/1-c):

3.1.1. Genel Açklama5520 Sayl yeni KVK’nin 10/1-c maddesine göre, bir kurumun hesap dönemi boyun-

ca;

• Genel bütçeye dâhil dairelere,

• Katma bütçeli idarelere,

• "l özel idarelerine,

• Belediyelere,

• Köylere,

Bakanlar Kurulu’nca vergi muafiyeti tannan vakflara,

• Kamu menfaatine yararl saylan derneklere,

• Bilimsel ara!trma ve geli!tirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kurulu!lara,

makbuz kar!l$nda yapt$ ba$! ve yardmlar yl içinde kanunen kabul edilmeyen giderler hesabna kaydedilerek, beyannamede KKEG olarak gösterilecek;

SÖZ KONUSU BA#I" VE YARDIMLARIN TOPLAMININ, O HESAP DÖNEM!NE A!T KURUM KAZANCININ %5’!NE KADAR OLAN KISMI kurumlar vergisi beyan-namesi üzerinde indirilmek suretiyle kurumlar vergisi matrahn etkileyecektir.

Yukarda saylan daire, idare ve kurulu!lara yaplacak ba$!larn belli tesislere yöne-lik olmas, belli amaçlar ta!mas, ba$! ve yardmn aynî ya da nakdî olmas gibi ko!ul-lar mevcut de$ildir. Önemli olan ba$! yaplan yerin yukarda saylan kurulu!lar olmas, ba$!a konu nakit ve ayn için ba$! alan kurulu!un makbuz vermesidir. (Bizim anlay-!mza göre ba$!n alnd$na dair bir yaz da, makbuz olarak kabul edilmelidir.)

188

3.1.2. Yüzde 5’e Baz Olacak Kurum Kazancnn Tespiti:

Mülga 5422 sayl KVK’nin 14/6’nc maddesinin 4369 Sayl Kanunla de$i!meden ön-ceki !eklinde, % 5’lik snra baz te!kil edecek kurum kazancnn tespiti 34 ve 67 KVK Genel Tebli$i ile açklanm!t.

Buna göre Maliye "daresi eskiden %5’e baz te!kil eden kurum kazancn !u formülle buluyordu :

VERG!SEL ANLAMDAK! KAR - (i!tirak kazançlar istisnas + Geçmi! yl zararlar)

Ancak Maliye "daresi 1 No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebli$i’nin 10.3.2.1 bölümünde, %5 lik haddin bazn;

[T!CARÎ B!LANÇO KÂRI - ("!tirak kazançlar istisnas + Geçmi! yl zararlar) ] !ek-linde ifade etmi!tir.

K.V.K.'nin 10'uncu maddesinde %5 lik haddin baznn “kurum kazanc”oldu$u hük-me ba$lanm!tr. Bir vergi kanununda zikredilen kurum kazanc ifadesi ile ancak bu ka-nundaki anlay!a göre olu!mu! kazanç kastediliyor olabilir. Halbuki, ticarî bilançolarda görülen kârn olu!umunda vergi mevzuatna aykr olarak azaltc veya ço$altc bir çok faktör rol oynam! olabilir.

Ticarî kâr etkileyen ve vergisel açdan kabul görmeyen unsurlar, vergi matrahn ilgilendiren bir konuda geçerli sayan bir anlay! kabul edilemez. Kald ki ticari bilanço kâr, kurumlar vergisi dü!üldükten sonraki kardr. Böyle bir rakamn vergi matrah-nn tesbitinde dikkate alnmas bir hesap sarmal yaratmaktadr. Kanundaki “kurum kazanc” tabiri ile vergisel anlamdaki kazancn kastedildi$i o kadar açktr ki, 1 no.lu Tebli$’deki “Ticarî bilanço kân” ibaresini Maliye "daresi’nin bilinçli bir görü! de$i!ikli$i olarak de$il, "darenin gerçek iradesini yanstmayan bir ibare hatas olarak alglamak mümkündür.

Bu konudaki tereddütleri gidermek amacyla Maliye "daresi’nin söz konusu kâr ile malî anlamdaki kârn kastedildi$i yönünde bir açklama yapmas veya Tebli$’deki “Ti-carî bilanço kâr” ibaresini tebli$ de$i!ikli$i ile “Vergisel anlamdaki kurum kazanc” seklinde de$i!tirmesi isabetli olacaktr.

189

3.1.2.1. %5 lik Bazn Hesab ile !lgili Örnek :

5520 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10'uncu maddesinin ba!nda

“Kurumlar vergisi matrahnn tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerin-de ayrca gösterilmek #artyla, kurum kazancndan srasyla a#a"daki indi-rimler yaplr...” hükmüne yer verilmi!tir. Buna göre söz konusu maddede yer alan indirimler belirli bir sra dahilinde uygulanacak ve bu sra dahilinde yaplan indirimlerden sonra sra ba$! ve yardmlara geldi$inde kurum kazanc yeterli oldu$u ölçüde indirim yaplabilecektir. Ba$! ve yardmlar KVK’nin 10/1-c,ç,d ve e bentlerinde düzenlenmi!tir. Maddenin a ve b bentlerinde ise srasyla ar-ge indirimi ve sponsorluk harcamalarnn indirimi mevcuttur. Dolaysyla bu türden bir harcama varsa öncelikle a, sonra b bentlerinde yer alan bu harcamalar indi-rim konusu yaplarak %5 lik kurum kazanc bulunacaktr.

