ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΣΕΒΙΤΑ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΕΡΔΙΚΟΥΡΗ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΙΑ ΦΩΚΑ

Περιεχόμενα

1. Πρόλογος _______________________________________________________________1

2. Μεθοδολογία ____________________________________________________________2

3. Ιστορική αναδρομή_______________________________________________________3

4. Καταγραφή ______________________________________________________________5

5. Αναλύσεις πυρήνων ______________________________________________________6

6. Παρατηρήσεις ___________________________________________________________15

7. Βιβλιογραφία ____________________________________________________________17

Πρόλογος

Παρατηρώντας την σύγχρονη ελληνική πόλη γρήγορα θα διαπιστώσουμε ότι η διασκέδαση αποτελεί μια αναπόσπαστη λειτουργία της. Τα διάφορα καταστήματα και επιχειρήσεις που πραγματεύονται την ικανοποίηση αυτής αναπτύσσονται διαρκώς σε διάφορα σημεία της πόλης. Η ανάπτυξη τους και ο ρυθμός με τον οποίο συμβαίνει χαρακτηρίζεται από μια πληθώρα μεταβολών ,μεταρρυθμίσεων και εξελίξεων. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζει ρυθμούς αντίστοιχους με τις κοινωνικό-οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις, συντελώντας στην αντιληπτή πτυχή της κινητικότητας και ζωτικότητας της πόλης. Παίρνοντας το παράδειγμα της πόλης του Βόλου, ερευνούμε την ανάπτυξη των κέντρων διασκέδασης στον αστικό ιστό προσπαθώντας να αποτυπώσουμε τους χωρικούς παράγοντες που την καθορίζουν καθώς και τις επιπτώσεις τόσο στις περιοχές ανάπτυξης όσο και σε ολόκληρη τη δομική οργάνωση της πόλης.

1

Μεθοδολογία

Ως αφετηρία της έρευνας και προκειμένου να έχουμε μια συνολική εικόνα για την διασκέδαση στο Βόλο, θα κάνουμε μια συνοπτική ιστορική αναδρομή στις προηγούμενες δεκαετίες. Στη συνέχεια, επικεντρώνοντας στο σήμερα, θα καταγράψουμε όλους τους χώρους διασκέδασης στο κέντρο του Βόλου και την ευρύτερη περιοχή (βλ. χάρτη 1). Χώρους διασκέδασης ορίζουμε τα καταστήματα που προσφέρουν τη δυνατότητα παραμονής σε αυτά, όπως cafe, cafe-bar, club, εστιατόρια και τσιπουράδικα. Έπειτα, θα αναλύσουμε τα περαιτέρω στοιχεία της καταγραφής και θα προχωρήσουμε σε παρατηρήσεις.

Χάρτης 1. Πεδίο Έρευνας

278

277

276

275

274

186

187

146

145

16

15

2

Ιστορική αναδρομή

Μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, ο Βόλος, όπως κι οι υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, αντιμετωπίζουν μια δύσκολη κοινωνική και οικονομική περίοδο, γεγονός που έχει αντίκτυπο στην διασκέδαση της πόλης. Η κατάσταση στον Βόλο επιβαρύνεται από τους καταστροφικούς σεισμούς και πλημμύρες (1954-57). Με το κύμα αστυφιλίας της περιόδου, πολλοί Βολιώτες φεύγουν για Αθήνα, ενώ κάποιοι φτωχότεροι ξενιτεύονται προς Γερμανία και Αυστραλία. Παράλληλα, πληθυσμός από τα γύρω χωριά, από την ηπειρωτική Ελλάδα και κυρίως από την δυτική Θεσσαλία, εγκαθίσταται στον Βόλο, πιο μαζικά από το 1955, εποχή της ανοικοδόμησης. Είναι η εποχή που η διασκέδαση επικεντρώνεται σε μαζώξεις σε σπίτια, για κουβέντα, φαγητό και ποτό, συχνά με συνοδεία μουσικών οργάνων ή γραμμόφωνου. Η ελίτ της κοινωνίας διασκεδάζει αντίστοιχα σε χορούς σε σπίτια και δυο φορές τον χρόνο (Πρωτοχρονιά κι Απόκριες) στο εστιατόριο της Εξωραϊστικής. Όπως και προπολεμικά, η καρδιά της βολιώτικης διασκέδασης εντοπίζεται στην παραλία του Βόλου, σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία, εστιατόρια, κινηματογράφους (Αχίλλειον, Κρόνος). Στο κέντρο, τα σημεία αναφοράς είναι το “Πανελλήνιον” (για καφέ, μπιλιάρδο και χορό) και τα “Κύματα” στην Δημητριάδος. Η πλειοψηφία, ωστόσο, βρίσκει διέξοδο στα κουτούκια, τα οποία αριθμούνται σε περισσότερα από 500 εκείνη την περίοδο και αυτό γιατί αποτελούσαν τον καθημερινό τρόπο διασκέδασης της εργατικής τάξης Συνεπώς, την δεκαετία του ’60 συνυπήρχαν όλες αυτές οι μορφές διασκέδασης, ενώ σταδιακά είχε αρχίσει να εξαπλώνεται κι η μόδα των ροκ εν ρολ πάρτι, του μπλουζ και των σφαιριστηρίων (μπιλιαρδάδικων) για τους νεότερους.Την δεκαετία του '70, ο Βόλος γνωρίζει οικονομική ανάπτυξη, γεγονός που είναι απόρροια κατ’ αρχάς της αντιπαροχής και της ανοικοδόμησής του κι επίσης της λειτουργίας της βιομηχανικής ζώνης, της πληθυσμιακής αύξησης και του τουρισμού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μεταβάλλεται η κοινωνική κατάσταση της πόλης και κατ’ επέκταση και το πεδίο της διασκέδασης. Τα τσιπουράδικα, από 4-5 στο κέντρο, αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και αποτελούν τελικά το χαρακτηριστικότερο είδος βολιώτικης διασκέδασης. Παράλληλα, εδραιώνονται οι μπουάτ και οι χώροι που εμφανίζονται ποπ και ροκ συγκροτήματα, ακολουθώντας έτσι την μόδα της εποχής. Στην μεταπολίτευση, το έντονο πολιτικό ενδιαφέρον παρουσιάζεται στην καθημερινότητα της πόλης, αφού οι νέοι έχουν ως χώρο συνάντησης, συζήτησης και διαφωνίας τις καφετέριες της παραλίας, “Ρουαγιάλ” και “Μινέρβα”. Τα κουτούκια και τα ταβερνάκια που είχαν επιβιώσει από την λαίλαπα της πολυκατοικίας, έγιναν στέκια για πολλές παρέες, μέρη που προσέφεραν φτηνό φαγητό, κρασί και μουσική. Το 1970 είναι και για τον Βόλο η εποχή των ντισκοτέκ και των ροκ κλαμπ κι έτσι δημιουργούνται τα πρώτα μαγαζιά που μπορεί κανείς να ακούσει ξένη μουσική. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η λιμενική σύνδεση Βόλου – Ταρσούς Συρίας το 1977 σηματοδότησε την χρυσή εποχή για τα “κόκκινα φανάρια” του Βόλου.Στην επόμενη δεκαετία, τα σφαιριστήρια αντικαθίστανται από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η Ιάσωνος μετατρέπεται σε κέντρο αυτού του είδους διασκέδασης. Τα “Horse”, “Κεντρί”, “Columbia” είναι κάποια απ' τα σημαντικότερα μαγαζιά της

περιοχής. Ωστόσο, λόγω των σκοτεινών αυτών μαγαζιών, το άγνωστο, για τότε, είδος ψυχαγωγίας τους και η φασαρία από τα μηχανάκια, προκαλούν την κακοφημία της οδού. Παράλληλα, δημιουργούνται ιδιαίτερα στέκια με ξένη μουσική, όπως το “Καφέ Σαντάν” το 1981, και στη συνέχεια το “Μαραμπού” και το “Alter Ego” το 1989. Ιδιαίτερα δημοφιλείς είναι οι ντισκοτέκ “Αιγόκερως” απέναντι από το Ξενία και το “4x4” στο εμπορικό της Σπυρίδη. Το 1985 έγινε η αρχή στον Αγ. Νικόλαο με την καφετέρια “Gala” και αργότερα σε διαφορετικό ύφος αλλά στην ίδια σχεδόν περιοχή, ο “Εξάντας”, τα “Ζώγια”, το “Φελούκα” και η “Έλξη” στην Ιωλκού. Τέλος, σημαντικό κομμάτι ψυχαγωγίας αποτελούν οι κινηματογράφοι, που αριθμούνται σε περίπου 30 εκείνη την περίοδο.

