Opusculorum libri quatuor - e-Archivo

J

'De qtia!itate adioaispr«fcrip. verb. ip j

propter p rx d id a m rationem dc-i r a n t . i n d i ; ; t a m e n p o f t e a c * p i £ r e »

f t E Í n g i p r * d i d a a c c e p t i o a d e a s t a *

t u i i i ¿ d i o n e s i n p e r i o n a i o , q u i b u s

0 0 b i s darty zxxifiert p e t i m u s ; i d e i t

a d e a s , p e r q i u s p c r i e q u i m H r . q u o d

n o f t r u m n o n e d , f e d d e b e t u r n o b i s ;

q u o d e n i m n o b i s d e b e c u r , n o n s ! i

n o f t r u m . leg. t , de liberat, ligata. q u a r u m f o r m u l a e r a t , s i p a r b t

L, Xl Tl VM D A R K FACHRE O- OPORTBEE&C. l, ^.^./i\quis ab-

fe n t is , de obligat,0 - mB J . i . inft. quib. mod, re conlrabitur obltgat, cam aliis,qu* cumuiauit v it ad mi- racuium Cédulas B. Brifloa, d. lib.f.deform tiL sirca p n n e . Quare luftinianus no« dicit io d if t in d e ornnesaftiones in perfonam appellati c o n d ic io n e s , fed illas tantum, quibus dare facere op otiere intenditur, fic cnim funt eius ve rb a , i»d .§ .a p p el{a m m 1 5 . A p p e l l a - Mvs eas aBiones ,quthus dare f a tere oportere iníenditur,eondiBio-

& c . Vbirelaciuum noaeft dubium,qUi» reftringac indeftni tam fignificatiooc pr«cedentis v e r . hi aBiones, vt in l,omnes populi 9, d e iu ft i t . t^ iure i n l . a B u i yy mde regul, iuris. N em o itaque hodié d icet, aáioaeni,qu® nafcítuc ex d*

p niitO jvd commodaro, corsdiiftio» nemeíTe, fed addioiiem . reftitiito- tiam; quoniam dominus rea; luan» condicere,nifi i fure,non poreft.$» fic itaq', i i f c r e t i s . i^ .m ü .á í aBiO» nih. l.v lttm a.ff.vfúsff 'uBuar. quemadmodum docenc e/rgaurter C u ja c . tn fum m a t i t . C . de eon-. d t.in d sb ttt , & de so n d tB to m fu r- t iu s , A n t.F a b cr .in l . c t r t t condi* Bio g . l i t t .Q .d e reb, creditis,Sc in/ nuit fatis O iu a l. ad D o n tlL l ib : a i . c a p . i . l t t t . L . Licdt perpcrani; inter ad io n es in perfoaam, & con-, dictiones non diftínguant Picbard/ nofter Í» d, §, appsilamus, & G i* f a n . in d. l .a B io n u m 2%. qui tamS contrarium non docuerunt. Quod ego breuiter itá foleo com p leá ij; o m n is c o n d iá ío e fta ótio jn perfo-, nam; fed non omnis a£tio in perfo- nan> eft c ó d íá io ,q u ia ab fpecie ad genus procedit argumentum , fed no c econtra. Ex his longa petitis m a n e t , aAionem prafsnptts ver* his eíTe cotidiftionem , quandó per eam nobis dari,aut fieri intédim ust aftiionem vero in perfonam eífe, qu^

do petimus rem aliquam nobis reftirni. D e quo fe q .

fáip. latius agen* duisieft.

CAPVT.'

Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

I

C A P V T IX-’D e e f f e d u adioDis prafcriptisaíirhisy

an iit c e r t i , ?el incerti iuris

A R G V M E N T V M .

[AQio pr^fcritis verbis ad incertum c omp et it yûado a d fa B m intenditur (jai a ad, tnterefiejuccedit condemnatio. Exponuntur 1 naturalis 5. §. p e n .d e praefer.verbis. 1. cum mora^. C .d c t ú h ñ i o m b , Fêrhum tradere adfaBum refertur^ dare ad m s. Explicantur, 1. infuiam 6 , l.ob eam cauffam.^.de priefcriptis verhis Precarium pojfefsionis efly evel <vfusrei,Pro precario poflefsionis competit condiiff io incerti. E xpoftta l, ñá\xo If, $. vlt. de precario, Propre- cario ryfus aUio praefcriptisi^verbis reftituroria. Declara- j,

1. 1 .§ . i , eod. tit. Paulus lib . f . fe n t . t i t .é .§ , I Q, Communiter

i$6

0»»iines Clafsic, inle-

^ a te n u s diflet condidlio certi ah.interdiQo de precario? cis relatis, rm- Vhi autem apparetycpuid, <[uale, ¡¡uantumf, petatur , aBio praefcriptis verbis,efi condifiio certi* Exponiturl,cQt-' donatíon. o/»* . , f r . . 1 1 J 1 v ' ‘ > Í J hb.i-.feiea.capjti condictio de reb. cred. 1.3. $.quinimo de cond. z}.nütn.i,XGo’. cauíí. non fequttí.l.fi dominus 8,de praeieritis verbis,

V N C cftvidendum, quid a d o c per hanc a* d io n S per- fcquatur; 6c fané certum eft perfequi

J d , quod cius in tcreil ex parre rei impletum non fuiffe,fi ob non fa ftu agatur; p u ta (1 feci, vt faceres; v c l d e d i,v t faceres; & poftea nolis fa* c e r e , nec exparte tua itnplerc,c5 - Becjt 2it\oprafsripti$vtrbis ad i q i

cap.iOiCxn.zij Do»e//.lib.i?,C9 ment.cap.x.yk

certum i quoniam omnes aR iones, L t j d ; . qu® ad faRum dantur, fiue orian- in iuriipmi.tit. tur ex contraRibus nominatis,fiue, 3. prisc. z.iilats ex innom inatis, periequuntur id quodintereft ■. quoniam fa Ram i p- z.iiiat. íum prasciic exigi non poc§ft,/r£, « t .a d l. j . e J

5- ' • * " « f o “ ‘; „ S l ib..:/. fttpHlatidntS non c. z f.e*7 3 , v*rf, 'Celjus, d t V, O, jtíí' cap. r?'

obferiiarant , "c expoinerunt 'umplenius Inccrprstes noftri. i id ínS.vít.k ofñc'uero,quod intereft , incertum eft,qUoniam cx arbitrio iudicispendst J ' is»¡, vms, C.de fint. qua pro eo quod

intsr-.

/


1

D e effedu adionis prsefc. verb. 197

intsreftproftrunínr. l . v b i autem 7 J . í i í P ',0 , Lquatenüs 24 . de re» g o l j u r , Itaque quoties per hanc «díonem id quod incerefl:, pcríe- químur,incerti eft, Q nom odo ex- pnnendüs eft t e x c . tn í, naturalis ^ 4 , p en .depraferiptts verbis, V b i ex his co n tra á ib u s a d i o incerri, aut inccrta nafcitur, quoniam ad fa ¿iíim agebatur. Exponitur etiam iviáé &\iex in l.cum mota 6 , C , de SranfaBianibus, cuius hac eíl fpecies: Seiateílameacum patris in- officioíum accufabat; fcriptus heres níaiuiriirem ¿eciderc, quam litigare; tra n ía d io ergo inita fuit cú Seta t v t fufceptá parre bonorum hereditarioíuín a lite difcederec, D ece ís it Stia; dúo jUius filij i'opi- tam concroDerfiam fulcitare v o le bant, coprsefextu , quod ex parte feripti heredis impletum non fuíflec 5 nec porrio bonorum fibi, auc macri fu* eííet tradita. N e gat A iex . co prsEtextu demotcuam iirein políe fnícltari, quoniam alia remedia luppetunc íil ijs . A u t e- Bim craníadio fubnixa fuic ñipu- latione , & a d io ex fttpulatu competit , vc heres fcriptus im pleat, vel non fuit a d ie d a ftipulatio , & cum S«Í3 cx parte fua feciífetjid eft dii'ceísiiíec i lite ; competir a d i o p rafcriptii verbis in id quod in* tcrcíl, porrioHcm bonorum traditam non fuüíe. R atio propter quá íocerci e f t in e a lp e c ie a d i o p raf- ertptis verbis , cft quoniam non Competit ad dandam , fed ad faciendum : ica quippe fa d a fuit crá- í a d io , di/eedo a lite , v t partem banortm nifbt tradas ,([aieík co ntrad u s , fació v t f a e ia s , quia «adere non confiftit in dando,fed ia faciendo , & incert* quancita- . tis ideo eft c o n tra d u s , qui ad tradendum co n cip itu r , l ig . v b i autem 7 5 . $, qui td y . de verb, o» bltqatian, N e c poteft d i c i ¿/¿7,leg,, cum mota 6 , accipiendum effe

»

abufiué eradendi verbum; quia ne/ q ; lex tranfaccioais , de qua ibi a g itu r ,hanc acceptionem admrttíc# P a c tu s enim íuit heres fcriptus tradere bonorum heredicanorum patccm ; Ac vero bonaheredita- ria funt, non cantum qu« fuerant, in dominio d e f u n d i , led & alie/ na : puta bona fidc poííefl* res, vel oppignoratat; continenturquc fub hereditarium bonorum appel* ¡ íatione iu ra , 8c2Ct\one%,leg.bo-¡ noram de Verbor, Sigm fie, Q u o niam hec omnia ín hereditate m an ent , fient apud defunctum fue/ r u n t , leg, m b tl efl; aliud , de V:S , le g . hereditas de R , 1, Qo® dari non p o ffu n t, fed poflunt tra-: di ; daré cnim im portat dom inia transferre, le g , v b i autem y >) . §a v l t . d i V .O , %,fic itaque di/cretts 1 4 .d e aíiionib, R e i enim non fu® nemo poceft dominium transferre} leg . traditio 20, de adquir, rerum dom, leg.nemo plus iuris d t R .I » Arqué omninó inconfulca fuiffet

prom ifsio d a n d i, curaiilarum rerum dominium abfolnté transferri non p o f fe t : promilíc it aqué tradere, id eft cum fua cauffa parcem bo/ norum ia Seiam transferre , & fa/ ccre vt ad eam peruentret, dJíi: leg, v b i autem 7 5 . id quod.de V, O. quaré fi heres tradere, & fa/ cere recu íec ,cu m ad fadum co m pelli non pofsic, íuccedit obligatio' ad interdie , vc r e d e exponunt A lc ia tu s , Sc D o n e llu s , in ditl'¡ leg. cum mota 6, Cod. detranJaB:

2 N onalinm in cc lle d ú habec tex t . N eratij in leg, injulam 6 , de. prafcriptisverb, vbi hoc modo c ó - t ra d u s celcbratusfuit j vendo cib¿ infulam illam , quaeinilla regione eft, v t mihi aliam repares tuis fump t ib u s . C onftat non effeveudino- ngm , quoniam ccrtú prcciú afsig«( nacum non fuic,§. ittm presté infí^ de emp. ^ vend. fi ageretu r de in. eúda vcditionc expreííé,& loco pr«

D d d


ipS Opufculor. lib. II . fc d .i . cap. 9,

Cii res datecuteíTcc emptio & ven- niam ex proxime expofua d o d r i .ditio , quanuis pecunia munerata na facile explicari poilunt, nonnul.d e f ite r e t : quoniam res cedit pro li exttanc i» L fi t ib i 7 . /. (i domi-p rc cu ) , vc dixi Jvp.c, 5. » . 8. ied nus,^ .l.perm i/tfii 1 5 . d e prafm prinpropoiita fpecie n cccll rescef- t a v i r b t s j . j i co n m n en t 1 3, comia , nec pscuiua ; quare venditio* munt dtutdundo. Illud tamen pr®»Bis verbiinon potuit efficere emp- lermitcere non licet,cur actio, qu®tionem illüd negctiumi manet ica- ex precario ccnipttit, tonáíéiio di*que tncerminis contracdus innomi» catur,& incerti (\i in i, ft duo 1 9 4 ;iiaci. N uiicquzricu r, fiin inU m ti? v i t .d e prac&rio. Quod vtdextrdb id e d í ,o e c m e á fa i íe r is ,q u a a a io * forian exponam, nam diu elf, quo ne mihi tenearis f Refpondet Ne* ille text. me torquet, obieruo, pce- racitis, teneri m ih iaétíone incerti carium nonaüquam transferrepof-id eft a d i o n e prafcrip. verbis, qu§ fefsionem in illum,qui rcgaui t, nó-competit in incertum ; ciun detur nunquam Bon transferre.Transfertadfadiim , & fuccedac ad intereffe. poffeístoném , quando fpecialitec

3 idem dicendum eft in fpecie pollefsio ipfa rogata , conceflaquet e x c . i n l .o b tAcauJiam 9. depraf" fuic.,N<o« trasfert veto,quandotá -ertpt, verbis. \h\ Seius accepcum tum concelTus fuic vfus rei , quodtuUc T i t io , quod fibi d e b e b a t , ob td in q u o aniroaduerfum Juperiorteam cauflam,vt íc ilicét fibi delegi* h b , eap, 1 3 , D einde ob feru o m o tet debitoris nomen, H o c eft ne« mentum, feusftim ationem poffef-gotiums d im itto te ,vt mihi fubmit* fionis efle incertam,non eatm vt restas debitore im in . facio v t facias, certam ®ftimationem habet , icaT u poftca implete diftulifti. R ef- habet iliius poffeísio ; quianefci-pondccPapinianusremiffam aceep- turquanti interfit pofsidere , veltilatione ftipuiationem non effe in- non pofsidere: h®ceft r a t i o , quateftafirandami fed incerti a d io n e a* cum condicenda eft poffeísio, con-g e h d u m ,v t adimpleas delegando s dicitur có d ia io n c incerti,/,id eft f a c ia s ; vel condemnatio ad 3 3 . /, qui exceptionem 4 0 ,intereffe fequatur. O m nis enim a* pars domus, de co n iiB io n e tndebi-d i o ,a u c c o n d i d i o ,qu® ad accep- t/ .text.e legans,& obferaand u s intilacionem facien d am , vel ad dele* l ,beres% \ff.ad S .C .T re b e ll . Itg-gacianem ,vel generaliter ad e x ig e - q ix c in d .l .J i duo i9 .b - v l t .d e pre-dam, aut tollendam obligationem cario, iupponendura eft conceflattico m p etit , e f t io c e r c i , quoniam có- fuifle precariopoffefsionem, quarapetic ad f a d n m , fcilicet acceptum incerti co n d id io n e merito repe-feren d i,d elega n d i, aut obligandi, terepotcft is*qui concefsit.quod eft incertum, fiue incerti exi- 5 Sed vc nihildilsimnlem. tu s .& s f t im a u o n is ./.y/ quts dele- fi vera funt qu® dixi (up.cap Z .n . i ,gauertt i t . f f .d e nouat. /; Iteet 4 3 . neminem pofle rem iuam condice-b . i .d e ture doíí«»2.1ecundum quas re nifi a fure , quomodo is , quiaccipiendus eft difficihs V lp iani, precario c o n c e fs i t , vti poteft con-locus ro/. cum btc ftatus 3 1 . $.//. d id ion e ,cu dominus maneatíRef»u e a u t e m 1 3 .d e donat, inter v ir , p o n d e o , ilia vti non tefp ed u p ro»Ó* v x o r , prietatis , qu® eius manet fed ref,

i N on licet immorari in fin- peftu pofleísionis , qu® aiienstagulis textibus , & ptopofitioni- fUit;nec tunc intendere illa forniu-bus , inqu ib us a d i o prafcriptis la vu lgaric 5 d ¡d io n ú ,d e q u a disí 'fr^ / ía d ig c e rtu ra co m p s c jc .q u o ; n , j , % i p a r e t mi h i d a r i & c .

Sed


t

Ex /ceg o t. oriatur p . v . T0 9

Sed h a tfi apparet rnthl fAeérevpór- t e r e N i proponitur fosmaia darefd tere iO kfifcripjiffet 46,, i é le g ,z ,U tum itd 19, dé Uberi legata, l i f i d eplono89, de V , 0 . /. B rdp tor.iy i d i no ¡¿at ion/b i l¿ <5* vtto i S . i . i i d é qeceptiliiicum rem l U f f reni pa- pjJit falaam fore Qum zliiSiq^tds c6- gefsic priis* d. « .7 . reiatus.* L icec eniffldtá form ulacondiRionis con* (iptvetüv 3 f i paret mibi daré faéeré eportére 3 í'ufñciebac aiterutrum ex: fiisprobare, quiá disiürtRá erant; quanoisconiunRiüé p ro fé ír lcu r , U

S*pe 5 3. veri, cum ytro¿de V* 6 < lt4 qu2 fu.biilo m em bro/acír** p offe í- bo.cqtidifiebacur, qu® coca facli eft; k.áeiitque 19» ex qUtb, cáufsis m á, fffr.iuuRis qu * áxxi. fupertore l i b í

H s c e r g ó racio coadicédsé poífeísjonis, de qua vide O íu a í . ad D p n e l í . i ib i i t .ciím ení, cap.i j i t t i % iQ a\m iltb .9 io bferu a t, cap, 3 té 6c ex eo icetuw Olnald* ad D o n e lh

dicerc effe ín hoc cafu aaidné/*>*/- cripcis verbis eondiRitiará > íed fa- ílítucoriám. '

7 Sed & illud houonsiff á jq u l úis ab incerpr®cibusdiícuci.Kur i IÍ ád pfecáriuínj feii rem preeario coií CeíTam repetendam, competic a R io ' Cíüúispris/críptis v erbíf d, /. á . q U se ó d iR it ia incerci loleceile/ d , l, f i dúo í9 . §4 t . quom odo, poteft veíura efle quod dieicnr /»/. terdtBám 14, de precaria, L l. etini

qui quíprecárió t l d e f u r i aid e ó e o rionffnéincefdiRúbE p r e - C A R I O r e d d i , quod nulla ciuilis a R io coíripctát. Lated ifp utai coií- trá A ccuráum ,& Bafcoíütri ÁncOd* Faber de erranb. Pragm atieir, de « cadiqy, err. y .^ -Jeqq i Séd quánis raaximum fie huius interpfxtis acu- th e t i} mihi fententia eius nó píacet; ráagis píobatuf Cujacius,qtii //¿,4# objeruat, cap,y , dixit eo nomine,iff eft ex pfecafiOjlíüc ex iUo liberalita;

ltbi4i C a p ,33.litt ,L B r o * u /» tis genere ,m íU i a d io n é nafciifedí;,tf de rer. diuif,

6 Ergó íi vfus tátiim fu it precario cOnCeiiuSjtion com petet con* d iR io .fed a R io tzhikvitóúaprafcri f t i s i ; í fM í,q u a is , qui conceísic,pe t 2 t , f i b ¡ rem tsfticü i; de qua forcé aRiOne,8£Ípecieprecarij accipiendus eft text. í» L 2. $. & nataralg

' ¿e precario é N on poteft ctiimeífe códiRici, có nec proprietas,nec p of í t f s i o i llo cafu alienat^ f in t , Quod mihi finguIariCer probat Panli lo» cas ¡ib. 5. fentent. t i t , 6 . $. 10, his ve rb is ; Reddttur interdiBia¿Íio3 qua proponitur,v t quts, quodpreca r io b a b it 3refiituat\nam 0‘ a u ü i t aBio huius rei,Jicut c o m M o d a r i €ompetif,eo m axim é, quod e x btne

fie io fu o in tu n a m quts patt non d ebet. Eccé vbi i á i o praferiptis ver

ex ^ q u icace ,& e x b o n aíid e ,q u 5 po ftulat,V-c quod alteri dedi ,ni>hi ref« ticiiatury/om petut ergó ad p o lle f i íionem recuperandam incfcrdiRúui de precario, 6c aR io pr&fcrtptis ver bis;tii vcriiilqúe non ídem efteffe- Rus,feü litigandi modas, quoniatti p er ia terd id un i fummarié agitar,5c' moraentaríc caufla pofleísionis dif- cuticutíperacrioné vero agicurple n a r ie , Rcontrouerticur de iure rei. Se ipíiüs pofleísionis, vt in l . z . d t condiB .tr iticarta , doceac Sarmie» tus Isb, i ,d e redditibus EccUfiafií*i Ci: cap.^.num, I 2 . O fuald. ad D o n e l l . I t b , t i , c , 2 . ¡it, L . V ltra qu» temedla ad proprietatem , dom ino etiam competit ad perfequendá ré íuam,quá precario cdceííerat, acti® in rem,fiue rei vendicatio, / .3 X //9

bts ák'xtwtciuilis f icut commodatf3 p a B is inter emptorem (Jpv^d.ihct,id eft ad inftac , ad fimilitudinem l , ¡n rem 2 3 .d e i’rr íim /.critqu e inaRionis commodati. Ergo cüm ne- electione eius hoc vel ilio remediomo pofsicdicere commodati a R io - v t i , vtrum facilius, vel expeditiusseoeíTe condidionem j nec poterit fuerit.

8


2 0 0( 3 p u i í c u l o r * l i Í 5# l X » C 3 p ,< 5i *

Sí f imi libttscaf ibasg Jo his , wi. ;-admcercurncompctit h5c a d i o , &¡ncen iapp = l'« ur; quando vero ad

cercúü6 («inusnaícitur ex nominai:is,qua ej£Íítno<ninaciscojroradibiJiS,/.fmí eondíBte 9.derebu¡ eredjtís, Q.ui cft espieflfis locus in h|C verba: Q<r gi cofídíBid (ompettt e x omm cauf

f a ,e x omni obligatione, r x qua Cer» tu m p e títu f , fííié ex cerfo cÓtraBu^ fitté ex I N C E R T O . Finge incer ipe,& te conuenilTe, vt Jigo, qui nó eram.roütus operas lo ca re , Rorní iré , & tu mihi centEtn dares; nó eft lo c a t io ,& cond nd io , íed có tra d u s innomfnatusjii^ vt fa c ta s ,(\ á datio eQiiXCz^WyiGl facio v t d e s , fi con- nennio jnce.pit i f a d o , i. f t pecuntS 5. de condiB.cauJfa , data j . n a t u - ra lis f i .^ .i .d ep r a fc f ip tfsv er b .E r - g o vero impleui «x parte m e a , quiá R o t n l iuiuu nóimpleuifti;agam fa nétecum certi condidione; quia á paret,qindíqual6,quantumqOe fie, quod pero,d. l . certi coadiBio 9.1* fh p u la lio n u m ’]^. $. i , de verbor.

Poteft criam pro eadé feo* ten tia expendi text. in 1,3,%, quiñi tno.de cnndiB. caufi. data caufi.n i feq u u t, vbt hec proponitur fpecicsj Conuenic ínter N o s ,v t E gom anu- mitcereiQ ScycKura,Tii Mihi decem dares;& dies ptf 'Hrutus fuit manumifsioni,finge, vtmanúfuicterem an tc Kaiendas iulias.Ante dié, & per confequeas antem oramm eam, Scy Chus pcriit.Si de a á io n ib u s quaerit u r ,Ego T ib i exnullo capite obligatus íum , quia non fui in mora. Q uod alibi latiúsexpofu i, T u v g r d mihi teneris co n d id io n e, v t decem des,quae promififti. Quasnam eric ba?c co n d id io , an eaufsa data eauf.

f a nonjequuta, de qua agítur in i llo titulo? Minimé quoniarn haec condi d i o eft rei ipfius d a c i , & co m p etit, quádo id.propcerquod dedi, fequu tum non íuit,/ , damus 5 a , /. in fum

tna6 $ .§ ,q í io fo b rem,4. d e c S U B í in d e b i t i i E go vero nihüdedi,nec íuit,.qwod püisjm ca condidione ra petettef- Erirnimquid ex capite pee» nitenfitcü Scá nec dici poteft hanc eile,qu® eciam iili com petit,qui de»! diCjv'c id repccar,6 eum poenitueríc, dedifle ,E / f pecuniam 5 , decondi e,mfs, dat. eattfsh non feq uut. Ergo q u i f t io eft de condicione pr^/ry-sp.' Pis verbis,vtxviVA Ego , qai non ma- oumifsi, in T e poísim agere , vt decem M ih i des f c t qui* per me non ftetic ,reípondet Vlpianus pofíe me decem condicere. Qnaenam «bíecro p o te í l effe c o n d id io , aut qualis;pec quam decem petuntur, qu® certuín quid iíint,nin certi códictio? V t a g nouit Caftreoí. in d. l, 3. § . f i ttb i . n . j . nec enim co m p e tit ,ab id qu od intereft , v t cxiftimauic Fulgofius $bídemn.<i, qniin eo confentiunt, quod p rad id am condidionem p r a f eriptts verbis effe red ils im e d o - cent, Sunt, quicum in teü ig e ten o a p o f fe n t , cur ibi darecur a d i o , cum íeru u s manuraiffus non fui f fet , maluerunt c«m Accurfio íupponere,in cerueniífe ftipolationetn in co textu ;fed non indiget hac fiippofitio- nc;quom am adeft ncgotij cauffa,5c adimpiementum cx parte mea,ex eo fo lum ,q uod per me non ftc tit ,q u o minus ante diem mortuum feruum m anum itterem , vt non infubciliter probaui b. lib . eap. 4 , & innuunt B a t to í . F ulgof. & Caftrenf.quaa- uis A n t.F a b er textum hunc 1 r ibo- niano adícribat.

1 0 H anc noílram fententiam cnentur Gujacms quamuis ftr id im i n l . Ílipulatíonum y4 .de V. O. Boc ch olt. de p s B . eap.6.n.4. V vcíe m - h z K .a d t i t . d e p ta f c r ip t i s verb.n¿ 16. A n t . F ab , in d* i. eertt eonds- Bío & de errorib, Pragmatic. deca de $ 3 . errore 7 . 5c videtur huius fuifle fenten ti® Accurf, íhirffi»,vbi verbum incerti 'co n trad us accepic de in n o m íiu t is , quanuis non latís

firmi-,


j

D e effedu a d i o n i s 261f ifm k3 r,v t nec laiTo U i a n H U g l , ¡6.J4. C zc e r i Veteres, quos coBÍal* ui,procul umt á vero íeníu texc. CÓ crariajn caraen íentetitiácn imnien* co,!e:i mordicus defendunt Donell» in d, l , terti eondiBio num, i a. & poft Ví'uiteium Treutlerus i»»/.!,/# Iséi, dtfput. 20. ibefi 10,

i r Nó o b f t a c t e x t . / » /.y?¿o«íi s»r 8. ds prafcriptis verb, Exqao CM']3c .v p k itb ,z y .q q ,P d p in .k lc a b i

quamúsá nobis fteat, pcoban putant certá pecunia,condi ci incerti co n d id io n e ex Contradu ignoniinacoihzc eft fpecies. Domi* níis,cú íeruus furti atgueretur,áed¡c ei,qai arguebat,quzilionis habéd® cauffa, vc de eo q u zft io n i fumeretj vt iiíú interrogaret tormentis, v t io ipccie text. iñ /. psn, de cond, c a u f

f s d a t i . Dedic a u t i zft im atu in hSc modujfs de eo nihil copercum fit ,vc mihi reddas centum auteos, quibus fcrimszftimari poteft» Quod folien* niter receptu fuiffe coniiac e x l, cer to 13. 'de quaftionib. Si feruus in ad miffo deprehenfus fuic , & punitus, V2Í pro noxa adiudicatus e i, cui no

cuit,non tenetur domino ; quinimo fi iamdediffet ei pectiniá,ci»«ií¿?k- n efin t cmffu repetere poffet,/. cond, fine caulf'.'otÁocot C o jac . ad hunc t e x t . Q uod fi In flagitio d e prehenfus non f u i t , fi in tormentis negauic interrogata , dominus pío eo poteft pecunia p a d á eligere.Q uj r it Papinianus,qua a d io n e pecunia p er íe q u e n d afic íE tre fp o n d e t,fi ad ie d a fuit ftipulatio , a d io n e ex hoc co n tra d u peti poffe : quod fi interpoli ta non fuic agédum prafcriptis t> ír¿/f.Exquo i c á iu fe t ú t ; eccé vb¡ pecunia cerca petitur adionepr® /- ertptis v e r b is ,S¿ tamen diciturelfe incerti; Ergó incerti eft, quanuis ad certam quantitatem com petat. Mí« tum eft,quantum fetorqiieac fubtilis htttoü'msd.decade Í 3 . e r r . j , 0 8 . vt co m p o n a t , quomodo inter fe cóuenire pofsinc,vc adtiopraftrtp-

t i i v e f b h fie inéift'i c o n d i d io , & certum pccati máxime q u u pauci* antea lineís confeffus í:aerat,cffe ceC ti condiélionem , cum ex ea cercum, pecieuí. E go facillime,nefcio ab cec t ó , a b hisfeopuiis e iu d o j in hod enim text. cxiftimo adionem dicfc iíiveírí/,non quia fie incerti inris,íeu interefte;fed q u i i eft incercí contrad u s , vc nocari per íyncopem ani# iaaAütm fítprd e a p .t . & eap, ante». f í i . 8í pofteá obíeruatum animad*: u ertiá C u ja c io jí» d. Lftipulation^ 7 4 , Quoniam cum Papinianus quz# reretj^quenamadio ex negotio i i ló co!npet,ercc,& fuppofuiffet, cuín in# terpofita fuit ftipulatio ex eo có tra d u agédú effe;ex coafequéti deci# d ic , fi deeffetftipulatio prsícriptis: verbis incerti contradus debere in# teadi jn ec enim erat oppoficiode co n d id io n e certiad condidioneiní incetti;fcd de cerco contractu, q u * lis eft ftipulatio,ad incettuti», iuno-i, roinatatnque.

12 O pponi etiam folec text^ in l , t 4 ,v it ,d e r er .p e rm u t, & m i ¿ naturalis 5, % , i , ásprafsript.ver. b is . la quibus agáur ad rem certara# fcilicec detur aliquid,& tamen in idj quod intereft,agi dicicur. Ergo ad-; huc cnm res aliqua danda pecitur# ad interejle in ten d itu r. Sed huius difficultatis folutio p c tc n d a e fte x natura a d io n is prafcriptis v e rb is j qu® ex rerum perniutacibne oritur,

in qua venit acceísio ex mora. Ec de euictione actio , v t in iu?

dicio ex empto , de quo agam in

e a p je q ,

(?)

.CAPVTí


I

C A P V T - X-'Acionem prflcnptis fvcrhisy quae ex rerum permuta-;

tione oritur s habere effedus actionis exempto,


In hac aBione cr efi it inter efle exmora^ tunc f t aBio i n c e r t i .

Exponuntur i. I , § . v l t . d e r e r . p e r m u t . I . n a t u r a l i s 5 . $ .

I . d e p r a e f c r i p t . v e f b . Veterum Interprdtum dtflcrentta cir

■ ca aBtones proumtentes ex nominatisfliu innominatis contra-

Qthus exploditur, Inefi etiam eidem aBioni e u i ^ t i o , ^ r e d h i

b i t i o j R ^ f aBtoni e x e m p t o . Proponitur nobtlifim a A n t i

n o m i a , (¡U4 rvidetur exjiare i n i . i u r i i g e n t i u m 7 . § . &

i d e b . d e pzdisycum l e g e Naturalis $. at c u r a d o , ‘verf.

S e d i i d e d i , d e p r a e f c r i p t i s v e r b . Farufolutiones y ^ j u m

cura referuntur, Prdhetur etiam nouaycx noua comeBura,

202

O N , inquam, vrgec difficultas,quam in fine fuperioris cap it , expendi e x /. i . §. v lt im .d e rer,

permutat, & ex l .n a t u r a l i s y . f f

I . deprafcriptts verb. In quibus di citur,fi rem d e d i , vc alius mihi rem d aret, nec velit ex parce faa adim plete,pofle me agereprafertptts ver

in id , quod mea intereft , rem mihi datam uon fuiile.firgo cond i- d i o ,auc a d ío prajcrintis verbis^ qu® ad ccrcamrem comperic,incer- t i eft, aon ccrci ,cu m com petat ad id ,qu od ¡ntereft. sed vt refpondeá lireuiter difficultati, qu* n«ftros in terpretes fuperauit, o b fcru o , poft «loram alterius competere a d i o n i praferiptis vsrbts^ qua ex rerfi p et:

mutatione oritor,in id , quod intereft eius; qui adimpleuic , quoniam cum bon* fidei fit § . a B to m m 28. inft. de aBionib, crefcijc aflimacio a d ionis ex m o ra , quemadmodum li m e r x , qu* v * n it , luo tem pore non tradatur, emptor in id, qood ipfius interfuit,rem fibi traditam non fuif fe agit,/,3,4,-z;/f. deaSi, em p ti.H ó tamen ideo dici poteft,adionera ex empto efle incerti condidionem , quanuis ex accidenti ad incertum ioJeat competere , fcilicet proptec moram,quoniam vt noftri deducere folentnon malé ex l , 3. f f i . d e tu te- l is ,Id folet,debetque attendi,quod naturale eft coiufque r e i , non quod accidéntale. In ea ergo opinione fum ,v t exiftimem inpracitaris lo . cis.dixiifc ad io n em praferiptisvsr bis,qiix ex refam permutatione ori t u r , ad id quod intereft competere.,

non


DcefFedu adionis p*v.boti3e fidei. 20%

n o n h a b ito re fp e d a ací il lu m ; qüi nondum 111 mora fuic adimplendi; í e iq u i lam erac in mora. Expendo illud verbu m ii.§ ,t;/ f . s i alter re NOLI T tradere. I def t ÍÜncerpel* latiis coagruo tempore & loco ; v i d;cituriw/» obfignatione p. C .d é

Joluttontbus, renueric,nolucritque adimplere; alioquin G o a fiik u sd i- xiííst,yí ait er non tradat, vt video explicüilíe re d ifs im é Paalum Ca* llreníé magni iudicijibcerprecem; in d .l , i . n, 9 . A t veroquod /. 5.$, i.dicicur;propOmcur regu- las& generalis do d r in a ,vfq u e qoó pofsic a d io pr*ieripcis verbis ex* conrradu i a i ' í peruenire ; ac* q; vt eius aatiirartis 8¿ lasicateiti dé notaret,in id ,quod incereft , agcri- diim offe diCit; da quo pniTet magis dubitari;fsd cum noo adeft caufla; propter quam crefcat «fiimatio, quia alter in mora non fuit,ad rem ipfam corapetit,eftq; c ó d id io cera ti l.cumpreeibuf 4 . l .v l t .C .d e rer¿ permut,

a N e c placet fententia Baldi in l. naturalis 5, inpr. n . z i B'attüli . m $. \ . eiufdem l, ».4, (p* Ji Raphaelis Fuigofij » . 3 . P auli C aftrcnf. » .5 .df'.í ’ é eiufdem Barc. iu l,[h p u ia tfo n cs non ituiduntury y z .q u a ñ . 1 2. ¿e F .O . & prius fuerat Cyni in l i i . C. de ferit, qué pro to quoi intere/iprofiruntur,&L aiio rura Veterum esiftimantium c o n trad u s ionominatos ab nominatis in eo ditfsrre, quod in his poteft quis praecife c o g i ad tradendum; rem, qu* ex illis debetuViLfiferué 9 i .§ . vltide V. O .L prom iflorSty- cb t.d e conjittuapecunia-. In illis vero non pOteft, qaod etiam in in « nominatis contradibus fupponit EaEtt d.decad, 83. error. 3. cum

/ i fg ' . ad quod v tu n c u r ik ? ./ . I . § . V!t,Sc d i i i . l , $, § . t . Sed non red e , quoniam m his cootradib.pre» c i fe q u is a d dandum com pellitur, vc placiti fidem implear, vc dicitur

io diSi.i, eamprecbbasA* A' 7,i¿í. /} v l t . C , de rer.permut.cpix alio mo/ do citra vim expbni rton poileat; Rurius quia ituiláratió diíTerenti® ínter vctofq; poliet afsignari; QuO niam B a r : .& C sccri ’ allerunt ;indé proUenife, qiiia debiliores iuut ih- honiinati contradus ;quaoi norrii- hati; quod non eft cerchm , cu m e i *qüO cmiiera obligacionem pariát; poftquarn adeft caafTa obligandi: /. iu rtsg in ti y , § . i , d e paáits.Eül* gofius atirem contra exiftimabati iciiicec, qiiia fortiores erant itino- minati c o n tra d u s I quath iiik nh/ m inatiiQuOd etiam non poteft placere iqüdniára Cum vtriqne á iuré confirm ati f in c; & habeant fuum effediim producend» ob lig ation is qu * eft viS coQcraduuin ; quomo.ii do dici poteft hos; quatia illos f o r tiores vs l debiliores efle .M qneac érgó in hac re ,vt iri alijs muiiis tioii cfle differentiam in effedti a d i o n k p r é feripti i verbis ¿ ab é a , qu* ek contrad ibu s nominatis na Icitur*

3 Habec e c i a m aliam affinitatem ciim a d io n e ex empto a d i ó praferiptis -verbis , qo« ex reriia» permutatione oritur* V t enim a-* diOni cx empto iiieft naturálkec á d ío d e e u id io h e , ih id q u o d intereft; rem empcan3>euidam non fu i. í T e e i n p c ó t i i / , i i . § . í . ¿ y »

f tqq, de aBiontb, empti. I ta eciaiA in permutatione, fi res, q a s aliunde data fuic,euincatur, naturalitei; aOiioaipraJcrip. verbis ineft a d io de euidione ; in id quod inteteft eius, qui ex parte fua d e d it , /, i , v a d e t .r e r . p s r m .l . i . fy % ,C.eod» t i t . l.J i permut at toms zp.Gdd, deew B io n ih . Item vc emptioni incft redhibitio,fi ammal venditum mor bofum, vitiofumve appareat, l. e x empto 1 1 , animalium 4,ff,de a- ¿ifo n ib .e m p ti .U i eadem redhibitio ineft a d io n i prafenp.ver.v^xia exrerfi permutatione nafcitur./.z.de r e r .p e r m u tJ .4 J it ,6 ,p a r t .f ,

%


2 0 4 opufculór. lib. Il.'fcft.i; cap.io,’