A!a$da, bizim anlay!mz yanstan bir örne$e yer verilmi!tir. (Maliye "daresi’nin bu örne$imiz ile ifade etti$imiz eski görü!ünü muhafaza edip etmedi$ini bilemiyoruz.)

190

(YTL)

1 Vergi öncesi ticarî kazanç (+) 1.420.000

2 KKEG yazlm! sponsorluk harcamas (KVK Md.10/1-b) (+) 400.000

3 KKEG yazlm! olan ve % 5 ile snr kapsamndaki ba$!lar (KVKMd.10/1-c) (+) 250.000

4 KKEG yazlm! olan Kültürel Ba$!lar (KVK Md.10/1-d) (+) 100.000

5 Di$er kanunen kabul edilmeyen giderler (+) 2.150.000

6 Di$er indirimler (-) 200.000

7 "!tirak kazançlar istisnas (-) 50.000

8 Geçmi! yllar mali zararlar (-) 70.000

9 KALAN 4.000.000

10 Ar-ge indirimi (KVK Md.10/1-a) (-) 650.000

11 KALAN 3.350.000

12 Sponsorluk harcamas (2) (-) 400.000

13 KALAN 2.950.000

14 %5 lik had (9-(12 +17) x 0,05 (=) 175.000

15 %5 lik had kapsamnda indirilebilecek ba$! 175.000

16 KALAN (13-15) 2.775.000

17 "ndirimi mümkün kültürel ba$! (4) 100.000

18 KURUMLAR VERG"S" MATRAHI (16-17=) 2.675.000

Örnekte görüldü$ü gibi bu mükellef %5’lik snr kapsamnda 250.000 YTL ba$!ta bulunmu!, fakat %5’lik snr nedeniyle bunun 175.000 YTL.’lik ksmn kurumlar vergisi matrahndan indirebilmi!tir.

3.2. Yukardaki Kurulu$lara Yaplan Okul, Sa%lk Tesisi, Ö%renci Yurdu, Ço-cuk Yuvas, Yeti$tirme Yurdu, Huzurevi, Bakm ve Rehabilitasyon Merkezi !n-$aas yahut !$letilmesi !le !lgili Nakdi veya Ayni Ba%$larn Tamam (KVK Md. 10/1-ç):

191

Yeni 5520 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-ç maddesine göre;

• Genel bütçeye dâhil dairelere,

• Katma bütçeli idarelere,

• "l özel idarelerine,

• Belediyelere,

• Köylere,

• Bakanlar Kurulu’nca vergi muafiyeti tannan vakflara,

• Kamu menfaatine yararl saylan derneklere,

• Bilimsel ara!trma ve geli!tirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kurulu!lara, ba-%$lanmak üzere yaplan ve yaptrlan;

- okul,

- sa$lk tesisi,

- ö$renci yurdu, (yurdun yatak kapasitesi kalknmada öncelikli yöreler için 50’dendi$er yöreler için 100’den az olmamaldr)

- çocuk yuvas,

- yeti!tirme yurdu, huzurevi,

- bakm ve rehabilitasyon merkezi

için o dönem içinde gerçekle!en yapm harcamalarnn tamam beyanname üzerin-de KKEG olarak dikkate alnmakta, ancak indirim yoluyla kurumlar vergisi matrahn azaltabilmektedir.

Keza, yukarda saylan kurulu!lar tarafndan yine yukarda saylan tesislerin in!a-asna yönelik olarak bu kurulu!lara yaplan her türlü ba$! ve yardmlar ile yukarda saylan türdeki mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için söz konusu kurulu!lara yaplan her türlü nakdi veya ayni ba$!larn da beyannamede KKEG olarak dikkate alnmas gerekmekte, kurum kazanc müsait ise yine beyanname üzerinde ta-mam indirim konusu yaplabilmektedir.

192

Kazanç bu indirim için müsait de$ilse ba$!n sadece kazanç kadar ksm kurumlar vergisini etkiler. Kazanç yetersizli$i nedeniyle indirim konusu yaplamayan ba$! ksm izleyen yllarda dikkate alnamaz. Ba!ka bir anlatmla, bu indirim mali zarara (zarar mahsup hakk do$masna) yol açamaz. 21 no.lu Gelir Vergisi Sirkülerinin konuya ili!kin 8 no.lu bölümünde de bu husus vurgulanm!tr.)

Yaplacak ba$! ve yardmlarn kurumlar vergisinden indirimi açsndan söz konusu tesislerin tamamlanarak teslimini beklemeye gerek yoktur. Ba$!a konu olacak tesislere yönelik harcamalar ilgili ylda dikkate alnabilecektir.Nitekim 21 No.lu Gelir vergisi Sir-külerinde “Okul, sa"lk tesisi ve ö"renci yurdu in#aas dolaysyla yaplan harcamalar, harcamann yapld" yla ili#kin gelir vergisi matrahnn tespitinde dikkate alnacaktr. Söz konusu tesislerin in#aas veya faaliyetlerini devam ettirebilmelerine yönelik olarak yaplan ba"# ve yardmlarn da ba"#n yapld" yla ili#kin olarak beyan edilecek ge-lirden indirilebilece"i tabiidir.” denilmek suretiyle bu husus teyit edilmi!tir.