3

Ιστορική αναδρομή

Μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, ο Βόλος, όπως κι οι υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, αντιμετωπίζουν μια δύσκολη κοινωνική και οικονομική περίοδο, γεγονός που έχει αντίκτυπο στην διασκέδαση της πόλης. Η κατάσταση στον Βόλο επιβαρύνεται από τους καταστροφικούς σεισμούς και πλημμύρες (1954-57). Με το κύμα αστυφιλίας της περιόδου, πολλοί Βολιώτες φεύγουν για Αθήνα, ενώ κάποιοι φτωχότεροι ξενιτεύονται προς Γερμανία και Αυστραλία. Παράλληλα, πληθυσμός από τα γύρω χωριά, από την ηπειρωτική Ελλάδα και κυρίως από την δυτική Θεσσαλία, εγκαθίσταται στον Βόλο, πιο μαζικά από το 1955, εποχή της ανοικοδόμησης. Είναι η εποχή που η διασκέδαση επικεντρώνεται σε μαζώξεις σε σπίτια, για κουβέντα, φαγητό και ποτό, συχνά με συνοδεία μουσικών οργάνων ή γραμμόφωνου. Η ελίτ της κοινωνίας διασκεδάζει αντίστοιχα σε χορούς σε σπίτια και δυο φορές τον χρόνο (Πρωτοχρονιά κι Απόκριες) στο εστιατόριο της Εξωραϊστικής. Όπως και προπολεμικά, η καρδιά της βολιώτικης διασκέδασης εντοπίζεται στην παραλία του Βόλου, σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία, εστιατόρια, κινηματογράφους (Αχίλλειον, Κρόνος). Στο κέντρο, τα σημεία αναφοράς είναι το “Πανελλήνιον” (για καφέ, μπιλιάρδο και χορό) και τα “Κύματα” στην Δημητριάδος. Η πλειοψηφία, ωστόσο, βρίσκει διέξοδο στα κουτούκια, τα οποία αριθμούνται σε περισσότερα από 500 εκείνη την περίοδο και αυτό γιατί αποτελούσαν τον καθημερινό τρόπο διασκέδασης της εργατικής τάξης Συνεπώς, την δεκαετία του ’60 συνυπήρχαν όλες αυτές οι μορφές διασκέδασης, ενώ σταδιακά είχε αρχίσει να εξαπλώνεται κι η μόδα των ροκ εν ρολ πάρτι, του μπλουζ και των σφαιριστηρίων (μπιλιαρδάδικων) για τους νεότερους.Την δεκαετία του '70, ο Βόλος γνωρίζει οικονομική ανάπτυξη, γεγονός που είναι απόρροια κατ’ αρχάς της αντιπαροχής και της ανοικοδόμησής του κι επίσης της λειτουργίας της βιομηχανικής ζώνης, της πληθυσμιακής αύξησης και του τουρισμού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μεταβάλλεται η κοινωνική κατάσταση της πόλης και κατ’ επέκταση και το πεδίο της διασκέδασης. Τα τσιπουράδικα, από 4-5 στο κέντρο, αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και αποτελούν τελικά το χαρακτηριστικότερο είδος βολιώτικης διασκέδασης. Παράλληλα, εδραιώνονται οι μπουάτ και οι χώροι που εμφανίζονται ποπ και ροκ συγκροτήματα, ακολουθώντας έτσι την μόδα της εποχής. Στην μεταπολίτευση, το έντονο πολιτικό ενδιαφέρον παρουσιάζεται στην καθημερινότητα της πόλης, αφού οι νέοι έχουν ως χώρο συνάντησης, συζήτησης και διαφωνίας τις καφετέριες της παραλίας, “Ρουαγιάλ” και “Μινέρβα”. Τα κουτούκια και τα ταβερνάκια που είχαν επιβιώσει από την λαίλαπα της πολυκατοικίας, έγιναν στέκια για πολλές παρέες, μέρη που προσέφεραν φτηνό φαγητό, κρασί και μουσική. Το 1970 είναι και για τον Βόλο η εποχή των ντισκοτέκ και των ροκ κλαμπ κι έτσι δημιουργούνται τα πρώτα μαγαζιά που μπορεί κανείς να ακούσει ξένη μουσική. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η λιμενική σύνδεση Βόλου – Ταρσούς Συρίας το 1977 σηματοδότησε την χρυσή εποχή για τα “κόκκινα φανάρια” του Βόλου.Στην επόμενη δεκαετία, τα σφαιριστήρια αντικαθίστανται από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η Ιάσωνος μετατρέπεται σε κέντρο αυτού του είδους διασκέδασης. Τα “Horse”, “Κεντρί”, “Columbia” είναι κάποια απ' τα σημαντικότερα μαγαζιά της

περιοχής. Ωστόσο, λόγω των σκοτεινών αυτών μαγαζιών, το άγνωστο, για τότε, είδος ψυχαγωγίας τους και η φασαρία από τα μηχανάκια, προκαλούν την κακοφημία της οδού. Παράλληλα, δημιουργούνται ιδιαίτερα στέκια με ξένη μουσική, όπως το “Καφέ Σαντάν” το 1981, και στη συνέχεια το “Μαραμπού” και το “Alter Ego” το 1989. Ιδιαίτερα δημοφιλείς είναι οι ντισκοτέκ “Αιγόκερως” απέναντι από το Ξενία και το “4x4” στο εμπορικό της Σπυρίδη. Το 1985 έγινε η αρχή στον Αγ. Νικόλαο με την καφετέρια “Gala” και αργότερα σε διαφορετικό ύφος αλλά στην ίδια σχεδόν περιοχή, ο “Εξάντας”, τα “Ζώγια”, το “Φελούκα” και η “Έλξη” στην Ιωλκού. Τέλος, σημαντικό κομμάτι ψυχαγωγίας αποτελούν οι κινηματογράφοι, που αριθμούνται σε περίπου 30 εκείνη την περίοδο.