4 Ex quo non fine ambi- verbis in qno non iam oppugnatnc guitate ínter veteres inris ProfciTo Vlpiani íententia, quam fides; fedtes h*c concrouerfia agitaii coepic,, curo dúos proponat c a lu s , vtrunq;D e d i tibi Stychü , v t Paniphylum percurram. D edi tibi feruum meú,manumitteres; manumitiíti Pam * vt feruum tuum manumitteres; maphylum , & Stychus eu id ns fuic, numififíi»?^ is ,q u cn n ib id e d i,cu i?quem alienum tibí dederam. Qu® d u s fuit, ín qua ipecie ita diftin*ritur, . in h u ic c o n tta d u ie u id io in - gu it P aulusex eodem luliano : fifit ? N egatq; in eííe Iulianus,quia fciens alienú eííe, dedi, nulla a d iocuna fit in ccrcu sco n crad u s, ále v t or itur, & fic dc dolo tcneor.R atio

faclas'y quoniam manumittere eíl e f t ,q u iá e x o a c u t a t e n c o r d a r e ,v cfacere, & datura fuic, vc manumic- manumittas, D a r e a u tc m eft do-teres; e f tc ó tra d u s ftr id i iuris;neG minium transferre,§./k itaque d i fcoocincc ex natura íua c u id io n cm , eretis 14 . inft.dt aéiton, l . v b i au*vccótiiienc emptio, & perm utatio , tem 7 5 . § . o/í, ¿i? F. O .tum aucetuqut funt coattadusbon® fiídei. S « í rem alienam fcics do, animura con»quoniam ®quum eft,T e,qu i manu- trahendi noa videor habere, fed deinififti Pamphyíutn indemnem fet- cipiendi, id eoq;cx parte mea g e -u a r i , cx iftim auít, a d io a e m in fa* ftas concradus non videtar. a rg .e xduna á pr^toredandatn e f te , qu® l , l ,á e rer ,p erm u ta t, H ic eft pri?co m p etit, cura nulla fuppctit ciui- mus ca fu * , á lu liano tradaius#lis,qua pofsit intendi./ .âofkí a i . decifusq; quem probat Paulus,necd«prafcftptisverb,aá<\\xin\tec\xx' improbat M aur/cianus; quiá d erereplerunqueeftfleccliarium ,cnm illo non e g i t , Itaquecura fc ien íad ion u m plenus numetus non fie, dedi feruum alienum tdquam meú,

quia aBionut» i i . é o d J i t , Qu® v t t u o m manumitteres; tam 'íu lia-lu lian i fententia refertur ab V íp , nus,quam Mauricianus;& tam Vl-im l.iu risg en t, 7 .$ . ! . verf. 0 ideo, piañas,quam Paulus nullam ex hoc;/<pad.Rcprehédirurv«ro a lunio n egotiociu ilem adionem oriri re?Maoricíano relato , qui red i* d i ís im é , & concorditer putarunt.' « feru it , nó effe opus a d ion e in ía- 4 Agamns de fecundo ca? d ú pretoria,fiue excraordinaria;có f u , cutn ignorans alienum eííe fet#fuperfiic a d io ciuilis/ir®/lrtp. v e r - uum dcdi;quo caíu conftac, me ha-H/.fíue vt ipfe loquitut incertii eft boifie aniraumcontrahcndi; ig i tú rCBira hic có tra d u s , qué Arifto * y . fi pofteá feruus euidus f u i t , a d io ?NAL LAGMA d ic ic , & vltto c itro q ; nem in fa B u m ciuiUm dandam cííe‘obligationé parit. f irgó cú darem, ín hoc caíu luiianus dicebat, vt al?y t facetes; fecenfq; tu quia ego de ter me implere com pellat,cú e u id odi; id eft, manumilifti, quia íeruum feruo, reuera non impleffe ex p a n einsum Tibi;dedcram ; qui poftca mea videar. Quam fcntentiam í u -cu id u s fuit, nec daius intelhgitur; liani, tanquam eius,refcrt,com pr»pcrindc haberi debcc,ac fi dacus no batq; Paulos in d íB , §.at eum do,fa iffet;potens ergo ideo tn m eex- v e i U t d J i dedi, Ergo non diffen-p e r ir i , quafi minime impleuiffem; ferunt lolianus & Mauricianus, cúquia cum etfedu non adirnpleui. vtcrq;in hoc cafu ciuilem adionen»H®c Mauricíani fentencia placttic dediffet, Ergo vcl Paulus b t e , v c ly ip ia n o . Vlpianus t¿ i, fallicatis arguuntor;

5 Opponitur v e r o i l l iP a u ? dum vel h ic , vel ¡lie imponit l a ?l i t c x i . in ,i ,n a tn r a lis ff .b ,a t eum l ía n o , aut Mauriciano diffeníum#do I , s i ú t f e d f i dedi, depraferip, j e l coafenfum in hoc articulo,

Vt


I

D se ff íd u ad.p.v.qu* ex rer.peíra.orit. 2o j

5 V cd ilT o la a co tra n e ta té hác* priiKum noto,non eíTe verum,quod Aütiquiorcs ¡n t c r p r s t c s . pucani apud M cndozam l ib,3.dtfputai,de p a B tsca p ,^ , e x n, ¡9* aüud eíls a ú io n s m p r a f í f íp t ís v e r b í í , quam íd caíu ignoranti® d a b a tMauricia- nus,aliam m /aBum e/uilem ,qui in codera caíu concefsit ia i ia n a s :v e nu s enim eft, vcranque eádem effe, qma oumís añxopriejcriptis verb, e ftcm ilis in fa a u t n } quanuis non omnis a d ió ciuilis in fa d u m tít pT<s[eriptis verbts,H% fupra probaui c,tp.6, Icaquéperíiftamus i n e a d i fe a t e iu ia , nullam contraríecatem efle iniér vtruoq; locum, niíi quod P a u lu s aic dédifte lulianum a- d ionem ctuilem ,cora Vlpianus nó laudaret eius a u d o ré l« lia a u m ,fed Maurícíannm[ipíura potius co nomine rcprahédete,quod cófeflus eftDuaren.cú iudicio m d . l . i a r i jg . j , §,¿r$deoputo,Eoxc.azoi.dialo, 97* tn Neeiomdí.n.<^,0 ‘ á .C *3nan./¿¿« 7 . commint. i%rts ctm l, cap. i 5,

6 H is fuupoíitis libet referre magis receptas íolutiunes, aot concordias. O ariís is Accurf, nonnullis íolucionibus, & aliorú V eteru m ,qui h®c parUín folent c u rare. DuáX.vbiproxitne pucatTri* bonianum ,cum lu iiam fententiam referret , qu iadionem in fa d u m

dabat;&viiiiflec contrariam Mau» ritiani obrinere , qui dabac io ía.- d um c iu iien i; adieqifle ccxtui , & teftimonio Pauli verbum c/» v t ic a concordaret vtrunq; locum , nec curaaic relationem teftimonij eflet ne huius, aot abus C o n io lt i , I n tft'edu non diftanc a floh u ion e Duareni, A n c.G o u e an u s.í ib .a .va - riar.c. a y . Ant. F ab;& la c o b .C u j . ind ,\ , i t* r isgen t , -j.ff f«d 0 *f i m ali% M zzí.íul.fsnbit. i£gidiusH or t é f , / 3 / . L n a ta r k ís ^ . f f f e i f i dedi, V Y d s m b , in comm. ad ttt.de p a f í i i num, p.propéfirtemlal.Vaí. eius ¡ib, i . to n cilta t, qu4ft,87, fiV\\

telati a'Tretitléro tiol,jJfIebr.dÍ/p, % o,tb.90 ^ K h id ,q u .ijh i ].n> 54* H á c e iu f io n s íutiiicef reijcit i .u - dauicus Charondas il/». i . vero/t* mtltum tap, 7 . quoniam ,aiebat,no erat adeo ocio fus T ribo n ian u s, vt relatas ab aiiis opiniones corrigere vqluerir . Sed non debwit ha:c cau- flareCharondaSjiimo ia rímIdis,coC íigédis ,íupp[édis veterú iuriá. A u - Rorúfcripcis ad miraculú/uicíedu 1» Tribon.quc penitífsimá iuris no- t it iá habmffe, & magnam huius ar-, tfs corapreheoíionem,quotidie cer nOjdc miror. £rgo cú ex Paulo era-, d a r c vellec materiam co iu ra d u ii innominatorum , ne iteró indigeret adijcirc textui eiuf (qui forfaii contra V lp ia n . íuüan. approbaue- tac,cú ille Mautitianum probaíTec) notam Maunciani,VJpianiq} vafr^ be íollerter fuppleuic, adijciens dé Iuo veibum eiuilíe, quo loco a d í o - nem h i i t p r a j , verb, cum lulianu* de ad ion e in t'aftumfenüflec,ícrip» íiíTccqué.Hoc non debuit appeilart oícitantiajfed cnrainec facinus,íed b e n e fa d ú ju e c a u d a d e t debuerunt InterprsBtesitaTribonianora carpe rej fed fanc culpa e f t g ta c ís , in qua cótiitijs in húcCópoíitoré ccrtátur, H an cetiá euaíioné raultis arguraé tis iabcfadare conatus fuic D . f e r - dinan, dc M endoea d,cap,q.n,2z,' fed non íunc tátipouderis , vcopus íit referre,auc reijcere,nec ali* Do, neili in traBatu deprtef.ver, c.19*

7 Aliom odo cóciliauít Eguina-i rius Baro /» Liurts g in t .q ,de paB* in / .§ . i .q u i etiam agoouit,nó dif*

fentire Kefponfa , fe d rúale fenten- ciain íuliani icferri á P a u lo , I n quit ergó Mauíicianum Dotam a d lulianum fecifle ; & Vlpianum ma iori cura , & fcdulitate rctiilifTe vcriuíque dodrinam circa hanc ar-, ticuium;quippe rctulit opinioné l a liani, & animaducrfioné n otatonsj Paulú vero abíqjnotis adduxiíleiii liaaú , id o l notara ad iliuna fact an»

á M am


I

2 0 Í O pufculor.lib .ll.rcd.t.cap.io.

a U a u r ir ia n o p r o d o a n n a lu lian i ipfius retulifle. V c ii hodie N o sreferremus pro d o a r i iu P a p in ia n i ,qu® tra d icu rw / . \ ,d e ojfistoetussuim a n d. e/ iiurid ífíi, n u l ia fá d a m etione nor® Pauli,qu* ei adícrip t a e f t io illo tex cu .N o etiam diftac h«c conciliatio a fuperiore in effe- d u . N cc mihi valde difplicec,

S Ludouicus Chatoad» n , 5 . rd a tu sexu fim au ic M auríriaaú non percepjííe d o d rii ia m luliani; quippe cum hic diceret a d io n cm i« iad um daadam e i le , exiftimauft* ille, de pratoriafenlifle, cum íc'nti- ret de ciuili, quare male incelledú reprehendiile. Minus p lacet h®c d o d o r is iftius fe n te iu ia , quia V l» pianus icarcferc lu liani verba , v t iacie liquete p o is it , de pr®toria,n6 de ciuili a d io n e cogitaffe ,

9 B e n e d id u s Pinelli}* l ib i i./elebiar,cap, tyêie ttum.iq* R eipondec, i ulianum fuiiTc approbatum a Paulo,dum dicebat,có p etere actionem in factum icacice t a men reprobatum , duro przroriain eflc p u ta b at, & non ciuilera, Ica- qué pattiin a p p ro b a tu r , parciro rep to batur a P a u lo , argum. e x I.Ji t ib i 1 1 4 J u l ia n u s adfi&S,de praf- tr ip tts v erb , ib i. la fa iiu m p u ta t a B io n em luiianus dandam, id efi prafcriptis verbis, V b i V lp ianus dum probat lu lianum in concedenda a d io n e in fa d u m ;fo r (a n in a lio ta c ite re p re h e n d it , cum illam non pt®toriaro ¡nterpr®tatur,fed/?r4i/- eriptts v e r b is , i i e ñ ciuiiera. A -

cucahsrc e f t , nec im p io b a b ilis conied u ra . Cui non ad quieicens ingeniofus Lufitanusaliam c x co - g itauit « « w r .iy .d o c e tq u é í» d i B , y e r ( . f e d f id e d i , lulianum a p p ro bari a P aulo in cafu,quo Ego fe r uum alienum pro meo dedi, fciens, ptudenfq; quo cafu a d i o de d o lo datar: iliis verbis , Sed ft dedi T ib i feruum v t feruum tuum m anum itteres,0 m a u m ifi f i i ,0 is,quem de

di, euiBus efi,fi fc ien s d e d i , de do» lo in rue dandam a fitonem lultanus fcrtbtt', de qua re nec M auntianus, necVlpianus e g eru n t.I ta q ; in hoc pruno merobio lulianum re fe rt , & approbat; in iecundo vero lu liani non meminit, led ex fua propria pe- nu,& íententia dicit,/i ignorans de di, in fafium ciuilem dandam eíTe, H s c f t r ip r u B e n c d id * anno 1 6 1 3 , quatuor vero ante annis , quibus adm anuseius liber petuenire potuit , fcripferat, & excogitauerat, v t cx calchographi® fide cóftat pr® pofita v tr iq tic l ib ro , meus Mcece» n a s ,& íapientifsimusAnceííoi fcho l®noftrx lumen , ac columen O . C hum azero io difput. fe ledis fuis, di/put.%.n,6,ctiüs fenfuro non me-, l iu s exprimam; quam it iliius verba te tu le to . I t a inquit: N e c contrarium ex lu lian o retuliffe Paulum fufpicor i n d , y e t { , f e d f deds, cuius explicandi r a t i o , fi aliqua con- uenicns excogitari p o te f t , certe ea e ft, vt intelligamus luliani fcntentiam ad vtriu iq ;cafusfpcciem n o n pertinere, fed ad antecedentem tam tnminodo,poft quem immediate allegatur; non ad iequentcm, in quo contrarium refpondiffe ex V lpiano conftac. V n d e non fine cauífa l u liani aud o ritas media iacet , qua Paulus primam iuxlencentie partem confirm at, fecundam vero,, quia in ca iulianus a iuris regulis difceísic ,fepara£im enuntiat. H a - d e n u s D . ChumaxerO , quo nihil f ubtilius,cercius nihil ad loci iftius intelledum poteft excogitari .

10 E g o verd , & fi facile huic poftrcm® ad q u iefcam , aliam no- uani conieduram meam proponere non verebor , quam duodecim ab hinc annis feci circa intetpr* j rationem vtriuique l o c i , cnm ple

n e czperam pubefccre. Qoam ex M a d rito , vbi degens cogitaue. ram.Saim anticám mifi confulturus P tx c e p to rcm meum charifsimum

D?

áUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

Dc effedu ad.p.v. éx ref .perm. ¿ó-f“ * 'i. \ á . ’ — ■ . T»

D , D .D . ' Frdncifcam Ramos del Jídiícano,tuac lu r i íC iu i l is a c c la • macifsitímni Prim arium ,nüc, quod iatn anted ixi ; in Supremo Senatii Itaü® Spedabilirsimum R egenté; ¡Légic V ir ad miraculum iuris,¿£ cu iufque difcíplin® mcliorss íápkrisj & tefcrip(ic,nefcic biaadiri,mágnas grates deberi ingeriíolo meo vcl hoc Coló nomine,cjiíod viám inuene

r i t , vbi toe caiigínole ícefpitarBnt} A d h u c in g r a t* memoris ü n e mo- S I N O N , & c o n i c d u r s nóftr¿ fidé; epiftoíam ferub fed non communi/ Cp ín hac pagina, quiá materno fty- Ib, Sc iáíoíhate /cripta eft, in probá tíOnem m a g is , quam in cciiíufamí Sed k m conieduram p ropono.

l i Contetidebám ; aliiina, S¿ d iís im üem éfíe cafum, in quo Mau- ritianus reprehendit Inliahum , Sc ih qao iliius optaionem Paulus fequii tas fu it, RécoU m us breuicércalus, quos traClauit fuiianus . Sunt , n i ; failor,cres i Primus eft,cum fc ie u s ; ; aiícnuai eííeíeruura , d e d i : in hoc vcrique I . C ou íu lto conuenít,vter- queenim confefius fuic , ad ion em dé dolo dandatn efte, aoapra/írip: t is verbts.H aac cafum luüanas dc Cídíc, Maunciauus non improbabit; fed tacité fequutus fu ir , & cum eo V lp ianus. Agamus de fecundo , qui e l l , cum ignorans feruum alienum effe dediíin quo fubciiiter ex verbis vtriuique tex t . diffinguendi func dúo cafus,vel dedi fcruú,pone Ero- t e n i , cum de illo dando nominatim non conueuifletjfed de dando feruo m e o in d ift in d e ;& dedi ilium , cum potlem aliú daré, V e l d ed i,& pepig i de dádo nominatim Srycho. Pri<¿ mb in caíu ferañ d o ,q ü o n i l ü cétn ó poísS daré nifi vnü,carné nó do illú; quiá í'pecialicer tenebar daré ; fed quiá feruum daré ex meis pepigi.Se cúdo cafu do Stychum taoqná Sty« chum,de quo conuenerat, quia nec alium darepoceram , vc p a d i fidem implerem.Ergo lo íia n u s h s c itá có

fydferabát ívsbtilitér, 8c vttumque negotium diftmguebat mempe fi dé dando indiftinóf é feruo meo conue-. n i t ,& dedi aliquero,quieuidús fuit; aétioíiem in faétum cíuilem , i d éíl 'práfcrtptis verbis dandam efle éx i- ftim abat;H ánc Ipeciem , Sc íehteñ/ tiam refere, Comprobacqué P au lu l in d. $; at eum do ; verf. fe d Ji dedi. Sed nec improbat Máuricianus, aüc V lp ianus,im ó nec tangir tñ d, $. # ideo De fecundo negotio alítec icenfebat lu lia u u s , fi Stychüm daré platuit,8l: nó aliutn, fed illura nom i liac ím , dedique & poftmbdura eui- d u s fu itf putábac non nafci á d io h é éx negoció ,fed ih fa d u m á p rátoré dahdam effe. H anc extremani par/ lem ñotaüit M a u n tia h u s , & d ix it étiam ih hóc cafu in fad um ciuilenoli incerti náfci i vc iuprim o fenferac Ihlianusi Cuius fe n tp c ia plácuit/ bm iísá íú b t i l i diftih'dione lulianfe H i o c partem non t e t ig i t PaulUsj fed priorem t ideoque quam Pauius, probáüit, próbauiceciath i nec tetig it Mautitiánus j quám imprúbauit MatiricianuS; non técigit P áulus, hee com probauit. N e c déerat lu l iá 110 aliqua fu® flíbcilítáfis racios quippé cum dedi Vnum ex íeruis meis,nullam vidébaf habefe aífedio nein ípecialicef ad eumjquo e u i d o ; autfi fcitem alienúm efiejproculdu- bio prom ififiém ; aüt dedilTem aliú ex meis, vt feruum coum manumittere s .Cum vero conüenit , vt Sty/ chüs darecur,& Scychus fpeciáUcec datus á me fuit pro manumifsiohe tui leru i;& is cuidus fuic, forcé d e fuit animus ahus d a n d i , & péf édíi-; fequer.s contrahendi; quid éhim (t dedi t, quiá erac veceratot; erro, ig - nauus,nequam ve; c ice r i vero é f a - miha meaerant induftrij, & quos ego p ro Srycho non íaCilc commutarem ? Sentiebat lUlianus bie [y . n a l k g m s , fiue negotium deciTé, Sc ad a d io u e m przcoriaro in fadum íore recurrendum, Mauritiano h«c

íübci-


ao8 Opofculor. lib. II . red .i. cap.io.'

fpbtilitas noo p robator, qooniam qiii viilt feruum dare.vc alter mana iTíictac«r,¿<c videt manumitti,per có icquens vui c, vc dominus precium ferui nen perdatjergo ü icsret aiie* n u m eile,haberet snuniim vel dandi aiium íeruum s vel loluedi iiueseile domino interceptum propter manu jmifsionem ; qoare negotium in hoc etiá calu fuptreds d e fe n d it , e x q u o polTct oriri aétio p ra jen p iis v e r bis.

A P P E N D I X A DC A P . S V P E R I Y f , ;

Animaduerfioad text. tn L ft locuples egenti <^y.dema- numijsis teftdm, & tnl,cum hereditas 5. §. i . j f . g/

d (^mh.Wiánumijsi, vbi agitur de alio imputato Juliano diisidio.

A T T E X A M fupcriori ca pitillo aliam llm ilctó- cilu tionem * non tra- (ftationematen®, fed

diflenfu eidem lu liano imputato, Si culpa iaicAa Triboiuaiio , qua ilium Vindicabo, fi vires iuppetanc» L e x iS,ua Sentia libetcates impedi- iuc,ne competerent, qu® infraudem creditorum dabantur, id eft li manu «liflor habuit animum fraudldi cre ditores l u o s , & ftaodis eaentoscú cffcdu iequutus fuic. §, mfraudem in fi .qu ib , ex caufs, manumitt.non l i c e t , i. tn fraudem 10. ff. qut 0 i quib.manumi[ss liberi non fiant,U •vlt, C , qut manumittere non pofi. Quod idem p izto r exigit in edi d is fuis fraudatoriis , v^luci In e o , quo prohibet alienationem in fraudem patroni,/. i . § . 0 alidt videamus, f f f i quid infraudem patroni, Ec ia

c d id o creditorum./,f i quts eum ha beret, x^.ff. qua infraud. creditor. Quoniam fraudis interpretatio in iure ciuili/d ‘■'tt lege iElia S etia , &ediftisfeatidatoriis(q.u9 St portio iuris ciuiiis funt $, pratorum quoque ediBa t n f f de ture natur.fg¡¡,t^ aut i/«i/r,) £ x co n fih o ,d t euentu ft mul confyderaLur , l, fraudis 7 9 , ¿e regul, iur,

I j H iticag itata fuic iUnftris quxftio inter veteres iuris audlores lulianum,Caiumquesvtnvm fi egcn» ti defunfto locuples heres cxtite- ric,heredis feblUntia confirmentoc libertates in fraudem cteditoram la teftamento dat® ? Siquidem 8u¿t* hereditas poft teftatoris mortem proficit l i b e r t a t i b u s . / . / / i g .

f f q u i 0 á quib.manumtjst, N e c probo CujaciMm,^»/ in rscttattoni bus ad Julianum d o c e b a t , tem pus mortis infpici io l e g e ^ l i a Sentía;

ccce enim vbi poft mortem teftatoris autfum patrimonium proficit l i bertatibus. H is non obftantibus G aiusBegat,exiftentc locupletehe rede egenti te ltatori confirmari libertates/,y//(jfi»^/i/ egenti %y,de manumtfsiste fiam. R atio , vt i £ g o exiftirao , e f t ; quia quod dicimus, quiá libertates á defun f t o , non at> herede d e b e b it competere; & ideó non facu ltateshetedisííed d e fu n d i facuitatesinfpiciutttur» Cum C a io Iulianus confentic/»/, cum beredt t d i ^ . f f , qui 0 d qmb, manumtf st, & cura vtroque Alexander Impera tor./» /. tn fraudem 5 . C , detefia^ enent, manumijs.

»4 Sed opus eft referre verba Gaij m d, / .57, veri, quam fe n te n - if-!*»/,inquit. Quam fcntentiam lu», lianus adeo [equitur, v t exifiim et, ne eum qatdem Ubertatem cifequu-. turum ,quem i s , qai foluendo non cfitt ,itd ltberum efie tufsijfit, cvMA E S A L I E N V M s o l v t v m

e r i t , Stychus Uber tfio. Adhuc criim exiftimabat Iulianus,verum,

efl?9


Appendix adfup," cap.

\

«ífe, deíanítum decefsiíTe non fói* iicndOjiicet foíisfiercc creditoribus de re heredis,Sed h«c argucia mérito á C a io notatur ex Gaísij Sabini- que fenceatiajquouiam quj itá prae- fó í i t íeruis fuis Jiberrares»non p oteft d c i babero aninium fraudandi credicores,quoá íufficit,vc libertas competar,

15 Verum mérito quis poísit d e C a i j fide am b ig e re , cum luUa* jius ipíe libíó^.DigeJior, reiacus i» l .eum hcredU ai §, u f f .q u i qm b, manumifsi, contrarium affer a t ,& cum G aio conueniac. Inquit lu lia n u s j5 iií.f,^«/70/»e«ísío »0» efi, hoe modo libertates dederit 1 S iCREÜÍTORIBVS M E I S S O L I » DV M SQLVTVM F V E R 1 T, Stj i .cbus liber effoinÚpoteft v id e rifr a a dandorum creditorum cauffa libe- rm eftt iuftijfe, Ergo n o n d if t a t i G a io In iiao u s, & tn vtraquelegc idem dici turi quid igitur i ik iu h o c cu lpat,a u rre p re h é d u íE x his, quos v id i , p a u c i , imo niiilus c ü , qui in h«nc fcrupuium animaduertat, vo o excepto Antonio Fabro,qui r» Ba* p in .t í í .ó - p r m e ip . i , H i a t , z , m a num Triboniani in d. §. t , agaouir, qui, inquit, verba, luliani itisiEuta» u i t , vc vtrunque fragnientum co n cors redderet,immemcr Caium p r o ' contraria fententia iulianum iau» ilaffe 1 feciffe tamen pro iuo Cora- poUtoris o f f i c io , Vt nihil contrarium in corpore lutis remanerer.Ferrem id f a n é , qui multotics fa d u m animaduerco;nec cnim aliter in eoa cordiam,vDamquecoHÍonantiain & diícordácia ingenia reduci pofTenc, Illud fané sg re feto, rnifctú T r ib o nianum pio Nobissiauatd diligen, ii opera(ita cenfeo) tam acriter fre quenter in feitaricotum eliofis vcc bis ieuifsima etiam arrepta occatio n e , qualis h«c erat.

. 16 Aptius foret dicere fine culpa mntafle Tribonianum; vel re- prehenfum ©eiito fuam fentenrian)

ipfum lulsanain pofterloribuS mit* ta f íe ;vcl rctulifls K ribonianum (eA ten tu m lu!iani,6# C aij uo£am;rme nomine Caij,Sancum iuiiano laudá to . vt dixi O p tim os iuris ííKeVpr®* tes non malé , nec loíipisuter fupe*. riür«tnaiuim oaiaracom poíuiffe.

I q E go vero , vt in faperiorí/ b ü s t e x d b a s , íic in iíîs, conteiidOí non efle eándem íententiam Iulia-, ni,qu* reprehotidisur á C áio in d j :

f i locuples egenti 5 7 . ¿ cq u íe e x íp / fo refertur i» d. L J l hereditas 5. §*' I» Quod patebií apertius , fi exps/ d i íé iliuftrauerimus fingulas quse/ ftiones, Ssnferat luHanus non con/ firmari libertates in fraudé creditoi, íu tn d a ta s ,i& fi locuples egenri he4 res cxticiffétjconfenlit in hoe cuiil lu lian o C a iu s , nec contiouerfia i a €0fu i t ,a u c diflenfio » Item fenfit luliauus , fi libertas data fuic fuE conditione , ica t S 1 ¡atisfaB um fit ercditoribus « j i i í , valere libertatis dationem ; quoniam in eunt catum datur, quo nulla fraus crcdi-i taribus fieri incell ig itur. Sed cum de hac fpecie C aius non difputa-j r c t , eam non poteft videri impro-. feafle i ergo neque in hac diffenfioi; fuic inter vtrumque luu's C o a iu i/ tum» Rurfusdifputauit iu lia n u sd e alia fpecie , f c i l ic c t , cum volunta*' tem fuacn non enuntiabat teilacom fub códicionc,fed 10 tS p u s , G V M i as alienum Jolfotum srst „ In hacf fpecie lulianus negabat liberratena valere ; Catus contrá f enf i c ; cuius; fententia o b t in u it , qus prius fuerat Sabini, & Cafi;. /taque alius eft' cafus , in quo á C a i o reprehendi/ tur iu iian u s; a liu s , queoi ipfe difr pntaait ,deciditque in d, L 5. i . i|* Quoniam in ca agicdeconditionsi^ li libertatis d a t io n e ; iii® vero crac de libertate data ia tempus fatisfa/ S io n is creditorum.

i S Sed operepretiura erit inquirere, quamnam rationem habuif, fet luUanua, v£ cam fabuliter duos

^ S § ca[u|


210 Opíiículor lib. II. fcd.1* cap.io;

cafus i i !o s d ift in g u c r e t;& ía n e ah-

aua fuir, «ec miiuum ieuis. Aduer- bium enim C v m ícmpus denotar,S í coiulitioncn. in d a c ic , vt. vulgo noílri in terpretes notant. Ergo /» a . i .5 . f .i.daca íiut iiocrcasínb códi tione; at vero íu d J , 57* d ilsta tuse intetnpus , v td o ceae G r s c i Inter* prstes //¿.48. Bafilicar. t i t . ] * D ila ta autera in tem pu s, ftatim va», le n e , licet sote diei aduentum non prjefteaturiícd conditionaüa vfque adaduentú conditionis fuípendun» t u r , caque impletá v,a|ete incipsút, Qa® differentia colligitur t x L f i á e i eommijfa 1 1 . § . hoc autem d cleg .fy , l , ceutefimts 46. § . Ji itd , dt V. O. Exiftimabat ergo ittiianas,lifaerta» tem fob h acco a d itio n c datam,yí/» t is fa B ü f i t m á s credttorihus re,fi locuplcs cg éti heres cxtic iflet,

qui creditoribusíatisfacere poíTetj quiá rton ftatim competere teftator voluitjfed fi ía t is fa d o m fuiífet ere? d itoribos,qui ett conditionis euea» tus,in quo decipi creditores non po teraiit, Acvero cum ia tempus fatif- f a á io u is diftulit, v t d c fecundo ca* fu dicam, quia pura eft difpofitio, f i poft diem 5 ,ff, quando dies legati ce dat. l, cedere 22 3 , de V. S , z b adi ta hereditate deberi libertate fo t i té exiftim abat, quae tunc competere minime poterat; quoniam adhuc fa tis fad u m non erat creditoribus. H ac,auc alia nimis fabcilj diffei:eQ-

t i* ratione, vtrunquc cafum diftin* gucbac lulianu^, icilicet libertatis liat® fub hac verborum conceptione S I , & i u b h a c C V ,M . Inprim o Cafu n«n diflenfk sbeius fententia C a iu s ,& reiertur, ptobaturq; m d,l . ’j . f f i , infecundo diíícníit íb d . l , 57 . quiá verum eft, cum debitor cre dkoribus voluiffet profpiccre, nusquam animum habuifte cotum fraudandorum. Manet ergo ex lu liano, Caioque tam in d, /.5. quam/« a j .5 7 . vtroque cafu libertatem valere, ftue itá r c l i á a ftt, S IJattsfaBum

f i t creditoribus j» f ii ;S u c k i . C V M f& tisfaBum , 6tc,

16 Sed q u s r e s fo r fa n ,e x q u o tempore Ubertas copecituraftt fer- u is ,q n ib u sd a ca fu it , C F i f i Jatisfa B u m fit creditoribus. E t fané tunc libertas competit,quando,ft i tá le gatura effet,praeftandum f o r e t ; nec enim aliud eft competere libertate, quam prsftari legata: quaré lauole nus cx Labeonis, Ofiiijque fenten«¿ tia,non efte liberos furucos refponi dit p r i u s ,q u i creditores pecuniá, auc fatis ab heredibus accepiffent, U S tb ic i tm y g . f f i .d e / l a t u L quo*, mam Ubertas m cum modum d a ta i in teropus dilata v id ea tu r, nec ante com petic, quam tem pu s, cafufque ille adueneric, vc docent G r * c i I n terpretes a d d J t b , 4 8 . Bafiliear, t i t .3 , t b e w a t ,^ j , & P e t .F a b e r ia U generaliter y 8 , d t R , I „

C A P V T ,


i21%

I

I

XI-'IDq a¿rione, quas nafcimr ex 'contraduifocto

(Vt des'y 6c vtrum fie prsefcriptis verbis^

Á R G V M E i S I T V M .

[CóBtraBtis fació vt des fim ilis eji locasiom y <vt contráBul

do vt facias: (¡uarc n;terqm tandem aBionem dehet produce»

re, y'terjue fere idem negotium continet, ‘Nafcitnr ergo ex,

(Vtroq-, aBto príefcriptis verbisj nifi dolus interuemjfe ar-_

guatur* Exponuntur i. foleát i j . de prafcriptis verbis.; í. Cum proponas 4. C . de doio.I. cumraota 6. C . dc tran íaá . 1. inter 26. $. conuenit 3. dc pactis dotalibus? Agitur ex pro fe fio de intelleBú te x t , in 1. naturális ff §•; quod fifaciam. de prasfcriptis verbis. ^ o n n u lU mter-

prdtationes referuntur y reíjctuntur, Propomtur nona qud-

dam, Faciltus dolúsprdfum itury^comm ttti intelUgitur in

contraBu fació vt des, quam in Cdteris mnominatts. Sed ta

men femel doloprobatoyquod de eo dtcttury de alijí etiam intel-

Ifgí dehet ycum omnium par f i t ratio.

V í e fupe- reftcontra- «erfia gra* uivor, & d ifficilior fo r té eft,quam fie alia in to co hoc tra- d a tu ; an ex

contradu f a c i o v t d t s , nafcaturad i o ciüúis praf criptis verb u yVt excsteris nafcirur, quam adeó e x a d e profcqmjtusfuic H u g o Doneí!. in traBatu de prafcriptis verbis , vc fere nihíl,nifi hoc in illo libro ege- t i t . Qui tandera poft Raphaelera

Fulgofinm cenfoit non minus ex hoc contradu,quatn excsteris tribus Groiiibus adionem ciuilem dari , quara íententiam comprobant multis Ferdinan. Mendoza//¿. 3. de paBís cap, 4. num, 16, Treutlerus «o/íw. j . f e l t B . dtfput, 30. tkem f i 10 .Contrariam íententiam tuentur A zo4í«/«fw«*dC.ffe rerum.permut. Accurf. Bastol.Baldus, C a ftrenfis,Sc la í fo ./»/, naturalis $, §, quod Ji faciam, de prafcriptis v e r b ís .v h lp in m Cujac. Sc Fabét. Alciatií»*/. 1 9 . « contra» Bu m .de de V, S.8c lib ^ .p a r a d o x , eap, y.Anton.Gouenus //¿,2.1.var.

cap.


212 Opuículor* libílIsrcétiíiCíipsf I,

r a o 1 % E o ttm h tin C u p M m i c, éd am erftdfcontM au. ®W f i CoMms lsb .\ ,f í i6 ctfc » p , : 4 Cóahrraaa etism (o!crh*c

ñoxasaoM dífput, d i p k h í m i t m a pvirao ex L h h n u 1 5. \'C o t n U f h : t .m ifc t i ia n ia n ca p .io , prajcríptss v e r k is , toi apeite ex tibúecódn.g.CiiiUaüsHb.y, commint,eap, coutvAáupacio vt deniknm pf£¡* «btmpem cam,‘'15.»«««. 8. Pacías óí /■»#« sriptís v tr b ji u ñ io i i ú . H * c eít »(>■ H e vre .tb a d icisa d l, y . f f t , dep a B ís. vbi c ieg asfp cciís , aut verius_íe¡nSua, in 1,etiam D u area , W s f e r a b e s . Supponit PauUn eos, qui aoueruct í t j i p r a f i r i p t í s vsrh, ?£ aü;,quos íciuos íugíciaos alicabi ceJari, baelauílacTrcutleruS’y^/fi'oar/.'Wíjquá occultari, iradicaredomsnisíerao. vbiG«fcoj^!¿^!l*

uis diífeatiat ipíe. Sequitor etiam tmn fo k rc jv b i celentur; qu® res fain d.i.fokntrí ,commancm feateatíam vnus pro cit,vc non íint fures,alioquin íi fci- u d i f i c u n á is O . Chumasero in dodeca» rcnt, & patereotur o c a i l a r í , poj- d t fe ¡e¿í .d ifp u ta t,t ,n ,ñ » nisfurium, 8c receptatoriim tcneri fj¡.

s Sed adhuc in priorem fén 1 1 retiuntx* c y 1»* ffidanplentlam procliuior íurn , ex fequen- r ib a s ; primó quiá co n traáuí/áfí 'f it ? í/ r í ,e ít íimiÜs lo ca tio n i,vt cócra t t t í tb .z , de í n t e r i i B . 0 ‘ re leg it, fro UíaPrZkntf tu s / o í/ f/ á f/ A í , quod la te , fatif» a i l , tnteráum m , H ic cít íeuíusq ; probaui Jup» eap.6* Sed ideo ex illoitsm Pauli verborum ; Q s a res .^ »hííc ó t t a á a d a nf/arb irnafc itar a á i o nonfactt eosfures^ id e í l , h f c eff Z t i la .M e n f 'ciuilisincerti /fiué vtilis preeferipi r a t i o , aot cauíla , qajrefures non de afiaílverbis , qaia ad inftar eíl contra- f in e , ícilicet fi dominis indicaue- i^dhnks eñamclRius nominati. Erg» eadem ratio- riat ,[vb ice!cn tur, ne cum recep» r>Vsfort»»afú»Mne dcbet competere eadé a d i ó e s tatoribus videantur cófcntire.Süp-ííb . uaitisKíie-p rs d if to c ó tr a á u / á f/0 v t d es.Q p i ponit etiaro,vt pcrgam .folere ali-ratiocinatione labefaáatur p rsc i- q a i merced! i ob iíidicádú reci-paum fundamentum A u d o r u m c ó - pere:quod nóeíí iUicicú lucra,nec & vd T»tr a t is fe n t e o t i f , qui nuilamaliam caufla improba accipiedi,fed iuíla, prKtGnen. i:un.tationem asign are poterant, qua- remuneratoria labotis indicandijíre tians dixú, dacuré ex co concraRu a ü io cinilis non proxeneta ob inceraeotum, & me^ ró ff decem nní-nafcetetur.quano quia cnm nullo cer diationem iufle aliquid accipit raer í£ o ,& nominato atíinítatem habcrc cedisnomioe. /. u á e p r o x e L t s a s .e . , f t ,m a b .„ r E tg o m n ia ft .fK . c c ^ n d i r C

b i , ? ' í „ t » ''<“ » “ « e p i t , ¡ puS-'í & d,u.íepK»ni»«pnatur .coodicattiiql hicaluimpt»-

«aftiOüSgem iir.quodGr.ci \ro- coaii&iOBeiib turpim tau/am,iú pone col»niw:c a t / y a l lU g m a - M n lí *ltro c.tro- jondiaione f i s t c n f , , d f quitas E.<ioin,»i«»£f-quí oWigationt , q u . c i condiaionibus aeituf in dt. d« fS,caoffa , q u . fesiioeft,,e l„iquid [.‘" " .T r ,; .-

T f o S T . 7!«!” é - V i r ^ i " ' " “ f - » ' • ' “ OP»'''"* ^“ « í • ”' b T« 2 A f ia * n* vttum fi petíuoiam fibi dari pacifca/jcf«,?»fíi*«í <5;)’»'»'*Sed eadem caufla obU gaudi.ueff, t u r ob iud.dum , pofsic i l l i ,u a li.