3.3. Kültürel Ba%$lar (KVK Md.10/1-d):

5520 sayl yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-d maddesine göre ;

• Genel ve özel bütçeli kamu idareleri,

• "l öze idareleri,

• Belediyeler,

• Köyler,

• Bakanlar Kurulu'nca vergi muafiyeti tannan vakflar,

• Kamu yararna çal!an dernekler,

• Bilimsel ara!trma ve geli!tirme faaliyetinde bulunan kurum ve kurulu!lar

tarafndan yaplan veya Kültür ve Turizm Bakanl%’nca desteklenen yahut desteklenmesi uygun görülen a$a%daki amaçlara yönelik harcamalar ile mak-buz kar$l% yaplan ba%$ ve yardmlarn %100’ü kurumlar vergisi beyanname-sinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alnmakta ve bunlarn tamam indirim yoluyla matrah etkileyebilmektedir:

193

1. Kültür ve sanat faaliyetlerine ili#kin ticarî olmayan ulusal veya uluslararasorganizasyonlarn gerçekle#tirilmesine,

2. Ülkemizin uygarlk birikiminin kültürü, sanat, tarihi, edebiyat, mimarîsi ve somut olmayan kültürel miras ile ilgili veya ülke tantmna yönelik kitap, katalog, bro#ür, film, kaset,CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bili#im teknolojisi yoluyla üreti-lenler de dahil olmak üzere görsel, i#itsel veya basl materyallerin hazrlanmas, bunlarla ilgili derleme ve ara#trmalarn yaynlanmas, yurt içinde ve yurt d#nda da"tm ve tantmnn sa"lanmasna,

3. Yazma ve nadir eserlerin korunmas ve elektronik ortama aktarlmas ile bu eserlerinKültür ve Turizm Bakanl" koleksiyonuna kazandrlmasna,

4. 21/07/1983 tarihli ve 2863 sayl Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunukapsamndaki ta#nmaz kültür varlklarnn bakm, onarm, ya#atlmas, rölöve,restorasyon, restitüsyon projeleri yaplmas ve nakil i#lerine,

5. Kurtarma kazlar, bilimsel kaz çal#malar ve yüzey ara#trmalarna,

6. Yurt d#ndaki ta#nmaz Türk kültür varlklarnn yerinde korunmas veya ülkemize aitkültür varlklarnn Türkiye’ye getirilmesi çal#malarna,

7. Kültür envanterinin olu#turulmas çal#malarna,

8. Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu kapsamndaki ta#nr kültür varlk-lar ile güzel sanatlar, ça"da# ve geleneksel el sanatlar alanlarndaki ürün ve eser-lerin Kültür ve Turizm Bakanl" koleksiyonuna kazandrlmas ve güvenliklerinin sa"lanmasna,

9. Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, ça"da# ve geleneksel el sanatlaralanlarndaki üretim ve faaliyetler ile bu alanlarda ara#trma, e"itim veya uygulamamerkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulmas, bakm ve onarm, her türlü araç veteçhizatnn tedariki ile film yapmna,

10. Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale vekonser gibi kültür ve sanat faaliyetlerinin sergilendi"i tesislerin yapm, onarm veyamodernizasyon çal#malarna,”

Yukardaki kurulu!lar tarafndan yaplan veya Kültür ve Turizm Bakanl$’nca destek-lenen yahut desteklenmesi uygun görülen yukardaki amaçlara yönelik harcamalarn ve makbuz kar!l$ yaplan ba$!larn kurumlar vergisi matrahn etkileyebilmesi için ilgili

194

yla ait kurumlar vergisi beyannamesinde bu indirimin yaplabilece$i bir kazancn yer almas gerekmektedir. Kazanç müsaitse bu harcama ve ba$!larn tamam indirim konu-su olabilmektedir. Kazanç miktarn a!an harcama ve ba$!, kurumlar vergisi miktarn azaltmak açsndan i!e yaramamaktadr.

3.4. Kararname !le Yardm Kapsamna Alnan Do%al Afetler !çin Ba$bakanlk Aracl%yla Yaplan Ba%$lar (KVK Md.10/1-e):

Yeni KVK’nin 10/1-e maddesine göre ;

“Bakanlar Kurulu’nca yardm karar alnan do"al afetler dolaysyla Ba#bakanlk aracl" ile makbuz kar#l" yaplan ayni ve nakdi ba"#larn tamam”

KKEG olarak dikkate alnp kurum kazanc ile snrl olarak indirim konusu yapla-bilmektedir.