Εικόνα 1. Καφενείο “Η συνάντηση” στην είσοδο του λιμανίου του ΒόλουΦωτ. Μιχάλης Πόρναλης

Εικόνα 2. Μπαρ “Copa Cabana” Φωτ. Μιχάλης Πόρναλης

Υπ.1 Τα στοιχεία της ιστορικής αναδρομής αντλήθηκαν από το περιοδικό “εν Βόλω” τχ.17 (2005) Αφιέρωμα “Διασκέδαση”

4

Καταγραφή

Χρησιμοποιώντας ως εργαλείο το χάρτη που προέκυψε από την καταγραφή (βλ. χάρτη 2), θα προσπαθήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε την οργάνωση και την ανάπτυξη των χώρων διασκέδασης στον αστικό ιστό. Αμέσως θα παρατηρήσουμε ότι η πλειοψηφία των μαγαζιών συσσωρεύεται σε πυρήνες ανά την πόλη, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν διάσπαρτα μαγαζιά, η οργάνωση των οποίων ποικίλει από την σταδιακή εξασθένιση των πυρήνων ως και την πλήρη νέκρωση. Εφόσον αυτοί οι πυρήνες αποτελούν το κυρίαρχο σύστημα οργάνωσης των χώρων αυτών, θα προσανατολίσουμε την έρευνα μας στην ανάλυσή τους, προκειμένου να αποσαφηνίσουμε τους παράγοντες που τους καθορίζουν καθώς και τις δυναμικές που αναπτύσσονται, τόσο μεταξύ τους όσο και με το περιβάλλον τους .

Χάρτης 2. Καταγραφή χώρων διασκέδασης

278

277

276

275

274

186

187

146

145

16

15

5

Χάρτης 3. Κατηγορίες χώρων διασκέδασης

Εστιατόρια

Τσιπουράδικα

Καφετέριες

Cafe-Bar

Club-Bar

278

277

276

275

274

186

187

146

145

16

15

6

Αναλύσεις πυρήνων

Οι πυρήνες εντοπίζονται στις εξής περιοχές: συνοικία Παλαιών, οδός Αργοναυτών, Αντωνοπούλου, Τάκη Οικονομάκη, στη συμβολή των οδών Κουμουνδούρου και Κονταράτου καθώς και στον Άγιο Κωνσταντίνο. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να διαφοροποιήσουμε τα είδη των καταστημάτων (βλ. χάρτη 3) καθώς και το ωράριο που αυτά λειτουργούν (βλ. χάρτη 4), προκειμένου να αντιληφθούμε την συνολική εικόνα του κάθε πυρήνα.

Χάρτης 4. Ωράριο Χώρων Διασκέδασης

278

277

276

275

274

186

187

146

145

16

15

Ολοήμερο

Πρωί-Μεσημέρι

Νυχτερινό

7

8

Τμήμα Χάρτη 3

Συνοικία Παλαιών

Η συνοικία των παλαιών είναι η βασική περιοχή ανάπτυξης μικροβιοτεχνιών και εμπορίου αγροτικών και κτηνοτροφικών ειδών στο κέντρο της, ενώ αποτελείται κατά κύριο λόγο από μονοκατοικίες περιμετρικά του. Τα λίγα παραδοσιακά καφενεία και ένα μεγάλο νυχτερινό κέντρο αποτελούσαν τα μόνα σημεία διασκέδασης στην ευρύτερη περιοχή μέχρι το 2000 όταν στην πλατεία άνοιξαν δυο ουζερί. Ο εμπορικός χαρακτήρας της συνοικίας άρχισε να φθίνει τα τελευταία 10 χρόνια με αποτέλεσμα να μείνουν κενές μια σειρά ισόγειων, κυρίως πέτρινων, αποθηκών και χώρων καταστημάτων στο κέντρο της. Το 2011 ξεκινάει ένα κύμα εγκατάστασης μαγαζιών διασκέδασης στα παραπάνω κενά, συγκροτώντας ήδη από τον πρώτο χρόνο, τον κύριο πυρήνα νυχτερινής διασκέδασης ολόκληρης της πόλης, αριθμώντας σήμερα τα 30 μαγαζιά στο κέντρο της και ακόμα 23 στην ευρύτερη περιοχή αυτού. Τα μαγαζιά αυτά είναι κατά κύριο λόγο τσιπουράδικα-μεζεδοπωλεία, ανάμεσα στα οποία εμφανίζονται bar και club. Κεντρικά τα λίγα κτίσματα που δεν εχουν καταληφθεί από τα καταστήματα, είτε είναι κενά είτε στεγάζουν εμπορικές λειτουργιές και οι κατοικίες αναπτύσσονται περιμετρικά με αποτέλεσμα τα μαγαζιά να λειτουργούν μέχρι αργά, χωρίς να ενοχλούν, βασικός παράγοντας που συντελεί στην ανάπτυξη μαγαζιών βραδινού κυρίως ωραρίου (βλ. Χάρτη 4).

Οδός Αργοναυτών (Παραλία)

Η παραλία του Βόλου είναι ο πιο παλιός και γνωστός πυρήνας διασκέδασης της πόλης. Έχει μεγάλη ιστορία σε αυτό τον τομέα, καθώς από τη δεκαετία του ’60 υπήρχαν καφετέριες. Αργότερα, θερινοί κινηματογράφοι και ουζερί προς στην πλευρά του λιμανιού. Ειδικότερα από τη δεκαετία του ’90 και μετά άρχισε η έντονη ακμή, με café-bar και ουζερί σε όλο της το μήκος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του πυρήνα αυτού είναι η γραμμική διάταξή του, καθώς όλα τα καταστήματα στρέφονται προς την θάλασσα, εκμεταλλευόμενα την θέα. Τα μαγαζιά της παραλίας οργανώνονται σε τσιπουράδικα και μεζεδοπωλεία από τα δυτικά μέχρι και την οδό Αγ. Νικολάου και σε καφετέριες και bar μέχρι το Πανεπιστήμιο. Η οδός Αργοναυτών αποτελείται από πολυκατοικίες, οι οποίες στο ισόγειο τα φιλοξενούν, ενώ τα υψηλότερα επίπεδα είναι κατοικίες, με εξαίρεση το τμήμα στο ύψος της προβλήτας του λιμανιού που στεγάζονται γραφεία. Στην περιοχή παρατηρείται μείωση της κινητικότητας κατά της βραδινές ώρες (βλ. χάρτη 4). Συνολικά, στο παραθαλάσσιο μέτωπο, απαριθμούνται 35 καταστήματα. Η παραλία αποτελεί τον κυριότερο πόλο έλξης για τους κατοίκους του Βόλου, ανεξαρτήτως ηλικίας και τρόπου διασκέδασης, λόγω του γοήτρου που πηγάζει από την τοποθεσία της..

9

Τμήμα Χάρτη 3

10

Οδός Αντωνοπούλου

Η οδός Αντωνοπούλου αποτελεί πεζόδρομο από το ύψος της πλατείας Ελευθερίας έως και την παραλία, και σε αυτό το κομμάτι της είναι που εντοπίζεται ζωτικότητα, τόσο λόγω των εμπορικών καταστημάτων όσο και των καφέ και ουζερί που έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια. Όσον αφορά τον τομέα της διασκέδασης στην περιοχή, οι πρώτες καφετέριες εμφανίστηκαν στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας και συγκεκριμένα προς το κομμάτι πλησιέστερα στην παραλία. Σταδιακά, μέχρι και το 2011, επεκτάθηκαν, καλύπτοντας τον πεζόδρομο έως και την πλατεία Ελευθερίας. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε η αντικατάσταση εμπορικών καταστημάτων της περιοχής από τις καινούριες καφετέριες. Σήμερα, ο συνολικός αριθμός τους ανέρχεται στα 16, η πλειοψηφία των οποίων λειτουργεί πρωινές κι απογευματινές ώρες. Τα κτίρια εκατέρωθεν του δρόμου συνίστανται κατά πολύ μεγάλο βαθμό από γραφεία, ιδιαίτερα στους χαμηλότερους ορόφους και διαμερίσματα κατοικιών που εμφανίζονται αντίστοιχα στα υψηλότερα επίπεδα. Ωστόσο, αυτό ισχύει μόνο για το πεζοδρομημένο κομμάτι της Αντωνοπούλου, αφού από την πλατεία Ελευθερίας και πάνω υπάρχουν κυρίως οικιστικές πολυκατοικίες.