Ego , m Tu d«,quam(í 7 . peteceivelud f. ita mi. ú> P“ '“d U r n s , v t Bio f m , « . Vt pacer. ^ .«e ‘ ber»«u “quomamnunquatn animtnafluette- Vnorumcircai »re potui ., quid ínter hos cafas pof- • ' d e c t m , cnipus,fet ConfydersridlffetCBtk.EííTo f i » n o f lb » fo r ™ o fu s n o ® in « G y t o n . f i qui$ e u m reddere.au

ex c*teris contraRibus competic relit,accipietaúmcsm¡lle..â’d e . . . r r ^n - f ■ • /1 u i p c i i t Bír»»)» d e leruis p d £ .i« ; ,c« to ffqq s^ fí.C s/fffvw tA p uiíeU t

* a i o p r » / w i i í ; / í / í r ¿ k , competes '


iD e aít.quaenafcitur cxcoD«PÁ€!óVf BlL

ápprebenderoque fa g lt lu é , terturo aliquid mtbí d a n , Ec videbatuC dicendum nullam aétioiK m competere í quoniarn ex p a d o a d í o non nafciturime ciaiii. l .m r is g tn t , §»

f e d eum nulla verf. igttur nuda paéiio. d tp a B is , P a d u m nuduiit videtut hoc ,¡ i iñiicauero , mtbi dabts, Nihiiominus reípondet, non eííe p ad m n , íed negotium, cui fubeft cauffa , poftquarn indícame , & apprehendit ftigitiüu©} nec enim in termini* niid® conuen* tionis maneE.Sed proptér cauíTam, id e(t propter indicationem , capit effe oegocium , vt poft ClafsicoB r e d e coufyderat Gregarius L o p e s xMadera i ib, f in guiar i animad- mr,eap, 9 .num. 3» Eít quo nafci* t u r a d io c iu i l i s j íd cft praferiptis V irh is , H o c genus negotij aliud eiTeiíüft poteft ,n i í i/ á í/ o , v t des i fcilicet apprehendo (eruunl fugi- t i u u m, v t mihi certam pecuniaín de*. N ec poteft dici econuerío ef- íe do vt faeias. D o certam pecuniam , vt apprehendas íeruum fu- gitiunra 1 quoniarn conucntio a faciendo incsepit, vtcoftac ex iiliá verbis cextus : V tfi indisajfet,ap* prihífifusq-, efiet fu g htu u s , certum aliquid daretur, Facics autem contradus exconuencione re- fu ica t, vt in íaperiorsbos admonui. Imo & obligandi cauffa a fa d o incKpit , ídeft ab indicando fermittó fu g itiuum . Ergo ex contradu/iífío v t des ciuiüs a d io naf- c i t u r , non de dolo* Vno fane ca* fu exi l i o negotio actionem de d o ló nafci Paulus fcriü itj fcilicet fi tíolus aliquis arguatur in promittenda iodietij merced®; quoniarn ciim in his contractibus innomi* natis actio nafcacur ex cauíía,& ex boña fide negotij g e ft i , vt i n aliis fpeciebus obligandi ex f ic to , C u j a c i u s , /¿f». 4 . obferaation cap.y, quare mérito in illis o b t in u it , vt cóleufus dolo excorifl*>4atufq5qai

inititt dedit cócradui, iHu Vítiéí,vÉvitiat bonsfidéi contractusoinoes} l , ^ eleganter y, inprtne, I- de doló l . f i dolo 5* iusca vulgarérti, inteíieccuiíi. Cod,de rejeíná vend: Ñ ec iieebat iíá argumentari, nafcitur in hiá ómnibus contradibu s ex iuxca cauda, & ex bona íidc a/ d i o j ergo eii a d io bónadidiejquo/ niam nafci e x bona fide deícendit. ex «quítate conuentionis; efle vé/ r ó b o n a fid e i , e x formular tíoncep4 t io n e , & ex alio diuerfiftímo capi/ t é , vt iara obferuatura relinquo/ Icaque hac eíTe d iu e ría , n a íc ia / dioneni e x bonafidbe, Sceftecon/ trad u m b o n a fid e i , iá íc ité ob íet/ uauit C u j . i .r .y .q ú id q u id nó red® diífeníerit Ancón. P ib .d e errorjb^ Fragmatíeor.deéad. 8 iú rro r .q

5 Eodem m o d o , & iuxti^ eandetn diftindionem accipienda eft alia D io c le t ia n i , 8c M aximia/ ni fpecies , qu s exftat in h eupro*i ponas 4, C . de dolo* qu® calis eft*; T it iu s ancillam liabeDat; eam Se-¡ ius coatabersiio fibi adiuxic, d e fy - derabatSeius vxorem ducerc anciH lana 5 d íeruili condicione impeditus non poterat (d? quo dixi l ib : I* de inísrd, relegat,£ap,4,)lteL que.vt pofíec,pla£tut, fx i dominus ancillam manumitteret, fiue darec manumittendaro ; & Seius proe®: aliud mancipium daret, D om inua ex parte fua im pieaic, ideft jna-; nBaisíiCjveldedic m anum itíédaSe/ io« .Seius vero impiere rccu ía b ac/ , efpódétin hac quKftioueCaífa.onre p o f le í itiú ancillam á fe naanumiffa l o u o c a r e in feruitntem, quod planum eft : poíTccamcn vc p ia c it i fides impleatur agere a d io í ie dedo^ lo ih Seium. C u r autem non a# gic praferiptis verbis i qnoniaai {upponendum eíl dolum ex pac*j ta Scij adtuiffe in initio contra-j d u s : alioquin eniro v t quid in ií- lo t itu lo collocaretur Icx illa?quo«J etiam íupponunc A u d o r c s íupra

H h h

... ÍA.

IUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

2 1 4 O p a íc u lo r . l i b . I I . f c d . l i c a p . i » :

pro noftra fentcntia laudati. V c l nifi dicam* exeo manifefto indicio dolum perípici, quia Seius (peda* uic manumitti ancillam,& poftquá- manumiífa fuit,noluiífe ex parte fua adimplere; curo cern eret , amplius á domino retradári non poflíe fcroel datam libertatem,quod videtur íen filíe D o a e l l . lib, i^.eomment.eAp, 35« quanuis aiitér a cce p e rin t , Sí pro lúa íententia illum cextum ex* p en d erin t, qui contrariam defend u n t ,

6 Expendí etiam pro cadera Íententia íolet tex t . in Lturn mota 6 , C .d e tranfabi. quera in fuperio- ribus abunde explicatum relinquo, quare hic leuiter perftríngara,P a d u m ita fuit incerpoíitum,¥C dií- cederetur á l ite , & p o rtio bonorum d aretur. Difceííam f u i c , nec por* t i o bonorum tradebatur. Q u x re- b a c u r , quaoam a d io n e agendum eífet, & lides placiti im pleretur.E t refpondet Aiexand. Im perator a« Stioaem prafcriptis verbts compe* tere. Ex quo texc, fie argumentum conficiunt interpretes noftri; E c- ce vbi proponitur ton trad u í/ 4 f/o v t d e s , fc ilicet dífcedo a lite ,v c mibi des partem bonorum t Ec ex co com petit ciuiiis a d i o , E rgó falfum eft dari adionem- de d o lo . Sed E go ex bona fide v t i non poflum hoc argu m e n to , quoniam ex A lc ia to , & D o n e llo fu p ;cap, 9. ce n fu ifo tfa n v e ré non agí in di£í, l e g , eum mota 6 . C o d , de tranfaSi, de contradu , fa d o v t des, íed de co n tra d u f a d o v t

fa c ia s ,7 M eliori fide v t i poíTum

alio non vulgati argumento Arni- ci naei íaepc laudati (funt enim o m nia amicorum communia) qui pro hac noftra, quam tucamurjíeucen- t ia expendic e le d c textum in l , ínter 76. conuenit i - d e f t í B i s dotalibus , vbi hanc quzf t i onem « a d a t P a p in ia n u s .C on u sn icm ;

terv irura ,& vxorem,vc mulier quo cunq;iret,fum ptibus V i r i vehere? tur. Poftroodum cum a marico litteras euocatorias accepiflct, petiic prooinciam,in qua ille Centurionis officio merebat ftip en d ía . Maritus non íeruauic fidem conueucio? nis nec mulieri rependit impenfas, quas in itincre fecerat. Quonam iu dicio illas poífec exigere, feruareqi quzrebatar? & reípondct Papinianus,nuliatn dice d a m ad ion em eo nomine vxori competere; quoniam l ic s t fa d a s non poííec vir repece* tC jim ó v x o r iure illas valeret retinere , v t fuppoíuerat eodem h b , idem P apin . ab V lp ian o relatus in l , f i quis pro v x o te 2 1 , dc do-i nat^ inter v ir . 0 v x o r , T am en ad e x ig e n d a s , quas de íuo ipfa fec i t , nulla eft certa* ¿ ired aq; a d i o ; quoniara nullus eft ccrtüs,nomina-. tufquecontradüS,ex quo oriri poí* fic.Sed cnmconuenciO aliqua prx? c e fs i í le t , & poft illam p r o fe d io ,& fumptus itineris íuccederét,qua: eft iufta obligandi cauífa ; merito dixit vtiiem a d io n e m Ía fadñ v x o - r i in virum com petere. Qu® a d i o . proprie tñ prafcriptis verbís,qw x v t i l i s i n f a d u m appellatur, v c / 0 - pra admonui cap. 8. N c c naícitur e x p a d o , conuento, vt Accnríius, & V eteres fen tiu n t, a quibus non videtur diííentirc Cujacius l ib .4. R R , Papinian i in d í B . l . 264 Sed e x c o n tr a d u in n o m in a to / j- cio v t d e t , id eft,eo ad virum, v b i cunque í ( t , v t impenfas vedur® ,& itenetis mihi tc fe n d a t . In c sp ic enim conuencioHÍs initium ab v x o te quoniam ipfa principaliter ad^ virum iré pepigit, deinde placuit in ter e o s .v c v ir íu m p tu s d a re c , fiue d c íuofoluerec,

8 A d ueríushxcom nia o p p o nitur textu s ,qui contrari® parti ex- prefsé fauere videtur, in /. natura- l is 5 . fe qaodfifadat». deprajcdp- tts v tr b , vb i h®c verba iiabenturt.


D eaa.excóntrldufací<)vtdcS.'

'jg/foí/y^faciám vt des* 0 poñquam J e s í , cefiesfUre j n u iU e n t c ia i l i s u¿ito,0 ideo de dolo dabitur, Quo in hác trá d a tio n e fórté difficilior locus non exftat. N o s vero aliquot huius texc» incellédüs refctemüsj non Vt alioratn d i d a c a rp a m u s,á quo iiuore prócui íumüsjíed vc picor po/icione* & oppi/gnácioné opinionum veritas eíuc.fefcát: Frauclíciis C u rtiü si» d. § , ju o d f i f a c ia m . A d d iu eríavcram quead ion é cópetere exiftimabat} fcilicet a d ióñ é de d o lo ,toco c ó d íd io n ís ob caufsd datí^ pd repetendum i d , quodinteVfuit ias,qiii impleuit} qualiter * qui daré cencbatür, diferebatdáre» A d io n é vero pr®i£riptis verbisíad cópeilé - du có i qui teñebatur impleté * nec impleoic.Qu® fentétia videtuc habere tationéi quoniá cü f a d a infe» d a herí non poisinc,vt dicitur ia h ín bsiÍQ 12. f a ñ i i d e eaptiuis 0 pojilim, teutrj. Si nulla a d i o , nifi c m il is , ad adimplemenctun contra? d u s co m p ete re t ; nec competeret aliqua,quá quodammodo repetere, & condicere p offet^ q u od íecit , is ; qui prius adnupleüerat} pauciora té media ex hoc negocio competeret, qaam ex csteris;nec enim ex eo fup petebat co n d id io ob cm fiam datorum, Deinde h z c mOdo, & iure or» dínario dafi non poi:eft ; cum ad id repetendum détur * quod abadim ? píente datum f u i t : fed illud repeti non valet,cum fie fa ftum ; ergo hoc nominé nulla ciuiiis a d io c ó p e t it} quare ad fübfidiariam recurtiturj& cum dolo faciac,qúi nonvult ex pac te fua adimplere, cum videat alterum iam fe c iffe , id eft adimplcuifTe} ad ad ion em de dolo dcfcendere sEquum eft. Huius a u d o ris veftigiis inhscct multis D onéll. i» d .tr a é t , deprafer, v e r b .k l i b , 1 4 , commentar, cap,3<^.8cltb,\^,capi4i,\Qx{, tertiafpeeies,

9 Sed ne quid difsimulcmus, h*c ¡nterprataíio c x e o non poteft

placeré,qüoniam Paulus ádeó gene ralícernegac,nüllam adionem emir hai e x CQi\ita&üfació v i des coiiir pecereivceiuslencéntiareítEiuginápoísst commodé ad condiCtionetii ob eaufiam datorumi N ec ém m afr (erit tancüm, eam co tid iátón ein d é éíle} íed nuilara adiOnerii d a r i ; ergo ñeque datut a d i ó prajcriptíi verbísi D éinde quia cum a d ío p r d f 'criptis verbis omné incereíie couíi# é eat e iu s , quí ítopküíc * pOÍsícqué illudperíéqui p rz á i itá aétiOne poft quáiii felnel ex parte íua íatiHécicj, hon indíget illa éOhdidioné } q u « éantumlueüm habet iti diiobuá ac# Éiculis cohcraduü ihnoniinátocuni do v t déSidi do Vtfatias',cúsú is, qui dedit,repétere vult ^quod déderatá Quare in eoutia& ií ja c io vtJ-Acias^ hon práftatuc a d io de doló , quae prsftanda f o t e t } fi p r s d id a veta éiíenti

t o Á iiafu icfetitenciáC hfiftó phori de Caíie llíon , qoi vocatuS fuit fübtiUtacunv P rin cep s, exiíli# mántis a d ionem praftriptts ver-, ¿ d e x c o n t r a d ü jacio v t des proa# nientem eoacurteté cu th ad io n e de dolo , non ad diuerta, íed ad idem; vc vtraque & alterutra continea# tur,quan tum adoris iníer eft ; e t parce rti impletum non fuiffe» HanC leiucntiam íequitür Duaren, i » l , iurifgent, 7 . % ,jed 0 f i m altumi. v e n . 0 taeoi depaéi. Oc M en d o s* l ib , 3, d ep a B ií cap,4,d m m ,6,hvd. apetté eíteonrraiuris ratioae ia ex vrroque m ébro, aut ia te re ; cú q u i i de dolo a d io lublidiaria eít , nec datur ,vbi aliacom pecit. / . i . § . i . c f i plurimis* ffv av/os tumi deiudé qu¡aéciam atrio prafcriptis verbts ñon poteíl cum alia concurrere ,1 .2.* de prajcrtpt, verbis, Deindé quoniam Paulüs ait í ideó competere a d io n é de d o lo , quia nulja actso ciuilis eo nomine competic; ergo taiíum eit di cere.compececeadionem praícrip. tis verpis , qu s cmUis el t , vc d u i

Juprd


2i6 Mircellan.lib.il. red.i.cap.ii;f m r í í ea p M Q u i b u s j & ahis fanda/

mentis hanc fentenciam merito refellit ioannes Corraqus U h .t , mif-

cap.io, A lias , qu is coa-f u c a r e nimis oítoíum cflct,rcceafet, refellicque amde more fuo M endo zavb ip co xim e.

II N obis aute prior illa fers- centia adhuc Í e d e íjo o n airiéragí p o ífe d e d o lo in h o c c ó tra d u / a c io v t des,8c £imilibus,qaam li dolus io terueoiffe in co n trad u argaatur,<ai» l ./ o le n t i ') . de prafsr. v tr b . m x tá quam accipiendus eíl tex t , in d . l , naturalis 5. quod/t fasiam -eod. t i t , quo cafu a d i o praferiptis v tr\ h is ,m a competit, cum vero fine do lo initus eft co n re ad o s , datur a d s o praferiptis verbts, non vero de d o - lOiQu* fuic ieuceuda Acciiriij in i , qu9ties21, depra/cript, v e r b .Q o t laftj d ,i ib ,z ,M ife e l l ,e a p , 10. » .p j C uidonis P an ciro l* h b .z . t h e f a u t r i variar, eap,4 6. A n t. C on ti j l ib , l .d i f p u t , eap, 14, T u m quia vera* que actio concurrere cum alia non pofsic,quiá vtraque c o m p e t it , cura omnis actio d e h c it ;tu m quia vbi dolo initus eft co n tra ctu s , nullum fupereft n c g o tiu , fiue Synaitagma, ex quo ciuiiis a ct io oriri pofsic; quam vtrSque rationem pr®buerúc Cortafius, P a n c ir o la , & C on tiu s , D eeft enim confcnfus, & animus obligandi,vbi adeft dolus in contra hendo,7o iurifgent, y . í , / Í ob male f i etum 3» ^•dolo malo 9, h, t it ,autbentiea- Saerawenia puberum, C , Ji aduerf, v en d it . Ergo fuppofsen» dom cft tn d , l. %, fastamagi de contracttt/íír/ff v t des,c\si de dic initium dolus.

jr 3 Sed non Iquis fcropulus ma iietadhiic. Cum enim h«c doctrina «qué vera fit in contractibus e x t e ris deo# det, do v t faeias f facto v t

T f i fk iic u r Paulus eam limitate pro pofuit incótractu/áfró <¿£/?Ioá- ■nes Corraftus v b i Jap, exiftimabat, |a hoc c o ü íía c tu facilius quam ia

£®teris dolora committi, pracfumf»; que. Quoniam is ,q u i dare tcneba*! tu r ,& fpectauic,vt alter faceret; ds poflquam fecit,nolit dare,cum pol* f u , poftquarn ic it alterum factum fuum emififle,ima amififlesaduerius q u o d reftitui non poteft , neciilud Condicere, aut repetere: in n.agno dolo eft, & facile creditur itá ab initio cO auaxiffe»vt alterum decipe- ret.Q uod in caeceris có ttactib u snó ita facile poteft c ó fy d e rá ii , fi cniia alter dedit, poceft iacUe , quod d e dit .repetere condiecione ob caul* iam datorum,tanquam li non dedil- fec» Imo nec poteit sta faciie com y derari. dolus in contrariu facto v t /ufriij,quoniam forté alter non adimplet iaduro Xuum, qaia non p o ceft ia r a im p le r e ,& magis in mora e f t , quam in dolo ; & denique q u i i facilius eft d a re , quam facere; & ideo non tara facil§ prsfumitur d o l o s . I ta Corrafins licéc non i ta plenei quibus(atisiic IViSjqu* p of- icnt ia contrarium conlyderan.

1 3 Adhuc inft&bis, cur Pau*: Ins non c x p tc íú i in i . q u o d f i f a * ffkffl/jdodrinam ,quam N o s inlu-; perioribus expofuim os; id e f t , euc non dixit vitra ad io n em de d o lo , quae daturjcnm dolus arguitur, d a r i etiam,ex negotio adionem praf*¡ criptis verbis,ieá reticu it: & cur in CKceris contrad ibu s innominatis eandem annotationem non fecic, de danda a d io n e de d o l o , cum ali-, quis dolus arguitur. P la cu it 5 vt ab his fpinetiseuadaroftentenri® Am ici r a e i , & mimeris docendi coile-; ga: D . Laurenti) Sancos de San Pedro fspe iam laudati acume,©pi- o a n c is , ideo omififtc, Paulum auc Tribouianfi late dilputare de adiO ne ciuili,qu* naicicur ex co n tra d u

facio v t d i s ; quia cura fic eiufdem fere natur» , & form« , ac co n tra ctus do v t fa e ia s , Sc v triu fqusca- dena fit ferme cen fu ra , niii T i pro- pofitione negotij ad concipieudam

iorm u ;


I

D e a á . qu® nafcit. ex contñfac. vt des. 217

formiiiam;cuin vcerqne fit fimilis cótra d u i locationis & condoRionis: mérito quod disic in §. ai cum do* de a d ion e ,q u * illo contraRu nafci- t u r , repetjtü exjftimauic fatish.qiuoijífaeíam qui efl: quaíi íob- nocatio procedentium , vt indicat ílíud q u o if i . Itaque fi vterque io» cus confqratur, coraponaturqüe bte feníus ex vtroque erit. Ex c o n t r a d i bus do V i f ic ta s , vel fa d o v t des^ qui vtetqus tantum in conuentionis fo rm ad iftan c, non in íabjiantia ne» g otijjn afcítu r a d ío prafcrtpds v er ¿ / / e x n e fo t io g e f to sq u od íi dolos aliquis a rg u itu S jd e d o lo agendum eíl:,q«oniafn nulla ciuilis a d i ó tune eo nomine reftat, Illud vero arabos testus reddidit d if f ic i le s , quod inpiíBCedlti,cum dc adioneptíf/íTfip-Síi tiírlifí ageret, folius e o a tra d u s

do v t facias m e r a i n i r : i u f e q u e n t i ve r ó j c u r n r r a é í a r e c d e a ó t i o s i e d e d o

l o , m e t m n i t e t i a i w f o l i a s c o n t r a d i ! *

facto v t datcnm í i n g u i i l o e i o b idc- t i t a t e m r a t i o n i s d c v t r o q u e p a r i t e r ,

c o n t r a d u a c c j p i e n d i f i n e . i c a q u a

q u o d P a u i u s d s a d i o n e d e d o l o a d

i e c í t / $ d .U qttod f i f a s i a m ^ m n a d - i e c i t , q u o d i l l u d f p e d s l e p u r a u i c ia co c o f s t r a d ü i í e d q u i a b r s u i t a d c o -

f u l e n s , f u f í i c e r e e x i f t i m a u i t a d t o

t i u s q u a s f i i o n i s e x p o l i t i o n e m , fi id e x p l i c u e r i t i n i l l o c o n t r a d u / vnde a d e s t e r o s f u m i p o í f e c ; c un » o m n i C i

p a r c a u d a fic , n e c d i í s i m i l i s r a t i o '

p o í s i t c c n í y d c r a r i . N j f i q u o d c i t i u s ¿0I .US p r s E Í u m i t í i r i n c o » t r a d n y í i r i » '

v t / f j , q u a m i n c ® c e r i s : í e m c i a u t ^

dolo p r o b a t o * o u ! l a e í l r a t i o , q u a r e in o m n i b u s non

dicatur i d c r a *

C A P V T - XII-Vtrum a6lio prflcripns rverbis detur jCiim

alia aélio competit?


Ha¡c aBio non daturycvhi diafitppetit. Exponitur l , Íí quis ad íírm auitf, 5 , Labes 3 , de dolo. fie depoficiíni fe- quaeítrarium, Qft quando exeo competat aólio íequaílra- ria? Tentátur \iÚ Q m ex qmcunque coütraBu cum aBion&

pr^fcriptis verbis concurrere pojfi, E x p líc a tu r L íi i íp n á

te i8 depr.xícr. verb.g»<e/?ídepoíitiíímpIicis5^»áden pofiti fequxílrarij qu4 mandati vlt. ffeod#tic. dífcutitur qualitas proprta commodati. res efi d u -

hia^necperfpicifac tle potefi^quo genere aBiom s experiendüpty

tu tfusputabant Fenres p tt^ iC Ú ^ th v cfb is agere, DtBum de,

m uo turepofi impetrationsmformularumjublatam immutata

furjfe iudiciorum follenm tatem yfid non naturam aBionum ,

I u S V p m ;.!


2i 8 OpufcuIorJibJLfed*i.cap*i2.V p e r b s t fola h fcirdpecdojvc adaiiara feccio- nem pergamus; Vtrü ¿.cuQpraf tripttsvtrbts de t u r , cura aliaex

negotio com petit ? Qu® profligata io {nperioiilius m a n e t ; cara enira actio hxc ideó co m p etat, qUod d eficiunt vulgaria , atque loilennia sccjonum floraina /. i . fe ü / í./ .a .f f if prafenpt,vérb!s. Confequens cíl, v t cura alia concurrere non pofsit. Quod deduci poceíl ex difputatio*. ne V lpiani m i, i . de aftimatoría a£L / . eum mota 6» G . de tranfaB, E t e x a li js ,q u a s lacé relinquimus expofitas in hoc tractatu . Quam feacentiam,doctriuam que laííus ex p l!cá r ,& tractát Barc.iSt czteri C la f f i c i a d f í f . de pra[eript,verb. D o - neli.in eo d .trad atu c .a . Conan.//¿, y.eomment. eap.i'}, á nam,to,Mé d o z a líb,3,depaóí.eap.^, d num,6. P .B a r b o f a i » i./ieum dotem 23 Jn frtne, » , í 2 . ff.joiut. maírmon, A n t. Ez.bzxds error, Fragm, decade ^3, errore6 , T teuílerus í;o/awj!. léJeiíBar, dtfput.39, tbejia,

3 V n d e exponi facile poteft t e x . in l . f i quis adfirmauit 9 4 , La b e o ,in fine de dolo, v b ih x c p r o p o - nitur í p e c ie s , l i t iu s defendebat oleum tuum, quafi fuam propriuroj tn vero,qui oiei dominus eras, üiad apud Seium depofuiftí,vt is illud vé derec,ne forte corrupereturjóc pre, ciara inde rcdadum íeruaret,doñee inter vtrumque lis ludicaretur. D ¡ .

xit V lg 'u n .f iT itm s o le u m ta ü ,q u a f i ju u m defendat,iá ell,fi concendac fuura eífe oleura,quod yiú erar. P rofequamus fpeciera,Titius,qui ex ad uerfo coHcendebaCjOolebat íudicifx accipete;quaré l is n ó decidebatur* Ergo lite non d e c i ía , quafitumfuic quanam a d io n e Seius eííeccóaenié dus,vcrum niandati?Et negac C o n - füUus raandaci in eú agi poffe; quo;

niam non animo m andand i, v t rem venderet,íed potius animo depone- dijCÓnitndaca i'uit; Aiiquid Ualmit mandati illud negotium , quatenus iullusfuic Seius oieum vendcre; fed przpóderabat cauíla depoiitionisí raens enim principaliter cua,fuit de p ónete; Sepe forte oleara in fpccse íeruacumcorrumperetur, itifsífti,vt conímodioris culíodi® cauífa véde? retur,& red ad a ex eo pecuniacuffo diretur, Ergó in hac ipecie plcnius depo í¡ cura eft, haben s ro i d a t j le g e , v e i» /. I . q u o d f i rem i t . f . d e p o -

fiti'.gltmns e flm ádstum habéosle gem depoliti. Deinde qnzriCjSn fe- quxftrada a d ione depofsts poísit T it iu s in Seiú agere,qua tenetur is» apud qué res iu d ic i i , aut cótroaec- íif caufia depofi ta luje,be/ a p u d q u s

A f t a t 2 . fe e u m f e q u e - fire , f i . depofiti} Ec adhúc negac Vlpianus hac a d ione poffe cóueni- rí;redditquefu® fenteutis elegante raciones quid m e dB impleta erat conditio depofitíonis. C o n d it io da- pofitifequzllrarij e f t , v t íeqozíier reddat rem ei,qui in iudicio,vel có - troueriia vicicifí igitur non adeft v¡ doTia,non eíl adimpleta d ep o lit ionis CQíiáiúoJ.jeruus ¡ ¡ f i , depofi- t i . l , tspenes quem 6 , C . e o d .t i t , l . f i apud te 18 . deprajsrtpt, verb, l . f i eum dotem a a . § .f in autem S f i j o - lu t , matrim.l,poftquam 5. fe f^ v t legat, nomine ca u ea t.l jm p p .z t , § , v l t , / . d e a p p e l l a t , l . í , § . t , C . d s adjertione tollend, l . v l t , C .q u ib , ad libert. proclamare non iieet, l, v l t , C , d e ordin, eogmt.toto tií .C »de prohibí,fequaftrat.pecuníé,c,ic0 intit,dejequdtjirt, p o fftfi. 0 fr» ¿iuü in Decrecalib. G r e g o r l j .P a a * lus l ih .^ ,fent, t i t . ¡ 9 . fe i .0 z , i . r, in fin t t i t . ¡ .part.<), C ú itaque etiá fequíftraria a d i o deficiat, prafcrip tis verbis agendú in ie ifi d ¡tic ,vel fi is foluendo non fic,de dolo in T i - t iú .H anc poftretná pa-rté Oinitto*,ia prima n oto , tune deueniii ad a d i o

nera


Vtrum ad.p.v.cuiE alia coacurrat, 213I

ncm praeripiis verbis , cum nulla fupereft a d i o . I t a exponunt bar- to l . Fulgofius, & Cujacius leg. & facít d p d rm a Baldi in l .v l t »C . áe boms autboH t.iud.pofsia.ctr cafinet'sh'i d b ce ian te íiuitü iudiciú íequfltrum exigí aó poíTe. Accurf; carnea j quem Fuigó ius íequituri etiam d a n vcilem feqaxftraruni cx ift im a t; quoniarn cutii ifcc pef T itiu m , quominus lis decida- tur,pro deciU,íioi£áq;haberi debe/ bic.arg. cx /. tare e iuili t^ .d e cond u . (¿i“ domonji. leg. iure c iu iii dk R . I . Dari autem vtranq; putanc; Sc non male; quia prajeripttsverb. a tl io eft v c il is a d exemplum a d i o - Bum conceaduuin a om in aco ríi , »t d ixi/«p. ca p .8 . ig icu r cura qua- cunqjvtili poteric eoncurrejde quq adhuc mhii certum áufim afirma- te , ,

I I n c i c e t i á m e x p o n e n d u s

e f t a ü n s e i u f d e m V i p i a r u l o c u s t n ■ l./ iá p a d te i l .d t p r a je r íp t i s v e r

bis , » b i p r o p o n i t u r d e p o l u i í í s r a e

a p u d T e q u a n i d á p e c u n i ® q u á c i t a -

t e m n o n í i m p i i c i t e r i l e d t u b i i o c p a

d o , v t dares T í t i o , ¡ i ju g it iu u m meum redux 'ijjet. P r i m a t a c i e s h u

ius c o n t r a d u s c f t d e p o l i t i ; í e d nó e f t p r o p r i f s i m e d s p o ü t u m , q u o n i a r n

n o n d e d i v c c u f t o d í r e s m i h i ; í s d v c

r e d d e r e s f a g i c i u a r i o ( i c a d i c i c u r

q u i i n u e f t i g a t , & r e d d i c d o t n i n i s

f u g i t i u o s * QE\xc. líh . %. objeruat,S .G o th o fr , in á i é i , teg, 1 8 . )

N on eft vero depoficufo uiíi dé cuftodia conueiicum í it ,v c e s O u u i - d o , & Pichardo docec amainilsi- inus C otlega, & P fx c e p to r nofter, D ecretorainapúd Nottraces D o - d o r proprietarius meritiisimus D .D . Antonius G rana N i e c o ad cap. r . s x e r , de depofito níitn.4> Babee

e c i a r a a l i q u a m f p e c i é , a u c f p e c ú n é

l e q u x f t n j f e d ñ e q u e e f t f e q a x f t r i á ,

q u o n i a r n i l l u d f i e , c u m d e p o n i E U r a

d u o b u s i u m d i c i o , v e l e x t r a i u d i c i ú

C o n t e n d e n t i b u s , v t C o n f u l t u s i p f e

d o ce t ín iíÜs v e r b is : non tnim am.-

ftrum (ít aepp/itt. - , — . ^ rem'mand’áti ,' íed íiort eíl p'copris mahdatmh;quia primum ncgotiuai fuic depolit io , & id eft , qubd debec a tceñ áil.i .^ .sd em Pomponius ig f f .d s p o j i t i , f ift itaq ; quodoaoi ínnom inatnm ncgocium,qUbd fre-- qucft ter contrahitur , cum ís ; cüi mercedeni. pr*bemUs , minus dé 1)0,bis confid ir ,& poílulat, v t apult Tercjpm aliquem pecunia deponá./ tur, q « i íibi raddac. Ergo cUm itá geJÍ um negotium fuiííeCjóc fugici-. íiqriu,s.fer.uum non reduxerft yacqí mihi reddenda pecunia f ie , qu xri- tiir, qua a á io n e la eum poísim ex-: petin? Et cum nec ex mandato, nac e x depoíitó f im pltc i , nec ex íc ? qu sft ia f io adiio c o m p e ta t , nec vi/ la alta certa ex cerco , & nomina/ to c o n tra d u , ad adionem fr a f : erptisverbís eífe recurrendum G 5 -. falcas áic, Q ú o d p rx d id a m racio/ nem habet.

4 Poflet etiara bie expoaiV S: üluílrafa aiius locos eiutdaCon-i íulci tn f , ft gratuitam 1 7 . %.Jiquíi

jponJioñíS ’y.eod» ttt , de prajcrtpt: verbis. Sediam expolitus , & iUu- ftrarus manee Jup. cap. 7 , ex. m m l é .v fq u e adftmmycpix. ¿ ¿ / d id a fu ac poílunc ÚK repetí.

5 E x p o a i e t i a m p o t e f t e x e o d e m p r i n c t p i o , t s ^ t . / « l . v l t . f d eoa.fit .de praferiptts verbis. \bi, p r o p o n i t u r m e t i b í f c y p h o s d e d í f - f e , v t e o f d c m m i h i s e d d e r e s s a i t P 5/ p o n . i n h o c Caíu c o m m o d a t i eíís a» d i o n e m , q u i p p e h o c p r o p r ie c O in -

r t i ü d a c u m e f t , c u m res a l iq u a v c é n -

da d a t u t , v t e a d e m i p f a r e d d a t u c c o m m o d á t i i l. to to tk .ff .eo mmodatt.^.ts quoqúnft.qutbas mod.re tontrab.obltgatto. Quod fi con»» nenie,vt profcyphis argentnm redderetur, vel argentum, aut fcypbfe i4 eft conuepk ¿ta , vt non p r » c i i A

*e44ega


2 %o Opuícttlor, lib. IlííeftéioCap.ia

reddendiefifent fcyphi.fcd v d ipii, vel argenti pro c i s ; nou eft Ipecies c o m m o d a ti , qnianon reddicut eadem res , quae eft vnum cx iubftaii» tiaUbas com m odati. E tgo p r a f cripnt vtrbss agendum e n c , iuxi tafupsrius d iR a.

6 Soienqnoftri inquirere an p r o p a R is in concinenti adieR is, competant iimul aR io cx contra- R u , Sc záÍQ prafíriptisverbís í Quam inipcR ioncm non om itti* mus H os, fed incernnttimus, quoniam ÍS» 4, partebuius lib, látifsi- £Si£, fl Deus am iueric, de paRis ia continenti adieR is fum asaRuti.

7 M u lto tics v e r o , cum ia dubio erat ad quem co nctaR ú mag is propenderet negotium , & q u i formula agendum effet ; ne mató cleR ionis aR or damurnientiret,Sc caufla caderet, cum ita effet iu s c i -

tiile conftitutam |, v tq u i cadereta iy llaba,a caufla caderet, vc notatur cx Gicerorie & alijs i» §. ttem J i- q u ia g em 3}. inft, dt aBionibus, I . C onfulti fuadebaiic , mcliiisdc tutius eife praetori faRum conuentionis,pro ponere & p r a f* v ir , iñ io nem impetrare, in qoo nullum erat errandi periculum. Quare itá fole* b a n trefp oo d cre , melius eftagert praj. verbts.sit in L 'a p u d te iH,de prafcriptisverb, vel tu tiu s eft ags- re & c . i . T itius fin e, eod.ttt, Sc m alijs multis locis. T m ic proprie quidem oon deerat alia a R io , i e d quia de ea prodétea dubitabat, propé erat, vt deeffe v id e re tu r , yc notant vulgo Intetpra: tes noftri.