4. GEL!R VERG!S! KANUNU’NUN 40/10'uncu MADDES!NE DAYANILARAKKURUMLAR TARAFINDAN DA G!DER YAZILAB!LEN BA#I"LAR :Yeni KVK’nin 6/2'nci maddesinde “Safi kurum kazancnn tespitinde Gelir Vergisi

Kanunu’nun ticari kazanç hakkndaki hükümleri uygulanr ifadesi yer almaktadr. Do-laysyla GVK’nun ticari kazançlarla ilgili 37-51'nci maddeleri, kurumlar açsndan da geçerlidir.

Bu maddelerden biri olan 40'nc maddenin 10'uncu bendine göre ;

“Fakirlere yardm amacyla gda bankacl" faaliyetinde bulunan dernek ve va-kflara Maliye Bakanl"nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ba"#lanan gda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli’

gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafndan, DO%RUDAN G"DER yazlabilen bir ba$! türüdür.

195

5. ÖZEL KANUNLARI UYARINCA G!DER YAZILAB!LEN VEYA !ND!R!M KONUSUYAPILAB!LEN BA#I"LAR :

Yukarda açkland$ gibi kurum matrahn etkileyebilen ba$!lara ili!kin ana hüküm yeni KVK’nin 10'ncu maddesinde yer almaktadr.

KVK d!ndaki baz özel kanunlarda belli yerlere yaplan belli nitelikteki ba$!larn da ayrca mali karn tespitinde;

- gider olarak kabul edilece$i veya indirim konusu yaplabilece$i

belirtilmektedir.

#ayet ilgili Kanun’da ba$!n indirim konusu yaplaca$ hükme ba$lanm!sa, bu ba-$! KKEG olarak dikkate alnacak, kazanç varsa ve kazançla snrl olarak beyanna-me üzerinde indirim konusu yaplacaktr. ("stanbul Defterdar!i$’nm 9.5.2005 tarih ve B.07.4.DEF.0.34.11/KVK-Mük.-41-6611 sayl muktezas - Platform Dergisi 15.09.2005)

"lgili özel kanununda ba$sn gider yazlaca$na dair hüküm varsa, bu ba$! herhangi bir i!letme gideri gibi masraf kaydedilir ve beyanname üzerinde KKEG olarak gösteril-mez, dolaysyla indirim yaplmaz. Yani bu tür ba$!larn zarara sebebiyet vermesi ve zarar mahsubu yoluyla daha sonraki yllarn matrahn etkileyebilmesi mümkündür.

Bu özel kanunlarn neler oldu$u ve ba$!n gider kaydna veya indirimine ili!kin özellikler a!a$daki tabloda gösterilmi!tir.

6. SPORT!F FAAL!YETLERE YÖNEL!K SPONSORLUK HARCAMALARI :

Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-b maddesine göre,

ttb) 21/5/1986 tarihli ve 3289 sayl Gençlik ve Spor Genel Müdürlü"ünün Te#-kilat ve Görevleri Hakknda Kanun ile 17/6/1992 tarihli ve 3813 sayl Türkiye Futbol Federasyonu Kurulu# ve Görevleri Hakknda Kanun kapsamnda yaplan sponsorluk harcamalarnn sözü edilen kanunlar uyarnca tespit edilen amatör spor dallar için tamam, profesyonel spor dallar için %50’si.”

196

beyanname üzerinde KKEG olarak dikkate alnp, ilgili indirim satrna yazlmak suretiyle kurumlar vergisi matrahn etkileyebilmekte fakat bu etki, kurum kazancnn bulunmas halinde ve kurum kazancyla snrl !ekilde mümkün olabilmektedir.

7. KURUMLAR TARAFINDAN YAPILAN AYN! BA#I"LARIN KDV BOYUTU :

Ba$!n ayni olarak yaplmas halinde, bu teslimat KDV Kanunu’nun 17/2-b madde-si uyarnca KDV’den müstesna ise, yani genel ve katma bütçeli dairelere, il özel ida-relerine, belediyelere, köylere, bunlarn te!kil ettikleri birliklere, üniversitelere, döner sermayeli kurulu!lara, kanunla kurulan kamu kurum ve kurulu!larna, kamu kurumu niteli$indeki meslek kurulu!larna, siyasi partilere, sendikalara, kanunla kurulan ve tü-zel ki!ili$i haiz emekli ve yardm sandklarna, kamu menfaatine yararl derneklere, ta-rmsal amaçl kooperatiflere ve Bakanlar Kurulu’nca vergi muafiyeti tannm! vakflara ayn ba$!nda bulunulmu! ise, bu ba$! nedeniyle teslim KDV’si hesaplanmaz. Ancak, söz konusu istisnann ksmi istisna olmas nedeniyle ba$!lanan maln almnda veya imalinde yüklenilen KDV indirilemez, daha önce indirilmi! ise indirim iptaline tabi tutulur.

Kural böyle olmakla beraber, kurumun daha önce satn alp KDV’sini indirdikten sonra kendi faaliyetlerinde bir süre kulland$ bir cihaz, demirba! veya sair bir sabit kymeti söz konusu istisna kapsamnda ba$!lamas halinde, böyle bir indirim iptaline gerek olup olmayaca$ tereddüt konusudur. Bizim anlay!mza göre, ba$!lanan maln almnda yüklenilen KDV, ba$!lama tarihine kadar indirimle giderilebilmi!se, böyle bir indirim iptaline gerek yoktur.