Τμήμα Χάρτη 3

Κονταράτου/Κουμουνδούρου

"Η Kουμουνδούρου Πεζοδρομήθηκε το 2006. Πριν είχε κίνηση μόνο μπροστά στον Άγιο Νικόλαο και λίγο Κονταράτου. Από το 2008 γίνεται το μπαμ στην Κουμουνδούρου και συνεχίζουν να ανοίγουν. " 2 Η οδός Κονταράτου, πρώην Ορφέως, την δεκαετία του '80 είχε δύο μαγαζιά που υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Το 2006 η οδός Κουμουνδούρου πλακοστρώθηκε και έγινε ήπιας κυκλοφορίας. Μετά από αυτή την ενέργεια, εμφανίζονται καφέ-μπαρ και επί της Κουμουνδούρου, καλύπτοντας μέχρι σήμερα την συμβολή αυτών των δρόμων και τις προεκτάσεις τους. Τα μαγαζιά αυτά, σε αριθμό 34, είναι πλέον ισχυρός πυρήνας διασκέδασης στο κέντρο του Βόλου που εκτίνεται από την 28ης Οκτωβρίου μέχρι την Δημητριάδος στον κάθετο άξονα και από την οδό Γκλαβάνη μέχρι την 'Ογλ στον οριζόντιο. Στα ισόγεια της περιοχής παρατηρείται επιπρόσθετα έντονη εμπορική δραστηριότητα. Στους χαμηλότερους ορόφους των πολυκατοικιών μοιράζονται γραφεία και ιατρεία. Οι κατοικίες παρόλο που καλύπτουν κυρίως τα ψηλότερα επίπεδα συχνά ενοχλούνται από την φασαρία του δρόμου, αφού τα μαγαζιά καλύπτουν ολοήμερα και νυχτερινά ωράρια. Από την 1η Δεκεμβρίου του 2014, η δημοτική αρχή πεζοδρομεί την οδό Κουμουνδούρου, από το ύψος της οδού 28ης Οκτωβρίου μέχρι την παραλία.

Υπ.2 Προφυρική μαρτυρία Σ.Αναστασίου ,κάτοικος Βόλου, Βόλος 2014 11

Τμήμα Χάρτη 3

Τάκη Οικονομάκη

Ένας από τους σχετικά νεοσυσταθέντες πυρήνες στο κέντρο του Βόλου βρίσκεται στην οδό Τάκη Οικονομάκη, η οποία πεζοδρομείται στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Το 2011, όπου αρχίζει η περίοδος ακμής της, προϋπάρχουν μόνο 2 μαγαζιά. Μέσα σε περίοδο δύο χρόνων, ανοίγουν μαγαζιά ποικίλου χαρακτήρα όπως μπυραρίες, καφετέριες, και bar. Οι χαμηλές τιμές στα ενοίκια, ο ήρεμος χαρακτήρας της περιοχής σε αντιδιαστολή με το θορυβώδες κέντρο, που ενισχύεται από την χρήση των κτιρίων κυρίως ως κατοικίες, αλλά και η πληρότητα χώρων στους πεζοδρόμους του κέντρου, όπως η Ερμού και η Κονταράτου, είναι λόγοι που πιθανώς συντέλεσαν στην ανάπτυξη της Τάκη Οικονομάκη. Ο χαρακτήρας της περιοχής παραμένει οικιστικός, με λίγα γραφεία στους χαμηλούς ορόφους των πολυκατοικιών, και με τα μαγαζιά να σέβονται τις ώρες κοινής ησυχίας, χωρίς αυτό να επηρεάζει το ωράριο τους, που κυμαίνεται από τις 9 το πρωί έως τις 3 με 4 το βράδυ. Σήμερα, ο πυρήνας της Τάκη Οικονομάκη μετράει 14 μαγαζιά.

Υπ.2 Προφυρική μαρτυρία Σ.Αναστασίου ,κάτοικος Βόλου, Βόλος 2014 12

Τμήμα Χάρτη 3

Άγιος Κωνσταντίνος

"Παλιά υπήρχε μόνο μία ταβέρνα. Μετά το ’90 άνοιξαν μαγαζιά και άνθισαν το 2000." 3"Πολύ μεγάλο φοιτητικό στέκι. Είχε δύο τσιπουράδικα και η ψαροταβέρνα του Σαρρή, τρομερό στέκι. Ήταν μια γειτονιά με μικρούλικα μπαράκια και ψιλό – εναλλακτικά, που άκμασαν το '90-2000." 4 Ο πεζόδρομος μέχρι το Ξενία ήταν επίσης γεμάτος καφετέριες. Όλη η περιοχή άρχισε να παρακμάζει το 2007/2008. Σήμερα η περιοχή έχει 14 μαγαζιά σε λειτουργία, που όμως είναι σχεδόν άδεια, και εννιά με ενοικιαστήριο. Υπάρχει έντονα η εικόνα της παρακμής του πυρήνα. Η περιοχή συγκροτείται κυρίως από οικιστικές πολυκατοικίες, ενώ μερική εμπορική δραστηριότητα εμφανίζεται στην οδό Πολυμέρη, τον κεντρικό δρόμο της ευρύτερης περιοχής. Σημαντική αλλαγή αποτέλεσε το γεγονός ότι το νοσοκομείο μεταφέρθηκε σε νέες εγκαταστάσεις και στην θέση του το 2008 ιδρύθηκε ο ΟΚΑΝΑ.

Υπ.3 Προφορική μαρτυρία Κ. Αναστασιάδου, εργαζόμενος στη καφετέρια “Bar 2”, Βόλος 2015 Υπ.4 Προφορική μαρτυρία Β. Ποδηλάτη, κάτοικος Βόλου, Βόλος 2015 13

Τμήμα Χάρτη 3

Μεταμόρφωση

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η περιοχή της Μεταμόρφωσης η οποία δεν εντοπίζεται στο χάρτη ως πυρήνας. Παρόλα αυτά ακολουθεί μια γραμμή ανάπτυξης η οποία θα μπορούσε να την οδηγήσει στην εδραίωσή της ως τέτοιο. Μέχρι το 2011 ήταν αρκετά υποβαθμισμένη, με έντονο οικιστικό χαρακτήρα και μόνη παρουσία καταστημάτων κάποια κατάλοιπα του εμπορικού πεζοδρόμου της Ερμού, αποθήκες και οίκους ανοχής. Στο παρελθόν, σημαντικό στοιχείο της περιοχής αποτελούσε ο σταθμός των ΚΤΕΛ στην Ιάσωνος & Κοραή που ιδρύθηκε το 1948 και πραγματοποιούσε τα δρομολόγια Πηλίου. Η παρουσία του στην περιοχή, προκάλεσε την ανάπτυξη μιας μικρής εμπορικής αγοράς, η οποία εξυπηρετούσε τους κατοίκους των μικρότερων χωριών, οι οποίοι κατέβαιναν στον Βόλο για να προμηθευτούν τα απαραίτητα. Παράλληλα, ίσως για τους ίδιους λόγους, παρατηρείται και η εδραίωση των οίκων ανοχής στην Μεταμόρφωση. Το 1973, ο σταθμός των ΚΤΕΛ μεταφέρεται στην δυτική είσοδο του Βόλου και στην περιοχή φθίνει σταδιακά η κινητικότητα. Μια ακόμη αλλαγή σημειώνεται στην περιοχή το 2004, όπου εν όψει Ολυμπιακών Αγώνων, μια καινούρια νομοθεσία περιορίζει τους οίκους ανοχής και οδηγεί στην απομάκρυνσή τους από τον χώρο. Επίσης την ίδια χρονιά, η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας εγκαθίσταται στην περιοχή. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα φθηνά ενοίκια της Μεταμόρφωσης που προσέλκυσαν πολλούς φοιτητές, επανάφερε την κινητικότητα στην περιοχή. Το 2011 άνοιξε το πρώτο bar “ Το Ποτιστήρι”, και σε σύντομο χρονικό διάστημα ακολούθησαν ακόμη πέντε καταστήματα.