8 Hat fuerunt iuris C iuilis R o manorum delicia: , fubtilitaccíqué quas,qni non noueric,fruftra ius ci- Ulle nouiiTeieiaRet. N ou io re vero iurif prudentia, qua formularum, aRionuq; impetratio fob latafuit, / .I* <5 * *• C . de formulis impe»tr a t ,a B ./ a b la t is 3 Si omnia iudi- c u extraordinaria cffeRa fuerunt, ytluftijjiftuus zipitf i t v l t s m f i t é g

in ttr d . O m nes aRiones non malep r a j c n p t k v s f b is poffuBc appeiia-i r i ; iam enim necelie nou eft exprimere ,q « o geoere aRioniséxperia- niurjied iolum in libello taRú nar- t a re , cx quo ios re fu lts t , 6c petere, v t fecundum id inftitia partibus «s h ibeatur. Ex faRo enim ceiakac an fit aRio cx vend ico, locati,m and a t i ,v t i l is ,d ireR a , pr^fcriptis verbis, certi , inccisi, condiRio, reftf-, tu to r ia , in rem,in perionam,pr®to*; ria,ciuilis,pcenaiis,rei pcriequutoi t ia , & cakera.Denique libelli por^ rectio fpeciera hodic fu tur* litis demoníVtac./,íy»íV.G'.dí libelli obla rtong,cap, v l t . E x tr a eod, t t t , eap, x . e x t r , de mutuis petit, vt olim. dcm onikabac litis Ipeciem edici» iidíÍQ%úsl,eáitaaBh 3, C .d e ed!ga /u ,q u § Seueri & Antonini éfr, Sc

ad ius vecus referenda. Im o hodie apud H o s @ % le g ,io ,t i t , ty . l ib . Reeopil, &fi inepte,6f perperáco- cipiaturlibellnSjiudexacconta , & perfpeRa yeritate, *qutcateq;cauf fs iud icare d e b e t , nec in apicibus iurisinhaErere. Docent vulgo Do-. Rores iaris Canonici i» cap, dile^ B i e x tr .d t iadtc.Sc noftri tn l , i , f f , de edendo, la ifo tn ffomniumnumi i%T,infi, 'deaBionibus3 Sc multis^ alijs rsUtis, quibus nolumus paginam onerare Pax in p r a x i 3 , pare, in in i i t o n .6 ,(0 Jiqq,^ Pichard , m

^,fie ifaq; dijeretts 14 . num, 33 ,cu Jeqq.tnfi.de aBienibus, Oiual» ad Done il , itb. 1 9 , eap, i . l i t t . D , io/«w»9 5.qui re R e docet,iub latis formulis a R io n u m , Sc fcrupuloiis prsfccipcionibus,earum qualicares nihilominus máiiffe ; ne aliquis p u taret, parui hodie peodeffe fcire,aa ex negotio nafcatur aR io bon® f idei,an a R io ftriRi iuris. Ergo quod dixi,omnes aR ion espraj.verb.'poí fe appellari, ad modum, R fonnam agendi referendum eft, non ad fub* ^ aflt iá jfcu aatu tam aR ion u m .

S E C T i O ,


I

t i l

I ID E C O N D I C T I O N E CAVSSA;

D A T A CAVSSA NON SE Q V VTA q u a e d i c i t u f j O B

D A T O R V M *

C A P V T VQmd Íít hsBC condi¿lio,& in quibus coñtnAi

habeat locura*

A RG V M E N t V M?

€ui competat cóndtBio dati ob CauíTam ? B x quihus ImidmU natis contraEltbus non najcatar ? ^ o n competit # qitandoJí\

qm mpUmtynún deditffed fec it: m fifaBum (vietm dationis^

fortiatHryOJt eflyZ ccc^ ú hú o-M xp on ttu rL ü ob eara Cauf-*; fam.5>.de prafcript is VQthls, Accepta lata ohUgationecon-^

dicitur pecúniáy non (vetusobltgatío^ m fiex caujja dotis ac^ cepta lata jity nec nunpttafequantur, Expltcatur 1. l icet 45#

in princ. de iüte dot* (velpeeuniay fieam m alttnjxor, i. fí m ulier 10, h oc tít* IncontraBthus nomtnatis nón habet lo-* cum hxc condíBioyjed ad implementum agitur ¡quod ft refelutf fm t contrario confenju y id quod penes alterum man ftt y repetí

poteft haccondíEiíoneyrveliítiG cauíTa. Expofita 1* e t e n ip t o I I . §. is qui vi na,de a í f . empt* Arrharum datto eft portio

. conBraBusypropterquem dantur y non irmominatus cotraBus, Competit hxc condíBío in donatione ob cauífa catifianon-

fequutay 1. 1 § .v l t .cum l .feq .de donac- Ceffat Ín tranfa? cúonQ.ExponunturylStüQ z t .Líi pro fiando 53.C o d . de

t r a n f a c t . l . c ü p r o p o n a s a x .C . d e d e p a c t . 1 . 3 íF.hoctítiK k k S v G C E D If


222 O p u fc u l. l ib .I I .fed .í. cap. I,’V ' c C E D tt e ,j ,A tjt ,V a h ,d e e r r o r ,d íía d ,4^.er fecunda ac- rs r .S . H ieron. T teu tl./r if ii l , t io fecum- v o lÜ .\ .d ip .2 2 .t b . i , l í t t ,E .F ,G < ^ dumvereme tbeft t.per ío td V & z .y i íc h .v / u fr e d iu m , quod .qnkuu-c,$ g .e x n . t o A nc.G om es» ex his con- l ih , z .v a r ia , eap .8, num, j . Pa» tradib» pro d i l la M e n e í iu s , í» /, »0í«^íí/A 5.$, uenic .j qua i , d m m .ly .d e p r a jc ,v e r b ,v b iC n

efl: co n d id io caulía d a t a , ¿aufin jac ius, P ichard. m a?,'non fequuta , qua etiam dicitur quafi,2y,d n. a o .v b ia l io s refert. CQiiá\&.\o ob taufiam da torum , v t 2 Sed quanuis dixerimus con- apparet ex vcroq; tit»/. & C odA n d id ion em dati ex contradibus in» quibus tftroque m odo appellatur, nominatis com petere, non tamcn ÉíTec ó k opersprecium aliqua de generaliter ex ómnibus intelligen- condiBionis,8c eú iieen d i verbo dif duro eft. Quoniarn in contradibus, ferere; fed abftineo,quia íatis de iU in qulbus is, qui im p leu ic , non dejo egi/i#p.,/fí.í-. 8.-Efl igiiur hoc fue d it , fed fecic *, poteft quiffem agere cedaneújfeú íecúdu remedió , quo¿ prafcr. verb. vt altet im p le a c; íed ei tr ib u itu r , qui e s parte fua imple v t i condidione ob cauííam non fe- uitjdiftac a u t i ab a d io n e praf.ver» quucarn non poteft; non ratione có quoniarn a d i o c6pccir,vt is,qui nó tradus,fed tatione rei;quoniamfa- impicuiCjfatisfaciativel quát;i eips, d ü r e u o c a ú , arte tspeci nó poteft, qut impleuic, iaterfuic , cofldemne» poftquarn fadum femél fuit. Itaî t u r .C o n d id io veró ob cauííam da- in hac fpecie, vel praferiptis verb, t o r u m , in id conceditur,vt qui de- ve l de dolo agam. /. eum'proponas d it , repetere pofsic, quod á íedacú 4 . G, de Í0/0 ,quam éxpljcui f e B , fuitjfi alter adhüc tion d edit,vcl fe- Juperiore ráp .ii .ceflac vero pr«di- c i t , vel daré,aút facere non poteft. darationerepctic io , v t d íx i ,& cle- I t a q ; qui adim pleuic, eligere po- ganccrex iuris ratione apud N o s teft, vel agerepr»/.z;íí*¿ri, vc altee probatur in h v l t . t i t . ó . p a r t , $ J , quoq;c6peilatur implere,ve l quáci 4 5 .# if . i4 . eadem Purriiu , qu» ex- íua incereft códemneturíauc repete prefsiüs, meliufq; id probant, quá re .quoddeáit ,noftia< !6dictione,/. alij iuris ciuilis loci , v t ib i notat1 . ^ t o t d t i t . f f .d e etíd. caufta data G r e g .E rg ó ad id ,q u od intereft,al cauff,n9f e q u u í J . i . ^ p t r t o t & etfd terü n óím p leu iffe , agi o p o r t e t ./. t i t .G .á e eondiB.ob eauft, d a t,l ,da naturalis %.%.pen, depraf.verb, m u s ’) 2 , l . i n f t m m a 6 ^ ,§ , idquoq^ 5 V n o íane cafu,qai fec ic , re-2 . dt eondíB. indeb. /.«, v l t , de petcre poteftjfcilicét quando fa d ürer.ptrmut.l.cUpresíbus 4 . C . eod, in vim dationis ccisic.Einge rne ci-tis , 1. m tu r r iis 5. § .4f cü do, z .d e bi centum accepta tuÜííc, qu« mihi p r a f ,v e r ,L 4 U t i t , i4 ,p a r t ,$ , D o - debebas: acceptum ferre,eft fa d i ,cen c ,& profequuntur late h ác ma- quemadmodum ftipulari, & córra-,teriam. A curf.B arc.A iber, F u lg o f. \\cxe¡,l.eonfilio % .§ .v lt ,d e euratfitC aft. Ant.Faber.Só Duar, ad bune, rio/í,tuli,inquá,accepta ccntú.ou®t i t .d t ceni.eauff.data 8c alij vu lgo mihi debebas,vc delegares mihi noC lxf.adC ./ub í e i . f i í . A lc ia t. Don* mé debitoris tui,vel vt rnihi exproSc2\i\ad l . f profunde 33, C .d e trS miftoré dares, vel v t mihi n u b ck s.

f a B . G \ h n , s n l.ftue apud a B a . C , Poftm odú non delegabas, dabafvee o d j í t A ' lé D o m \,lib .i4 ,co m r» .e , exprom¡íToré,aut nubebas.-poihuna o .v b i O fiia l .& h U b J e p r a f ,v e r , cód id ione datj experir i, q u k hoc

fadum


I n qüib, n e g o t , lo c u m h ab .co n d .d ati . 2 2 J

fa d ú íírníie eíl d á t ió n i , 'ñibtl enim tHterefi,an ex nim erátidne,pec»- nÍAád>eéfme cAuffa\an per accepti la tio n i peruenit,vt dicitur in leg. fi quis accepto 4.UJÍ mulier i ó,de eSdi eaufs. daté V o d é bóo condicitur ob ligatio vetus, fed pecunia , quaíi datafaiíTet; quippé acceptilatio ftá tim fotticur ctfedum cum conditio nem,aut dilationé fpédare tiotí p u f ínJ,ai:tHi 77 .de R . t , Repetamusj quod dixi,non effe vetereti» Obliga? ttotiem condicendam , fed pccumá* q ü * remiíla fuic per acceptilacionli V e l prx/criptis verbts agendú eft* vt alter implear,!» id eligac ador*/. ob ed cattffam 9, de prájcript, verb* I ta q u e h * c verbááí»/* 9* I V o i c í S officio non obligatio rejtaurabttur^ J ed promifi a prxfiahitur * aut ton*, demnatio fequatur,tAoúalinm fen? fum h ab en t; néqUe enim negat P a ? pin. abfoluté condidionem áati ob caufiam cQ'sAgQtete , fed negácin id Cot»pecere,vt fublata ob ligatio fuf c iretu fíh xc enim fcmcl fublata,nurt q u a m fufe»tatur,nec poteft*/. ínter fi ip u la n tem 2 ¡.fffa cra m ,d e F .O .li qüt res 9% 4.A ream fi, deJolutiQüO jtíjodo Clafsicis non únc racione im pugnatis iilutn textum íubíititer,<Si; vere expoiuic A n t. Faber. i» ratio*

4 Excipiendas autem eft ca? fus d o t i s , fcilicet li vxor acceptum tuiitsoec nupti® íuerutit; finge S e . ium Tictie cem um debuiífe ; cutn illam dttceretjdotemquc acciperec* T itiam Seio ceotOiu accepta tuliíTe dotis cauffa } pofteá matrimonium feqoutum non fuitle . H o c in c a fU yetus obligatio exoritur, eaque Se» sus teneri in c ip it , tanquam íi nunquam liberatus fuiflet. l . l icet q ¡ . i n prínc, de ture dotium, itaque in pre ísnti fpecie caufl'a non requBcá,obii gatio ipfa condicitur, Rario elegás eff,quia promifínm* remiffumvedo tis nomine,fub nuptiarum tacita có dicione ptomiffum, remiffumvc cea

i i s d e i úre dot. & acceptilatio* qu® exprcl- fam condicionem aóu puiiec recipe» te , tacitam recipit ex natura a d u s; /, a£iui 7 7 . veri* nonnunquam dé R . I . néc alicer perdere dctíoncni muliér in tellig ítur, quam nupnis íé quutis» li nón enim ¡ 7 , ue iure doti Q u od li raüUer non obiigatitmént jplam veterémjfed pceunrara i-epé? tere ítialit coíndíétione ob caujjarid datijcQcit poíéntj k f i muUer m ff^ boc t i t , fiue quoniatntacice Itbeía- t io a i maritr coníeptiendo acceptiJi tionem przeedencem confirm at, vc lenfic Accurf» queni feqüutitar Veté, réSjíSc Ant.FabiíW d . k f i qutsaceep t0 4 . fiué qüoniam c o n d r c i io //»£ 9aufd,a\it eaufia nonféqaUta, r e d é concurrit cum alíaquauis actione*j quárido per iliám condicimus pecuniam j aUt r e m «qu® finé cáuUa uva» hét penes aliqúem j v t inpropdíita fpecie raanfutaerac,qaaaáo naptiae, fequut® nOafticcunt.

5 í n contíaélibuis nóminatis# q ú o s cercos dicim us,h$c conditlio ' lo cu m non habet. V t pofi: alios a d - üertunt Menchacá vjufrequent, d¿ í a p . ¡ 9 ,n u m .2 o * G a m e z .S í P a d i- U a v b i p ro x ím e, quomam in illis neceffarió expenédum eft, v t sd ím #

pieat aduecíarius, tiecqm femel d e d i c , impleuitvc * amplius repetere poteft*/* vendttt 6 , Có de 'aB/onib, emptii 3unt enim p ertecli, e x q u o cóletifus internenic,vel res, vel ve rb a , vei fcdpturat incerti vero con? tradus,quanuis obligare incipiant# e x q u o vna pars impíeuit fiue altée éx coricraheacibus; nontam éuVn- quam perficiuntur , donec vtraque pafs implec,quare eodem inllanti & perfici,& reíolui,poffuot dici,v£ ad wzoünifupifeéi, eap,3, a dfin em .ln co n tra d ib u s vetó imperfectis,fi aH ternUu impleat ,ücebic rem repe? te re , tanquam íi afi inicio non fujf# íet d ata : in contradibus peffedlís noniicebit i quia ab indio voiuuta-:

5»!


*24 O pufculor.lib .il. ícá*2* cap.i.'.U fu o t .p o ftm o d o in n e te fs iu tU ,? .fi ab emptione s 8. de paBíí» i . f ic u t K .C .d e obhgat. & aBíom b,

g Pocdt. autem opponi textíí ■jn /. ex empso i í . ts qui vina d t aBionib. fím p ti, vbi nafcicur h®c c o n d iR io e s c o n t u R u certo emp- tioflis^dc vendicionisthrc eñ íp c - t ie s . T iciiisvina em it, & arrh® n o mine cercamíunupam dédic.Quao- d o pro arrha cerca fumma dacur,ce- dic inparcem p re c ij , id eft fufficic reliquum preciam foluere, í , v h , d e lege sommiftoría v i-vlc, C . quando liceat ab emptione diícedetciarrha- rum tamen datio non implct contra Rum emptionis, & ,venditionisifed illum derelinquit in endem ftatu,in quo fuiffet confenfu d a to , '/Olt,C , quando liceat* ab empt, d ifced . Id e o cum ^poftea placuiífec, vc a b emptione difcedcretur , difloluta fuic emptio & venditio contrario con íenfu,/. r, C . eod. t i t . Lab emp» tiOñe^Z. dep a ó iis .L i , f f , de ref- t m d , vend, Nunc crgo videndum e f f , quaoam actione cxperinndmn ficjVt arrhareffituaturílaliaousref- pódet vtilé ío hoc cafu effe actíoné €x empto. V t i le m d ix i t , iá eft c ffi- c é ,q u o n iá r e v e r á d ire R a a c t io c ó - . pecit 5 cum actio ex empto non m i- nús nafcatur ad diffoluendum co n tractum ,quam adimplendum ,/, e x empto l i . f f i s qui virginemff» de Abíiomb, t m p t i , q iu etiam petuntur , qu« poli diffolutum co n tracta fuperfunc, quaré hac etiam actione arrha re p e t itu r , /. a. C . quando l i ceat ab emptione difce der etqwx dici tur perfonalis actio ex pacto arrha- l i , /. e x arrbali 3, C , dt a B , enspti;

7 H * c vera funt in arrha,qu? in pecunia numeratadatur 5 fed ali- quado datur io ccrca aliqua fpecie, veluti cum arrhae nomine dantur ati- nuli/. euicunqae j . § . it em f i in/litor, i$ ,d e inftitor, aBione^mzo au tcm in partem precij non c e d i t , c ú e o fi S iite r^ q u a p i jq gscunia

ta confiftát»/#** d t contrab, em p tm hiletninus tamen tanquam accefsio venditionis petitur arrha', vc Ylpia.; affent in is qut vtna, qu oA ffu det adhinc in hac ipecic vigere em p tionis &Í venditionis contractum,CÜ aliter ex contractu illo naici actio non poffet i & nihilominus refpondet Confultus dari e t ia m , feú co m i petere condictionem,quafi re data, cauifa non fequuta,qu® eft noftra có ¿ictio ob caufiam datiivtil Compete re etiam condictionem iine caiiffa, quiá cauffa propter quam data fuic, fcilicet emptio, feqwuta «on fui c, & atrh* apud véditoré coeperút mana tcíincc&M ñz.Litfffiaé a u té decon- d iB , fine caufia, Ergo ex certo con traeiu, qualis cft emptio, & védicio nafciiur e t iá h s c oondictio. S c d v c refpondeam,tradam regulam gene-! ral€,quae non minus fubferuiet huic íp e c ie i , & d ifficu ltat i} quam aiiis pliuimis,qu® poflunc occurrere? pe-i citur ergo arrha actione ex contra-: ccu , quatenus eft portio emptioni* Sí venditionis ? petitur vero co n d ictione finé caufla,quatanus refoluca venditione,fine caufia, manee arrha penes vend itorem : pecitnr denique condictione eatuffa data caufia non fequuta, quia verú eíl cauflam,prop ter quam arrha dkta f u ic , uon fuiffe q u u ti ,fcilicet emptio , 6c venditio . Qu® omnes actiones cx eodem facto naícuntur , fcilicet ex datione arth®,íed diuerfis rationibus, & reí pectibus , concurrere enim poflunc h® códictionssctim aiiis retnediis, Vt exp o n am U tiü s infra ¡ ¿ 8 ,3 . de eond, e x eap, poenitentia eap, v lt , ' Ex quo apparet, non recté exiffimaf íe A zonem ,B arto lnm , Fulgofium , & Antonium Fabrum ideó co n d ii Ctionem caufia daBa ia illa fpecie compctiiííe,quia arrharnm datio c5 tractus innpminatos e f t , & difsími- lis ab em p tion e , Sc venditione , in quam rem abutuntur tex t , i » /, f 03- t fá B u t 1 7« C?. d t f i i e infirum, qui


Jíoquib, negot,locumhab.cond.dat!. l i $

n i h i l t a l e p s o b a c , cum v e r i O s fic por t i o n e m e f l e i l l i u s c o n c r a d o s , p r o p

t e r q u e m d a t u r j a l i o q u i n e n i m n u n

q u a m a d i o n e e x e m p t o a r r h a p e t i

p o f f e t »

8 Ex his tan longe difouta* tis manet , ex certis <k nominatis contradlibus non nafci co n d id io nem ditti ob caujiam , ad hoc vc pofsic is,qui contraxit,iigere vc fibi precium refticuatur, vel vc res tradita em ptori, fibi red d atu r, inuito a l t e r o , cum quo contraxit i fed fi co ntrad u s difiolucus fnit contrahentium volun tate, & aliter dé fad o , vel iure fic recifus; poccfic res, qu» penes aitetum remanfi c, repeti, condjciquc vei cbúidiione Jins cauf-

y<3,vel condidtione cmjfa data ca u f Ja n on Jeq uutd , Quia ex iian tead huc, perfedoque c o n t r a d u , dsfunc caufi» condicendi : refoiuto vero vtraque caufla oritur*

9 D e donacioue ob cauffaia videndum efl, an in ilia h»c condid i o iocum habeat f P one donafle me tibiceufotn, vt aliquid facetes, vei non faceres : fi caufla fequuta non fit,potero nuuquid cencum d o nata repetere? Et proculdabio caufia non fequuta datum pofle repeti dicendum eft, vtique li caufla prop« ter quam data fuit,fit finalis; id eft, ideo donacum fm t,vc illa res fieret; aliterqiie non donaretur,/, z . §.v/t. cum leg, feq . f f . dc danattonib, vb i huius principii plana explicatio ex- f ta c , faciunt quoque indé facile e x plicandi text. iñ /. 3 . ^.fedJi quafi (iatuU ber6.de c o n d iB , cauff. dat, c a u f i, m n je q u u t . l , f i repetendi j , C,eodem t i t . l , damus in fine,i . Infumma 6^, id quod z .de con díól, indebiti, L f i ego 9, de iure do t i u J . i . C , de donat. qua f u b modo, docet BartoI, C um an . Caftrenf. & G i f a n , a . & C la (s ic i vu lgo 4 ¿ í / í . C .d e donat, qua fu b modo, 1 iraquell. in traHatu cefi

Jante eaujs. I m i t a t . i» Couarrub.

i i b . t . v a r . c a p , I 4 . n u r n . i . M o l i n a ,

h b f i . d e H j j p a n t i r . p r m u g . t - a p . i Z *

p r e p e r t o t a n h D o n e i l . c o m

m e a t , c a p , i o . v b i O f u a k u U i t . C »

A n r o , F a b e r e r r o r i k , F r a g m a t » .

d e c a a e 4 ^ , e r r o r e 9 , T r e u t l e m s S e »

l e B a r , v o l u m , i . d i f p u t , i p . t b e / i 8 »

I o D i f q u i r a m u s e t i a m , v t r u ©

c u m t r á f a d i o f i t p e r i r . n o a i i n a i n i a

c o n t r a d u m , v e i u c i d i f c c d o á l i t e , :

v c a l i q u i d m i h i d c s , i u x t i e a , q u » n o

t x n i f u p e r i o r e J s B . e a p . ' ) , h a b e a t l o

c u m c o n d i d i o d a t i o b c a i f f a m i n

i l l a ? F i n g e m e c i b i r é d e d i f l é j v c á i i /

t e d i i c e d e r e s ; q n a a c c e p t a d i i c e f s i -

f t i ; i d e f t i i t e r e m i í s ¿ f t j , i r a i n a d i s , ;

v e l c e f t i m o n i i s a t í e í í a c u s : p o f t m o - ; ,

d u m e u i d a m á r e f u i l T c r e m , q u a n a

t i b i d e d i ; n u n q u i d p o t e r i s r e p e t e r e

l i t e m , i a f t a o r a r e l i c e m , q u a m r c r a i /

f i f t i ? i n h o c c a f u r e p e t i t i o n e m d a t i ,

0 ¿ f á » / j r 0 a í c e í f a r e , & m i a i m e d e

m o r t u a m l i c e m f u f c i t a r i t r a d i t u r m

L f i p r o f u n d o 3 3 ./ . q u a n u i s 3 9 , C : d e t r a n f a S i . C e f l a t e r g o c o n d i d i o :

d a t t o b c & u f s a m - i n i r a n i a d i o n e , '

o d i o l i t i i i m , n e d e m o r t u » i n f t a u r e a

t u r , & v t a l i q u i s e a r u m f i n i s i i c , c u i ;

v a i d e i u s R ü Á n , l . v l t . f f , p r o f u o ¿

v e ! e c o n u e r f o , c o n u e n i c r o t e r a o s /

v c c i b i d e c c m , v e l f u n d u m d a r e m }

& t u i l i t e d i f c c d e r e s ; d i i c e l s i f t i }

n e c e g o i m p l e o j n o n p o t e t i s e x c a u f

f a p o e n i t e n t i a : k e t u m s d i i t e m r e d i

r e , < / , / . j p . V e ! p o n e d e /

d i f i e m e , t e v e r o n ó n r e m i i i f l e l i t é , ?

n o n c u l i f l e a c c e p t i 6 u i i g a t i o n S , q u a

a d u e r f u m m e h a b e b a s ; v c l t i i G u i f l q

d e n u o ¡ i t e m , a d h u c d i c e n d u m d t , ;

n o n p e r m i t t i m i h i , r e p e t e r e , q u o d d e

d i , ( c d p e o p o f i t a e x c e p t i o n e v r g e r e

t e a d f i d e m t r a n f a d i o n i s a d i m p l e n

d a n i . I d e f t , c ú a d u e r f u s m e a g a s j d c - ^

b e p e x c i p e r e d e p a H o i n i t o i u p e c

c r a n f a d i o a e , & t e c o g e r e e x c e p t i o ? ,

n e o p p o i i t a , v t p a d u m i l l u d a d i m /

p l e a s , n o n i t a q u e m i h i l i c e t , d a t u n t

r e p e t e r e , n e l i s d e m o r t u a f e m e l ,

o r i a t u r , f u f c i t e i u r q u e i t e r u m , / ,

cum p r o p o n a s a r . C , d e p a B . I n

L i i í ü p i m g

I Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

2 z 6 O p u f c a l o r . l ib . II. fed. 2. cap.i.

fumma quoties aliquod femedinift iuperefl e i , qui ex parce íua itoplc- m t.v t paCti, cranfadioniique rides ieruecut, non poteii vetus a d i o in - f t i t u i , aut demortua lis iufcicati» nec quod datum i u i t , repeti. I t a docenc Orones Clalsici tn d, Í, f i profundo j j . v i q u e a d A l c i a c .» 0 - m eroó, Sc D oneii. num, 4 , Gka<- nros tn l,/iue tH,prope finem C .e o - dem t itu lo , Accurf. Bart* dc Ant* Faber, tn l , deát 3 . in prtnctp, boe t itu lo ,

1;( Quod fi nullum itiperlic ré medium, quo vrgeri tranfigens p o l- iic adiideia concradus im plendam , vetus a d i o in f i i tu id e b e c , v t i ta vel aitsr im p le a t , vel fo lu a c , quod d e- betjaiioquin iniquu fo ret, am ittere adionem ,luem ve,qui illam inftitue t e , & peragere p o te r a t ; a ltera veiO cx parte lua non fatisfacere , nec a d id p o fieco g i. Quom odo a ccip icd us e x is x t in l , fiue apud 2 8 .C . d e tr a a

/ a J i .v b i h fc fpeciesproponitur.Pro ponit primo rcguia,feruare cóueni- re tranfadionem.riue apud a d a fie- rctjf iu e iine a d i s , fiuein { cr ip ta le digerctur,iiac celebraretur line feri pturaj deinde fubiicit, SapparitI, cu vindicatione profequeretur contra Sei&,cum «0 padii iiiiilfe,vt certum quid ei daret, & ipie á ijte v in d ica tionis difcedereti quod p a d u m non fuitfubnixum ilipuiatioue,quate 06 potuic a d io n e m ex fiipuiatu p ro d u cecei deinde ex neutra parce im p le tum fuit jquoniam nec Sappanta rc- m ils io n e m a d io n is ie c it .N cc Seiu s ex patte (ua ded it c e r tú i l íu d , q u od Sapparit® dare tenebatur. Q i o n i á fi ex altera parce impletu faifiec,fu- belTcc cauffa , & a d i o prajcrtptts verbis nafcerctar, l , iu n s g s n t ,y ,§ , 2 ,d e p a B is , qua ad fidé implendam altera cogere poffet, d , i , f ip r o fu n - da 3 i , C , d t tranfaB, i t a q j in puris terminis nud® conuentionis reman- f u t r á f a d i o } ergo Sapparica in S e- jb ,xcipie im pkrec,agere non p o té?

'r it , i . I.tnrifgent.y , §.J«d(M nulla verf. igitur n u d a j e p a B t s , Quid cc go e n t reaiedij,aut cautionis? B e f . pondent C * l s . proiequi Sapparua- tam p jf fe pendentem vindicationem i quod li Seius p a d i ,& trania- t io n is exceptionem opponatireplj. care p o ten t vel de d o lo ,ve l iakem in fad un i , cutn per eum ffitent, quominus lis decila non tic;perqua replicationem vtgebic aduerianum fuutujícüicct Seium,vt fidem placit o r a m fe ru e c , vei patiatur te a iá íe vindicari. N 6 vero veterem iniiiiue re adionem ipu permitteretur, ii ha betet ex ftipuiatu a d i o n e ,v e lpraj- e r ip t is v e r b is , quibus ad fidero im plendam aduerianum coropellere p o f f e t , vt docent pofi alios A láat* ÓC G i f a n ./» d , L i l ,

12 N o n obftat fuperiotibos te x t . in l , 3 . in p r tn ctp ,b o e tts ,y h i proponitor ,nic t ib i centum dedii» f e , ne adiudicem i r c t u r : fuppo- nicque Confultus pet hanc conuen? t io n e m , quali d e c id i , id e ft ,q u aff tranbghnon eft proprié traniadio, taraetri ica ccnfeaat Accurl* Barso- l u s , Caftrenfis 5 fed eft quafi tran- f a d i o , & improprie poteft traaia? d i o dic, v t ien tit 8c re d e F nlgo- fius numero 5. Q u zn c V lpianus,an condicere poffumid , quod dedi , í i mihi per te noa caueacur, ad iu d k é n o n in . Hefpondetque yel itá con? u e n i t , ne ad iudicem iretur ; ve l ica vc reptoRrittatur mihi ad iudicem non iri i primo cafu non poffum condicere , quandiu a lte i non ic adiudicem , quia non eund o implet , quod facere tenebatur , nec poteft dici cauffa non iequut* ; fecundo cafu poifum c o n dicere , nifi repromittas , caueaf- que mihi de non adeundo índice , quiá dedi propter illud , nec im ples. E x quo fic poceit aliquis argu ere; eccc vbi dedi , v t á lice, d ifcederes;& ex parce mea iropleai, & poffunite com pellere,vtm iiu re

pta mi, i


E x quib* D c g o t .c o n d i d í o dati nafcatur? 1 2 ^

prómitcas aRióhé práfcripiis ver» b u , l , f i o b eámcaujfam g, ie p r jt f- criptis verbis, docet plené Bart. m l .v b ip a íiu m 4 ó .C ,d e tranJáChEt- g ó l i te d e c iía , cu<h alter ad ñdetn placitiiitiplendain co gí p o t e f t ; c ó i p e c it c ó d id io dati ob eaufitxñ xtz íad io n ib ú s. Sed r e d e om iisis Aa¿ íiqilioribüs réfpondet A n ti F ib e r; n e g ó t iu m ,d e q ü o á g itu r i n i , t , i 4 hoc t t t , ififtar traniadioníiseírejfed non effe proprié trá n fa d ib u c ;q u tiniam cum inípicienda fic forma c5 » in ha n d ileg ijip rocurá torem 8 . f , m a n ia t i ,S í tranfad ionis cóm ien- tió íemper incípíac a d im ittendaá- Rione 1 & decidenda li te ; per cotí • trariura m propofica fpecie pecunia data fait,ne ád iudicem irecorjqua- té pUcitum boc nOn eft ex vtroqtié lacere perfeRum, fed ex parte eius; qui d edif. nec eft rran fa d io ,q u ¡á á datione i n c a p í t , non á p a d o decidendi liísm jncc itá co n u en it ,v tex - tinguerecur, íed quafi excingüere- rur,pet conuentioneai de non adeudo iudice. Qaánuis autem crarifa- RioquandoqjfiaC per innominacoS contraduSjtamén alicer celebratur; quam in ilU fpecie; ícilicet,quándo de finienda l i t e , accepta re aliqua; conucnic , & m ox ve l remifla a- d i o fuic , ve l res d a t a , vc i n d í B , leg, Ji pro fundo 3 3 , C ,detranfa¿i, Alia,quae de p a d o nudo trao íad ionis docet Faber, non p ro bo ,íéd nec r e i jc io , q u iá a d p rslentem infpe- d ionem non attinent,& quiá ex fu* perioribus fatis te íe d a maneac*

A P P E N D I X , sivEA V C T A R I V M s v p e r i o r i s

CAP.

v b i Difquiritur, ín quibus cafibus vetus a í l io d u -

recjin quibus noua com

petat } expiicantüfqjtexr; in Ug, I. Cód, dc n n m pcr- jn u t a í , l , flprádítiniáf-hJ

Utonib ,l,ithera% ,C , d t f & Á

interloq-.ommum iud'. i, f fu if étham 4¿. jf, de jblüitánib, re- c ip ittu f ,6 ¿ éxplicatbr lic; teraj & fentehtiá V ician; in leg, eiegánter 24, dé pigí aBtonei

'13 Sed mcuicanduni eftí: quod d i i i Jupertore capite veceren» íubiátam obligationem non poíTe f u f c i c a r i ín terfi ip u lsn itm 8.3.

f á t r a m ,d i V , 0 , l .q ú tres 9%, f f a - ream .dsfoiutionib, quoniam mul* to t ie s a cc id ic ; v t v e t e r e a d io h e a-, gatur ; mültocies vc nóoa detur¿ quod non r e d e videtur percepifle fubtilis Aritoniüs F aber í» ratieni adleg, 0 eleganter 2^. de pignor, ¿¿iion.Sí ideo fórfan nimis violen # ter in texcnm illum irru ir , carpicqi ácriter miferum T ribonianüra.N os hanc regulam in íplo liraine p rafin ii mus. Si noüo negotio primiim ,6 c éx eo nata obligatio fublata fuic:,n5 poteft ampiius durare vetuá a d ió * N e c eá experiundum eft, íed noiiá,, qu® ex nouó negocio nata fuitiíi ve ró oon fuit fublata vetus obligáíio;, hoo noua,fed vetete a d io n e agendum eft* A d h s c dúo capita,aut articulos rcducére facile poflnm t e x tus , qai in hac qustóione moueruná Xnterpr® tibus noftns aliquam difficultatem .