Ancak ba$! teslimat yukardaki istisnaya girmedi$i için teslim KDV’si hesabna konu edilmi!se, KDV’li olarak yaplan bu teslimat için yüklenilen KDV’nin indirim konusu yaplabilece$i ku!kusuzdur.

Ba$!lara yönelik olarak KDV indirim yasa$na ili!kin tek bir istisna KDV Kanunu’nun geçici 23'üncü maddesinde yer almaktadr. Söz konusu hükme göre Millî E$itim Bakan-l$na bilgisayar ve donanmlarnn bedelsiz teslimleri ile bunlara ili!kin yazlm teslimi ve hizmetleri, bu mal ve hizmetlerin ba$! yapacak olanlara teslim ve ifas 31.12.2010 tarihine kadar Katma De$er Vergisinden müstesna olup, bu kapsamda yaplan teslim ve hizmet ifalar için yüklenilen vergiler, vergiye tâbi i!lemler nedeniyle hesaplanan ver-

197

giden indirilebilmekte ancak indirimle giderilemeyen vergiler iade edilmemektedir. Bu istisnann uygulanmasnda bilgisayar ve yazlmlarnn satc firmadan temin edilirken KDV ödemeksizin alnmas mümkündür. Maliye Bakanl$, söz konusu ba$!lara ili!kin olarak 94 no.lu KDV G. Tebli$i ile ayrntl düzenlemeler yapm! olup detay bilgi için söz konusu Tebli$in incelenmesi gerekir.

8. AYN! "EKL!NDEK! BA#I"LARIN PARASAL DE#ER! :

Yeni KVK’nin 10/2'nci maddesinde ;

“Ba"# ve yardmlarn nakden yaplmamas halinde, ba"#lanan veya yard-mn konusunu olu#turan mal veya hakkn maliyet bedeli veya kaytl de"eri, bu de"er mevcut de"ilse Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre takdir komisyonlarn-ca tespit edilecek de"eri esas alnr.”

hükmü yer almaktadr.

Görüldü$ü gibi, bir kurum sahibi oldu$u mal ba$!larsa, bu maln maliyet bedeli ilgili mevzuata göre gider veya KKEG olarak dikkate alnr, yasal dayanak varsa bu mebla$ beyanname üzerinde indirim suretiyle kurumlar vergisi matrahn etkiler.

#ayet ba$!lanan mal amortismana tabi iktisadi kymet ise, ba$!n parasal kar!l$, bu sabit kymetin aktif de$erinden birikmi! amortismanlarnn dü!ülmesi suretiyle bu-lunan net de$erdir.

Her ne kadar maddede maliyet bedelinin veya kaytl de$erin bilinmedi$i hallerde ba$!n parasal de$erinin takdir yoluyla elde edilece$i yazl ise de, özellikle !irket sta-tüsündeki kurumlarda böyle bir bedel belirsizli$i ihtimal d!dr.

198

Ek 4: ARA"TIRMA VE GEL!"T!RME FAAL!YETLER!N!N DESTEKLENMES! HAKKINDA KANUN

Kanun No: 5746

Kabul Tarihi: 28.02.2008

Amaç ve kapsam

MADDE 1- (1) Bu Kanunun amac; Ar-Ge ve yenilik yoluyla ülke ekonomisinin uluslararas düzeyde rekabet edebilir bir yapya kavu!turulmas için teknolojik bilgi üretilmesini, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yaplmasn, ürün kalitesi ve stan-dardnn yükseltilmesini, verimlili$in artrlmasn, üretim maliyetlerinin dü!ürülmesi-ni, teknolojik bilginin ticarile!tirilmesini, rekabet öncesi i!birliklerinin geli!tirilmesini, teknoloji yo$un üretim, giri!imcilik ve bu alanlara yönelik yatrmlar ile Ar-Ge’ye ve yenili$e yönelik do$rudan yabanc sermaye yatrmlarnn ülkeye giri!inin hzland-rlmasn, Ar-Ge personeli ve nitelikli i!gücü istihdamnn artrlmasn desteklemek ve te!vik etmektir.

(2) Bu Kanun; Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geli!tirme ve Destekleme "daresi Ba!-kanl$ tarafndan 12/4/1990 tarihli ve 3624 sayl Kanuna göre olu!turulan teknoloji merkezleri (teknoloji merkezi i!letmeleri) ile Türkiye’deki Ar-Ge merkezleri, Ar-Ge projeleri ve rekabet öncesi i!birli$i projeleri ve teknogiri!im sermayesine ili!kin destek ve te!vikleri kapsar.