14

Παρατηρήσεις

Πεζόδρομοι

Παρατηρώντας τους πυρήνες διαπιστώσαμε ότι κοινό τους χαρακτηριστικό είναι η συσπείρωση σε πεζόδρομους. Για το λόγο αυτό προχωρήσαμε στη καταγραφή των πεζοδρόμων που βρίσκονται στη περιοχή του ενδιαφέροντος.

Οι πεζόδρομοι λειτουργούν σαν άξονες πάνω στους οποίους βρίσκονται όχι μόνο οι πυρήνες, αλλά και η πλειοψηφία των υπόλοιπων καταστημάτων (βλ. χάρτη 5). Γεγονός αποτελεί ότι οι πεζόδρομοι και οι δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας παρέχουν τη δυνατότητα στα καταστήματα να εκμεταλλευτούν τον εξωτερικό χώρο. Αυτό φαίνεται να αποτελεί ευνοϊκό παράγοντα για την ανάπτυξη τους, σε αντιδιαστολή με τα στενά πεζοδρόμια που επικρατούν στην πόλη. Στους πεζόδρομους, παράλληλα με τους χώρους διασκέδασης αναπτύσσονται εμπορικά μαγαζιά, τα οποία ενισχύουν τη ζωτικότητα της περιοχής και βοηθούν τελικά στην ανάπτυξη των πυρήνων.

Εμπορική δραστηριότητα

Παρατηρήσαμε επίσης, ότι οι πυρήνες διασκέδασης αναπτύσσονται παράλληλα με τους πυρήνες έντονης εμπορικής δραστηριότητας, και συχνά τα όριά τους συμπίπτουν. Παράδειγμα, στην οδό Αντωνοπούλου, εμπορικά καταστήματα και κέντρα διασκέδασης σταματούν μαζί, στο ύψος της οδού Α. Γαζή. Εξίσου και στην Ερμού, που στη δυτική πλευρά της το όριο είναι η οδός Όγλ. Αυτό οφείλεται στο ότι τα κέντρα εμπορίου συμπίπτουν με μειωμένη κατοίκηση, τουλάχιστον στα ισόγεια των πολυκατοικιών, γεγονός που ευνοεί και τα μαγαζιά διασκέδασης. Επίσης η ύπαρξη εμπορικών καταστημάτων, συνδέεται και με παρουσία κόσμου/πελατών στην περιοχή, παράγοντα εξίσου σημαντικό. Η παρατήρηση αυτή ωστόσο δεν αποτελεί κανόνα, αφού για παράδειγμα στην περίπτωση του παραλιακού μετώπου ή του Αγίου Κωνσταντίνου ο χαρακτήρας της περιοχής είναι έντονα οικιστικός και ελάχιστα εμπορικός. Στις δυο αυτές περιπτώσεις όμως, ο παράγοντας ανάπτυξης των πυρήνων φαίνεται να είναι το γόητρο της τοποθεσίας (θάλασσα, πάρκο).

Επιμέρους τμηματοποίηση

Σε όλους τους πυρήνες συναντάμε καταστήματα κάθε κατηγορίας (εστιατόρια, καφετέριες, bars). Παρόλα αυτά σε κάθε πυρήνα τείνει να επικρατεί μια συγκεκριμένη κατηγορία, η οποία αναπτύσσεται συνήθως στο κέντρο του, με τις υπόλοιπες να συνυπάρχουν γύρω της. Κυρίαρχη δομή ανάπτυξης λοιπόν, είναι αυτή της τμηματοποίησης του πυρήνα από τις επιμέρους κατηγορίες, οι οποίες συγκροτούν υποπυρήνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό στις οδούς Κονταράτου – Κουμουνδούρου, όπου παρατηρείται αποκλειστικότητα στα καφέ –bar στο κέντρο τους, ενώ μια ανάπτυξη εστιατορίων στα ανατολικά της περιοχής. Αντίστοιχα, η παραλία χωρίζεται διαδοχικά σε τρεις ζώνες, τσιπουράδικα-μεζεδοπωλεία, εστιατόρια και καφετέριες.

Ρυθμοί μεταβολής

Ένα κύριο χαρακτηριστικό των πυρήνων των κέντρων διασκέδασης που παρατηρήθηκε, είναι η ευμεταβλητότητά τους. Ο χαρακτήρας του κάθε πυρήνα, το μέγεθός του, ακόμα και η επικεψιμότητά του προσαρμόζονται στις κοινωνικές μεταβολές και απαιτήσεις, αλλά και σε τυχαία γεγονότα που τον επηρεάζουν. Ο πυρήνας του Αγίου Κωνσταντίνου, για παράδειγμα, ο οποίος αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως τη δεκαετία του ’00, άρχισε να παρακμάζει από το 2008 και έπειτα, χρονιά που σηματοδοτήθηκε από μία αλλαγή στη περιοχή που πιθανώς να ήταν η αιτία της παρακμής του πυρήνα αυτού. Η αλλαγή αυτή ήταν η ίδρυση του ΟΚΑΝΑ (Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών), στη θέση του νοσοκομείου του Βόλου «Αχιλλοπούλειον», το οποίο μεταφέρθηκε σε νέες εγκαταστάσεις στη περιοχή του Αναύρου, γεγονός που σε συνδυασμό με την ανάπτυξη άλλων πυρήνων, ίσως οδήγησε στην ερήμωσή του πυρήνα.Ένα άλλο παράδειγμα, που συνδέεται με τις κοινωνικές συνθήκες, είναι η άνοδος στο πυρήνα των Παλαιών, η οποία σηματοδοτήθηκε από την ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως, σε πολύ μικρή απόσταση από την περιοχή. Έτσι, η μεγάλη έλευση φοιτητών συντέλεσε στην ακαριαία ανάπτυξη και την εμφάνιση πολλών χώρων διασκέδασης που τους εξυπηρετούν, και με το πέρασμα των χρόνων όλους τους κατοίκους του Βόλου. Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις τη περίοδο ’09-’10, με την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα είχαν άμεση επίδραση στο τομέα της αναψυχής στο κέντρο του Βόλου αυξάνοντας το ρυθμό μεταβολής των χώρων διασκέδασης. Σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής, των καταστηματαρχών σε πυρήνες όπως στην οδό Αντωνοπούλου, και Κονταράτου – Κουμουνδούρου, πολλά μαγαζιά εμπορικού χαρακτήρα έκλεισαν, και στη θέση τους άνοιξαν χώροι διασκέδασης. Η ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως το ’99 και η έλευση των φοιτητών, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση μετά από μία δεκαετία, και συνεπώς η ανάγκη για οικονομικές λύσεις για τη διασκέδαση και η μικρή απόσταση που χωρίζει το Πολυτεχνείο από τα Παλαιά, οδήγησε στην ακαριαία άνοδο του Πυρήνα των παλαιών, που χαρακτηρίζεται από τις προσιτές τιμές του.