14 F rim uslocusexftat í» praatum 4 . £ o d , de euiSiiomb, vbi toU icutvetu scau ffa , & ideó noua a d io n e agitur. Species eft h®c;Se-i ius decem G eorgio debcbat pro debito infólu tum fundum illi dedit;, qui fundus erat á Seio prius obligatus alijs creditoribus; datiope vet»' ‘


O p u fc u l. l ib . II. fcd-z. cap. I .

nnn fuit foblata cauffa quoniam noo aliter liberatio con/ i« folutum non fo , , „ g k ,q „ a m f ir e s f ia te m 3 cm loUobligationis ? . ficcm n x x m x j.e u m ^.qutnimcxquacranq» ^ ¡ .^ ^ i n m J e f o lu t i o m h .m b n b j ú U

adhuc ter co n tm g k liberatio , quam li rea S e q u u t i o poft rem alis- p k n e , A pefoede hat cred »tom ,ua

psgnons peritq vt nullo caíu ab eo auelh poísit, Ln atarn . / ^ * • § • F n o n m u - f i r e m m e a m t o , f f - e o d . t t t . h t c w :

“ ' " " ¡ ' i , ' " 'a m é etatoblifictiis . raanlit ctiain data ,n ooiM tlatftim atlone d c b m .noildacioném iníolutü obligatus non tolletur vetus ob lig atio per dafifdem creditoribus. Vnus cx ets tion em in foiutum , quando res ple/ e s it hypothecaria adoctfus G e o r . ne.St gfum.cuiin follitum datus erat fun- to n s . Q uod fi fo d a d e b m S u s .i l l f ia ; G eo rg io a b ffu U tp er iu - tione iu icm iolucu res d a t a , liatun dicis ientenciam. Qn^rebatuf , an per contrad u m em ption.s iublataG e o r e io io propoiita fpecie vetos fmt vetus caufia obngationis ,U cgc

S o r e f t i t u a m i n e c e f t q U K f t i o fu- fa d a n o n t u i f íe c r e s a c c ip ie m ,q u ooeruacua,nsmpe propter accefsio- «á, qm vendit, non tenetur rem íi^n es priftins: o b lig a t io n is ; quippe fi cete emptoris,fed tradere , & t a n *vetus obligatio m a n e t , manebunt, tum d e cu ia io n e canere L e x emp.p ig n o r a ,& fid e iu ffo rcs ,q u i illi ac- to i i . § - i .d e a B ío n .e m p t h y t á ix tcefferant; fi veto fublata fuit, to lle - fuperÍQre/eB,eap,Zt tur etiam accefsiones, nec m ox re- 15 £ s hac d iffin d ion c ex/ ftjtucntur,fi nona a d io n e agendum ponendus eft tcx t . i » 8 . C/ t O i J . v l t . f J e f4¿?íí Reípondet au- de f e n t e n t .& interloq. omnium 'm*. tem A n to n in u s , a d io n é vtilem ex die. vbi Cum Scio decem debercn- empto G corg io competere in eum, tur , pro illis Theodora data fu ir , qui fibi in folutum fundum dedic, vel em ptionis caufla , ve l in io lu tu i quoniam datione in fo lu tú fpecies i d e f t , v tm ih i exponendum vide/ emptionis & venditionis contrahitur,daca fuit T h e o d .v c l fa d a d e b i/ tnr. P ofu i in hac fpecie debita fuif- t i f ftiraatione,vel fimplicitc» in fola Fe deccm,id eftquantitaiem ;& am- tum; primo caíu ex caffua empti©- piius ponendum eft , fuiffe fandum nis dati dicitur; fecundo dari in fo - datum aftim atú in decem debitis , lutum Fofim odum libera pronun- q u od negotium fimile merito dici- tiatafnit. InquiuntC«fl, citrá pro/ tur emptioni & venditioni , v t fta- um^^tionis auxilium fentéciam pro tira dicam. N e c fufficeret dari fun- libertate dacam lecindi non pofle» dura fimpiiciter in folutum ,nifi da- Ante quam ad decifionem peroenia tetur «ftimatus in illis decem. D a - nonnulla neceffaria notabo ad i l la t i o enim in folutum non eft fimilis ftrationeea huius rcícripti.Primutíiemptioni,8t venditioni; nifi res pro eft, cum,q«i emit,fi viftus fic in iu -pecunia detur sftimata, quod admo dicio e u ia io n is , teneri appellare,’nuit (ubtilstét Cumanus in L f i quis nec cauffam appellationis delerere,a ¡ía m .4 6,n u rfí,» i. ie foh tion fbu s* ant pcrtunftotie profequi , alio- C u iu sd o a riu icecce elegantem , & qm non v icio cauíTs, fed negU gea-notandum etfeam n: qui in folutum tia faperatuscenfebitut,nec aduer/d atfanduranófaaaeiuS3tftim atio- fus em ptotem tegreffum habébir. ne ad quantitatem debitam, non li- 1 'H srtn n ius ó ^ .^ .v l t .d e euiclion,

■ i)erasur;,nifi iUn® f , m S 9M Í m H ^ f« u q s yenditus f a i t , quj

p o ft /


I

poftiTiodS proclam at ad libe ítat l* quanuis cinpcor fciat libcrum effe, tenetor íafcipeje liberale iudicium L q u i e x libertate i 6 , de. liberali caufia,l./f qaísde libértate de íftfa-jyT.Karíüs ñoco,lente n am pro libertate d iítam , reftitutione poftulaca reuocarinon poffe*/,!,C»

fiaduerf,líbert,goñ s tamén refcin- di iocífpoíitá appcilatione,/, v lt i C . e o d ji tJ . i l lu á fs ie n d u m g ,ff.de appellat. Quoniam iieet idem effe* d u s fit reftitutionis, & appellationis, Lprafes 4 t f f d e minorib. pr®- ftat tamen diuerío m odo ; nanque appellatio íufpcndic ienccntiám, aé impedit interim eorupetere libertatem . ReftitutiO vero illam poílulat itifriogi,poftquam confípetijt, quod fieri iure prohibetur; ideóq; appellatio adueríus fententiám pro liber* tate diftam admittitur j refticutío vero uon coíic.Qáixur,Lex eaufia 9« S, v lt , dem inor.vbi Clafsici«& An tias F a b e íp rzc ip a é * quidifteren- tiam hanc rediísim e expofuír. P ro- íequaraurípeciemíí././/¿ffr«í 8. Snp ponunt l rnpp. per appeilacionss indicem,priorem íententiam confirmatam fuifle 5 pcoccisifleq; ordine iudieatura. Q u zfu u m ab illis fuit, quánam a d io n e Seius,Ciu daca in fo iucum fuit T heod o ra , fibi eauere poííet: & fubtiliter ita diftinguutí primo cafu quando faóta ad debitti seftimatione ancüladata fuit , per nouam ven d itionem fublacafuit ve tus caulia obligationis ; & ideo ve» tere aclione non agttur, íed noiu ex cm pto. Secundo caíu quando fim- pliciter íníolutum data fait,nó fuic fublata obligatio,quoniam non potuit aociila fieri a ccip iétisq uate ve tere a d io n e íeruare poffe übi debi? tú rediísim e reípódét.Q ué effe ve- rú huios cext. ioteiledurnexiflimo*

16 R u ríusa lia d i ít in d io ptsffanda e f t , cum res inloiotum d a tu r ; nanque vel pro fomma de* bita d a tu r , v el pro ip e c ie ; ycluci fi

fc'tuum iibii d c b e b s m , & Voléntiift íoiutum dediequuni; hoc enim in caíu non poteft contrahi enaptioj quoniam non dcbctur p ecun ia ; íed cotrahitur qu®da® permutatio* res enim pro re datur : quare fi qu® id ío iu t u m d a t u r ,r e s a í t e n i t i t ,n e c a, vetereeaulía obligationis diícedi# t u r , n s e a o u a a d í o oriri potelt-et d a tio n e ín íolutum i quoniam pía* cuit, re aliena data permutationsai non co n tra h i,/, i . ^ . i t de rer.psr- m u ta t, v t late cspoíui á% ju p e n o r é

f e B . é a p t i , quoniarn vt permuta# t i o fit,res danda e f t , id efl: transfe# renda ín doiniuiom eius * qui ae# ce p ít * L v l t . f f boe t ít quam diffe *' rentiam agnoleuac A ccu tí . Barto l- Curaanus, Caftrervf. & abj iu d, l. í i q u is a l ia m q d tí ls ío iu c , C ujac. Ub¿. 8 9 . obferuat. eap. 3 8. & 'nouella 4 -

pTQp'é m édiu m , & traéiatu 8« a d Ajrieakín LJi daos 4 7 , dt em B ion ;

1 7 Ex bis facilé exponí# fciir tex c . in d J e g . f i quis aliar» 4.6; de fo ín tío n ib . vbi fupponitur debi # to rem , qui rem debebat * aliam rem p ro d ebita voienti creditori foluif- íe j fuppbflifer , inquá volenti fuiffe fo lo tam ,q u iá innito creditori aliud' pro alio í o k i noa poííet,/ .2 ,§ , mu* tu t datio-.ds reb. cw d .q u o d fi vo# ienti foluatur, liberatio coatingit,/# f i ñonjoftem 2<í. fe sentum, de con-i d i B . tndeb.l,m am fe/h, C . de fo lu» t io n ib . Res a u tem , quam iu l'olutú d cbicoí, dedit vel ia to tu m , ve l pro, parce e u i d a f n i t , quoniá erat alie-; naiqu®fitumfuií, quoreasedio fibl coníulete poííec c r e d ito r , cui eu i-

res fuic ? fit diíí'ertis verbis ref# p o n d e t Marcianus priftinam obii# ga cio a em maneie. Quod p rz d id a lg xacioncm h abet, f c i l ic e t , quia nul» l a íuiciu folutum d a tio , aut per# m ucacio , qu® per illam contra- bicur , cum res aliena data fniííetl: id e o q u é nec á vetere obligatio? n is cauíía reccffura fuic , nec^lla fu b la ta , quare priftina a d io 'dnracj

M m m 18. Neq

*Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

2 ^ 0 O p ü í c ü l o r * l i b í l i * C 3 p , í ,

i8 ■ N ec huícpoftreni* partí obftac te x t ./ » / . i . C .d e r s f .p e r » m ut.cüiashxc eíl elegans fpecies: Settss v x n a k m fuiulum hábebat, id e ftv sn a tcxp o íitm n , quaerebatque emptorem, Ticius prscij uomine a- lium funducn dedit pro fundó ¡lio vKosíi,dedic autem nó caKaca quá- ticate ; íed quanuis cxpreile fundí vendici ca«3ta quantitas nó fuillct, fuit tacité taxaca ; poíieísio enim VKDui expofica, pro qua precium dé ftitiandum erat, íatis taxauic quantitatem fundi ín locum precij dari, Vt animaduetterunc Paulus Caftr. in L i . j f . i o d J i t . n , l o , A n t, F ab, lih ,6.conieB.cap.6.num ,8.{^ p .In hac ergóípecie propter hanc rationem emptio & vend itio celebrata fu it falcem vtiliter , ve l per proximam limilitudinem. E u id o fundo dato pro p re c io , ftue loco precij» q a s r c b a iu r , quaenamadio domino fandi v s n a l is competeret ? anpof- fet ilium repetere condidione eauf-

f a data caufia nonjequuta , liquidé inutiliter fecunda d a n o procefsic. Q u od negat Imperator G ordianus, qu iacu m em p tio & venditio co n tra d a fuiffet, iure v a lu i t , quanUis fpecies pro precio data n6 fieret »é ¿itorissquoiiiam quod dicimus precium debere ficri venditoris d. l , t x empto Í J, §, 1 .d e aBiou.emptiy t o ties verum cft , q u o n e s in pecunia to n ft ft i t , qu» facile fieri accipientis p oteftjV td ixi d .e a p .t .H o n vero quoties loco pecunifres d a tu r , & nominatim co n uen it, v c lo c o prec ij fit, iuxta notata eadem feB. eap; 5. fl. 8 , vtex6i*<r/.i.colligitur, eft e legas huius d o d rin » limitatio & vaide memori® commendanda, quoniam non vidi &b Interprztibus noftris n o ta r i . Igitur cum iurc em ptio & véditioprocel'siíTet, cuid a r e ,a d io ad e x e p iu m , fiue vtilis e x e m p to com petit, vt per eam d o . minus vpnalis pofleisionis perfequa t u r , quantum iua intereffc poteft,

rem eu id am non fuiffe, H a c h y p o - tbefi fic deciia, de alia q u sft io e tiá interueoit, nempe quid cffct dicea- dum, fi poiTefsio,pro qua alter fim- d u sd atu sfu it ,m in im e effet vama- TiSjidcftrionelTec expofita vauuif Ad quam iefpondenr,re pro te datapermutationem c o n t r a d a m fuiffe, L l . d e rer. permut. ¡ .n a tu r a h s

i .d e p r a jsr tp t ,v e rb is . V t id e c u res ab aduerlario d ata c u id a fit, poterit alcct d i g e r e , vel repeteado prsdium á fe datú có d id ío n e cauf»

Jadata cauffa nonfsquuta,\c\ agendo a&hmQprafcTiptfs v e tb is in ¡dg quod fua in terfu it , qaoniam a d i o n i, qu® cx rerum perm utatione nai- citur, ineft de e u id io n e a d i o , vt a* f tion i ex e m p to , iuxta ea ,qu® dixi

fu p erio rc J e B . cap, 10.»»»«.3,N on d ix it G ordianus vtraque a d io n e pofle experiri eum, 3 quo fundus e- u id u s fuiti fed tantum poffe , fi hoc e legerit , peterc v t fibi fundus fuus rcddatur,reftituaturque;fcilicet pec noftram condidioRem .Q uanuis t a m en a d io n is pr®fcrip. verb .n ó me minerit cxpreffe,mcminit ta c ite , cn dixic e le d io n é habere cü, á quo fú- , dus e u id u s f u i t : fi enim habec ele/ d io n c , habet inter plura remedia, q u i vnü; vniufqjnon eft e le d i o . i g i tor fi funt multa remedia,qu^ cx rc« rú perm utatione ei cópetunt, erunc p t ® d id a c o n d id io , & a d i o pr»f, verb . Suppleo icaq;locu G ord iani ex a lio V lp ./ » J ,t,§ .v lt .ff:eo d .t it , de rer.perrnut. & P a u li . i» /. naturalis de praf. verb. In quibuse i ,q u i cx parte fua impleuic co n tia -d á perm utationisjdaturcleaio.velrepetendi ré, q u i d e d it , caufla non fequuta per condichonem d a t i , vel a g e n d i , quanti fua intereft a d io n e p rafcripttsverbis.

19 A liqua adhuc notada func;'»d, L i . C . d e rer, p rm .a n te quara hiC

abeam»;ptimu eft ex ea probari, nopoífe íimúl cópetere adioné ex pri

ftina ob ligation e ,& ex nouo osgo -ÚOt


Apendixád&ap.ruperiús. 231

t í o ; q n ó n i á c a f u i h q u o p e r ® f t i m á - t u m , e m p t i o n e m & v e n d i t i o n e m f í *r i o n é f u d i ú a í i v t i l i s e n i p c i o c ó c r á ' ' m i l i b d i a a r u a » c u n c r a l i i j q u o a i a md a f a i c n o c o p í c i t v i n d i c a t i o v ® n a * á í l i i i i a t i d ( i n o i l í s e í f e m p n o o i , c i u i l i s f u n d i , n e c v e c e r a r e r a e d i a j i q u ^ d ó q u e n a c u i a m , & q u a l i t a t e m t r a h i t in i i n u s l i a b e r e t a d l U ú p e r í e q u e n d ü ; ft.Jed 0 x, dé publictana iéf e d v t i l i s a d i o e x c i n p c ó e x u o u d 'remaóiíúne,i./lvtcerton e g o c i o . I n f e c u n d o y e r ó c a l u j q u á ‘ebmóddítJA; de á/ii^ístótía abiíohd o p e r m u t a t i o i n u t i i l c e c c c l s ó r a c á n e,hfi pro re kz.de euiBiontb,i,iif u í C j d o m i n i ú m n q n f a i c á m i í í u m , 6 c 0» y .f f pró empióñ. ^ ,v e c e r a r e m e d í a m a h e n t ; arg, ex L 2 2 E i q u i b u s p r i n c i p i i s f a c í *qui fibi 33. i. quires 98, ¡n prtns', ¡ é iárhi e x p O n e r i d u s e f t V i p i a n i i O idejolut, q u a m o b r e m d o m i n u s v e l ' c u s , q ú i m a l e t u r q u e e v i u i d i f s i m u p ip e t e r e r e m p o c e f t a d i o i i a i n r e m , v t A n c o n i ; F á b f i á c u s i i é n , / 3 / ; têle*í i b i r é f t i t u a t u r j v e l c o n d i c e r e cáuftá gknter 2 4 . jf .d e pignorar, a¿}. é u -data cauJJd nonfequutd.vtl c ó o d i a i u s h ® c e l l l p é c i e s . C r e d i t o r , c i i i d e #d i o n e y ? « f sáafia ; q u ® c O n d i d i O * c e n í í n b p i g n o r é d c b e b a o c ú r , á C ® -n e s c u m q u o c u m q u e r e m e d i o ¡ c o a » í a r c i m p e t r a u i c } v t l i b i l i c e r e t i i i r e■qurrere p o í f e m t , v t f u p r á d i x i tii hoc Ü o m i n i j p i g a i i s p o f s i d e f e p f o c f e d íipfó capite , & úicavaftB, Jeq, capí t o ; v c i i b i i c a d e c r é d i t o f a t i s f i e r e t . ,v lt . T u n e v e r o c u m c x i i u i t i l i p e r - P i g n u s p o f t í m p e c r a c i o a e m e u i c í ám a t a t i o n e d o m i n i u m n o r t l i t c r á s í a - f u í t j c u i n e f l e t a h e n u m ; n o n d e b í -t n a j , t i o n e r i t c o n d i d i o d a m i n i j , f e d t o r i s , q u i i i l u d o b l i g á u i t } N e c p o -t á n t u m p o f f e í s i o n i s , v c n d t a u i , e t i á t e f t q u i s e x i f t i m a r e e x e o c r é d i t o -

fuperkre/eB. cap,9. num.<). E x h i s r e m í e c u r c p i g n u s p o f s i d e r e , q u i án o n p o í l ' u m f e q u i f e n t e n t i a m B r i f f o i o i p e t r a u i t á p r i n c i p e ; P r m c e p sn i ; , qutlib ,i,de Jolutioníbutpau- ¡ B i u m n e m i n i i n i u r i a m f á c i t , n e c d o -hpoft mediu e x i f t i m a m c ; p o f t a i i o s m i n i u m v e t o d o m i n o a u f e r t , t. nec,

V e t e r e s n o n n u l l o s , t a m i n Ó 4 c / , i , auus3, C .de emancipas.liberor.Lq u a m i n c ® í e r i s , q u a s e x p l i c a t a s r e - ex fació ¿ 3, ff, de -vulga- t. N o .l i n q u o , n o u u m r e m e d i u m c u m p r i í ' t i t a e t i a m i u s d o m i n i j v t h o d i e , i t án o c o n c u r r e r e i q u o n i a m n i h i l c o m - o U m á p r i n c i p e í m p e c t a r i í o l e t ' e , /* ' m u n e h a b e c , c o n t i n g e r e l i b e r a t i o - 3 . / . 3 . %. ftn atiUm, C . de ture do*n c m , e x q u o n o u u m r c m e d i u n i n a f - msni] impetrando, I t a q u e q U a f i - ;¿ i t u r ; & n i h i l a g i , e x q u o r e í u l t a t , v c t u m í o i t , r e e u i ó l a , q u i i u m a á i ®r e m a n e a t v e c u s t q u a r e a b h a c f e n t c o c r e d i t o n c o m p e t e r e t ? V i d e b a t u r aU't i a n o n i m m e r i t o r e c e f s i c C u j a c . / , t e m d i c e n d u m , v e t e r e m e x p r ® c e - ;llb.f 9,obferuat. cap.38, d e n t i c a u f l a c o m p e t i t u r a m • q u o - ,

30 Deinde in ead. l , noro illa niam cum pignus aulinin ftc rei alie-;verbai noniniuria iudicis ^ e c p a - tsx.Ufirem a i i s n a m . 9 , L t u t o r i 6 itfss tu i tulpa euiBum eft, Qu®de- § . i , i ,c u m debitore y z . de pignor,notant non nafci ad ion em d e e u i- l . i , ^ t a t . t i í .C . f t r e a a i i í n a p i g n ,dioneconvra venditorem , tiemp» data f i t , Impetrarfo etuim inutilis,^cor nOH propter malam cauflainjftd nullaque fuciica effe videbatur. Er-propfcr ipfnisnegrigéntiam'jvel pet g o pignoraticia danda erae, bed ni-fordes,aut in nriam iudicis cowdem hiiominus VIpianus rcfpondetjvci-natus fuic./,/#?**»»» a ? - l e m ex empto a d io a e m e x nono ne •jótffft compromifero.l, Herennius g o c i o , non pignoraticiam veterem63. i . v i t . de tu iB io n , dandam effe. Finita enim fuit cauf-

31 í iuríús noco, f iressft im a faveterisob ligatio n is pet impetratad á ta Iit pro debito , f iu e in fo lu r tionem dominij. Eft erdm impetra-

t i q


2j a O p u f c u lo r . lib. II. f c f t . a. cap.r.V

■ .¡ .m ii i i ia u id a n i datio i n f o l n f d ix i t ,« ¡« í '» » '"i s a „ i ^ P t i n t i p » ,«0 c e t - , f . S e d .m » e t ,t o ,q u ,a e o d e m m o ^! a S a t i o n e . q m S q n a n t u a t e de- d o ie g .t u t m l . I 4 . e l e « n « r j j .b it i tea pignotata E rgd hac f . •^ B ltgatet apnd InhanoM t one d o m in ii im p e t t a t io lim iti» q n a td tn f n .f f e ..R n r l u ! c u l p a t ,q u o dr f t c m p t io t .i ,c o m n o n a lite t c o n t e - d ia i t t c w d w e r a p r m t i p e m f m . .dat»tápTÍnc.pe,qoampi*uia*ft'i- . Imnmim atione p i g n o r i s , qu am fa c it m a * , t o q u o q u e ,q o i a e i e g a n 8 e f t ,& b t e >gjftracas. /. j» fe v lt im , C . de iure uis loquutio, qu® frc fuppienda eft,

J- c ------ r . .a . . . . - ......------------- ----------dominii impetrando , Êrgo pet im* vtp&fstderet iure dominij, quemadpetrationem rcceflutn fuic á primo modum i» /. tubere 4 ,ff , deiurif*ncgociojquare iubiaca priftinapig- d/¿I.iáetn Vlpianus aic,noracitia, a S i o vtilis ex empto red- fidere (fteimpery, yb\ m em iniCuja dicar. In quo non video ,q u id pof- cium elegante* ^tiam fnpplere,»««J* » 3k V» .

fic culpare Anton. Faber, cuius ra- bsre pojsidere, 0 m pofffsione ejfationibus fatisfaSum manee his prin Alias minutias carpit Anco. Fa-cipiis. Cnlpac etiam Tribonianum b e t , quas infuper habeoquafi male Latinum , quxdam in quia patwi funt h io-cius d iS io n e ta x a t; prim o quod menti.

C A P V T : II-Qmdrit condi6lio caulXadata, cauiTa non fequuta

quid iit 9 & qualis cauíía»obquam competit? ^

A R G V M E N T V M.

§luidft resyqaid cauíTa? Bxc a;eief in prxteritumy wtl in ftti mum. De pofrema agitur in nofro titulo, §luare dicaturcondiBio cauiladata cauiTajnonfequuta. B t ob cauff a m datorum? CondiBio ob turpem caufsa [pectaltoref

adquxdamnegQtia, Tionhahet locum y cum (vtriufjue tam

dantis y quaná axcipttntis turpitudo rv erfa m , Exponitur,

1.4. $. fed quod tncretrici.de condici, ob turp. caufs,f}uxft intentiQ nofra condlBionisy in quo dfferat ah aBio-' ne prafcriptis verbis? Ccjptt y cum cauffa non exprimitury jed in mente retinetur, Explicantur,[,íi repetendi 7. C . hoc tit. 1*3 » Feruus 7, eod. tit. Et cum cauffa fo- Itus dccipkntisfauoremy cmmdumqm refpicit, UBon <vero f


Appendixadcap.fuperius. 233

atUmcontinseit affiffiiontm ptcuUatm ddntis - Exponitur^ I. Titio centum 71. in princip. de condic, ác demon-,ftiationibus.

Et> v t e x d iu e f cicoloftoninne cefl'ario,nec ma tcriatnoftr* in utili craélacara ftofttum repeta

- — ------- _ mus} qoftqaaravidimas in quibus negotiis cond id i o dati ob tattfiam competat} videamus quid iic o b cauffam a liquid dare , quando habcac locum h»c c o n d i d io , & qnare, qtdbuique m odis denominecur. D icitur au tem co n d id io oh cauffam , id cft o b finem , v e r e d e expoaic C ujac* a d L x . Q . dgeondtB, ob cauff, dator, quoniam per illam repetitur i d , quod o b aliquem finem datum fuit , fine noo feqinuo . Caulía cnim licec pkrunque ad prsteri- tum referatur , ve lu ti quia negot ia mea curafti. L f i itd legatum 12. de c3iittonib,(jp demonjirattomb, quiá diligentia cuá me meliorem 'xs¿áiá\k\,LAquiliu4 %y. de dona- t ío nibas-.tm ca cu m generalis lig» nificatus fit , etiara in futurum íig- m fic a t . V e lu ti d o » vc aliquid fa- c iá s;d ic itu rveró c a u ffa , quoniarn propter illam d a t u r , adoquín enim qui dedit , mioirne dediffec , niíi v t iilud íterec , proptér quod ded it./. 2 . $. v lt im o eum Lfequent, de donatkntb, H a a c cauflam I n terpretes in d. v lt im o & in /, cum t a l t y i , ^ .fa lfa m eauffam.dt eondítionib, ^ demenflrationibus zpptWznt finalem , vc itá fignifi- cenc voluntatem eius , qui dedit, cam effe, v t non forec daturus, njfi

ob ii lu m fiacm,2 Itaque c o n d id io </4.

t d .y eauft a non fe q u u ta nihil aliud «fi , quam repetitio datj ob ali

q u a m c a u ffa m , illa n o n im p le ta ^d eíed ave % dicitur vero

pro a d ia d a , íeu appoíua ne/ g otio , quod geftnmfuiCjVC dici-; car in L p e n u lim a C . ¡i níanci-. ptum ita fuertt alienatum- dar® legem concradui emptionis Si v e a / ditioiiíS , pro apponere íü i a li/ quod p ad u m , d o ce t Donell» itt r u b f ic -Q .b o e titu lo- Dicitur ma? g is proprié dari ob rem ysyaoáázá tur ob cauffam in futurum 1 . 1 . í? o b rem.de c ó d id . ob curpera caufo fa m ./. 52. in fine-i. in fu m -ma i - i d qaod, de c o n d iB io m in d e b it i . Ec per coníequens corH d i d i o dicitur ob rem dati in lüiá textibus , quiá per ¡liara , vc d i/ a u m manee , rep etitu r , quod ob' rem datum f u i c , re non iequuta. /.! Senatus 3 5 . §. ergo 3. ds mort: caufta donationibus - fiodem fen/ fu in titulo C od ic is legitur, de eon i didiioneob caujjam daPomtn, Non' etiam m a le , quia caufla pro reae/ cip icu r, íeü pro fiue , crnn in fu / turum co ijfertu t , vt dixi. H ad e-; ñus de íignificatione verborum,bre «icerque diflermü* fu fh c ia t : nunc verb videamus de cauísis , cx qu i-

■ bus non fsq u u tish sc c o n d id io naC, citiw,

2 O m n e , quod d a tu r , vc V U pianus ait , i » í . i . d e cond, ob tu r : pem cauffamy auc ob rem d a tu r , au¿ o b cautlaraíob tem , id eft futuram^ o b cauflam,id eft p r*ceritáiób rem,’ í iucobcauííam futurain d a t u r , i c * i’ t filium tuuin emancipes , /, \,ff'¿ & 0 cííía/0, vt Romam eas/./í pe»

% eu n ia m f, codept titulo , v c filiun} •i'' naturalem mcqm , qui tibi feruit}

m anum ittas'', /. naturalis 5, de, praferiptts verbis , vc debitoribus'

íueiil


234 Opufcul. lib .II . feift.2> cap. i ;• .foP kücias. h C . b o it itu lo íé tr jc istürp itud ln éoó verfan jqu gs

meisfatjsta mam licet ipla tu r p itc ib c ia t inm e

« o f c m e x patto‘ c i o é r i . ./ .4 « .« » . te t i ic a n t lb jv tn o ft . ia ia t . lm e q a o d art % f itm erecnx,l.p< íÜ 44»dí

vero cauffa fequi, t ia r J .p r o b m m 4 a . de V, S. uon uvel quiá is .q u i facete tenebatuí,im men curpiter accipit ,cuín lu m ete,picte íioluic j vcl quia non potuic, t r i x , raereatque preciuni f u b a a i o .vel quia ab inicio impoísibile fute n is ,p o ít ía c* p u d icu i® , & d e lc fta .id.proptcr qaoddabacur j vei quia cionis,quam facit concubantiJ . i á ídatum fuic ob turpem cauffam. In 4 - §-fidq uo d m e r e t n e t f fd e cond,quibus ómnibus cabbus verum ett, ob turp, eaafs, ^ ®xp®unnclem lequutam uon fuiffe, & compe« accuratius CoUarr, M e n c h ^ a , & tic noitta co n d id io ; in hoc poílre- T reu tie tus vbifupra hxxU G ó m e zm o vero datur qusdam tnagisfpe* i» / .d a . í^ ^ ó H ií . l . lo a n e s Sichard#ciaíis nominis , qu® dicitut ob tur- in l , ea qua 5 . C , de donatio, a n upem saufiam , de qua agitur in m p t , n , 6 , M agifter Márquez victitulo ff. & C . de c o n á m k n e ob om ni laude dignus,/ » / 0 0turper» caufiatn , cui adnumera- tore l íb , i .e a p , i ¡ , l o a a a e s G utiettur c o d id io ob inioftam cauflam* r e z J ib .i . Canonfcar.quaft.eap.10.l,perpetuo 5 , eum L je q * ff . eod, t t t , Ofuaid, lib ,\4,ad- DoneII, e a p , i ¡ ,Y no plañe caíuceflat ob turpem , l i t t . F ,vel iuiullam cauffam repetitio , f i 5 Ínténtio,(Ío8 effedushuius Vtriufque turpitudo veríccur in da- C ódidionis eft,vt íi ís, qui dedicobt io n e ,v e lu t i fi pecunia d e t u r , v c cauííamjCuravid e a t,cauffam noníemaleiudicetur , turpiter enim facit, qui, velic repetere,quod d e d it ,p o f-qui dac, & turpiter etiam facit , q u i fit quidemslinverd eligac ad io n e ma ccip it ./ . 3 . / . 4 . i, fiob turpem.%, prafcriptisverbispgoiútm aáxietiz

ff .e3i*ttt,átsyxaxea%\xúi Duaren, rium ágete,quanti lua interfuit,nón p o ítestero s C ia is ic o s a d í/ r , decb- fuiffe exaduerfo impletú, fiue cauf# á iB . ab turpem cauffam, D onelÜ ía m fe q u u c a m ,/ .i . § ,v l t ,d e r e r u m ¿ i b , 14 , commentar, capit, vbi permutationeJ . naturalis de O íu a ld . C u ja c . Itb .i , qq, P a u li in p r a jm p t u v e r b is , vb i vulgo nota» i .p en u ls ,eo d .tit .Q ca d Cod, 0 tra tu r ,& docéc e le g í ter ¿ia íu 2 .a d Afriean, tn l.Jt c ü i g , 2 .C . de eondiít.&b eauJJ'am dator, de reb, creditis, Msuochiiis de ar- Duat.ud bunc t i t , c,%. k d ix i Ego bítrariis cajú 3 lo . num. t , 0 4 . fupertorej'eB.e, 1 0 ,quod non vide-C ouarrub. in regula peecatum * . tu trsd écóp reh éd iíie D o aell, w d .

parte § . 2. iM enchaca/i¿.i. illuftr, 1,2 , A l i a e t i l cauffaeft, fiué aliara*. cap, 48- 3.4* ^ 5- Treucle- tio pro peer quá detur noftra condi-*us muiros referens. S eleB ar. v o - d io ,íc i l ice c í ie ü ,q u id s d e ra t ,re in-lu m .x . d ifput. 22. tbeft 3. Pichar. tegrapoenituerit.dediffe-.nóéftaliain %.quodji ex turpt. tnji, detntt- c ó d id io , fe d eadé, naícitur vero ext i l ib . ji tp u la t, & íff fe Ítem 27. n , diuerfo capice ; quoniam hzc nafci-i% * & fe q q * d e aBionib. V nde con- tur ex do , quod cauffa fec[uuta aonftic ic , datum meretrici ob quzftum fuitftlla vero cx capite pcenicenti*corporis, repeti non poffe,cum quiá eius,qui dcderat. D e q u a fu m ad u -fi tntpiiudo aliqua verfa retu r ,v tr i .t rus e x a d é k íia feq u í ’ttfeJiione^qux uíque turpitudo verfaretur,tani dáo rc in praienti de illa agere íuperfe.cis ob rem illic itam , quam accipicn d eo.í is ; tum q u k vsnusell ex patte íge; d, í t a vero datiq p b cauffam

parit

ÉUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

Quidfir,& quareíití dícaturcond, d á t í , 13J

p i ú t có n d id io n e m ; íi cauíía, propter quacn res data f u i t ; expfim ataf nominatim ín ipfa datioüe ; a h ó - qnin íi i s , qui d e d i t ; ideó déd it, vÉ íibi magisaniicum íedderec a c c i pientem; vt iiberalicáceeum adigeret ad aliquod íibi faciendum bend ficiúm j v c i c á iiium prouocarcc ad fouenda, cürahdaq; negocia eiussii- cet ab accipiencfi nihií proríus íe c í- piac, vt fpéráuic, iiOn poteft rcpétc r e 1,3 ff jed fiferu u s y f f . b . t j i j i r e - petSdi j . C ib o c t i t L ^ ó .t í t ij^,p¡irté 5. quoníamqoi nullam racíoneiii iti doaaüoné e x p r im it , liberé dOnaíle jneelligicür; non vero íüb módo; vc cenfu<t Rex nofter Alphoníus in d i l .^ ó .F a r t i t a i D ebitoréním beneficii, v t d i c i t u r pignore l i d é f u r t i püdoris vincüio , non m« tis oneratur ,qu® dicitur antidora- iis ob ligatio i» l . fed 0 f i z y . f f e S -

/ u l m i , de bered.petiti Qdoniam , vc recó rd o rin Seiicca legiííe} be- neficijs exjyngrapba agí no pote fti id eft ex iuris tormula, 6c prafcriptci agendi.

7 Idem dicendum eft, íi t h ó • dusexpreííus eft, led tantum refpi- ciCjfauorem, & vtiiitatein eius, cu i res data fuit,non iliius,qui d ed itive luti lidedijVE tibi d o m u m illa m có - parares; vei faniiii® tu® monumentum contlrüeres. P on o nihii mea in térelíe; fed cantum cua. In hoc c a - fií.quanuis non com pares, nec c o n - fitúas monumentum,negó repetitio nem locum habere, le g . f i t io eentU j l j n p r i n c . j f . d e c o n á , 0 dtm onfi, íacic rex ,in leg. z . f f . mandatt , § , ’tua tantum gratia , inft, e o d .t i t , quia vc Veteies deducunt ex d, leg. T it ío a n t u m Sc omnes p o k B ar- toluin prúlequuntur ín l.qaibus dte bus 40, $. 7 ttm ilius.át e o n d ,^ de- menfirat. caufla , aut modus iníer» tus gratia folius accipientis.,Cx quo nulla vtilita» danti reíultac,non fa - c i t a á u m c a u f la le m , feu modalem; fed remanet actus l ib e r , 6c purus.

á D ix i,8 i iiKüieáni»dantisiui^9rUC,ecíUte rcpctitioncfj huoniam eoin ca íu noíi pr«iuniiíuc illafinalíscauííadandijleu aliqúaté.husim pulfm a, qu® non cauflarré- pecicionem, vc B a c to iu s , & c s t c t í noftridicunc/ai d iii ,§ .v ik 0 ¡',31 d e dónatioúib. C®cerum íiaiiqUo- modo d aú tis in teriit , quiá íilo ¡nói do proípeRum v o k íc accipicíici; quéninoueracclTe mirtus induftflüj & qui facilé diísíparérpccuniamj rii fi illámcoUúcaret 5 iu b e b ít iocüni repetido , v td o c é t élégantef jd e n i EaitA»di£ferm iiiuSinúm ,ifd\,<aó Omnes mérito fcquuntur * D edit fenim pfopter iliamcauflam ii?c d a ret aliter,qua ratione nafcitar coiii d iR io ,/ ./ i z . f f v l t i

9 Ad haocdoélíinám ohi- Bés veteres apud laíl'onem ib i va- pen d unt,/ ./ . Tttio centum y i . m princ, qüam tamen iion r e á é expo-, nunc , láeoq; libec ilUni breuitec explicare. Xeftator T it io alumno íu o , 1 fratris fui filio centum lega f uic, v t fundum emeret: Quarituc Alebaiítur, educa’ án legatum hoc fu m od ale ,& ten eá oiim a-tur legatarius cauere de modo im» Pj‘[[uos fra-

pIendo,vC«nentivr i j , qUibus íub matTrniVatern? modo aliqnid rdictum eft. l . f i t ib í indulgentia1 9 . de ligAt, 3 J .quíbus díebasqü, reraiííos mores f f Teem ííius, Isg.eas caufias86, traherent,P«r/(á de tQ nitB ton.0 áemonfiras, Sex* Cum íapi-cus Cgciiius Africanus negabat Sc " ' “ s patruos.Sc reR e hunc legatar.um debere ca* fisiuere,quia raodus in fauosem íuutn d l c T Z Z ' Z l l ádie¿íus,non habecur pro modo, Sc cafauh.legatum reuera purumeft , vtpro- oum.ScMrafmumin x im cd ixi. Proponi: poftea codear adagijs, * retento themate, íegaiíe eideni T i . tio aimimo íuo parum indr.ftrio eadem decem ,vt fundum compararet, in huc caíín e k ga n cé r Africanus,Sc t x eo P ap in u u u s coni jciunc, b , gatüiti vere effe m odale,& fub caufia neceffario impléuda reíiRú;quoniam teftator nó aiitcr alumno dif- fipatoripecunura relinqueret , niíi vc cx ea fundas compararetur. I (nó

lá c ité


2 ¡6 O p u fcu lor .lib .ll.fcd .2. cap.j,

tacice in hunc modum infsit ,vtj fun dus cx pecunia compa!:acus,n5 alie- narecur. H íceftfe iifus huius lo c i , quem Barcolus,& alij poft Accurliíi inale expreíferunc , exiftímantes T it iu r ó ' ‘ ©n fuiffe cnndem alumnú fratr s filium ; nec alumnum fuiiíe legatarium,íed alium, cui fuetat in» iundnm , vc fratris filio corapara- jec. Melius veró acceperunt C u - manUs,& C u j ic io s ibi hb, 1 7 . qq* P4/>y«.S¿ C o f t a fu b t i l is , & magni iudicij A u d o r h b , a . felsóíarum» eap, a o .30 Sed quanuis Accurfu & B a r t ,

incerprgtatíonem nó probem,valde tamen probo regula , quam ex inde deducebant : modum infercum in fauorera Tercii efficere a d u m rao- dalem,nec alicer pr^ftandum effe le-j gatum , quam fub caucione adim plendi modi,ne Tercii iilius vtilitas d e í e r a c u r i ! . / . 3. C . d e donat» qu*fub modo, Q uod in d iB . ie g ,3. latifsime crad ác interpr®ces, & vi/ iv a il lo s nofter C o a a tr . hb» t» va»

fia r, cap, t q l num. a , 3. i j . vbéalios refert eius adnotatoi íoaones V V e f c i i u s , M olina , deprm ogtn» lib .i.cap, 1 3 ,e x n um ,z, vbi Addio-, nacores, D onellus,/;ú. 15.^01»«?, eap.qg. Petras F a b c r , in Ug. quo tutela 7 3.^, v l t , inprtne, de R . 1, hniow , Euhtx, de trrorib. Prag» maticorum , decade 4 4 , errore io«' Dedu ci etiam fo lec& r e d e ex leg.Titto ceHum 7 1 , i n p rin c.q m n : uis fi prohibeatur alienatio folo fi/ deicoramiflarij fa u o rc , nudum praeceptum fu , nec teneat j leg. filiuf- fam .i 15 . i . D iu i 14. de legat j .ta / men fi teftator inhibuit alienationem,profpiciés pupilli vtilitatibus} ne dil'sipet bona , v a le re ; nec poífe €0 cafa fideicommiííarium fauorí iili renuntiare docent Bart. in d i d . $, Diui num. 2. D e c iu s , & Surdufe

apud D . V alenc. lib. 3. iliuftrium. trad acu 2.

delegati8 .cap ,a . u u m .ao .

Ci)

CAPVT- III-'P

-•» A

Cafus j in quibus ob cauífam tacita ra q u $ vlr-i tualiccr ineft, competit condiéliodati.


ca4m ,<i»».na4ano¡uhintdU ptH r,c0m p(tit noRra condU a,a. F duttfiret dítur m dotem , »« m „p tU fea ,a ,,tu t. Ex- p en itu rU i e x t r a n c f ls á .h o c t i t .S » ,¿ j? t á „ r e c e p t i t ia ,g ; ,H<¡ml>«t cafttiisrvUeatur reocpta I exp oftu l. (ifie J Í fo la -

to matt.l. cumq02rebatHr140.de V . S. Dos elldonan» 'lohcaupammatrimon^. declaratur,l,r¡ mulier S J i . í . i .d e iu -

*c dot. M xtrM tm , f t i p u m l ic n dotem dedit, ¿féi u d d i

o m n i


ID cca íib fu b in teü ed iscon d id .' 237

r'mmcaufa fo lu ti matrimonijpdEitis fu it yco non fequuto condi--,

í í t ,m ¡ ¡multer ofendentyto cafe animum hahmffe ¡thi donandi;

B x p U c a t u r L ú á Q n z im ü s ^ .h o c t i tJ n h o e cafu aliquando

competit aundíCAtio y noncondiBio 1. d o t i s 7* § . v l t , l . ii e g o

q A q i u r e d o r . T unc mero datum repettpoteft quando y m p -

t is non poffunt fequt, l e x . N a m & S G tm u s8 .\ i,t .d ic ttu r ,

de nuptif impuherum . Agitur dedoteprom ifia, fub his diftin-,

EltonibiiSy m ei prom ittit merus debftorymelfalfusi m i l nuptid

fequutsfm rurJy m ei non fuerunt feq u u td .B xp o n m tu r, | , q u i

f e d e b e r e 7 . p e r c o t a o í J . í l d o n a t u r u s i . p e r t o t u m

h o c t i t .