Tanmlar

MADDE 2- (1) Bu Kanunun uygulamasnda;a) Ara!trma ve geli!tirme faaliyeti (Ar-Ge): Ara!trma ve geli!tirme, kültür, insan ve

toplumun bilgisinden olu!an bilgi da$arc$nn artrlmas ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanlmas için sistematik bir temelde yürütülen yaratc çal!malar, çevre uyumlu ürün tasarm veya yazlm faaliyetleri ile alannda bi-limsel ve teknolojik geli!me sa$layan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizli$e odaklanan, çktlar özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik ta!yan faaliyetleri,

199

b) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara ba!a-ryla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya i! modeli fikri ile olu!turulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,

c) Ar-Ge merkezi: Dar mükellef kurumlarn Türkiye’deki i!yerleri dahil, kanuni veya i! merkezi Türkiye’de bulunan sermaye !irketlerinin; organizasyon yaps içinde ayr bir birim !eklinde örgütlenmi!, münhasran yurtiçinde ara!trma ve geli!tirme faaliyetle-rinde bulunan ve en az elli tam zaman e!de$er Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yetene$i olan birimleri,

ç) Ar-Ge projesi: Amac, kapsam, genel ve teknik tanm, süresi, bütçesi, özel !artlar, di$er kurum, kurulu!, gerçek ve tüzel ki!ilerce sa$lanacak aynî ve/veya nakdî destek tutarlar, sonuçta do$acak fikri mülkiyet haklarnn payla!m esaslar tespit edilmi! ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasn belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesin-de hazrlanan projeyi,

d) Rekabet öncesi i!birli$i projeleri: Birden fazla kurulu!un; ölçek ekonomisinden ya-rarlanmak suretiyle yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlayarak verimlili$i artrmak ve mevcut duruma göre daha yüksek katma de$er sa$lamak üzere, rekabet öncesinde ortak parça veya sistem geli!tirmek ya da platform kurabilmek amacyla yürütecekleri, Ar-Ge faaliyetlerine yönelik olarak yaplan ve fizibiliteye dayanan i!birli$i anla!mas kapsamnda, bilimsel ve teknolojik niteli$i olan projeleri,

e) Teknogiri!im sermayesi: Örgün ö$renim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programndan bir yl içinde mezun olabilecek durumdaki ö$renci, yüksek lisans veya doktora ö$rencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön ba!vuru tarihinden en çok be! yl önce alm! ki!ilerin, teknoloji ve yenilik odakl i! fikirlerini, deste$i veren merkezi yönetim kapsamndaki kamu idareleri tarafndan des-teklenmesi uygun bulunan bir i! plan çerçevesinde, katma de$er ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek te!ebbüslere dönü!türebilmelerini te!vik etmek için yaplan sermaye deste$ini,

f) Ar-Ge personeli: Ar-Ge faaliyetlerinde do$rudan görevli ara!trmac ve teknisyen-leri;

200

1) Ara!trmac: Ar-Ge faaliyetleri ile yenilik tanm kapsamndaki projelerde, yeni bilgi, ürün, süreç, yöntem ve sistemlerin tasarm veya olu!turulmas ve ilgili projelerin yönetilmesi süreçlerinde yer alan en az lisans mezunu uzmanlar,

2) Teknisyen: Mühendislik, fen ve sa$lk bilimleri alanlarnda yüksek ö$renim gör-mü! ya da meslek lisesi veya meslek yüksek okullarnn teknik fen ve sa$lk bölümle-rinden mezun, teknik bilgi ve deneyim sahibi ki!ileri,

g) Destek personeli: Ar-Ge faaliyetlerine katlan veya bu faaliyetlerle do$rudan ili!kili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, i!çi ve benzeri personeli,

$) TÜB"TAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Ara!trma Kurumunu,

ifade eder.

!ndirim, istisna, destek ve te$vik unsurlar

MADDE 3- (1) Ar-Ge indirimi: Teknoloji merkezi i!letmelerinde, Ar-Ge merkezlerin-de, kamu kurum ve kurulu!lar ile kanunla kurulan vakflar tarafndan veya uluslararas fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi i!birli$i projelerinde ve teknogiri!im sermaye desteklerinden yararlananlarca gerçekle!tirilen Ar-Ge ve ye-nilik harcamalarnn tamam ile 500 ve üzerinde tam zaman e!de$er Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde ayrca o yl yaplan Ar-Ge ve yenilik harcamasnn bir önceki yla göre art!nn yars, 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayl Kurumlar Vergisi Ka-nununun 10'uncu maddesine göre kurum kazancnn ve 31/12/1960 tarihli ve 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 89'uncu maddesi uyarnca ticari kazancn tespitinde indirim konusu yaplr. Ayrca bu harcamalar, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayl Vergi Usul Kanununa göre aktifle!tirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir, bir iktisadi kymet olu!ma-mas halinde ise do$rudan gider yazlr. Kazancn yetersiz olmas nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yaplamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlar, takip eden yllarda 213 sayl Kanuna göre her yl belirlenen yeni-den de$erleme orannda artrlarak dikkate alnr.

(2) Gelir vergisi stopaj te!viki: Kamu personeli hariç olmak üzere teknoloji merkezi i!letmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kurulu!lar ile kanunla kurulan vakflar tarafndan veya uluslararas fonlarca desteklenen ya da TÜB"TAK tarafndan

201

yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, teknogiri!im sermaye desteklerinden yararla-nan i!letmelerde ve rekabet öncesi i!birli$i projelerinde çal!an Ar-Ge ve destek per-sonelinin; bu çal!malar kar!l$nda elde ettikleri ücretlerinin doktoral olanlar için yüzde doksan, di$erleri için yüzde sekseni gelir vergisinden müstesnadr.