Ωράριο λειτουργίας

Η πλειοψηφία των καταστημάτων βασίζεται σε ολοήμερο ωράριο, με εξαίρεση την συνοικία των Παλαιών της οποίας είναι κατά κύριο λόγο βραδινό (βλ. χάρτη 4). Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι είναι η μόνη περιοχή στην οποία οι κατοικημένες ζώνες απέχουν από τους χώρους διασκέδασης. Αντίστοιχα, σύμφωνα με μαρτυρίες των καταστηματαρχών στους υπόλοιπους πυρήνες της πόλης, όπου οι κατοικίες συνυπάρχουν με τους χώρους διασκέδασης ακόμη και στο ίδιο κτίριο, τα μαγαζιά που λειτουργούν τις βραδινές ώρες κοινή ησυχίας, δέχονται συχνά παρατηρήσεις από τους κατοίκους της περιοχής, με αποτέλεσμα να περιορίζουν τα ωράριά τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι πυρήνες της Κουμουνδούρου – Κονταράτου και Τάκη Οικονομάκη.

Χάρτης 5. Καταγραφή πεζόδρομων στο πεδίο έρευνας

Οδοί ήπιας κυκλοφορίας

Πεζόδρομοι

278

277

276

275

274

186

187

146

145

15

Εμπορική δραστηριότητα

Παρατηρήσαμε επίσης, ότι οι πυρήνες διασκέδασης αναπτύσσονται παράλληλα με τους πυρήνες έντονης εμπορικής δραστηριότητας, και συχνά τα όριά τους συμπίπτουν. Παράδειγμα, στην οδό Αντωνοπούλου, εμπορικά καταστήματα και κέντρα διασκέδασης σταματούν μαζί, στο ύψος της οδού Α. Γαζή. Εξίσου και στην Ερμού, που στη δυτική πλευρά της το όριο είναι η οδός Όγλ. Αυτό οφείλεται στο ότι τα κέντρα εμπορίου συμπίπτουν με μειωμένη κατοίκηση, τουλάχιστον στα ισόγεια των πολυκατοικιών, γεγονός που ευνοεί και τα μαγαζιά διασκέδασης. Επίσης η ύπαρξη εμπορικών καταστημάτων, συνδέεται και με παρουσία κόσμου/πελατών στην περιοχή, παράγοντα εξίσου σημαντικό. Η παρατήρηση αυτή ωστόσο δεν αποτελεί κανόνα, αφού για παράδειγμα στην περίπτωση του παραλιακού μετώπου ή του Αγίου Κωνσταντίνου ο χαρακτήρας της περιοχής είναι έντονα οικιστικός και ελάχιστα εμπορικός. Στις δυο αυτές περιπτώσεις όμως, ο παράγοντας ανάπτυξης των πυρήνων φαίνεται να είναι το γόητρο της τοποθεσίας (θάλασσα, πάρκο).

Επιμέρους τμηματοποίηση

Σε όλους τους πυρήνες συναντάμε καταστήματα κάθε κατηγορίας (εστιατόρια, καφετέριες, bars). Παρόλα αυτά σε κάθε πυρήνα τείνει να επικρατεί μια συγκεκριμένη κατηγορία, η οποία αναπτύσσεται συνήθως στο κέντρο του, με τις υπόλοιπες να συνυπάρχουν γύρω της. Κυρίαρχη δομή ανάπτυξης λοιπόν, είναι αυτή της τμηματοποίησης του πυρήνα από τις επιμέρους κατηγορίες, οι οποίες συγκροτούν υποπυρήνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό στις οδούς Κονταράτου – Κουμουνδούρου, όπου παρατηρείται αποκλειστικότητα στα καφέ –bar στο κέντρο τους, ενώ μια ανάπτυξη εστιατορίων στα ανατολικά της περιοχής. Αντίστοιχα, η παραλία χωρίζεται διαδοχικά σε τρεις ζώνες, τσιπουράδικα-μεζεδοπωλεία, εστιατόρια και καφετέριες.

Ρυθμοί μεταβολής

Ένα κύριο χαρακτηριστικό των πυρήνων των κέντρων διασκέδασης που παρατηρήθηκε, είναι η ευμεταβλητότητά τους. Ο χαρακτήρας του κάθε πυρήνα, το μέγεθός του, ακόμα και η επικεψιμότητά του προσαρμόζονται στις κοινωνικές μεταβολές και απαιτήσεις, αλλά και σε τυχαία γεγονότα που τον επηρεάζουν. Ο πυρήνας του Αγίου Κωνσταντίνου, για παράδειγμα, ο οποίος αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως τη δεκαετία του ’00, άρχισε να παρακμάζει από το 2008 και έπειτα, χρονιά που σηματοδοτήθηκε από μία αλλαγή στη περιοχή που πιθανώς να ήταν η αιτία της παρακμής του πυρήνα αυτού. Η αλλαγή αυτή ήταν η ίδρυση του ΟΚΑΝΑ (Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών), στη θέση του νοσοκομείου του Βόλου «Αχιλλοπούλειον», το οποίο μεταφέρθηκε σε νέες εγκαταστάσεις στη περιοχή του Αναύρου, γεγονός που σε συνδυασμό με την ανάπτυξη άλλων πυρήνων, ίσως οδήγησε στην ερήμωσή του πυρήνα.Ένα άλλο παράδειγμα, που συνδέεται με τις κοινωνικές συνθήκες, είναι η άνοδος στο πυρήνα των Παλαιών, η οποία σηματοδοτήθηκε από την ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως, σε πολύ μικρή απόσταση από την περιοχή. Έτσι, η μεγάλη έλευση φοιτητών συντέλεσε στην ακαριαία ανάπτυξη και την εμφάνιση πολλών χώρων διασκέδασης που τους εξυπηρετούν, και με το πέρασμα των χρόνων όλους τους κατοίκους του Βόλου. Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις τη περίοδο ’09-’10, με την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα είχαν άμεση επίδραση στο τομέα της αναψυχής στο κέντρο του Βόλου αυξάνοντας το ρυθμό μεταβολής των χώρων διασκέδασης. Σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής, των καταστηματαρχών σε πυρήνες όπως στην οδό Αντωνοπούλου, και Κονταράτου – Κουμουνδούρου, πολλά μαγαζιά εμπορικού χαρακτήρα έκλεισαν, και στη θέση τους άνοιξαν χώροι διασκέδασης. Η ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως το ’99 και η έλευση των φοιτητών, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση μετά από μία δεκαετία, και συνεπώς η ανάγκη για οικονομικές λύσεις για τη διασκέδαση και η μικρή απόσταση που χωρίζει το Πολυτεχνείο από τα Παλαιά, οδήγησε στην ακαριαία άνοδο του Πυρήνα των παλαιών, που χαρακτηρίζεται από τις προσιτές τιμές του.

Ωράριο λειτουργίας

Η πλειοψηφία των καταστημάτων βασίζεται σε ολοήμερο ωράριο, με εξαίρεση την συνοικία των Παλαιών της οποίας είναι κατά κύριο λόγο βραδινό (βλ. χάρτη 4). Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι είναι η μόνη περιοχή στην οποία οι κατοικημένες ζώνες απέχουν από τους χώρους διασκέδασης. Αντίστοιχα, σύμφωνα με μαρτυρίες των καταστηματαρχών στους υπόλοιπους πυρήνες της πόλης, όπου οι κατοικίες συνυπάρχουν με τους χώρους διασκέδασης ακόμη και στο ίδιο κτίριο, τα μαγαζιά που λειτουργούν τις βραδινές ώρες κοινή ησυχίας, δέχονται συχνά παρατηρήσεις από τους κατοίκους της περιοχής, με αποτέλεσμα να περιορίζουν τα ωράριά τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι πυρήνες της Κουμουνδούρου – Κονταράτου και Τάκη Οικονομάκη.