Ü 'i f N V N -

qoam taroé rcperitio, & e ó d id io de qua in 00- •firo t itu lo a gicur; datur cauffa ii5 ex

jptefT.1, quando illa fubiatelligitur íieceífario,nec res aliter daretur, ni ii vt ea iequereror. Psimus ex his cafibus exffat in l . f ie x tr a a e u s 6 . hocttt.quaca exponam. Extraneus pro muliers dotem dedic , & ffbi reddi foluto macrtmonto p ad u s f u i t . Extraneus dicitur io tra d a - t u d e d o t i b u s , qu icunqaenon habet filiam in poteftate l f g . V n i c . § , A c c e d it .3 ,^ J e rti v x o n a aBions*. D o s v e r d , quá itá extraneus dat fi p ad is iitjvt iibi reddatur fohuofma

trimonio,dicitur receptiei.tV)g. h b , r s ! g u í . t í t , 6 4 , r t e e p t t t J . m o r t i t 3 1 ,

$ f e d 0 dosffdt mortis caufiA dona tionsb, eodem iere fenfu recepticius icruus dicitur apu dC ato.apud P laut ú , venditis ®dibus recipere pofti- culum, quos ciet Agellius h b, 17; Kocl. Á ttu .c .Ó .S e á íolúm videtur dos ab extraneo e x c e p ta , recepta ve jn caiii,quo nomiuatim fibi red di cau jt; veiuri (i in cafum morcis; in iilura untum cafum , gon in ca?

ftim di&oftjf ; vc! ii recepit ¡ncaf# íunr d iu o rt i j , non inceíHgitur re* cepiíÍG in caiTumroorcis, ¡tg. intest

J o sir im i 6 , §, eum ínter patrem, de p aSi,dot alib. l . f i eÜ&otem l i . f f

fo lu to matrimonio , Id eó plerun# que generalis ciauíula adiungeba# t u r , fi quo caíu T ic ia tibí napta ef* fe defierit, dotem dabis > veí ita ex; imperator s decretofufficiebac fti-j puUri, foluto matrimonio doté da# bis?/.yíf ie ftípuletur 5 6 ff.fo lut.m á trimoifi,lc& quarebatur 240, deV» iS.quas e x p ü f o i , 1 ,de mt-erd.0 ' rehgatis,eap.$. Sed repetamus ípe, ciem noftr® l e g . f iextra n eus6, traneus, qui pío muliere dotetn de# d i t , fibi reddi ííipulatósfuit,quo# cunquc cafu íoíucum eíTet matri# monium ; quo A pabluni adeó eft cfficas, vc fi maritus aeg!e<fts con# uentione , poft dluctciom vXor? dotem foluestic, non liberetur, fed' teneatur extraneo q¡ tanquam dote non íoluta , com male folu iflew leg* quvties 29 , f f t , ff, Jolut» m atrim , q u s deíumitutex coden) V lp iani loco , ex quo ctiarri dc# fumpta fuic noftra l e x , f i extra» neus 6 , fcilicet ex Uh, %, Difpu» Tatfomm,qxsq res iadicac ibi omneg. iftas dote receptitia queftiones-dif/ putafleCoftfnltum,

PQ<1 a .Qexfíifií


2 2 8 I Í * r C ( ^ a 2 . » C S p o ^ <

a Q uxftio íflde agítatá fu ic , anfi matrimonium íequutum n o f m f l e t ,cxtraBeusÍ£ruare fib ipoí fe t docem,quam pío muiiere dedií. Kacio dubitandi eftin próf t u , fc i

licet hüc íibi dotem recepilíe in cz- íum d iíio íutiau tn m on ij , feüm a- tiimoaium,quod íequutum, fiué có- irad u m n o n íu it , diílolui n o n p c- teft, i. nam 5. veri, poft defe- ciurn, de iniu¡ío rapto J . áee'e 1 15» d e v e r b ,obligat. Ergo caíus in receptione dotis com preheníus, non potuit hunc includere. êd,vcpcíe* ítem decicendi ratioiiem,quanuis in padto hic caíus non fequuti matrimoni] ex preflus non fuiflet,nec vir» tute padii extraneus agere poffet} tamen quiá dedit nomine d o tis , aec a i i te ra le voluic pecuniam abdicar e , niú vt dotalis eflec; nec p ofs it effe d o ta ü s , nifi fequuto matrimon io, mérito condicere poteft eaufia m n jt q u u t a , quoniarn proptér i l lum finem data fuit, T acite enim, & v t ita loquar, vittualicer exprimere voluic cauflam matnmouij, curo pro dote dedic } cum non íic d os, íi deficit matrimoniumí ita videtur fencire Caftrenfis ia illo te x , P ettus Barbofa í» k g - f i eum do* tem 2 3 . in prm e. e x n. 4 9 . S . M ,

3 Eft quippe d o s donacio ob

p cte re , ad quod vtitur teftimonió V lp jj M arcelü; qtiod in pandeáisnon csftate , niíi in h octex cu ani- madoertit Antonius Fab. pcffum tamen faciie lufpicari, fuifle t x l i h , y.Dtgejiorum illiusConiuiti,prop/ tcraUüd eiuídem fere tradaciom s, quod inueníturreiatum m l,j¡ m ulter') 9> ^.vlt.ff.de íure aottum Ahi h«c propenicut fpecies. 3 itiu* dedit decem in dotem , nomine irulie-; tisÜ lius, quam libera cfte pucabát; poftea anciliarn eíle a p p a r u it , neC matrimonium íequi potuit populi R om ani inftitutis, de quo dixi tib, 1. ¿e ínter A, ^ rekgat.cap; j . R e f - pondit Marcellus , dotem condici poífe,quemadmodum có d ic itu r , cú pro libera mullere d a tu r , & poftea nupti» íequuts non fuerunt, qui eft noftri te x t . cafus , forfanq; ídem M arcellus cafum de patre in ilio lo» co proíequufus fuic , fed amputarunt compolicores, ne cotíes íuper- uacuó repeterent,

4 Verum h xc omnia irá pro cedúc,nifi manifelf iísimis p robatio , mbus mulier doccre valuerit, extraneum anim um habuiífe doBandifi- bipecuniam ilUm , quo cafo matria monium Iequutum non í u i t , vt im L fiáonaturus 9 . / . boe tit» tune cnim hclionequadá b r e u i s manus.

cauiíam, quia licec non exprimatur prxfumicurab extraneo m u lienpe-femperiuftftcauffamatrimonij./.iíí cuniam donacamfuifle, óc abilla vi-q u id ^ .^ .b u iu s r e ff t .d e p a é i is .k g , roin dotem d a t a m , / . r i f a r i jquod Serutui 8. boc tit . l .v id ea m u s 38.$. x .d e v ju r u , I.3. l .B íp ula ttonem a . ri promittendo 41. l . licet 43.de iure dot. 1 ,3 , verf. mas f i e l matrimonio j e part ¡ejfte t i t , 1 1 ,par

de iure dot. Qu® exceptio infla eft, & qu » 3 lUTiíperids frsquentiísimé afíolet heri,vE paísim obferuarepo’/ ter it , qui traftet materiam leg a torum geoeiis , rei alien® , & reí oblÍ4

4 . E rgo datio iftius pecum® ante gat* ,inquibusíem pér excipitur,ni-matrimonium naturam dotis forti- íi alia m ensfueritteíiatoris.N ec eftta non fuic, quaré co n d id io h®c ni- caufla, cor hoc nomine tam acritechil babee commune cum a d io n e de T r ib p n . carpat fuo more A n t .F a b .d o te . Quod hadenús diximus de cx in d , l ,6 . qui in to to hoc título v ix« a n e o ,proíequitur Vlpianus etiá munerelnterpr®tisfungitur,íed re-in patre,qui pto fifia,quam in pote» prsheníoris qu® fuit precipua ra-ftace habebat,dotem didrtidocctq} tio,quaré hunc laboré fuíciperé: nóetiam iili hanc co n d id io n em co m - animo, auc ftudiqcóceccanáicú fol»

tilif.


I

Decafib,fub¡nteÍ!eáis condiR. 2

tií ifsimo D o R o re ,qüohiá hoc fucó iioa capioc *. Iciunc, qui me noriiuc} pcocúl mc eííe i rtó/í i, 0>promeá- tionibus\ Sed vc ab eiusim pugna- tionibqs hostexcús defeádam ;qub niam non video aO aliquo id efle ad huc faR um , Si lá plené non p rs íf i- tero,non impedío ,q u o m inusaltei per eundem circum cürrac ad pai- m ainjaec cantas mihi videor,Vt vi* Rociara de Fabró repotcáre íperé.

5 Sed Sí antequam hinc ab eamjanimaduercere o p o r t e t , quod diximuSj nuptiis non iequutis ,repc ti,poíTe pecüriiaíH condiR ione oü caufiam datorum : íic accipiendurai eííe,li extraneus, paterve , auc mulier ipfa dedit i t á , v t ílacim narr.mi fierent accipieníiSjConbrmato irre- uocabilíter d o m in io , ciun hupci* fcqiiersncur. C x tcram íi non alitér voiuerufu íacere niimmos accipient i s , quam b nupti® íequetcntur,6c quafi iub >ila condicione dederunt; vc eius fisrefitpoíf contraRum m atrimonium ; nuptiis non íeqimcis; numinj manent dantis , & ideo v in dicari poteiunt /. áotis 7 . f f v ité \\xxiH.i. ftego 9,AeÍurg dotium. £r g o cum vindicatio domino competa t . l . inrem aíim z J. de R . V, con d iR ío veró ei, qni dominus noa e(f, v t í®ps admonitum relinqu o; quo caíu vindicatione agi poteft, condi

C i res nonpoceriCiá V t ausem condici pofsic pe

cunia dotisnom ine data , non íuffi- CK nuptias non íe q u i ; fed non pofle fequi neceflariuni ;qúoniam quandiu nupci® [(lerantur , non eft veró cauflam defecifle, ííué íequucafn nó fuifle. Inhunc veró feniüra accipieii dus d i ts x t , i n /, quod S e r u u s S .f f boc ttt . doi Itrpubes cum fcsmina nofldum viri potente in matrim onium coimciqn® nupti® íunt iltegi- tim ® ,quiá intér easperfonasc o n trahuntur, inter quas fecundum lega n t pr®cepca contrahi non pof- im t.prtn cip .In ftit .de n a p tt is .O o i

in hoc cafu data fuit, uóraine immaturi,íUicicique macrimonij. Quaeri;/ tur an itaciffi cóndici, repttiqu epof í u , quali caulla non íequuta , neqúe enim matrimonium eít. ácruiüs Sul

■ pi'tius ( qüi iibrüm de dotíbus fcrip» íu tefte lib.q.noctium J t í tcar,eap',i{, V biprísdtüéitmlibtíx lan-, dac,2c Feitüs Pom peius,ü b e n e m é ¡mini) dicebat pofle dotein repetid Nerátius Priícus vero vc m o d craté Seruum co rr ig e re t , & reuerencer hotauic pr®diRam fsntentiá verárri efle,li dmoctium ínterconiügcs in-1' cercefsic,pr5ufquam vtefque ad leg| timamperueníret ®tatem; D ixit, i i diuortium interuertit; improprié,8¿ abuíiué;quoniaín non poteft eíTe d í ijottium , vbi non eft verum m aca* Kionium, í. tnter ituortium 19 \.dé V. S , niü diCámus tile tepüdium¿ quoniam illaconiunR io , quannis nupcias non faciat,facit íponía!ia,ít de fponíaiibus etiam contrahendis tonuenit./. mtmr'e f f d e ritu nupt^ l . cum bíc (iattis 3 1 , §.// quísfpon-

Jam 27» de donat, ínter vir.tjp v x Á rem. Itaque íeniit N e r a t iu s , quan# d iü c tn iu g e s in habitu matrimoni} voiuerinc petíeustarei dotem condí ci non poiTe;quiá non defecit canf-í fa,nec poteft dici non ieqiiutá,qti|i diú fequi poteft ; íiquidera íí perfe»; uerent in eadem voiantate ,iri eodé habitu m atrim onij, vc iignifícantéc Confultus d ic ic , víque a d le g i t i ih i ®tatem, contrahitur exuíde vefum¿ & iuftum raatriraoniürn, á. /. mino-, remjy. de ritu nupt, im ó iure C á - jtiomco nouioíe incerim ceníentur ípofiíalia de futuro eap. Vnico , ídem quoque, de defpon/'dtión. im* pub. ííb.6,deeretA¡é & noftro feu- tempartito iurc eadem íéntenriaap probatur in l. 6. t i t 4 1* p a r t .q . de qua re videndi funt Didacus Couac rub. dejponfahbsis, 0 m atrtmo.ti parí', cap. 3 . Thom as S á n c h e z , & multi,quos cumulat Auguftinus Bsc bofa d ilig en ter , in calieBam is ad


^ 46 Opufcul. lib. I I . Ccá.£ cap; f .quoque» Hanc fententia,

& diftindionem confirmat N c ta - t ia se !cg a n ti ,5¿ appoíiciísjmo exem

fponfo d o t is nomine pecuniam deáidssdata ín te ü ig t debet in cempus matEÍmo* n i j , quoniarn dos ob matrimonium d a cu r , n o n o b fponfalia.d!. l ,¡ l ip u * iatiom m 2 1. pone autem , anteqaS 5a matrimofiiutn coirent, adhuc p sí ' íeutrancibns in voluntare fpooía*'

ante repudium; vüluiffe fp5 ía in d o cem condicere ? hoc in cafa ¡verum eíl:, c o n d id io n i locum non eíle,quoniarn cum caulía íequi pof- í i c , non ■poteü: dici non iequuta. cAliüd enim e f t , cauííam deficere; aliud non pcruenire. D c f e d i c a u f - íá competir c o n d id io dati ob eauf-

y iiw inonáum pcroanience, non com p et ic . Antonius Faber, qui feré hxc om nia agnouic , cencabat aliquid T ribo n ian i manus tn hoc N eratij te íp onfo rcperire,auidus magis quá certustfed ex his firmari>& explicati poteft eius fententia.

7 H ucvfque egimus dc dote 'data matrimonio non fe q u u to ; re* í la t nunc a g e r e , de doce promiíTa,ri poftea matrimonium non fequatur, quom odo , aut q«a|itér fuccurreii- dum fit ei,qm ptom'ifit. Ec dúo caí a s in propofiC3 quxftione diftia- guendi funttaut promific is, qui ve- *us debitor erac mulieris; aut qui fe d ebitorem efie p u tab at. Incipiam a b hoc cafu, tanquam á magis d if íi .

c i ü . Si iEjquidebit.orfifeeiTeexifti-mabat^ iafiu mulieris dotis nomine

, > pecuniam promi/íf I & foIuic;nec(f Teiríé eft ne nupti» deinde intercefieruint s nonvetbum Trífio»»*/" j _ I- , r

c u m l e g e r e t u r ftofotatur an Condicenda fic pecu»ante d ix i t quia an n u ,fed á quo ficcondicsfida ? E t c 6tiqnoritudebitor dicendam eííe a debitor® , qui fol»¡dotemdiíebat r j u i t , refpondec lu lisn u sex Neru»,fi4».tit,6.dedo. Attilicinijque fententia./» LquiJ'etrb. f x y t U r x t n , , . quouiam cum prot at io tbievaaripQ». »,-* .■> \ ^ . r * •ten in L debuor3C.cutn’YÍrf3,de‘ = fnic faluiffe. A l io q u in , f iB£? dot. SîiSarusaoufttilXet,&nqír.m cals

teriusfo la lffet, is condiceret pecií« ni am , pro quo io lu it , non ipfe, quí foluití /. dominus 5 | . de condféi.trt deb ft i , V id c tu r enim liá io n e qiiaj, daro bveuis maous prius ad verum debirorcm pevuenire pecunia,Stille p ro fe ip fo cxíoluere* Idem dicen, dnm eft dc eo debitore, qui mero k - re mulieri pecuniam d ebebat,fed ca tus erac exceptione perpetesa, qua agcntem illam poíTst repeilerejigi- turfi hic promuiicrc dotis nomine pecuniam p ro m iíit ; nec nupcias fe* quüt® fuerunt, ipíe repetet a b s o , caí íe obligauerat , & c u i íoluerat, qucniam e t i l íao nomine vilus fuit f o lu i í lc , N ec enim mines indebitú prom it cit,foluirquejqui exceptione tutus perpetua foluit,quam q«Í foí«- mc,cú omnino non d eberet; & ideo indebiti etiam repetitio com petit. l .J i non for tem z6 , §. in debitum j; qui exsepUomm 4 0 . áe tondiB» i» áebiti .l. qai hominem 34. §. ds

fo lu t lo n ib , quoniarn ex his cauísis indebiti repetitio com petit,ex quibus v«l nnlía,vel inefficax íupereíl oh\\gs.úc>»L e x omnibus 5 4 . con diéíione in d eb it i ,nJ\ forte íciebar, fe turum effe exccptioue, & adhüc foluitjtunc enim non repetit ./, i , /. q m d q u t ífd e n s $o»de condíB.m d e b it i . l , indebtíum 9, C . eod.íií.1, ctiiasper e tn rem de R . /, ¿, Cam» panas 4 y .d e operis l ib e n , l. f i quss delegauent 12. de nouationib. v idebitur ergó, íi fc ierit , muiieti d o - nafle*& ípía condicere poterit, arg; ex h ’vnie,§» accedít.Q, de re iv x o * ria a B , cura nupti® fequut® non fuiffsnt. l.^ .lfjitpülationem n . d e . ture dot tum.

8 V id e a m u s, quid diceodnta f i t j f i i n macrimcnium coHuenianc vir ,& mulier, pro qoa dotem dixic, feq promifit debicor, qui ci minimé tenebatnr ? H.oc in caíu non poceft nafci condiftio Cíi»<Í0 data^caufii non fequatd, quoniarn reuera cauffa matrimonij fequata f u i c , proptéc

gua©


Dic cafib, fübintcllcdis con d id . 2 4 1

•íjúatn promífsio ob ligationis fuic faéta. S tg o íi m anto pecuniam íol- uír prom iiior, condictione in eura v t ip o re íh Im ó ü n on € x ío I u i t ,& inaritus ptomíffum p e t a t , non p o teft ptomiflor vti exceptione aduer? íá s cum,quoniam deciperetur, íi illi non cxíoUieretur , qaod promif- fpmfuerat nomine d o tis ; vticnr ita- qqefao iu r e »nec póceft ei per pro- m iísorem ¡mpediri lo lutio debití,/* f i donaturus 9* fe i .h o s t i t . J J n f u n do 78 , k .v í i .d e ture d o t i ü M o c h i verum indiftiuCié c íl, fiué patcr pro filia ,quod uon debebat, promictat, l . quemadmodum 4 6 . $, v i t . eod, t í t , Siué extraneus íít, qai promic.. tu ,l ,p u r ,e m e u m de dolíTU í í t miSitfque exceptione. E x c e p . t io enim.qu® poterac opponi ei,cu 5us iuííu ü l íu s dcbicor pecuniam promifi c,non poceft deincepsoppo? tiieijCtii pcomiíTum ím t-1 , d o l í2 9 , é e M U A tia m lu s, £ t fie exceptio, q o * adaeríum mulierem comparata erat,non poterit adueríus mantum opponi.

9 Pecuniq vetó foluta credito r i jiá eft marico; qui folnit á muliere codicie, qu® erat vetus creditor, d, i . ( i donaturas 9 . § , l , v e r f . itaque, boc aut & 4 - q u o i f i f f ,quarum -cer, aéito non detur. C o m petit vero co n d id io adueríus mulie rem in i d , vt ab ea promiíTot liberetur ab obligatione, fi non dam foi « i t ; vel ad repetendam pecuniam,fi cxí'oluíc. Maritus ergó nihil de d o te fua amittet., & promiíTori per muherem co n íu lctu r. Prim a cond i d i o , cum r e p e t i t , íiuc condicit ob lig at io n e m ,eít in c e r c i ; fecunda y ero eft certi. /.j i quts delegaaerit !l a. v e r f .k á 0 f i ,d e m u a t io n . I t a que quod non potuic debitor con- íequi d ired é intnaritara ex-cipiens, .ngens contra muíierem confequi- cuciuec maritus d ecip itur, quo cafu liberet per acceptilationem de- .b;toreni i^flu tguUecis, in quam ille

e g i t ,v t l ib e r a r e t o f : q u o n ia m fibi a b v x o r e fa c is f i t , exfoluiturque do propdo , quantum reraifit promif? íori. argu m .ía?/. T i t t a ó i , de ture, dottum,

10 P o n e v e r o , ns quid oinic*! tam us, falfum debitorem , vel qu i perpetua exceptione tueri fe p o ffet,pro muliere pecuniam dotis no? mine ptomífiífe , v c hucufque íup- pofüimus ; matrimonium vero di* uo rtío , vc l v t o r is morxediílblu? tum fuiííe í & adhúc cum dos penes virum remanere non deberet , petere á promiílore pecuniam , Eo ioí caíu,verum eft dcfettam fuiffe cauf fam ex p o f t f a d o . Ergo fi fo luic, repetere pecuniam p o te r ic : fi non Íoíuit , exceptione tueri fe poterit* H ic eft íenfus íUorum verbatutn, in eo dum taxat exceptionem ob- f ia r e , quod mulier receptara effetl Qu® exftant in d. l . f i donaturus 9 ; § . i . /« jífír , I d c f t , tune adueríús maritum co n d id io n e , & exceptione vti poteft,qaam adueríus mu*í lierem haberec; quaado dos non effi xemtnfura ex p a d o ,v e i c x iutis d if- poíicione apud maricú ; quoniam S apud íliú remaníura eft,idem dicen# .dú eft fo luto m atrim onio,ac dicere tur matrimonio cóftante, C«eerucn fi m atitus d o té reftitüturus eft , v e í muüerijvel mulieris heredibus; tu c debitor falíus,qiii p ro m ilit , poteric a b eo repetere pecuaiá^ quá e x fo lu it ,v c á muliere ipfa poíl'ee 1 igitúc, fi Condidionem habet foluc® peen# ni®,multo magis escepiionem habe bic,vc retineat,n e c foluat,Quonian» cui damiis a d io n é , eidem & excep? t io fa c i l iü s cGpe£it,{/, n e cn v n z S »

. e x qutb, caufi, maiores, d, t, f i donaturus P. fe i . infine,

1 1 S v P E R B S T S E C V Ñ - : g V s c A s v s , íc i i ic e t , ñ vcrus debitor pecuniam pro nmiiere pro- m ififfet, exíoluilíécque futuro ma? rico nomine d o iÍ s ,n c c nuptiz p o fteá fequaatuti luiianus in hac Ipe-

Í * P P c U


Opufculor.lib,!!. fed.2. cap.j.2 4 2

cíe refpondcc, áebitori condiRio- ncm competere././. dtbireIJ, vsxócish qai autm.buc tit ,Q ^ o- niam , qui dotis nomine piomilic inarita, íüb quadam condicione v i detor promittere , ícilicet íi nop- ti® fequantu»; nec enim alicer e x j'olnere vel promittBfe marico vxor j uberet, quam ob fpem nuptiátuni,,J, »Q» enim 37, de inri dotium,Et-. g ó curn debitor á mulieris ob ligatione non liberetur, coodíccre p o terit á m arito, fiaá ab e o , qui f «* tatas erat maritus: quoniam íoJu- t io ,q u « n o n proíicic adiiberatio- ncra , ad repetitionem proficere conftat,/. r«(» ó 3 a, |j,i. 0 v lt ,d e

■ eondiíiíon, indebiti, igitur cuni debitor liberatus non fuiííet, cauffa

■ dcbici integra nuncbic mulieri ad* «etfús eam,vc prius manebat; quod ncceffarió Íeqoituíy & laliaanste- ftacur proxime relatus. Sed qoó# riiaiü debitor habuit iuftam caufan» parendi creditrici ,qu® iubebat, vt futuro marito pto fe íponderec, cui nec poterac recuíate j ideó placuir, ye debitor fatjsface|et ,t i mulieci

cederet co n d id io n e quam aduera íú s maritum habebat, d. l. quife de here 7 . i» firte, H®c poffunc collig i ex h i s , qu®ad h ac loca notanc ordinarij tnterprstes poft Accurí# Sc B a r t . C ujac. l i b . i ó . f f r , luíta* n i t n d , l . 7 , Doaren. a d p m t t i t , eap, 5. D o n e ll , l ib , *4. commeM» e a p , i a . in principio, P , Faber in U quod tuffd iZo.de.R ,1,8c Antonius f a h o t ínrAttonaUbMí^ qui tam éa qon reR é putac totum v e r f ic ./ « autem effe ab ínfcitia Triboniani, cuín optim é ,q u o d eft imrandum, prius illum expo íy iflec , iuxta com * muñe m ,& verum intelieRum,quem N o s fequimuri eius rationibus,q u | uis d ifs im u la tc , in íuperiofibusía- t is f e c i ,q u e m exiftimo etie m eliorem ,4£ breaiorem rao dum reípon i d e n d i , alioquin longum effet le f- p o n d c rc fingulis A n t . F a b r io b ié í

R io n ib u s i aliqua enim ex Iet- 'íttioribus relinquere yola-,

qiu8,qusacuminiíüq, debeat ffudioi

ÍU8 LeRor,

C A P V T .


C A P V T lili-Alias c a í u s c a u í T § n o n exprelía^í fed Fub inteíletlíE^ de

pecunia fa i ío procuratori Íolucajdoínini fecjuuta ratihabitipne?

A R G Y M g N T V M .

D e pecunia di non dehicore fQlultdffVel fotuta a dcbiforefaljo prOr

m u t o r i , E xp om tu r L f i p t o c a n t o n 14 . h o c t i c . Q íftjn r

g u m tu r fe x cafus. Prim us eft de pecunia A debitore fo lu tá neve

ro procm atQ rt,l,V G to p r p c a r a t o r i í i . Lí i q u i s o f f e r e n

t i 5 8 . d e f p l u c . Secüdusde mero debitorefoím nte non m ero

p r o c m a to r i,d ,L § . y í t * l e g . í i v e a d i d e r o S o . j . í i J i *

t i u s . d e f u r t i s ,7 |rf/.»x de mero debttore foluentefalfoprocura-

fo r t; i . e r e d i t o r i s S . C o d . d e c o n d . i n d e b i . 1. í i h o m i

n e m 34. $. h n u U o l . c u m q u i s 38. $. i . d e f p l u t . 1. f a í -

ÍUS43. § . i . d e f u r t . l . f a l f u s i ^ . C . e o d . c i c ^ 4 r í / í x d e

nonm ero debitore foluente mero procuratori, 1, p r o c u r a t o r

6 . § . C e l f u s l . c u n i i n d e b i t u m S 7 - $ * í ‘ d e c o n d . i n d e b i t i .

I. íi indebitum $,quod íi procurator ff.r e m r a t a m h aberi . §ium tus de nonm tro debitore foluente

non moro procuratori, í. íi quis negotia 23. de cond.^ i n- d e b . I . quod íi fo r te 14.de foiut. Sextus de non mer o

bítore foluente f a l f o procuratori,

J E a v j T v a flt?EcPaulusexTulíanifenté£ia itá alius cafus d iftin guit;vd doxnin* ratú habutc, caafl® fubm vcl n p h a b u it íS idom inusracü ha- t e l l e d * taci bait,ip fe dominus,ten ctu rco d iá io c é . in q u o c ó ne.Si nó habuitratú dommusj lece petít condi* tur condiéiione procurator,cus fuic¿tip noftra, folutum , non cantum cum indebi-qui Ja rapecunia íoluitur ,vt in pnmo ca-

/• /íprosuratori 1 4 . hoc tit- quam fu 5 fed etiam tum foluicur pecuniafimiliter exponam. Proponicnr in debita ; primo ígo calu compererecea.quid dicendum fie,(i procut ato- condiótio in d e b it i ; in hoc fecundoti falfo p e c u a u á dcbito.F». v c ró competic có d iC io e a u p data

*43


I

2 4 4 Opurcuíor.Iib.II.fe(ft.2.cap.4 ;eatiffi non fequuta , qüoniam data f u , C proptér liberationem , nec illa co n tig it , cúmfalfo procuratori pecunia foluta c í íe t , non fubíequuta rád habitione. Quod fiíalfus p rocurator pecuoiam accepic c o m r e - ftan d ian im o , non tantum hac con* d iá io n e ten ebitur, íedfurti á á i o - ne, & co n d id io n e furtiua. H x c eft noftricextiis fententia, cuius m ateria dilucidé explicabitur,!! fequen- tes propofítiones eíucidaucrimus* P r im a eft de vero p ro ca racote , cui á ve ro d e b ito re íolm tur : fecunda, 4A©óveroprocuracoreiCui foluitu- rá veró debitore;tertia eft, de faifo procuratore, cui itidem a verb d e- ' b itore fo lu itor.Per contiratiu quarta e f t , quando non verus d e b ito r Jojuit vero procuratori; quinta eft, quando non verus debitor foluit non vero procuratori; fex ta eft ,q u á d o nó verus debicor foluit falfo pr© cu íatori. Q u x trad atio íubtilis, & •perplexa e í l ; tra d a tu rq ; intricate ab Ínterprxtibuánoftri$;N os verd itá putamus faciie expediri póffe, li breuiter, & íine concertatione pofuerimus,quid fentiendutn putemus in i'ingulis qnxftionibus.

a Agarous de prima, qu* eftfacillim a .fc iliceccum verus debit o r foluit vero procuratori : verus procufatot eft,qui habec domini raá datum, /.1. in prm e.deprocurat,¡3, inft. de bts per quos agere poffa- mus, Verus autem debicor e f t , qui te u e ra 'pecuniam alicui d e b e c , cui Joluere iure ob ligatus eft , l , creditores 10 l . f e q .á e V . S . Igicur fi verus debicor, pecuniam,quam credito r i debet, foluat eius procuratori, l ib e r a tu r , /, vero procuratori l a . L fi quis offerenti 5 8. de felutfoni- bus, l . quod iuftu 1 8o.deJR, /.

3 Secunda quxftio eft, quá- d o verus debitor foluit non vero procuratori* N o # verus procurato r , minus eft,quam effe falfuspro- «uratoi:; íicüc juinus eft qoq d ie cr í

veritatem , q u a m tuetitiri. Falfus procurator eft, qui mentitur fe d íe procuratorem t non verus e f t , qi¡i mandatum quidem n o n h a b e t , íed puiac íe h abere; in i llo eft menda/ cium i in hoc veto error, & bona fides.Quare fignanter non verus procurator dicitur in d. 1, vero i a , §, • v l t , d e Jolutíontb. Aliquando ta men non v c fu s procuratur appellatur fa líus,v t falfus tutor dicitur,qui pro tutore n egotia gerit in tttuloff: quoft falfo tc.-tore auBore gcfiü tff y v t n o ta t C u ja d u s in fr á referendus} Ig itu r fi non vero procuratori á vero debitóte pecunia íoluta fu i t ; fic eft diftiguendum ; aut dominus ex p o ñ fa f to ratam Iiabuit íolutioncm, aut nó habuit;(i dommus ratam ha? buic íolutioaem , liberatur debitor, quare cum ei liberatio co n t in g a t , amplius in procuratorem agere non p o c e f t , ^/¿7. A vero 33. §, v is .d e

fo lu t . t. inuito i a. Cod. eod. t t t . U f i vendidero go. ^./ITttius ¡defar* í í s , quoniarn idera eft cx p o f l fa d a racum habere,quam ab inicio man-; datura exigendi pecuniam ázxzileg. v l t . Q . a d S e n . C o n f M acedón.

femper 60. l , boe iure 1 5 2 .$ . dey- t it .d e R . Í . Im o ratihabitio coníli- tu it perfonam legitimam, qBf prius non erat. Lprocuratoremó'í.depro» euratoribus.niñ interúeniat tempo- te inhabili, vc in fpecie,quam ñ k U canustraftat i» i . v l t , J.i.ff.rem ra tam baberi, Aut dom inüsratam fo- lutioncmnonhabuic jq u o jca fu de» bitori liberatio non contiogir, leg. quod fifarte 1 4. l .qu i hominem 34 . §. ff nullo. dejolutionib, Itaque ao co co n d k i pecuniapotcíl;, qui íolu- caro accepic,/. creditori 8. C o i . de cond, indebtti,(\a^ Ice t de falfo pra curatore loquatur, tamen de non v e ro accipienda eft , qui etiam falfos dicitur, vt proximé a o t a u i , alioqui enim non condictione in d eb it i; íed furtiua , & furti a d io n e teneretur, J t ftatÜB ffocabp Itaque non c(Í

peceffc


I > D e cafib. fubintclleÁís condiÁ.’ 245

lieceíre illath íegctn intelligere de de procuratore in rem fuam d a to , vc vólebat Caftteníis in noftra L ftp r o 'euratori n tm , ¡y.boe t i t . N on Vfe* res amem procuirator dupliciter po teftco aíyd era fi; vel is,qiuinunqani habuit m andatum ,8í fs habere e x i ftimabat, vel qui aliquando habuit; & cum dominus reüocaífec , neíci- dit reuocationem. Supereft, vt aga-^ mus de hoc poftréiho cafU , riain dc primo fatis e g im u s ; íi cum ille ig - ttoraííec reuocationem,& ignoraíl'et etiam creditor,qni liii f o lu i t , p ecu nia folutaftiit, proptér bonam fid é foiueiitis , & accipientis lib'eracíd abligation is co n tin g it ./ , eius q u i tiiprouineia, 4 ! , de reb. cr td it . ie g ,

j i qúiferao 18. de fo lutiom b, I m ó & l i procutator fcijííec reaocátio* nem raandati, debitor vero ignora- iiíí , datur ignúfanti® c í e d i t o r í , ve illi concigac liberatio , / . vero 12* i - f e d 0 * f i quís.d .lift qut/eruo i8 * defolut. in qua l, Vlpianus indiftm i R é aíferít, debitorem lib e ta ri , m o dus veró, per quem á iure liberatio contíngit,ib i ncn exponicur;dillín* Ríijs v e ío e x p i ic a t u r , 6c fubtiliüs c iore íuo ab Africano tn l.cum q u is 3 8 .§ . i .d e fo lu t ió n ib u s , cunienim procurator mala íide nümos a c c e -

. piílec, furtum illorum fe c ic ,& debí* to r is per coafequcns manferunt, id e cq j nec liberatio ipfo iure con* tingere pocüic : fed quoniam fi d e i bitor patatús eft,condiRione cede,? re creditori,quato aduerfus procura tótem habcbat, competit illi in eré- ditorcm exceptio iqiia ab e iaso b li gatione tutus maneti ideó effeRuiii refpiciensVlpianus reípondet,quafi c ircuitibus;, ambagibusque ara* p ita t is ' , iptopCct bonam Sidem liberari debitorem. Quo modo v t e t que locus accipiendus eft cum C u - jacio in fu isa d Afrícanuní craBa» a b u s , quibus nec elegaUtia f ty l i , nec doRrin» puritate, nec fac il íta te expoíitionis , nee Cujacius i p

fe X qüalcs edidit,hecaliüs,quod íi* ne in (lidia d ix e íim , íutis interpf®*¡ tum.