(3) Sigorta primi deste$i: Kamu personeli hariç olmak üzere teknoloji merkezi i!-letmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kurulu!lar ile kanunla kurulan vakflar tarafndan veya uluslararas fonlarca desteklenen ya da TÜB"TAK tarafndan yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi i!birli$i projelerinde ve teknogi-ri!im sermaye desteklerinden yararlanan i!letmelerde çal!an Ar-Ge ve destek personeli ile 26/6/2001 tarihli ve 4691 sayl Teknoloji Geli!tirme Bölgeleri Kanununun geçici 2'nci maddesi uyarnca ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin; bu çal!malar kar!l-$nda elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi i!veren hissesinin yar-s, her bir çal!an için be! yl süreyle Maliye Bakanl$ bütçesine konulacak ödenekten kar!lanr.

(4) Damga vergisi istisnas: Bu Kanun kapsamndaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faali-yetleri ile ilgili olarak düzenlenen ka$tlardan damga vergisi alnmaz.

(5) Teknogiri!im sermayesi deste$i: Merkezi yönetim kapsamndaki kamu idareleri tarafndan bu Kanunun 2'nci maddesinin birinci fkrasnn (e) bendindeki ko!ullar ta!yanlara bir defaya mahsus olmak üzere teminat alnmakszn 100.000 Yeni Türk Lirasna kadar teknogiri!im sermayesi deste$i hibe olarak verilir. Bu fkra uyarnca yl bütçesinde Ar-Ge projelerinin desteklenmesi amacyla ödene$i bulunan merkezi yöne-tim kapsamndaki kamu idarelerinin tümü tarafndan yaplan ödemelerin toplam, her takvim yl için 10.000.000 Yeni Türk Lirasn geçemez. Bu tutarlar, takip eden yllarda 213 sayl Kanuna göre her yl belirlenen yeniden de$erleme orannda artrlmak sure-tiyle uygulanr.

(6) Rekabet öncesi i!birli$i projelerinde i!birli$ini olu!turan kurulu!larn bu i!birli$i-ne yaptklar katklar, i!birli$i protokolünde belirlenen kurulu!lardan biri adna açlacak özel bir hesapta izlenir. Özel hesaba aktarlan bu tutarlar, harcamann yapld$ dönem-de katk sa$layan kurulu!larn Ar-Ge harcamas olarak kabul edilir ve proje d!nda ba!ka bir amaç için kullanlamaz. Proje hesabnda toplanan tutarlar, proje özel hesab açan kurulu!un kazancnn tespitinde gelir olarak dikkate alnmaz.

202

(7) Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanlarn; kamu kurum ve kurulu!lar, kanun-la kurulan vakflar ile uluslararas fonlardan aldklar destekler özel bir fon hesabnda tutulur. Bu fon, 193 sayl Kanun ve 5520 sayl Kanuna göre vergiye tabi kazancn ve ilgili ylda yaplan Ar-Ge harcamas tutarnn tespitinde dikkate alnmaz. Bu fonun, elde edildi$i hesap dönemini izleyen be! yl içinde sermayeye ilâve d!nda herhangi bir !ekilde ba!ka bir hesaba nakledilmesi veya i!letmeden çekilmesi halinde, zamannda tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa u$ratlm! saylr.

Uygulama ve denetim esaslar

MADDE 4- (1) Bu Kanun kapsamndaki destek ve te!vik unsurlarndan yararlananla-rn bu Kanunda öngörülen !artlar ta!dklarna ili!kin tespitler en geç iki yllk süreler itibaryla yaplr.

(2) Bu Kanunun 3'üncü maddesinde belirtilen gelir vergisi stopaj ve sigorta primi i!veren hissesine ili!kin te!viklerden yararlanacak olan destek personelinin tam zaman e!de$eri says, toplam tam zamanl Ar-Ge personeli saysnn yüzde onunu geçemez.

(3) Asgari Ar-Ge personeli saysnn hesabnda fiilen ve tam zamanl olarak çal!an personelin üçer aylk dönemler itibaryla ortalamas esas alnr.

(4) Bu Kanunda öngörülen !artlarn ihlali veya te!vik ve destek unsurlarnn amac d!nda kullanlmas halinde, zamannda tahakkuk ettirilmemi! vergiler yönünden ver-gi ziya do$mu! saylr. Sa$lanan vergi d! destekler ise 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usulü Hakknda Kanun hükümlerine göre ve gecikme zam-m uygulanmak suretiyle tahsil edilir.

(5) Bu Kanun kapsamndaki indirim, istisna, destek ve te!viklerden yararlananlar; 193 sayl Kanunun 89'uncu maddesinin birinci fkrasnn (9) numaral bendi, 5520 sayl Kanunun 10'uncu maddesinin birinci fkrasnn (a) bendi ve 29/1/2004 tarihli ve 5084 sayl Yatrmlarn ve "stihdamn Te!viki ile Baz Kanunlarda De$i!iklik Yaplmas Hak-knda Kanunun ayn mahiyetteki hükümlerinden ayrca yararlanamazlar.