Εικόνα 3.’Αποψη Κουμουνδούρου 2014 (οδός ήπιας κυκλοφορίας)

16

Εμπορική δραστηριότητα

Παρατηρήσαμε επίσης, ότι οι πυρήνες διασκέδασης αναπτύσσονται παράλληλα με τους πυρήνες έντονης εμπορικής δραστηριότητας, και συχνά τα όριά τους συμπίπτουν. Παράδειγμα, στην οδό Αντωνοπούλου, εμπορικά καταστήματα και κέντρα διασκέδασης σταματούν μαζί, στο ύψος της οδού Α. Γαζή. Εξίσου και στην Ερμού, που στη δυτική πλευρά της το όριο είναι η οδός Όγλ. Αυτό οφείλεται στο ότι τα κέντρα εμπορίου συμπίπτουν με μειωμένη κατοίκηση, τουλάχιστον στα ισόγεια των πολυκατοικιών, γεγονός που ευνοεί και τα μαγαζιά διασκέδασης. Επίσης η ύπαρξη εμπορικών καταστημάτων, συνδέεται και με παρουσία κόσμου/πελατών στην περιοχή, παράγοντα εξίσου σημαντικό. Η παρατήρηση αυτή ωστόσο δεν αποτελεί κανόνα, αφού για παράδειγμα στην περίπτωση του παραλιακού μετώπου ή του Αγίου Κωνσταντίνου ο χαρακτήρας της περιοχής είναι έντονα οικιστικός και ελάχιστα εμπορικός. Στις δυο αυτές περιπτώσεις όμως, ο παράγοντας ανάπτυξης των πυρήνων φαίνεται να είναι το γόητρο της τοποθεσίας (θάλασσα, πάρκο).

Επιμέρους τμηματοποίηση

Σε όλους τους πυρήνες συναντάμε καταστήματα κάθε κατηγορίας (εστιατόρια, καφετέριες, bars). Παρόλα αυτά σε κάθε πυρήνα τείνει να επικρατεί μια συγκεκριμένη κατηγορία, η οποία αναπτύσσεται συνήθως στο κέντρο του, με τις υπόλοιπες να συνυπάρχουν γύρω της. Κυρίαρχη δομή ανάπτυξης λοιπόν, είναι αυτή της τμηματοποίησης του πυρήνα από τις επιμέρους κατηγορίες, οι οποίες συγκροτούν υποπυρήνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό στις οδούς Κονταράτου – Κουμουνδούρου, όπου παρατηρείται αποκλειστικότητα στα καφέ –bar στο κέντρο τους, ενώ μια ανάπτυξη εστιατορίων στα ανατολικά της περιοχής. Αντίστοιχα, η παραλία χωρίζεται διαδοχικά σε τρεις ζώνες, τσιπουράδικα-μεζεδοπωλεία, εστιατόρια και καφετέριες.

Ρυθμοί μεταβολής

Ένα κύριο χαρακτηριστικό των πυρήνων των κέντρων διασκέδασης που παρατηρήθηκε, είναι η ευμεταβλητότητά τους. Ο χαρακτήρας του κάθε πυρήνα, το μέγεθός του, ακόμα και η επικεψιμότητά του προσαρμόζονται στις κοινωνικές μεταβολές και απαιτήσεις, αλλά και σε τυχαία γεγονότα που τον επηρεάζουν. Ο πυρήνας του Αγίου Κωνσταντίνου, για παράδειγμα, ο οποίος αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως τη δεκαετία του ’00, άρχισε να παρακμάζει από το 2008 και έπειτα, χρονιά που σηματοδοτήθηκε από μία αλλαγή στη περιοχή που πιθανώς να ήταν η αιτία της παρακμής του πυρήνα αυτού. Η αλλαγή αυτή ήταν η ίδρυση του ΟΚΑΝΑ (Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών), στη θέση του νοσοκομείου του Βόλου «Αχιλλοπούλειον», το οποίο μεταφέρθηκε σε νέες εγκαταστάσεις στη περιοχή του Αναύρου, γεγονός που σε συνδυασμό με την ανάπτυξη άλλων πυρήνων, ίσως οδήγησε στην ερήμωσή του πυρήνα.Ένα άλλο παράδειγμα, που συνδέεται με τις κοινωνικές συνθήκες, είναι η άνοδος στο πυρήνα των Παλαιών, η οποία σηματοδοτήθηκε από την ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως, σε πολύ μικρή απόσταση από την περιοχή. Έτσι, η μεγάλη έλευση φοιτητών συντέλεσε στην ακαριαία ανάπτυξη και την εμφάνιση πολλών χώρων διασκέδασης που τους εξυπηρετούν, και με το πέρασμα των χρόνων όλους τους κατοίκους του Βόλου. Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις τη περίοδο ’09-’10, με την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα είχαν άμεση επίδραση στο τομέα της αναψυχής στο κέντρο του Βόλου αυξάνοντας το ρυθμό μεταβολής των χώρων διασκέδασης. Σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής, των καταστηματαρχών σε πυρήνες όπως στην οδό Αντωνοπούλου, και Κονταράτου – Κουμουνδούρου, πολλά μαγαζιά εμπορικού χαρακτήρα έκλεισαν, και στη θέση τους άνοιξαν χώροι διασκέδασης. Η ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως το ’99 και η έλευση των φοιτητών, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση μετά από μία δεκαετία, και συνεπώς η ανάγκη για οικονομικές λύσεις για τη διασκέδαση και η μικρή απόσταση που χωρίζει το Πολυτεχνείο από τα Παλαιά, οδήγησε στην ακαριαία άνοδο του Πυρήνα των παλαιών, που χαρακτηρίζεται από τις προσιτές τιμές του.

Ωράριο λειτουργίας

Η πλειοψηφία των καταστημάτων βασίζεται σε ολοήμερο ωράριο, με εξαίρεση την συνοικία των Παλαιών της οποίας είναι κατά κύριο λόγο βραδινό (βλ. χάρτη 4). Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι είναι η μόνη περιοχή στην οποία οι κατοικημένες ζώνες απέχουν από τους χώρους διασκέδασης. Αντίστοιχα, σύμφωνα με μαρτυρίες των καταστηματαρχών στους υπόλοιπους πυρήνες της πόλης, όπου οι κατοικίες συνυπάρχουν με τους χώρους διασκέδασης ακόμη και στο ίδιο κτίριο, τα μαγαζιά που λειτουργούν τις βραδινές ώρες κοινή ησυχίας, δέχονται συχνά παρατηρήσεις από τους κατοίκους της περιοχής, με αποτέλεσμα να περιορίζουν τα ωράριά τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι πυρήνες της Κουμουνδούρου – Κονταράτου και Τάκη Οικονομάκη.

17

Βιβλιογραφία

Άρθρα

“Εν βόλω” περιοδικό, Βόλος, τεύχος 17, τριμηνιαία περιοδική έκδοση δήμου Βόλου , Απρίλιος-Ιούνιος 2005, σελίδες 26-85

Προφορικές μαρτυρίες

Σ. Αναστασίου, εργαζόμενος στη καφετέρια “Bar 2”, Βόλος 2015

Κ. Αναστασιάδου, κάτοικος Βόλου, Βόλος 2014

Σ. Αλμπάνης, ιδιοκτήτης μεζεδοπωλείου “Το Ποτιστήρι”, Βόλος 2015

Β. Ποδηλάτη, κάτοικος Βόλου, Βόλος 2015

Θ. Προσηλίας, ιδιοκτήτης καφετέριας “Μινέρβα”, Βόλος 2015

Γ. Πρίτσα, ιδιοκτήτης τσιπουράδικου “Η Γιώτα”, Βόλος 2015

Βάσω, ιδιοκτήτης καφετέριας “Petite Fleur”, Βόλος 2014

Γ. Σαπούνης, ιδιοκτήτης καφετέριας “Η Ποδηλάτισσα”, Βόλος 2014

Μ. Φιλλιπιτζής, κάτοικος Βόλου, Βόλος 2014

Επίσης, ρωτήθηκαν μια σειρά ιδιοκτητών ή εργαζομένων σε καταστήματα στο πεδίο έρευνας, σχετικά με το έτος ίδρυσης και το ωράριο λειτουργίας.