4 Agamus de tertia qúaftio-: ne, íc ilicet quando verus d cb icot ¡ falfo ptocüratori folüifc, quí nunquS habuerat mandatum , & qui fe mea-i tiebacürpiocuratorem .H uicri íol-i uatur, Uberatíonétn non contingere to a ñ a ttL k e d iío f ís S .Cide eonáióié] m debiíitleg.qui bommie 34.$.// nu. ¡ e f f , de foluiionibas. C on m iitt ic tebim füttum peniá á íe acceptg , /,'

Ji vendidero 80, S.fal/as autem de fítr t ís , E tgo cum pecunia farrep t* non fiat accipientis, nec debitor liri beratur ,/ i i^ ,/ . eum quii 38. § . i* defolutionthus, fa ifa s vero pro-: curator rérnanet obftriRus debitori a R í o n é f a r c i ,& co n d iR io n e fu rt iu i i , f t i f u s 43. 1, k j i iu j fu 44 . legm\

f i vendidero 8 0 . f f f t Tittus fftí eodem titulo 3 de fu r t , Parui aa# tem refere, íi malo animo accipiat*^ íd cft animo lucrifaciendi, an nume*; ratara pecuniam accipiar, an in fac- c u lo ,& non numeratam, nam vero# q; paticet modo futcum facit ,v i mi# hi probactexci in l.faífas 1 9 - C . d e /

j u n . ih'u Veí depofsitum accipien- do3vel as alienum exfgendo^ i ta f u n t , íi malo animo falfus ptocu; rator pecuniam accepiti csterum li animo ad dominum pecuniam de# ferendi accepit , non cam faifas dicii p ó te f t ,q t ia m a ó v é r u s , ideoq; d i i cCnda funt in hac fpecie, qusÉÍn fu- periorc proxima dicebam*

5 Nunc per contrarium agéodaü cft de aiiis tribus fequentibus que# ftionibusjin quibus non verns debí# to r foluit; quarum prima e f t , íi ío l i uit non verus debitor vero procara*' id eft ei,qüi ad exigendam pecunia mandatum habebat ; q«o cafu dO- minus, qui mandauit, vel qui rátam habait folucíonem cortdiRione jode bici ZPMetaxft.p r o c u r a t o r 6.'§.Ce!f, l.cum indebitum S y . f f i . d e códiól, i n d e b d j i tnáehit; i6 ,í .f i f in e 22.^*

' quQé


I24<J Opufcul. lib. II.fed.2. cap. 4;

¡ ¡ .p L i fo r fo » i - p r - J i - t tfpccienOpofie iom inura tu , haktrsy curo nullum negotium lit,quo4 Jp* fum tangat, (¡quidem fupponimus, indebitam pecuniam exablam fuil* fe, quod nó magis elt negotiú fuum, quam alienum; ied fa c ik refpopd??tu r,ratihabicionetn,vel mandaturo,conftitnere negotium meum , quodantea meum qon erat,/,/>0pi///,<5. §* item q u a r itu r .d i »egot,gejiis,q\iO- niam quod suííudom iniloluitur ptg curatori,perinde cit, ac (i ipfi dom ino ioiutum cñ ^ tJ .q u Q d iu fiu . i8 a , de reg. taris , qU® ad banc ipecieo) seaiísiroé refertur a P . F a b ro ,q iu - ré d o m in u sratúhabens esiroit p ro curatorem ab obligatione , dcipfeindebiti c o n d id io n e tenetur , y t

d ix i .4 Secunda, Sue quinta fpecies

eft,quando non vcrus debitoríolu ic non vero ct iam pro curatori, id eft ei qui fpeciale mandatum ad illam pecnaiam exigendam non habebat j ied generale forian ad exigenda alia debita. Q u o calu procurator ipfe có di d io p e tenetur , fi dominus fo lu - tionem ratam habere nóvulc./r^ ./ q u ii negot in 3 3* de negotiys gejtts,, d ifiJ e g - fi procurator 6 . fe Q eljus, d i 6 o n d tB ,in d e b tti,q m a m o (i cmij domino decem deberentur, procu? rator quindecim exegit; iple cenetur coadiiftione in d eb it i , quia d o minus m idaife credi tur, in qu ancuco fibi d e b e a tu r , non in maiorem pecu n is q u a n ciia te m » e u m tnde- b itu m 5 7 . § . i*ds eouH B , indebh t i . T en eturicaque procurator c6- d t f t io n e in d e b it i , fi indebita pecunia ioluca fjuit, vt conftac ex legib. proxim e c k a t i s : quod fi non vero procuratori pecunia á vero d e b ito re íoluta f u ic , nec dominus ratá v o luit habere folutionem,.teneturpro* curator ipfe c o a d id io n e da‘ ta .c a u d a n Q n ftq u u ta . Data enim fuic p ecunia , y c U b e r « io (equerg-

lu r , qu® cum feqouta non f i t , meri, to co n d id io illa redditur, ra torf 1 4 , bot t i t , qua donunus te- icuare pollet procuratorem, fi man • dgnd o, ye] ratam iojptioncm habé- d o , vellet in hoccainfolat® debitae p ecu n i® ,factre ,v t liberatio c o m ia g e re t , Lquod f i fo r te 1 4 , m p r m ,U f i fi quis o p r e n t i 5 8, defoiutigni» bus.

7 P olirem u s p f u s e f t , quanda rion d ebitor talfo proeutatori ioi- u it , id eft e i , qui ie procuiatoreta clle m en tiiu sfu it: In u c ipccie pr® curator iple a d io n e furti, d condi-, d i o n e furtiua te p e cu r , fi malo anim o p ecun iam accep it, CiiEerumfi a c c e p it , vc ad4om m um *quem exi- ilitnabac cre d ito re ,re p o ru ie t ,te n o $ur iifdc có d id io n ib u s,quibus nova tum procuratorem teneri dixim us. Quare cú qihil fic in hoc caiu, qiroá uouiter poisimus difputare, fatis e? ric iedorero referre aff ea, qu® « , 4 ,

0 f e q ^ .potata manenc.Quibus íes .d iftm dionibus iubtilem hanc m - datjon em coroprahen d i non obfoa te jd e qua late aguntOm nes Ciafsi- ci iti i.J t procuratori i q .fef/?, & in L vero p ro c u ra tq r ij a . k f i -qu is offe r e l i ^^ .d ijq lm iQ m b u S f § m.aijis “lo c is fuprá relatis , de ea etiam agi-

tur apud N o s i» I 4 . 6 . 0 7 p a r t, .5. ybi Q re g o r iu s ' , t u ja c i u s 'fr a B a tu A .a d A frsc.in l .p lt , f e i . / , rem ratam b a b i n .0 traB a tu 7. i» l, cum quissn L q u o d iufiu jBrifton.l ib ,2 . d efo lution , v e r f . D t i l l ^ m t videodiim eft.Pyrrhus Maurus m eo d tm ir a b U tu s a p ,% , Q aipar :Sc'hi- fordegherus4d Aut^ Fa brum J h z . tra B a tu ló^quafi, 5, Treutlerus.

J e le B a r .v o lu m i .d i/ p , 29. tbefi 3. A p u d quos U tio r exA atdeh,ac*« drlputatio , & plura congefta ioca,_ fed n ó it á diftindz;.fpscies, ieu pr.ni Sipia,ad qea poíTunt reduci-.

€ A P V X ,


*47

C A P V T V-Aiiu§ cafus ca u fe fubIntcUeâ?»<juanon fecjuuta

c o n d i d i o competir® & d e repetitio ne mortis cauífa donati.

a r s v m e n t v m .

D aonrnonuaufiam orüs^^tim yH ffh^rm cetrieá/ttium , fifuo remedio donettor repetere pojrit rem douhtarn

ftuocatd doncitíone ¿D ijling u itu r qn dondíterit ^rvpfiqtimres

fieret doMtdri¡y(jHo cctjit competit conditlio c a u i f a o a t a c a u í -

ía npníequiicaj" e/a¿?/> infaiûm ® #/ ycilis vindica- tío, Bxponutlir \.mtn%ml *tiQ<;úl.U non omnis ip. de reb, cred,L mortis 18. §, i . l.quod debitoris 14. !. Senatus35. $,ergb. de m o x % -C 2 iV iíi^ ¿Q n u .F d an i t j do

mturêpt dominiummaneqt penés donatorem y (jiío caja dire- i ^ a v i n d i c a t i o dati*r. declarantur 1 , íi moftis 1 4 . & 2.9. Cpd, tic, ^ t d dicendum fit dt promifisione datis <vol fiipula*

¿tone mortis caufia fa lla a d te x t , in l. íi pacer y á. dciure doc,i,Ciyir §.I. l.riquods^. de donat, inter.

E S T A T-aiius cafus cauíí® non expreíf® , ied íubin- j e l le á x d n quo coadi d i o npflra nó compe? f i t minus,

quá íi íauíTa cxpreíla e f le t ; foüjcet donatio.nisca tifia m ortis. D o n a d o caiiíTaTOortis eft,cú quis habeje íc rii.auuit,quam euro, cu id onat;& cú, cui donat,quá heredero. íuum./,i,/. Senatus 3 5, mortis 2. de mor tss caufta donationibus, veluti cum itá donatur,S mihi aliquid humanú

jcontigent,vc tibi habeas. §, r , in'ftm de donat. De quo genere douandi agitur in integris titulis^. & C . de mortis caufi, donat, & apud P a u lum h b .^ . fe n t . t i t , 7 . /, v l t , t i t , 4 ,

p a r t i t . 5. Agunt cürótriuniiér C la í - lici in prsdifeis iuribus. Qouarru, in rub.detefiam ent. 3 .parte, A n tonius Faber deerror, decade 4 3 , (¡pmultfs fe q q . Fachingsus l ib , 5, eontreutrj, cap, 60. cu duob.jeqq, M.enochius, Itb .^ .p rju m p tio , 34. cum duab./eqq. DoncU. iib, ¡4 , cornment. capi-. 3 }_, vbi latilstmc H illigcrus. G rego r. Lopez. M adera lib, fing, anitnadutrj, cap. 1 9,Treuclerus, qui muiros ttjam recen le t , S eleB . va lu m .z, d t jp i t a t . ig ,

- - tbcji»


a#j.3 O p u f c u lo r . l ib # II* feétsla capo5*

Molina ds p r ím o g ^ '/ÍL 4 ?

f íí?-2. 4<‘ ^ ,*% M ortis cauíía donatio tn *

l,osmodiststTOcatur¡ fi conualucric dortiRor, ti douacarius p r* d c c e f le - r|j fipoeoituenc do n acoré ./ . a . /.r a o r t i i t ó .L v b t i t d i y , U ¡ im o r -tts z 9 4 - v l t , cH¡n l , f e q , ¡, Sen atus a S . f f f t d fnort'ts cum feqq-,eod, t i í ,

de d i n a t h n t b , N e c i o - tereftjvbi doaatoretn poenicuit, decedat íioe hetede, n e c n c ; pceaitea* t iá e t im reuocatUr d o n atio indiftio R é omniin cafu , vc d o c é t poft mui to s antiquiores, C o u a rtu b , d.part-, g . r u K d i teftam, n u m ,zq ,V a ch iñ , l i b . s - cont-rouerf, cap. 6 3 , A dda «tiam aiios relatos ab O f u a l d o / . eap.3 3» htttlC.,

2 P o ft reuocatiotié d o n a tio nis pertinet ad infpedionem rO i ftrani craRare,quonain remedio rep e t i ,condicique ppfsi'c, quod dona# tum fuit ? A d cuius declarationem;, diftingoendi funt tres raodijquibus hiEc donatio fieri a d fo le t . 'Primus eft^cum quis nullo przícntis peden l im e ta , íe d íola co gitat ion e morca l i t a t i s donat; qui ad N o s nibíl a tf i n e t . Alter efi:, cum quis imminenti

, periculo motus itá donat, vtftarim rem faciat accipientis, Poftremus «ñ,cum quis mortis peticn lom otu s non fie d o n at, vt ftatimtem accipié t is fac iac , fed tune quidem cú mors infeqimca ñ t,tnterim retento penés íedoímini(>,/.2,/í mortts eaufiado »i»íjfl»¡f¿,Notaíecuado cafu domiri nium ftatim transferri in donata# rium,quanuis transferatur renoca- bilicérs tertio cafu non transfertur prorfus donQÍniam,íed remanet pe» nés donatorem,

4 E x h ac diftiaR¡ofle,feparan dietjam fnnt cafus condiít;ionis,3c vindicationis :quippé reu ocatád o" natione,fi dominium prius translatum fuerat indonatarium , coodici debec res donata; qo® cond iR jo ex lententia Sabini,§sCafsij,qug ob tj

t m t efi eeojía data y tavjfa noñ je * quoniam cauíía nvortis,prop

ter quam res donata fuic,non fnicié qaata, L Senatus 3 f . f f e r g o ^ .á g njortis cauffa denaítombtís. Qui §, H cét condiftionem competere in- d i f t ia fté aflerat,tamén accipiendus e ü iu x ta fuperiorem diftintUonem, fc i l icé t de eo c a l a , quo domíniuni in donatariuiB translarú foic, Q uo. m od o etiam accipiendi fuat text^ q u id e h a c co nd iR ione loquuntur, in U f t q a i S mortis i t , boc d n l . Videamus 38.§v idemque eft 3, de v fu r is , l ,f t alienam 13 . l . f i filio 23, de mort, cauffa d o n a t , Érgb fi m ortis caufia creditor delcgauir no mcB debitoris fui 1 id a , i tá ; tibi de leg o nomen.cedoqoc adione,quans babeo in debitorem m e ó , fi ab hoc ■periculo mortis non euafero}& poft modum poenitentia, vei alio modo d d e g a t io b a c r e ü o c e t u r ,Competit pro nomine d e le g a to ,& aR iotiecef ía c o n d iR io eadé canjíi datare aaf*

Ja m n feq u u ti^ q n x etit incerti,cum com petat ad faR u m ,fc iH cet vt do-, natarius iceium d e le g e t , vel cedac Moti&toxi.kquemadmoduffi 45./« f i n tp r in a p ij dc ture dotkim .l.fiquis delegautrit i z , de m uationsb, í n q u a íp c c ie , etiam competere ad repetendam obligationem , aRiotrem m faRum -docst C óíu ltu s in l , mor- t i i i 8 . § , % , l , quod debitori z f f f f , de m&rtis caujia do»dfíombus,spsx in cafceris quoque ípeciebos donaa tionum reuocatatum locum haber p o te ft ,v t i E go exiftimo, Quoniam fubeft tatica ,& fufficiens cauíía obli gád i in Omni donatione cauffa mor t is ,cú m is ,q u i d o n a t , co animo fir, v t veiicreuocata donatione fibi ré re d á i;& fa b illo quafi patío , & taci tá conuentione accipiát donatariíis l , m n ornnis 1 9 . dereh . treditit , •Ex quo fa R o ,n eg otioq o c áá'ioini faR um nuíci p o te ft , vt fatjs adm onitum rwaattfupfriorefíBi c j í .d .

5 E.-iftat etiam alius ekgan s ^ -coa-


I

De caííb, fubintelleélis cóndiá. 24êoTidíáiionis cafus in l. f ip a íe f y6» áe ture dotium, V b i regulam pro- ponic TrypbonsnuSjvalere docis pro m iísiouem caufla morcis faélam ; valer enim Ihpulacio etiam fa¿ta cauffamorcis;/. Senatus 3 5 4 .© / » tim o-de mortis eaujfct donationi- hus, V d o t i f i i t á í f c ip u k r ,p r o m i f tis mihi decera , fi ex preiio non euaferis , íi tibi aliquid huraanicus contigerit ? H $ c eii proraiísia fa- ¿ia cauffa mortis , d e q u a , e m f- que uam ra vltra ordinarios repetentes ibidem,agic G reg o riu ? L ó pez M adera k b . f in g u k m a n a d - m r j .s a p t t , %q, ex numero 4 , I c a que d o tis prpmiísio cauífa m o r tis h ü A calis eric : Centura tib i fjomiae dotis p ro m itr o , ü quid ral- hi humanum c o n á n g a c ; hxc p r o m iisio iure valida ell , quqd e le ganti exemplo confirmat T ry p h o » nir.us , nara Sc (i promiffa iit d o s in tempus mortis pro5iiiccencis,obli g a t io inde nafcerscar s ergo & t e nebit prom iisio cauffa m ortis f a . c la i quoniarn intéf vtrumqne ca* jura , quoad cempus ioluend® d o t is nulla eft differentia > cum taiii in hoc , quam in i l lo foloenda fit poft mortem prosuiliotis, in eo ta-- inén vcerqyc cafus diftat ^quod vb i m ortis cauffa dos p ro m itt itu r , p o teft promifsio reuocari vel p rx coci donatarij morte , vel ll couualaeric donator,vel poenitentia j vt cster® donationes,quasfub{eqaat3 fuit tra d it io . A t vero cum promicticur in tempus tnorcis, ob ligatio ilatim naf Cicur,qu® rcupcati, aut diffolui vfto m od o non porcft , & tantum Iolu* t io in tempus dilata effi arg, e x /» 'centefimis 4 6 , de V, 0 . Sed in cafu prornifsionis fari® caufia mortis5,cá iapponat poffe reuocarj, qn®ric qua Jiccr condici ptonviisio irá f a f t a pofiic ? Reipondetque v t eft re p e - t it io rei,aur pecuni® mortis c i u f s i donar® , irá efl'e obügaciom s cors- didtionciíj , qa® cri: c o n d i d io in-.

c e r r i , vc accepta f m t o f ofelígacio; vel a Í K c r íoíiénicer rcínicca£ur,d,/í f i quis deíegaüerit.12. de m u a t , íü » a a i . f i qatíd 5 6 . de donat,

v t r , ^ v x o r j j t v ir eoáttBf / í . D e n i q u e ,ne hoc pratermitra* mus,qu®nt;an mulier ipfa, qu®nu-;

■ b i t , íu® ipíius mortis caufla doten* p to m it t e r e p o fs u ? Rt negac hand d o tis prorajísioEiem v a le re ; reddic-;

• que rationem , quoniarn dos ica pr<> m iífa , cum pr®ftanda íic poft mat*. tem fsmiiens, & pcrconfequens ío/ luco matrira®Rio, bou poceir. ons/ ribuí matrimonij feruire : ac dos} qu® oneribus macrimonij rionícr-’ u i t , nulla eft ,vcpote contra caufla in , propccrquaai d&tixuLpvo oií$‘ r ib u í .C , de iure á&e.

6 In his, & íiímUbus caflbus COíídidio comperií icüm v e r ó d o / mininm indonacarium translacutrti non f túc,íed,reman íic apüd dOnato'*

■ rem itirá condiccte non poceft , íg S yiridioáteiquoníam nemo -reín IsaaY niíi á-íute conárcic ,v c 'probañi/ri* periorefeBiont cap. 8. (Íaod V í p i í «asdiffetcis verbis espiicar. ¿ » /¡/21

. m o r tii i'9» de moTíís saufis donafi^ doccc e R i - m , f i tnorcis canfla r e s do* nata c ft ,& c5 feal«itis., q u i donamc^ vcl alró nio^ó donatío teuocatrit fuit, fiquidé itadpíiácio f a d a f u k , , v t f i tnors eontigíjlét , tunebahf^. ret,cai dona-tum efi,ütis dubio te/ ti

■ p offed w u to rém vioáitarc-, Rarro) eft , quia res donata non ctatsbuic in domisaturn donacari; , qnabre te die á dttnaeore vindicati po'reífc,, Sed' ffifficiíe videcuf , quo¿ firbiicirur^

§ . t . eiufdem /. vbi p cop an i-l u r i c a r e m f u i f f e d o n a c a f t v , 0 /

nunc babg'rst donatartus%rgddergt verdfixomialíiiffgt , v « i 'áe prailioy' V il fs.regve r c d u j l i t donato?, Ez q n s r i c u r , qnxnani n i t r o c o m p s t a r ?

K e f p o n d e r q u e i n c c r i m r t a i o n t r a i n

r e m c o m p e t e r e d o n a t á r i o , q u i á

i n e u m i ú i r d o m i n i u m t r a n s i s r m n s

/. tnrem aéüo 23.de reivirp<d^c]uod

■R- S il ali-


I

fi A iqap cafu reuocaretur d onatio , velut! quiá eorum aliquid con- tigiíTet»iu rem eciam aHionem ad repetendamdonacioflcm com petere donatori. Quod coatrarietatein inuoluit , fi enim ideo competit actio in rem donatario , quiá per traditionem dominus faftus fu itj quomodo poteft donator,taoquani domiflus eandem yem vindicare? Antiquiores exiftimabanc , d o m i: • o iuinex prasienti traditicyie trani- ferri in f s g a u r iu m , poftea vero rq» uocacá donatione reuerci in dona* toreni,quain feiuentiam fqquoncur CotíatEubíaSjd. ¡ .p & r t , rubris» de tefiiimeni, d num. zg , Anton* G o * jinez.ius l i b a , variar, cap. 4 . num. 2,0. M o z z iu s , & Zafius te ia t ia b ,Ol’ualdo ad D o m ll , d. lib. l y eap, ' l l . l u t , M , H a c tainca fe n te o c i f ©obis nop p]acet,quoniam ex euea/, tii folo conditiouis non valet in a li: qqem transfetri, auc nVutarr ikimi*: m um ,vt probat A n toaias Faber de error, desad. 44* errore lo.diCinr dé quiá verba t l ía , qu* fcribiic V I - piatms ín d . I.29* §. i . P o t b s x d í/ff» d í , íat is i nnu ú c H o n dari d o n 4 jtori a á io n e m hanc ricione d o m i- n i j , v t fetupCK datur a á i o in rem| fed aliqua squicatis rátione^ .fo n ? íe n t io k a q u e e x ift im a n tib u sa áio - »em inrem , qu« in hac fpecie d a tur , non eíle d ireáam , fed y ciiem, q»x íoiec faaorabilitér cócedi iliis^ qui v e l rerüm fuarum dominium araiíerunt , yel non func p e r íe á d a d epiijv tn iu ltaexerap la íuppecunC ex l , 14 C . de donat. qua fub modo, l , Pomponius 5 . §» de arbore.de res v tn d , l . f i dúo 1 3 . § . I . de iureiu- ran'do, l. quft res 52 . de íu redp tiu , I ta q u e ytilis a á i o in rem aStione dominij amifsi compecit d o n a to ri , qu® etiam concurrere potcff

x u m noftra co n d id io n e , vc d ic itur in Lqut monis 30.de morí, c a u f f a donat. cum haec r«,cioae cauíT* .pon íequut* degur, ijla ex «quítate

dom iníj amifsi fine cauífa p oftic? udcatam donationem , docent C u jac . ír a B a t , 2, ad J f n c a n . in i. f i

f i l i o 3 3 , eodem titu lo , D onell. d.& i b i Q í u a l d . l i t t . M . A a

íon|us f n b e u d .d e c a d , 44. erróte 10, G ifaniu s IB d , . l ,/ i m o r t f s 2 9 , J íerx ú p rü sS e lef i .v p h m .z .d íJp u t,Z 9 , t b e § v l t . U tt ,G ,

7 P o te ft etiam fub cadera di- f t in d io n e accipi tcx t . in L f i mor» US 1 4 . ^ . eodem t i t . de donat,caufid mort. vbi ü fundas donatus fit mortis cattífa , & á donatario necelía- ri« impenfíe in eum f a d * fine , t c - u ocetu fq u e poftea d onatio; v in d c l tes fundó repelfútur dolí niali excep tione,niíi paran fiptprecim p iilarú folueré. O ic i t C on fu iius vindica» tesi ergó fupponi debet itá donatú fu iíle fu p d u m , vt dominium penes d o n ato rem remaneret. A lite r expo íuit Cujacius i» d,7 . 23. fcilicet de y t i l í y in d ica t io n e . A licer l i b . i S : Digefipr. íu l i a n i m d y l . 1 4 , de re aliena donata, & poftea 4 yero d o m ino y indicata, aduerfus quera e x ceptione oppolita poteft bon* íi- dei poíFeflor per retentionem íer- pare impenías, /. fu m ptus 3 J , de .rei. v in d ie , L f iq u ís fc te n s .C * eod, U tulofi, ih hoc m dicm m , 14 . y .i f f , g o m m m i i i u i i , L g en era li3 2 , § , Lucius J i t sus, de v fu fru B . legato, l.Jed f i v i r 3 1 .\,ft v ir v x o r i , de do

p a t , tmer vtr . v x o r , l, ¡ i in are a 33> de epnd, in debiti , I, cum v tr ,

' I o L Paulus 14 ,¿ e d o b m alí m etu f que ex6eptione,p[fínibx¡$ his m o dis re d s c x p o n itu r texcnsip d ,/ ./ í mortis 14* Áe mort, eaufia donat, quoniam in eo tantura dshderamus cafum («pponere, in quo vcrííicari p ofsit,fundum iure vindicatum fuif íájde eiusyero principali detiñone nihil mutatur,quod iuxtá hanc, vel iiláfuppofttioné accipiaí urícú íem- per verum fUjimpenfas 3 b o o * ndeí polfeflore fad as per retétioné íeruádas effe j de quo Oíaíies C iaísici ad , -a


p ccafib .fu b in tc llcd iscon d ift. 251

i l lu m t e x t . agtiatfSc h d. leg, f i in a r e a 3 1 , de cond. inde b s t i , & in §•)

certé vOi nofter Picbardus, tnft, de T e r , diuif, D onell. Itb.q.. comment, eap, 3%. vb i O i u a l . Í ú í . H , S c i , C a ja e , lib .ij? o b fc r u a c .c a p .i .A n t , F a o . lib, 2 f co n ie d .ca p . i .T re u c le - rus, qni alios referc,///í¿?íí?'.-2;®/0»a z .d s fp u t a i , zo, tbeft 6. I h t , A ,& C , .................

8 S a b eadem e tia m d i a f t i n d i o

n e accipiendi funt cext./w / fiuBur 7 . § , v l t , l , /e q , L f i ego S e i x 9. de iure dot, qviis , quia expofuj breui » té e la n e , ledleti^/up eap. 3 , num %, non repejo in p r z it f tc i . O e d r ib o - nianii mo v e r o , quem Ancon, Fabec. z c c u h t y de erro. P ragm at. aeead,

4 5 . ir;*. ¿r<-4íí. 4 8 , ‘err.lq* alibi latius, &

opportunius áganis

C A P V T VLAlias cafus cauíTse fubintelIeélsEj dé eo , qni pecuniam

accip it, ad faciendum ,quod facere iuiiusfuit a teftargre, ii non

I ieceric»

p e eOi f¡tíi n o n feek , q m d tu fies erat te[iamento fa cere ,

ptcum am acctpic, E x p o m tu r i, ü h e r e s 1 1 . f f . h o c t i t .

eligitur nudus mihtfer.^ non lucratur pscttniaw^ûam non ero-

gat^ fedh e n d í.âutdom inorejittutt, c x p líc a t íir i ,L n c ¡m ñ 8 *

§ . i , d e i e g a t . z , Deofficio^poteftate foro com m iftarioff

rum fiue exeeûutorum teftament t dtciturrem ifsiue, Lthertisf,

cura olim m m ngehaiur[epdchri, ^ ionftruendi m onum entii

nec rvltr apra finitam, fummam altqutd impender e poter dnt,

l i b e r t i 3 i . § . i i b e r t o s 4 . d e n e g o t . g e í l : . S tbi monumentum

inferthere non poterant^ cjuontamfraus prafumebatur^tdeojj mo

numentorumtnfcrtptiones alijs tus fepuUhrt trtbuebantg ftd no

libertis, nomter exponuntur L m o n u u i e n t o f u n i 6 . C o d . d e '

r e l i g i o f . 1. v e i q u o d 6 . § . i . f f . e o d e m t i t . I n c id e b a n t .

m púcnam eorum^ (¡ut ftbi manu propria alirûid fer tbebant in

altorum teftamentis, Alij cafus indicati cauffa fubm teilcliÎ . l . ^ . h o c c i c ,

A livs

X


OpufcuL lib,Ií.feí9:.2* tapi.

'L t V s cafus casiT® fubjntel leR® exftac m /. Ji 'h erts i i .

f f boe i i f .d e eo, quinó fecic id, a d q o o d fa c ie n dü ab herede ac

iecperac pecuniam scafustuliseft.Te- iftator iufsitjvti heres arbitratu iiber '!«i facérátfibi manumentum ; q » o d Trequencer ^rscipiebatur, /. m u l B a '4 , l ,q u ib i is diebus ^ o.i- v l t . d e (3*

demon ftr, l . f i quis arbitra* ^ i . l . f e q , L c u m ftipulatus 1 1 3 .

:Je verbi obligat,. H eres p o teft ad- |iib«re Ubertum, & ipfe facere ; vel Ipoteft pecuniam liberto praftafCjVt ps conftruát monumcntmn y fexaR i a b e o cautione,de conftruendo,nec taliter tenetur ilH przbere pecuniam

f liquibus diebus 40. § .v l t . P o n e autem y eum iulTus effet h ere s , non

^ p fe facete„ fed liberto pt®ftare pe» «icuniam , v t illeconftrueitc mouu* '‘amentum , p izft itíffe certam pecu’* %niam, oes curaffe cautionem exige* 'iigre.libcitumvero accepta pecunia, ipion feciffe.monumentum j vel to tá án monumento non erogaífe. C e r eum eft, non pofle libertam rctinerfe

cu niam, qna m Í10 n er 0 g au i t,qui á «eft mandacatiusjnudus miniftet,/v^y

J i q u i s T i t i o . i j , de h g a t. z . v A vt aioftri d ic u n t , commiflarins *, quare cius lucro nihil cedere debet,- fed he Aredi, au t domino tenetur reiUtuerS «quidquid, non im p en d erit , l , cre*

':yiHor 6o. § , fi m ier mmdati^ 'Jeg.fponfiisfponfa 5 . §. M arcellus I17. vbi n o ta tu r , fi .de donat.inter, ÍE rgó 'ác commiffarius i f t e , yel nu- Mus miniftcr conftrBends tfionumc- jti ceaebitur reftiruére heredi, vel ei, Icuius in tercft , quidquid cx pecunia inon i m p e n d i t , 88. §, a te jfeto u de legat. 2, D ix i , qppd or.- Ipeofum nonûit, refticuendüm efle |ieredi,vel ei, cuius intereft, nonnun g u a m e n im n o n h e r e d i, f e | legata^

r i o , aut fidcícómiffario reftitiiituri’ apud qoos commodum remanet. D e quo agam latius in m t is Claudij ad i . v l t . debisyqutb.vt tndigu. i t a q j v t ad noftram fpeciem redeamus,cü libertus monumentum non fecerit, 6c ad heredem ip e d e t pecunia non cxpenfa, qu zritur, quanam aRione idpcffsic repetere,& Confultus ref. p o n d it , repetendam effe cond id io» vkccaufia data,catifia non /equufd. V etu m eft enim cauiTam propter quam pecunia d ata fuit , fequutaia non fbifietid eft conftrtiftionem monumenti. I g i t u r , i i heres fibi prof» pexit interpoficaftipu lation c, po» teff in libertum ex ftipulatu agere, fiuc a R io n e , qu® e x contraRn, ilio nata f u i t ; fi nonprofpoxit fibi eo m o d o, habet noftram c o a d íR io n é , qu® d a t u r , vbi deficit caiifla finalis rab quam, pecunia data fuit.

4 O cc2(iontnoftra l . h t e dif» putat B a ld u s d e iu r e , & poceftate commifladornm^-quitlo res pofsinc v e n d e re , pecuniam d ifpend ere , 8c an reddere rationes cóm ifsifibi ne g o t ii ,p o fs in t compelli. H a s -vero, foreiesqu^ffiones expropofiso exa •minare , noq eft an im i, aut in ftkut* noitti, adeundi talnen funt poltire- tuícioTes,Cou2trnb.r#ai9áp.i¡7ii»j»íf ex num, 3 , extra de .tejidmerAis*, Auendáñus de éxeqúen'd, mdndat,'1 ,p, edp^z. num. S, G regoxius Lo»

>pea in io ,p a r t ,y , lo m -nes Macienzusi!» / ,14 . f i f .4 . lib.^* recópilatiabm ie de ekéquutore te» ftamencario traRans nofter Spino infpecalo te fta m ,g h fi.z ?,.per tota* vbi in pridc.'inti®meros refert. E f- cofaar de 'ratbcinijS cap, 3,71. 18* ify 19. & ráp.47.fere p értotu m .m a xime e k nu m .q 'n M e n o c h .depr^s-

fm n pt.U b,3 .prajnnipt. 54. ' ^ l i b . q praifumpt, i 'y q .e x num. ’l lá .v b i ae ix de poteftace,quam h a

bet exequutortéft'ansent i in e l i g e n ■

dis paupfrifaus incer q u o s e r o g a t i

bona fn a K fta s b f ’iu ísk dU3= •ftion*


Dc cafib.fübinteUedis condld . a j j

ftíone vindédi CraíTus in §,exequu» tores quafi. lo . D . Solorzanus de In diar, iure ^ gubernat, t . to m o , l ib , 2. eap. a . num, 3, 8i in P o litica aouiísimé l i b . y eap. $,eired prioc. D e foto exequutoris tefta- in en ti,quando laieus eft,vel E ccle- fta íticu sip íe ,ve l teftator, la te a g ú c M arta de turi/diíí.e[,part,eent, 2« eafu 1 84.8c a ii js ,& fe relato in o p e re L atin o , idera S olo rzaau s tn Po* Utíca itb, 5 x a p .y .v t f f . lo tercero^ P , G x& g otiu atib ,/¡ 9, fyatagmat* cap, 7 ,í*w «(,f4.P.R ebuífuSí'o tra-, B a tu de fent.pra$udical,in p rafat, » .8. la co b , Cojíacius/#¿.<í. q q .P a * p in , in l , hereditas %o, de-btred,pe» Éít, é * j b i A n t.F a b . O h a U a d D o n ell , l ib , %, eap, lttt,^ M, a\i'i, quosíeduia coiiigic manu''A m icus m eus, quondam ftudiorura C o m e s , & apud noftrosSíxti,quam dicunc, ca th e á r* proprietarius Antcceffor merícrfsimus , aunc in Auditorio Grauateníi fifci regij patronus D , D , Sebajiianm Infante in a llega- €Íone,quara nuper ad me traaftniíic, deexequutione leg a d cuiufdem pij lane am pliisim í.Csceras aucé q u x - ítiones de exeqHucore,auccommif- Ía r ioteftám en tiinon libec,im 6 det indicare,obuie enim fuat vald e, & parum Íubíiles j k A u d o r e s , qu i aibapbabetico ordine digerunr, cuivis admanú funt prompti, N o s y e ro in alijs difficilioribus cupimusiniffioran.

3 N o to r u r fú s e x h o c te x íU jq u c«xponOjCurana extruendi monumen t i liberto fuiíTe com m iffam ; q u o d fuifte frequens apad R om anos,non ig n o n u it , qui aliquam impendit in euoluendis veteribus d tu lís íepuU chrorum, in quibusferc ómnibus re getitüt y i th e r tu ife e i t , aut pofutt. M ulta congerunt Bridón,//ó. <¡,de

/or«j»/,G ruteros. Smct.feu Lipf.Sc G oth er,í» opere i e iure mantit P a ter Raderus ad l i h . i , M a r t . epígr, peaÊx quibus aliqua dedi in E p ita

p b y s m i s illuftratisnum ,\%.vhi 8c quedam ex iure noftco fragméta ob - feruaui,ex quibus hic mos colligi va le s , exftant autem í s A l ib e n t j 1 8. ^.vlt.de a lm e n t íS y é c ib a r y s lega t ts , l ,T it io een tu m ^ i, ^Llttio i , d e e o n d ,^ d e tn o n ff l , M n u ta 44^ dr m m u m iff t e f t , & ex eleganti a lio, & parum 1 n o to in I. liberti j 1. libertos 4. de negot. geftit. V b i i n . iungítur cura l ib e r t o , cura praefinitione quanticatis extruendi m^nu* incnturo,vc in noftto texc. Et C ófu l tuSjCeípondeí nihil amplius erogare pocuiíTc, quod fi erogauic, nihil re* pctituEum ab herede, nec nomine fi - deicom aiifsi, nec negotiorum gefto rom , cum fines mandati obferuats debuerit arg. /. diligenter s¡, f f , man'datuEx quo tune audebam cé- i e ñ a r i , hanc fuille rationem, quare monumentorum iníctiptiones l i bertis iü í íepulchri olim non trifauif f'ét,cú c z te r is tribueret , / . qus d 6 A , t.f f .d e r e ltg io ,é ‘ fm nptibusfu n e u i , monummtormi 6 ,Q ,eQ d .tíí„ fc ilicet, quiá dol«s.pfaefumet)atur in liberto , qui pietunque aderat inci# dédís litteris in tnarmorcfepu chra li;ad quod videtur alluderevccusinf criptio íepttkhralis apud Cujaciimi ■ m l,vníe,§.í,-C,derei v x o , aB ,i)0 I v s MALVS ÁBB S TI NHOC MÓ# NV MENTO IVS Á DÍ T V S A M B 1«', TVSQJTE P.ATBAT l l P E R T I S L I #be r t Ab v s c ^v e M E i s , ím o p iusa» fusfuiiaflerui enimlibertoSjqui lib í titulú fepükhri f c r ib e b á t , incidere inpcsná S .C .L ib O n . de his,qai fibi aliquiáin teftaméto (cribünt , fiue in pcená c d iü i C laudij,cuius fit mé tio aput Suetons inNerüne c . t j . S c tn l . Diuus i % . f f adleg.Corñthde,

fa l f , aiijsq; multis locis ,qu« addu ico l ih .f in g .q q .S ca u ,p u b lité tra B atar,'¿sd l ,h zc a¿iio 6 "i f f jb Í íe t .m a tr í moniof, eft enim quoddá teftament» fepulchralis infctíptio, in qua difpo fitio teftaroentaria referebatur, vc probani ia ijíde epitapb.», 1 5 Q.,a

S s s '

T Ó b q u á m ó h ; Í ím a t io n é m a g no e lo g io mocie- ftiam Roftram onerauit,-í» .¿(»í &- cendffcif ultfs ûoiid^m n ofier .

h e * J im m aturof a

i o arreptus f e r o f

(¡e fcho la f a l l i fó - letanorum^yhi C lt

m e a t in a r ñ C a th e

dra m e r u e r a r . D , M a n in u s Sara- b ia in d i f p u t a t i o ne de hnitian^ na tuiffi d i g n i t a t « uamLití?


I^54 OpuiculoMlib.IL fed*2. cap.íí.

ré n o n p o te ft v id e r i n i m i * a b fu r d Q ,v c q u o d de c e ila m é ro d ic itu r a d r a onumétorú ciculos referatur,quanuis lapídeos; cú nihil inícrric,in qua ma teria ícribatur teftarnencum,/, i . p»4 . y . de bqnqr.pojfejl.jeeund, t a b j , q u o n im indignum \ 5 . QM tefi. $ , fsihil a u t e m i i , inji, e o d .t i t . Sed hiEC ptnnia teneamus potius,quatn firm am us; reducamus y c r ó d i íc u r - fain ad noftram era d a t i o n e m , nam paulum á lineis abiimus, dura i» d, le g ,f i beres boe t i t , inimora* mur.

4 A l i a s cafus c a u íT * ,f u b i n t e l r l e d * I o b q u a m c o m p e ric n o ftr a c ó d i d i p caufa non fequuta e x fta t i » l , f i f i i i u s i 3 . f , b o e t i t , cuius ta lis c ft íp e c ie s : f i l i a s , q u a fi fucceíTurus p a t r i fu o , quaedam c o n t u l i t f a t r i ; p o fte a n o n agnow ic b o n o r u m p o f » fe ls io n e m , p a te rn a m r e p u d ia u it he r e d it a te m . N o n eft d u b iu m * q u ia p o ís it , q u x d e d i c , re p e te re j a d q o o d e in o ftr a c o n d i d i o d a t a r : d e d i t q u ip p e p to p c q r i l l a m fin e a i) aut:

cauííam finalem, vc hetes patri exi- ifterct, & cumfracre paternam hereditatem diuidcrct; qu® cü lequa- tan on fu ii ie t , mérito facic locum prxdi d f c o n d id io n i. S im ilia íunt e x em p la ,q u » prpponútuf 1 , 1,2 ,ff, boe eod,ttt,de eo qui dedic conditionis adim plend* gracia ,d : m o x hepedicatem repudiamt^ vel fine fcelcre eius, qui dedic, inofficio- íu m ,au t falium teftameiitum accu- ía t u m fu it ju a vt ex eo adiri n ó p a f- fic hereditas. D e quibus fpeciebus la t iu s adur» fum tnfrafeBione Jeq, e a p i t ,2 , quare in prxíenti miflas fa c im u s , definimusq; ca fu síu b iu . t c l l e d x , & expreífx cauífx , o b c u ius d e fe d u m competit noftfa coa» d id i o jd e qaibuaegerunt,{ed m inore cura , D uar, ad bunc tit,-cap, 2 . D o n e l l . l ib . 1 4 . eomm, eap,.zo, .p, ad t t t , depra/cr.verb.eap, y .T re u »

tlctüs vottmt i , f e l i¿ i .d i fp ,2 z ,1 . & a liiC ia ís t c i in p r x c ic a tis

locjs*

C A PV T .