(6) Bu Kanunun uygulamasna ve denetimine ili!kin usul ve esaslar, TÜB"TAK’n görü!ü alnmak suretiyle Maliye Bakanl$ ile Sanayi ve Ticaret Bakanl$ tarafndan birlikte çkarlacak yönetmelikle belirlenir.

203

De%i$tirilen hükümler

MADDE 5- (1) 193 sayl Kanunun 89'uncu maddesinin birinci fkrasnn (9) numaral bendi ile 5520 sayl Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fkrasnn (a) bendinde yer alan “ara!trma ve geli!tirme harcamalar tutarnn %40’ orannda” ibareleri “ara!trma ve geli!tirme harcamalar tutarnn %100’ü orannda” !eklinde de$i!tirilmi!tir.

Yürürlük

MADDE 6- (1) Bu Kanun 31/12/2023 tarihine kadar uygulanmak üzere, yaymn ta-kip eden ay ba!nda yürürlü$e girer.

Yürütme

MADDE 7- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

205

Kaynaklar

Avrupa Komisyonu (2000) Innovation in a knowledge-driven economy,

Avrupa Komisyonu (2002) Regional Innovation Strategies under the European Regional Development

Fund Innovative Actions 2000-2002

Avrupa Komisyonu (2003) Innovation policy: updating the Union’s approach in the context of the

Lisbon strategy,

Avrupa Komisyonu (2006) European Trendchart On Innovation, Country Report 2006 for France

Avrupa Komisyonu (2006) Putting knowledge into practice: A broad-based innovation strategy for the EU;

Avrupa Komisyonu (2007) Examples of Regional Innovation Projects

Braczyk, H.-J., Cooke, P, Heidenreich, M. (1998) Regional Innovation Systems

Council on Competitiveness (2002) Cluster Based Strategies for Growing State Economies

DeBresson, Ch. (ed.) (1996), Economic Interdependence and Innovative Activity

Drucker P. F. (1974), Management. Tasks, Responsibilities, Practices

Drucker, P. F. (1985), Innovation and Entrepreneurship

Drucker, P.F. (1999), Management Challenges for the 21st Century

Dünya Bankas (2003) Closing the Gap in Education and Technology.

EC Regional Innovation Systems: Designing for the Future – REGIS. Final report of the REGIS project,

Targeted Socio-Economic Research (TSER) Programme (1998)

Elçi, #. (2006) Annual Innovation Policy Trends and Appraisal Report, Turkey, Avrupa Komisyonu

Elçi, #. (2006), "novasyon: Kalknmann ve Rekabetin Anahtar

European Commission (1995), Green Paper on Innovation

Florida, A. , Parri, L. & Quaglia, F. (1994) R

Florida, R. (1995) Toward the Learning Region

Forum for the Construction Industry (2003) Applied Construction Innovation Centre Initial Feasibility

Study

Fraunhafer ISI, BETA (2001) Regional Typology of Innovation Needs, Report to the EC

Freeman, C. (1987) National Systems of Innovation: The Case of Japan Technology Policy and Economics

Performance: Lessons from Japan

206

Gallehr, S (2006), Lead markets in strategic areas, Eco-innovation, Europe Innova Workshop

Gilsing, V. (2000) Cluster Governance, How Clusters can Adopt and Renew Over Time

Innovating Regions in Europe Secretariat(2005) Regional Clustering and Networking as Innovation

Drivers

International Organisation for Knowledge Economy and Enterprise Development (2004) The Cluster

Policies Whitebook

Lagendijk , A. ve Charles D. (1999) Clustering as a New Growth Strategy for Regional

Economies? A Discussion of New Forms of Regional Industrial Policy in the United Kingdom

Lundvall, B.-Å. (1985) ‘Product innovation and user-producer interaction, industrial development’

Lundvall, B.-Å. (2000) Systems of Innovation: Growth, Competitiveness and Employment

Michele, C., (1995) Real Service Centres in Italian Industrial Districts, UNIDO

Morgan, K. (1997), Learning by Interacting. Inter-firm Networks and Enterprise Support

Niosi, J. (2002), National systems of innovations are “x-efficient” (and x-effective): Why some are slow

learners

OECD (1999), Managing National Innovation Systems

OECD (2001) A New Economy? The Changing Role of Innovation and Information Technology in

Growth

OECD (2003) Conclusions of the Chair, High level Meeting, Martigny

Oslo Manual (2005), OECD and European Commission

Porter, M. (1990) The Competitive Advantage of Nations ve (1998) On Competition

Rosenfeld, S. (2002) Creating Smart Systems; A Guide to Cluster Strategies in Less Favoured Regions

Saxenian, A. L. (1994) Regional Advantage:Culture and Competition in Silicon Valley and Route 128

Schumpeter, J. (1934), The Theory of Economic Development

Sölvell, Ö., Linqvist, G., Ketels, C. (2003) The Cluster Initiative Greenbook

Technopolis (2005) ‘Quick Scan Public Policies to support ‘Hot Spots’ in Europe’

Technopolis (2006) Strategic Evaluation on Innovation and the knowledge based economy in relation to

the Structural and Cohesion Funds, for the programming period 2007-2013, Avrupa Komisyonu