Εμπορική δραστηριότητα

Παρατηρήσαμε επίσης, ότι οι πυρήνες διασκέδασης αναπτύσσονται παράλληλα με τους πυρήνες έντονης εμπορικής δραστηριότητας, και συχνά τα όριά τους συμπίπτουν. Παράδειγμα, στην οδό Αντωνοπούλου, εμπορικά καταστήματα και κέντρα διασκέδασης σταματούν μαζί, στο ύψος της οδού Α. Γαζή. Εξίσου και στην Ερμού, που στη δυτική πλευρά της το όριο είναι η οδός Όγλ. Αυτό οφείλεται στο ότι τα κέντρα εμπορίου συμπίπτουν με μειωμένη κατοίκηση, τουλάχιστον στα ισόγεια των πολυκατοικιών, γεγονός που ευνοεί και τα μαγαζιά διασκέδασης. Επίσης η ύπαρξη εμπορικών καταστημάτων, συνδέεται και με παρουσία κόσμου/πελατών στην περιοχή, παράγοντα εξίσου σημαντικό. Η παρατήρηση αυτή ωστόσο δεν αποτελεί κανόνα, αφού για παράδειγμα στην περίπτωση του παραλιακού μετώπου ή του Αγίου Κωνσταντίνου ο χαρακτήρας της περιοχής είναι έντονα οικιστικός και ελάχιστα εμπορικός. Στις δυο αυτές περιπτώσεις όμως, ο παράγοντας ανάπτυξης των πυρήνων φαίνεται να είναι το γόητρο της τοποθεσίας (θάλασσα, πάρκο).

Επιμέρους τμηματοποίηση

Σε όλους τους πυρήνες συναντάμε καταστήματα κάθε κατηγορίας (εστιατόρια, καφετέριες, bars). Παρόλα αυτά σε κάθε πυρήνα τείνει να επικρατεί μια συγκεκριμένη κατηγορία, η οποία αναπτύσσεται συνήθως στο κέντρο του, με τις υπόλοιπες να συνυπάρχουν γύρω της. Κυρίαρχη δομή ανάπτυξης λοιπόν, είναι αυτή της τμηματοποίησης του πυρήνα από τις επιμέρους κατηγορίες, οι οποίες συγκροτούν υποπυρήνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό στις οδούς Κονταράτου – Κουμουνδούρου, όπου παρατηρείται αποκλειστικότητα στα καφέ –bar στο κέντρο τους, ενώ μια ανάπτυξη εστιατορίων στα ανατολικά της περιοχής. Αντίστοιχα, η παραλία χωρίζεται διαδοχικά σε τρεις ζώνες, τσιπουράδικα-μεζεδοπωλεία, εστιατόρια και καφετέριες.

Ρυθμοί μεταβολής

Ένα κύριο χαρακτηριστικό των πυρήνων των κέντρων διασκέδασης που παρατηρήθηκε, είναι η ευμεταβλητότητά τους. Ο χαρακτήρας του κάθε πυρήνα, το μέγεθός του, ακόμα και η επικεψιμότητά του προσαρμόζονται στις κοινωνικές μεταβολές και απαιτήσεις, αλλά και σε τυχαία γεγονότα που τον επηρεάζουν. Ο πυρήνας του Αγίου Κωνσταντίνου, για παράδειγμα, ο οποίος αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως τη δεκαετία του ’00, άρχισε να παρακμάζει από το 2008 και έπειτα, χρονιά που σηματοδοτήθηκε από μία αλλαγή στη περιοχή που πιθανώς να ήταν η αιτία της παρακμής του πυρήνα αυτού. Η αλλαγή αυτή ήταν η ίδρυση του ΟΚΑΝΑ (Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών), στη θέση του νοσοκομείου του Βόλου «Αχιλλοπούλειον», το οποίο μεταφέρθηκε σε νέες εγκαταστάσεις στη περιοχή του Αναύρου, γεγονός που σε συνδυασμό με την ανάπτυξη άλλων πυρήνων, ίσως οδήγησε στην ερήμωσή του πυρήνα.Ένα άλλο παράδειγμα, που συνδέεται με τις κοινωνικές συνθήκες, είναι η άνοδος στο πυρήνα των Παλαιών, η οποία σηματοδοτήθηκε από την ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως, σε πολύ μικρή απόσταση από την περιοχή. Έτσι, η μεγάλη έλευση φοιτητών συντέλεσε στην ακαριαία ανάπτυξη και την εμφάνιση πολλών χώρων διασκέδασης που τους εξυπηρετούν, και με το πέρασμα των χρόνων όλους τους κατοίκους του Βόλου. Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις τη περίοδο ’09-’10, με την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα είχαν άμεση επίδραση στο τομέα της αναψυχής στο κέντρο του Βόλου αυξάνοντας το ρυθμό μεταβολής των χώρων διασκέδασης. Σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής, των καταστηματαρχών σε πυρήνες όπως στην οδό Αντωνοπούλου, και Κονταράτου – Κουμουνδούρου, πολλά μαγαζιά εμπορικού χαρακτήρα έκλεισαν, και στη θέση τους άνοιξαν χώροι διασκέδασης. Η ίδρυση του Πολυτεχνείου στο Πεδίο του Άρεως το ’99 και η έλευση των φοιτητών, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση μετά από μία δεκαετία, και συνεπώς η ανάγκη για οικονομικές λύσεις για τη διασκέδαση και η μικρή απόσταση που χωρίζει το Πολυτεχνείο από τα Παλαιά, οδήγησε στην ακαριαία άνοδο του Πυρήνα των παλαιών, που χαρακτηρίζεται από τις προσιτές τιμές του.

Ωράριο λειτουργίας

Η πλειοψηφία των καταστημάτων βασίζεται σε ολοήμερο ωράριο, με εξαίρεση την συνοικία των Παλαιών της οποίας είναι κατά κύριο λόγο βραδινό (βλ. χάρτη 4). Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι είναι η μόνη περιοχή στην οποία οι κατοικημένες ζώνες απέχουν από τους χώρους διασκέδασης. Αντίστοιχα, σύμφωνα με μαρτυρίες των καταστηματαρχών στους υπόλοιπους πυρήνες της πόλης, όπου οι κατοικίες συνυπάρχουν με τους χώρους διασκέδασης ακόμη και στο ίδιο κτίριο, τα μαγαζιά που λειτουργούν τις βραδινές ώρες κοινή ησυχίας, δέχονται συχνά παρατηρήσεις από τους κατοίκους της περιοχής, με αποτέλεσμα να περιορίζουν τα ωράριά τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι πυρήνες της Κουμουνδούρου – Κονταράτου και Τάκη Οικονομάκη.

18

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

Χαράλαμπος ΒαμβακάςΕβίτα Παπαζήση

Γεωργία Περδικούρη-Παπαδοπούλου Μαρία Φωκά

Ερευνητική Εργασία Πολεοδομίας 1Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Ιανουάριος 2015

18