^51

Oaíí f'ílo habeac locura noftra condiiftici, fíue, quid f t eaúífam fequutam

non fu I íT e *

A R G V M E N T V M,* .1 , V- < u: V • • ; f

cauíTara non fequi ? D iffr e n tia m ttr p}Je¿¡tiiiintcoftd ¡

d efrta m w tilita tem nomter excogitata, P er qao

noafat^quominusfareatôbtemperare fikitur.^ f d non d íc itu f

daré, Propojitus cafas fia qtto datnm.ob ca u f am repetí aoa po

te f a b eo^ qai dedit y q m a m s alter n o a fe c ip t ab hoc exige

potejl^qaod prpm iffam fattfiuet non fec tffet quid aliüdc imple*

a it. Defenditur recepta fententia V l p i a n i # «1. 5 . $. f j n i n i -

m o . C h o c t i t . ^ T r i b o n i a n u s defenditur, Q m in hoc loco

de < i¿ ? i9 » e p ra £ Íc r ip t is v e r b i s agatur, D tfm tlio^ fu h q a a com

petít^fv el denegatur conditlio propter objequium d efertu m ,£ x

p l i c a n tu r l ,2 Q n ,C ,h o c e o á , tit.l.vic.íF . hoctic, '

p ftq u a m de caufsis e g i mus, oJb qua rum dsfec- cu íucccdit c ó d id io no i i r a j íequi- t u r ,v t v id e a

mus , quando dicatur cauífa non fcquuta ,q u x eft altera parsnoílt i t ra d a tu s , & veluti fecundacondi- t io huius cond i á ip nis j quoniaa) pri ma eftjvc quod.datutn fuit darecur, Vtopiér cauífam,finalem } fecunda, v c cauífa illa finajis lequuca nó lit. V t probatur ex rubro t it . f i , de condiBione c»ufi* data cauáa non fequuta , £ t in muicis locis, quos nuncupaciiu afierre non eft ®pus,& ex/, tníltttjn*7fi>pinal,t3-

f i t , C , eod. t i t . v l t . de rer l p e r m u ta t , l . m tu r a lis 5. y,a$ cum 'do, deprafcript. verb. I n q ü e , vt iu initip huiusfedioois dixi , f i i s , cui datutn fuic , ex aduerfo f«x o b l i

g a t io n i non fatisfaciat j is , qut impleuit , poteft agere eríplicire/ m ed io ,vcl kX ioa ep ra fen p tís v e r . hisyvt adueríarius im pleat,vel qu á- t i ipfiusiucercftí condemBe tui i vc l coi^dihiofíe oó eaofiam datiy vt non fequucacauíía,quod dedit, tcpecat: y e l ante defedum cauíf® , fi pesui-, tueric eum,qui dedit, dcdifie,ó<: in tegro negocio datum yelic repeter e . ’D e cond id ione txcaóste,v t di-: cicur,pcsnitent£®, féquentj í e d io - ne ad u tü s íum,nuoc agam de cauf- fanón feqv.uca.

z £ t quaaujs fub tractatu do

' incer-


a - j í O p o f c o l o r . r ¡ b . I I . f c R .2'C a p .6.

incertis contraRibos/z/firiore f t - S iú » .c a p .q .n u m ,6 , & y * i íc u p ,9- m m ,9 . anitnaduertenm, diftmguendum cíle in té f eum , qui inífus crac íetuum manumittere,& eum ,qai da t c tencbatur,vbiftriR im ,p to u t te» p o ftu la b a t , expo fui i e x i , in L j . § . q a in im o .ffb u e t i í , tamen in pr®- íe n ii inculcabo,e x a á iu s q ; cxponá, qoid interfit incérobfcquiurn negle a u m ,& d e fc r t a m v t i l i ta t e m , q u o ad traRationeni noitram de cauiía non fequuta. Id c f t ,m té r il lu m ,q u i non fcc it . quod facete tenebatur ex k g e contraRus ; & quinen dedit, quod paRus fucrac darc, Conftabic aU tem diftinR io,& d o R tin a , quara noüicer excogicaui c x fpecie quin im d,q \ix ta l ise ft .C o n aea ít ín-, té r N o s , v t E go manumittere S ty* d iu m ,T u mihi decem dates: & dies pr«ftitutus fuit manumifsioni, fing e , vttnaoumitterem Kalendis l a - IHs.Stychus periit ante d iem ,& pec confequés ante moram meara.Ego t ib ie x nullo capite obligatus m ai tieo,quiá non fui in m o r a ; i u vero

> M ih i cenetis condiR ione, v t decera des,qu® promtíeras. H anc cond!» R io n e m non eííe taafia datá,(Aufiá n m feqm ta,ÍQ Á incerti contraR us, qu® dicisur ce tt icó d iR io praferip* tis verb is ,á ix i d.eap.9,num,p.& . ín fe r ia s e x p la n a b o , cur de illa in hoc t itu lo a g a tu r . Ingens tamén vifa fuic difficultas, cür is , qui non manumi{ic,agcre pofsic prn/eriptis ver A/j,cam videatur oon adimpleuiíle, & cercum f ic , eum, qui non implet, illa a R io n c experiri non poíTe,/. ex placito 3, C . Ae rer. perm uta t, Imó íi alter dediffet, vt E go aliquid face rem ,nec feci }repctere poffet a me, quod d e d e r a t . Er g o f: haber repetitionem, exaRionetn- qae,mulco magis habebit exceptionem. /. necnon a 8. ex quibuscAufiis m a io r , Difiblui aucera difficultatem hanc á , eap,á^,num,-¡c, flGoniam diftjngueadBig cxiftijgo,

in tér c u m ,q u i tenetur facere alD qu od f a R u m , e x q u o m ih iv tü u a s le f u l t a t , veluti fulcite domum , irc R o m a m ,& fim iiia:& qu¡ tenctm f* cerc,ex quo nihil com m odi pecunia

, rij Eepotto,veluci feruum manumic tere. Jn primo cafu qu®ro vtilita-; te m ,& proptér v t i l iu t c m doiin íe«; cu nd o,quato obfequium , vt pateatur vo lun tati me® , & ea decauífa d o . I r primo caflu fi alternen fui" ctat infulam , ve i R om am non eat;

. fiué i c e , f iu l fulcire definat dolo., m o ra ,a u tca T u j femper verura eft, «auffam proptér qiura d e d i , íequu- tam non íuiffejquiá deficit mihi vt| l i t a s , qo® réfaltaré debebat ex iüo fa R o ; & ideó com petit condíR io caüjfa data caufia non Jequuta. I a íecundo antera,cum per Me non fie £ésk,quomíims manumitterem , de m e qu®« non poceft,quiá parui,quá tum potui voluntati tu®,quiá imperium tuam non tohtem pfi j qubrc fruílra díceres caufsá defcRam fuif-: í e .N ego enim fuiíTeíolain cauííara 'dandiraanumiísionem, aut hberca-; tem Stychijfed imperium tu u m , vt l£go cibi obtemperans illum ’m.anu-; m ittercm iitaquequanüisverrjm fu , feruum manumiíFuni non foiífej v e í rum etiam eíl:, me ícmpec t ib io b fe ^ óundafte,ñeque prxceptüm tnum ne glexíílesericque falfura dicere, cauí fam,proptér qu am d ata , auc promif fa pecunia fu ic , feq\iucam non fuií-t fe,imó fequu tafoit,quiá fempérpa- Tátusfui íeruum m anu m ittere , nec per me ftctic,y]uo íninus manumitte-, rem. arg, q u a fu b e ó d iíh n e 8-

mortuo, de eond, in ftttuth n um i H * c e f t mea cotíieRura, quam non c líe fine rat ione exift i mo, fi x ea no - to jcumr^üi nonflaitin moramanu-

'« m ittendi videri adimpleujfie, & eo «om iae prafcriptis verbis agere poffe. E rg ó fi [alter d e d e rit , multó rainus repetcrcpoterit . P er co n trarium,qui facere TeaebatHr id ex quo j;eÍBÍutu{* C5JIC aliqua ytilitas p e-

coDia-5


i

Quando diCartif CáUíTa no fequuta?

««niatia, fi non fe c ic , non vldccut im p k íiif le í cauffaquep e fe ^ a fuic, kliie non fcqauM ; e igo nec agere

-prtefcTiptís verbis p o te r i t , & quod i l í id a t u m f ü í t , poteric c o n d ic i ,ab tí) i qu id ed íc, l^rocedunt enim ex «quo hs rcgulae j qui agere p o te í l pr<eftriptisverbi.s; non poteft con# diiftioac caufia data cauffa non fe*, qautd csaeti} qai tenetur co n d id io n e . im f fa d a t t cm fia n o n fequutay noa poft agere prajoriptisverbis,

3 .Sed A atonius F a b e r , c u ius.íubciíixati parum debcc nofter titulús s toCixm hunc $. defendi non poíTe e x il l ira a t , Ir ib o n ia n u m q u e acérae a c c u la t , quafi o b ic n tu ce- jebrirtz «quícacís, aperce leg ibus, & inri fcripto iU u d ac. Difcuciam

vero raciones F a b r i , Se illis facisfa» r e te c o n a b o r , v t V lpiani fartam? t e d a a i a u d o tita te m reddam , k Tríboísiaflom defendam, quero nun quam maium efle iurifpericum au* d e b o d ic e r e , .imo fu je s ta t is ad miraculum noiírs ’ diíciplin® fapien- tem , quiconipen ' ^ k rio períuadcre yelíeoi íuriípruden.*íi® fiudiofis.

4 C on trad u sit?n om in ati, in « quit Antonius, tunc pifoducunc iu? ris viacuiumijcum iilis ftn eft Syi^l*. la g m a , id eft , cum ex a lte ra parte impletum eft, /. istrifgení. 7 . §* 1# de pa¿i, id eft, cum alter d e d i t , vcl fecic , quoniam ex foío p lácito non lufcitur ad io . l. e x p la e t to 3 . C . de rerutn permutation. Faciam enim vc des,vel dabo vc facias, noa eft eontradus , fed nuda conucn- t i o . Sed in hoc cafu negotium io nudis terminis conuencionis man? f i t , quoniam ncc E go manumifi, nec cu dedifti i Ergo ex eo a d i o íiriri non potuic . Simplex enim

illud abntitiuam , per me n o a ftare , quominus manumitratn , non íufficit, vc B g a p o ís im d ic iad iró* píeniíie , quia feuera nihil feci; quantumuis enim vellem , & ma- »im ? v e l lcm , Stychn®

tere , vetS eft,me non manumifiiTc¿! H z c e f t »ni fallor ratiocinatio F a bri ad pauca verba c o n t r a d a , a lir quo detrim ^tom agnititudm isy n u l lo dtfpendio v e r t ta t is , vc ait Au# fon. in aBione gra tiarum ,

5 Sed vc iatisfacere inci# piansf, primo concedo F a b r o , no a alicéc nafci e x innommacis con# trad ibu s aáiontm pra/ertptis ver4 kis , jquam fi ex altera parté iia-j pletum fit * Sed negó in propofi* ta fp e c ie ,n o a fuiÚeadimpletum a m e ,q u i K a le n d is iu l i is Scychutxt tenebar manumittere» Q u o d «»# mero 3. fatis diíTercé probaui 1 Ied nunc ex ipfo Fabro , contra íp# fúm > f ic e ít in c a m . C oncedíc Fa# b e r , fi mihi pecunia daca fu iífet i te , vc íefuum meum K a len d is Iu# liis manumitterem , & anteK alen# das d e c e ís i í le c ,repeti amplius pe# cuniam non pofle ex d iftind io# ne te x t . in d, /.3. j f f e d f i t í b i , v e t a ldc\x\o J e á f i Stycbusyboe t i t , Q u o á tota b t e eoncUBío non datar ynt% f i ex éaafia implementi nonfequu^^ t i , V c funt verba Antonij Fabri ip# C u s . Ergó confitetur Antonius*? fcquutum fuiííe inoplemfintum,quod| impediat co od id ion em , fi feruus,- ante diem roanomifsionis moriatur# Sed implemento fequuto, nafcituc ei , quiirapleuit a d í o prafsripits, verbts in aducríarium , vt con# f t a t . Ergó mortuo feruo ante roo# ram meara., & per confequcns ira# plemento hqúxiiQ y aBia praferepep t is vtrbis in te mihi uafcicur. Ergdi fi fuit cauffa íe q ü u tá , vc a m e p p # cuniam datam repetere non pofsii^' condidione eauffa data , erit fe# q u u ta , vt in te ágete poísim a d io # ne prafertptis vefbts , quoniatrt implementum ,, quod impedit con# d id i o n e m , eft , quod parit illam; a d io n cm , vc ptoxim é dixi. De# indé quod Antonius Faber dice-: bac,fimplex illud «bnuciiiú, per mo

^ttofuinus kiü'Apa mana?

iUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

I

258 Opufcul. Iib, II.fcft.2 . Gap.#7*'

m i t t e r e m . o o n eile cauííam affirma/£ j o a m , p o f i t i u a n o , & l e g i t i r a a m : n o a

cttverú , quiá k t i s eft Hmpiex lUud abnutiuum y v t non p oísit dici con/ cerapfiíTe m etuum prxceptutn , & perconíequens impleuifle ex parce meajquod tenebar implere, p e in d é qnoque, qui4 ii fimpiex illud abnu¿ tiuum npn poteft dici adimpíemea- ip m caulix i cflcc caufla nonfequa!» ta i íe d ip fc A n tonias confitetor,pe cuníam á ce mihi dacam o b manumifsionem íerui, condici non poffe, jft feruus anté' dietn moriatur ; ergo íe n tit Faber fitiiplici illo abnutiuo cauflam fequi , y c denegetur repe; t ic io .- 6 A d io .q u a E g o p e e u í i ia í ís á

te pro manumiisione Stychi prom if f^m exigere poffura, eft a d i o praf* efiptis verb ú ,v £ nupé r d i cebam,óc e s fententia F p ig o í í j , Caftrenfis ,& G u ja c i i . i n h n a t u r a l i s ^ . ^ .a t cum fio» á ep ra fcr ip t.v erb , admonui d* sap, 9 . num. §,,ffuper je ¿ i . • N e c efe qiirandum fub hoc t i t u lo egiífe V I- pianum de illa a d ío n e , qaoniatn hic $,„excidit ei cx óccafionc eorú, gnse in fnperioíibus difputaueíat.Égerat eniffiíde pecunia data , v t feruus in-

¡.«raeempus manumitteretur j quxfi-. isicqúeytTUín íeruo ance.dícni aiqr- tu o 5 tepetitio competerer ? q u x eft propria ,& peculiaris quxftio huius t i t u l i 1 igitur ne aliquid omitterety* qaxfiu it etiam,fi-psguqia data n o a f u i t , íe d pfom iffaprom anum ifsio B éíSruiianpofíet exigi, q u x accep» .«^■répetitton pnfíét ? Eccxiifdemi piíScipijs d p c u i t j aQc repetipoffé- á¿ce’p ta m ,& e x ig i poífe promiffam ; ilÍTepétione, d icO ndiduone eai0a

J'agebát; in pfetjtione neceffarió ádhirns fúic de a d io n e p ra fcr ip tu éTr'h-ii.Lícét ridiculos appellet fdni«s,qw iitá fentiunc,

7 S e d q u x d id a ra a n e n ta c c i- i'ptenda íunr,iuxtá diftindionem jJu iliani in l . j e q , dedeÂh o h ib . Sciftcet ff^scutiiami

v t feroum m anu m itteres, fub cauíla f iu a l i , & conditione, aliter- que daíqrus non fuiflem ; at veróft non fu it caufla cotiditionalitér enun tía«a,feUjquiod ¡dern e ft , finalis;íed impalfiuaiqnanuis íeruum noa ina- n u m ife r is , pecuniam repetere non p o flu m ,d e quo íat is dixi in fuperioi îbus, : ^

8 D ix i quoque nupér,cura dá-: dum eft,ve l faciendum, quod reípi- e i t vcilitatem noftramift datú., aut f s d u m non fit , competere có d id io nenijvt r e d d a tu r , reftituaturqneid» quod datü fuit jfiuépríí/fíîpíúí'ir- p.is a d i o n e m , qua compeilatut implere,ve l couftémne£ur,qanti noftra interfuit, ex aáucrfo ¡mpletumnon fuifletquod etiam admittit ciegan-, teqi á ift in d io n é ,q n ip p é fi caíu ali- q u p ,& fine colpa iilius,qui eraí da» tutus, vel fadurus,cauífa fequ atáfi i fpic, c o m p e tit quiUem noftra eondi H i o ,q ü iá verpmeftcaaflain íeqnu/ tam n o n fuiffeínon vero tunc.com-: petic iá io p r a fe r ip t ís fe r b íS i ad ia tereífe; quia hon debet condemnari Í8,qui extrá cülpam eft, vtcOndetn- naéetur,^-qui éft in.,culpa-, vel in mo-, n,í,r tJ íu ra M :S > yfi.at eum do. de

prafcrigt* verb,' ■ p C o n tr a quam pairtem a m /ter opponi í p k t te x t , in l . f ip e c u - áífim l o . C . d e cond. ob c m ji . d a k y b i in d iñ ia d e aiunc C x í s . ipinime repetí pofíe pecuniam pro cauffa da ta,íi ca fu a liquo fortuito cauífa fe-:

,q uuta non fu it . Ergo fine ex caufla* propcer quam pecunia data,fuit, íe» quacur,aOc refo ltec co m m odum p® cuniariumj fiue cantum qu xraturob í e q u iü j íe m p e r í t ia d i f t in d e verum eric,non dari condiétioné noílram, fi fine culpa cauffa nófuit fequuca. Q u .o d i ü o t e x t p a ó a a i exiftimarúc Isflo , Z ali US;, & V u i teius, quor re f e r t , Óc íequitur Tfeutlerusj^í/írA'

i . d í íp -d ik b e f i 2 . D u gfen .t í i b é í t i t . c ' . f , MredfinemyOXmlL ad


Q ^ n d p h a b e a t Ip c u m c b n d i f t . 2 5 1

^;'.£ a lios. Ec prius fiietac fententia j|j.rcoli in dJ.Jipseuniam lo .d u do «yjcjhoc in Ca,iu n.O cqpetere condi-

. R ione caufiaiíítaycatíftu nS/tqsta* f á j íe d ta m i cópetcre d ati repetitio né e x capite pcéaité£i®»qué fequi yi ffeturCajacius in l . i . C . d e co n a tB , 'iohcaujf. dator i ác a l i i f relatis e?c- prsile huic fententi® accedit T re u - tlerus v b ip r o x im e i i t t , O .C o n t r a - f iín ifé n ce n íia ín tuentur p o f t Bal- dutu in I J i i J i m 8 .» . i a . é ’ ‘ l ‘ L'.’ de cond.ob cauftam d'aSor; D o a e l l , i fyh b , i q . e Q k m , eqp,% I . A u c ,F a b , de erro. Pragm it,. dscqd, erro* re 9* Qi® habet WtionetB, & mihi inagis placet,primó qu i| , v t BaSd, a | t , qm dat ob c iu iíam , a liter non

, tiiít vE'cáuíra, fequ.erecurj qu® cauffa finalis eft, & ca n tip o n - d e n s , v t eius defeRus faciat in dan te deikere confeglus ; ergo repeter e .p o t e r i t , quod d^^dk. D d n d e , quoBiarn ii non dediffet , d e fe R a C iuiiapropter qu>(|CHnque ratione, «00 poííet addandujn compeliiiefg 06 fi dedit, repetere p of erit,abfúr*

enim foret, dftériorís effe c5* "idlf ionis.euiii, quiiiTipieuit,qua,tn ti qpanino non im pieuiflet, v t confy • d e p c magno cum iudicio A n to ii , T ab er. l ib i6 . conte.&. cap.p, T aii- ênsquiáiÚ aBartoli, C u ja c íjq ; di-

'"fcúRiOjVt non competat conditftlo 0 u j . a d a fa ,k á ex capite pceniten- iti®,eft inanrs,8t yt dicitur l e g i v e r bis imponit ¿ oo.u rebus ; quoniam yiraque condsRio eadem eft, dctafi .tum differunt, quod cx dineríis ca i picibus naícuntur; altera enímnaí.i citur e x e o , quod r e s , autcanffa, proptér quam data fu it,defecit; a ltera veró ex c o , quod pcenituit eu, qui dedic.nec voluic fpcRarc imple nientamca-aff® ; in vtraque tatnen pariter ve tif ica tu r , cauííani íequu- tam noñ iuifle, fiuequoniam reuera

. defecit; fiue quoniatiiis ,q u i dede. t a t , ante ûam impiesetur, rnutau¡£ ,XelaBta.tefi^. Ergó ft Cgniedunc^d^

feR a cau íTa fortuitó, pofle tepeti pe-í cuniam ex capite poenicenti® ¡ cuc non conceduiit ecíam repeti poíle ex capitecauff®non íequut®: roaxi^

, me cum verum f i t , cauíUm íe q u u t i íip nfu iffe .N ec tcf«rt,defecifle prog, tee cafum fortui tumi quoniam cauf-í

Lalííiális pro condlRioHe h ab ecu t .qaódad tffectura, yt ex ed peadeác .ya lo f a R n S j/ . i . | .o /r . L fe q jd e dod «d r/o n í^ .'i íip R ./ turn ia íé y,%. §« falfdm eaufiam, de cond.^pdemhfi. Sed co n d iR io , quf d cñ cic , zq íié i r í ricat aRum.fiue culpa fiue cafPjauc natura deficiat, yt eft notum . Erg< , Ídem de cafu dicendum eft., 10 .;Poftquam (iSc partem fa tís/

fupierq;faaááuimns,íopét,eft,vcrcÍ4 poBdéaraus¿./í^.píf®»/á«í í é . q u f adeq torfitD o n ell.v t¿ ./ i^ .i4 ,r ,a i¿? Se i& tr a B a tu deprkjeript. verb. ek 7 . v t partjm exlibrís RaiTardi, par» tem ex ;ccrébsorepsíico lo co eiüs' concextüm emetidauerit.Cuin cníi^ i tá .vulgariter c i fconferatur; Pecúk] p ta m d tedatam fft h a e c cauffapr0.. q m dáea efi, non mlpa acsipíemis'^ ’j t d fo r t u i t o eafu naneftfequma', mí:? iptiME r e j B i p o f S e j u é u m e f i . k * i IpgUfiieés canfid Scc.Bt inferius, «vi n im um repeti, vt fit íeafus,fi cauft‘¿; requuta non fuic , ítcec d eíicke ca«' fu forta ito ,n o n cdlpa accipientis¿ sninimum tepe ti p o t e f t , id eft t o t á

jfnmma yíq; ad minímum quadraori te m ,y t dicereyuígo foíéjtiüs, Qaág

i o i u t io audax e f t , quia iuuercic lic-c teram ,& quia non eft vfítatus mo© dusIpquehds, quem C®faribusira4

-p u catD on eíLI I ; A l i te ip o ft antiquiores reí»'

pondee Anx.fiaib.dí errorib, P'rag* mátie, deead, 45 , w o f . p . d ocetq i íuppónenduta efle z'jfs so.non agí eauíía finali , íedimpuí® .fiaa,cuiu$ defeRus i\on effickjvVde negétui repetitio L z . J . p h . cum i ,

f e f f f - 4f donationibus, mil quo cs- fu dfe fi c i t c a n ffa fa R o i i 1 i u s, p c r q a é

ftworoiffÜ5 igiplsgeí«r, Verara

' ilOfi


ié o O pufculor.lib .il. fcd .a . cap.7.

hoc vltimuffl.qood fopponic F aber, non eft vetüin ; quoniam cauffa itn* pulfi ua, non eft caufla v e r é , & pro»

. pric,quia per illam nó moucmur ad faciendum , vel przftandum ; cum alioquin & fine ea faceremus,yel da tem usjquz eft differentia interhanc cauífam, finalera; quare frequen* t i o r , 8í certiot eft íententia cxifti- maacium jquom odocunqj deficiat caüíTa impulfiua,adum non corruere, vc notatur, in d f é i , l , 2. §. vlt* in /. cum tale 72 . ^.falfam. de con» dit , fio» d em o n fir ,^ in ^Jongt mag i i 31,1x7 ft, de iegat. vbi P ichard. & faciunt,qif® dixi bae eademfeóí, eap. I . D einde,quiádiuinatetiam , dum fupponit CzíT, lo q u u to s fuiíí« m a g is de cauffa impulfiua,quam de cauffa finali, cum neutrius mentio íiat in á.l.pecuniam to,

12 E go licet diffifus poffe e«a- dere ícopolum.ad quem cot,tanciq} interpretes impegerunt,aodeo exi? S im a r e , I m g g .in p r x d iB a L non d cd d if fc cafutn generalem , fiue regulam generalem non propoíuifle; “íed tanturn reípondiffe ad bypoche? iim fibi confultam. Id eft, de qua in terrogabancur , v t mihi indicant, im ó probant hgc verbaj/? baeeáirfn

in dj.pecítniam 10. legun# tur, ,& denotant ad h a n c , vel íilam cauffam fpscialiter refpoadiffe,alio Cjuin ge»eraliterdicereoc,jííííí(/ií, 'Tgitur quatendus eft c a íu s , in quo tegulis noftr® A rt is in fp e d is , cef- fec repetitio , fi caíu aliquo non íe- quatur cauíía proptec quam datutn fuic,quod non ern diuiáare, fed ne- ceííarip caf» m fupponere, cui C seff# decifio ppísit adaptari. Finge igitur, Canonianam, qu® co n lu lu c io nem fecit, cemumdediffe T i t io , vt pro Seio Romám irer; id eft dedille ob rem , iiue ob negotium cuius e- molumentmn ad ilíam non íped a bat ; nec ex eo aliqind lucrura Cpe- tabat,feü ío!ú, v t p r z c e p to fuo ob- í^smper^retnr,; finge etiam,cu® pa;

ratus fuiffet T it iu s Bomam profi# cifci , aliquo caiu fortuito impeditum fuiffe,nec proficiici potuilie: in hoc cafu, Canooiana repetere pe cuniatn non potuit,quoniam fequuta fuit ca u ffa , propter quam datum

fuic, fciliccc obtem peratio przccp# t ie iu s iu x c a proxime d id a .

1 3 A l io modo explicat banc ie g m , fiué eius hypochefimi fingic R aid .cu iu sd od rinanon videcutdif pliccre Cu jacio m / . i* C ,de cond, 'ob 'eaufi,d& m ,ki\{ce.z d e i U o , qui p io curatione infirmi medico certam pecuniam f o r t e ; quo cafu fi mo lia tu r infirmus c a fu , vel v i zgritu? d iois, m ed icu scon d id io n en oB tenetur, quoniá licct defeciffet cauffa , propter quam pecunia data fnttj tamen non defecit culpa accipient i s , fed cafu, qu® res nonfacic locú c o n d id io n i . Q uod ideira dici poffe, «xiftimac B a ld u sjd ea d u o ca to iuxg t d t e x t , f iciiueU igendum f» /. v l t , € ,d e eondiB , ob eauft, dater, Ssd magnorum virorum pacc , non vi? dentur mihi rcd-e perccpiffe d o d r i- iiarn hanc , qu® quanuis vera fit , pr^fenti calui non conuenit. M edico e n ira ,a u t a d u o ca co , noa datuc ialariumpro fanatione infirm i, aut v id o rra cauñ®,fed pro curatione, Ic defenfionej eflet enim ftoUdum ab aduocato przctfe v id o tiam exige#

t e , v t funt ftoHdi a d u o c a t i , qui fa cile fo k n t clientibus promittere ie cundam fententiam , q u f muitocies nonin iute co n fift it ,fed m mero i» - dicantium libitu • deinde quia bo- dietuuin i u s , CÜ fit mulciplex, & va- f if i ,e t iá prudétiísimos fallere ío let, cótra quod dice bat C o n íiú .m l. 2»' ■de iurii ^ f a t i i p g m rm tta , •Quotl multo m sgisde m edico d k e u d a eft, q u ifa lu té promittere infirmo nifi ri diculé nó poteft,quare eHatcm, aut iiuman^ oaíure.imbeciUicas ininime iínputacur/.í//íffií.«i:(S. ficu ti.de officio pr<«//<*/j,pt®c!are O u id . libéZ 1 n > ‘

p a ad Ruftnum.


I

íQuando habeac locum condii^# ^

N o n s j i tn medico y femper fe . ¡euetu rv t ager\

Interdum doéta plus valet arte m a lu m »

Ergo pro opera, ftu d ío ,& fedu- Htate honorarium a c f ip i t , qux íi p v s fte c , non poceft , dici defeciff® cauífa,proptss quam e| datum fuicj tíanfcribam elegantem Quintiliani locum 0a? l i b . i . i n / i i t u t . orator,e, i8.pro/?é«íídk»2 ,qt3iadhancrem ex im ie fá c iti T t e s d i t q t t id e m ad v i . Boriamygui dicit , f e d cum.. bene. dU xityCtiam¡i non v t c a t j i ' i y q u o d in arte c o n t i n e t o r e f fe c i t , TTarn gubernator v u l t Jaiua naue in p a r ium p t r u e n i r e ,/i t a m e n t e m p e jlate

fu e r i t abreptus , non i d e o minus e r i t g u h e r n & t o r y d t c e t q u e notum tU h d v y f i c i A v v i » R B c r y a T ® *

NEAM, E t medicusfsnstatem kgrf p e t i t , f i t a m in aut v a letudin is v i ,

. a u t itttemperant.ia a g r i , a l l o u e quo ^ ü t i ' ^ cafu f u m m a V o t i , i non c o n t i g i t y . ’ ' * d u m ipje o m n i a f e c u n d u m ratiqnem.

fe ce r it , mediqta<$fine jno.n e x c id i^ N e c uiftpropter iu ipetiiiam ,& cui pam puniri meiisci foleut. aiiione 7 , §.vltim o. leg, e x plagis 5» . ad leg, A q u iL Paujus lib . $V

fe n t e n t ia , t i t ,2 %. á .V i t im J . g .t i ' . t u i . l ' í . p a r e . y . y item f i m edi, eus .4 . in/i, dt Itg. Aqui},yih\9/ . c h a rd u s ,««?». § 1 . g^. c t t m f e .quentibui, 6i poft C laisicos a d d , h g .q u i il(ieita( p,.yiieu.ti, de offtc* praJidis,$no,KCt de M endoza ad /. A q u tL lib . i .c a p , 6 ,js B .% , aprine. P .F a b . ; » /. tmperitia 132. de n g , #«r.Menpch,d? arbitrar, cafu, .O íu a ld .á i Donell. ltb ,i% .e a p . z j , l i t t . E J . Es quibus qouftat merce,» dem , iiue honorarium non pt®be -

,ri medicis profanatione , ied pro curatione xgrocavitis , e r g ó ,ficu» ja u e r it , licet fato arripiatur ,no'a delinit facere id , propter quod mercedem a cce p ic , nec pptefl: d i . c i cauífa non.fcquara. Quam do;.

H a n a tn meiius quAigxUi iatérpri-

t e s , ttadidip G lo ifa i» capite,qai f in d e t t i . v f f b o h M l k l h i u q u a fi ,I . Quae eft ratio quare medicus nóteneatur reáítuereídlariü, imó pof-f it i l lu m exigere,& fi fgermoriatur.' Barbaria v o iu . ^.cbjtl.afi.tnprtncm j u n á is h isqughorarim c de fViario etjam noo proraiifo exigend obald . in leg, I . Cad, ‘m andati. P f i ia jd i ad D o n e ll .h b . i t .ebm , eap.i y i i t t :

Parlador./» r e n t .d if f , i j a . i , i » & y i . Q x t e u . in leg. i . y i . c u r n feqq.de varys Ó» t X tr a d r d m le o g k it/ ¿c poü. d o á e Bobadilia lib. q.politicce cap'4 s ^ .n u m .p l . V n d e cauendurn eft a Francifco V iu io , qut i i b . z . c i m u n , opmionq i l f i , dpcet m edico, qui da, com m uni falarium non h a b e c , non pofle i lludabinhrfnis recipere, niíi p o ftq ü f rp eos curaueric, ^ fauaue» ric, vc á b ip í is x g r o t is recipiat m cc cedem in fine curationis. Sed quan* Ilis in fenten ti* illius coafirmatio», nem multos la u d e t , tamen nec v a sa , nec rationabilis ni i hi videtur, quam certo ic io y fu fqrenfi non o b i le ru a ri , qu its im o a e cid itadoccn.c Á u á ó r e s , quos a l le g a t ; fed fingu- í o r i i m d i á a , & opiniones exanii- jVare , nop h c e c n o b is , imó nec l i- b e f , ' N o t ó y é ró ob eimdem rationem', quam nupérafsignaui , deberi aduoc,aco,iep medico falarium pro fingulisaonis cqnftituciiin , dc li a liquo anpo , nullus s g r o t a o e - r i t , auc caufla noo f u e n t ; quiaab illis cantuni e x ig itu r ,? t diligentes, p rxftoqp é lint , cum res accid er it , & sdeo non minus-iipplcot mi» nifterium.iuum , gugm fi renerá miil -toscqrauerm t, auc defenderint, v'c d u c e t 'ñobsdúia. v h í proxime I qut taiuen exiftimat , fi omnino niiila canlTa , aiit lis fu i i fo t ; aut nullus in firm as ,; poiie d iudicc taxarifa larium , prout immoderata p ro ,

'irdifa meÜKds,aujE aduocacis fala- ria taxari a iadice polhint.Sarmiehfe

y o ÚÜ. i r . f . r i .n .9 . $ed hjiiV x y ■■


2 Í2 O pafculor.lib.Ii.feft.2.cap.7.B o b a d iil» dodcinatn tune veram efls puco, cura aduoc^tus pro aunó niaítaruoi licium,& rosdicus m u lto - rain infirmorum,p ecik vc fibi inaius

í a l a r i u m p rsberetur : quod t í nihil petiicjferaperq; contencusfuic ía la - r io e i a fs ignato ,yd paratus e ft ,n ih i l p c tc rs , nam hoc íatis milii yidetur} non debcc iudex moderari falarium, arg. e o r u m ,q u g nocaut D o d o r e s Canonift® in cap, propter, de io» s a to ,

A P E N O I X A D:CA1*. SVPERIVS.

'De so-^quod oh£at*¡[am fin a lem

datar tn contratiib,nom ina-

tts cri l e g . ex conduóio iy,d//<áiíÍyao i6 .$ . ic e m cum quidara.6.if.iocati, componitur c u m i, pen, $, nauem.eod.tic.^<?hz<íc¿ hanc materiam pertinentes^■exponmtur,

1 4 E x p ro x lm c d id ís e x p o f i tu iOs íum notinuila iutis loca , i n q u ibus ambigi ío iet,an in c o n tra d ib u s nom inatis, qualis eft e m p tio , lo c a t io , & tímiies,habeat locum c o n d id i o noftra. Sane Baló, m Lílióiam t . n u m , de condtB, ob eatij»

Jam dat orum ytxxRimat eturn in his co n tra d ib u s eflc locum co fjd id io - n i . Qu® etiam videtur fuiííe d o d r i - li a Bar Í oli /8 /, /i ©Kio 17 . ii bi § ¡ufi cum qutdtm nurn,. 5 in f i n e , 5 ,qnanms non diiferteloquatur. Sed m erito diiplicet A n to n io f a b r o d i erro, Pragm ali, decad.q^.eyror.,^,

n e ce u rm id e dici p otctid e co n tra- 'dibus n o m in a tis ,a c de innominatis in hac parte; cum noftra c o n d id i o cópetat racione negotii k» p«f

f c d i , ci qni ex parte fua impletife,, co n tra illum ,qui n ó im pkuic.Quod in n e g o t i js ,q u z nomen habent, d i ci non pocelt,cum ftatim vnuquod» q u e i i io m od o perficiatur , nccg?£. tatur ptopcer cautíam ,itáy t ád p ef , fed io n e m defyderec cauftam lequi;; i e d ’3d com plem entum ,&; diilraitio nem o b l i g a t i o n i s , 46. de a S ip n tb u j m p i . quamdo vero contra d u s nom inatus a i iq u a m io . ne reicinditur, is q u i rem eo nofná. ne dederat , v t eam r e p e t a t , m uka remedia habet; nanque ex negduo habet a d io n e m ,& ¿iueriis refpedi» ibits co n d id io n e s habet ex bono, & 'zquo introdudas;veiuti//ff«’ f#2iy/a, quia verura e i l , ia m tcm tine cauife penes a l t e r um .remaneres ca u fia duu

taycaufia mnppqtiuta yXim q u h ex .concra¿fu n a ic i r u r , ied pocius co ♦ traria iu p p o i i t io n e ; y id 4 i .c e íb í í , quafi datum fuiiidc, v t Contradum p r o c e d e r e t , n e c p r o c e f s i c , vt m e

mini me l a t i u s e x p o íu i f le / 0 j ! ) .¿ a e í ó á em fe B , eap, i . »»«1,4. y b i e g i d e i h t c r p i z c a t i o n e t e X t . in f i g , e x empti) 1 1 , § , ts qui vina 'de a c t i o n i b u s tw p ti ,■ qu® o m n i a

p o f l ’e u c t e p e c i i n p r z i e n t i , i e d j n *

f f i c a l l e f ü i i i c i t , v t - i a d e :p é t4 rits te

t ) , í ® d e í d d l e e x p l i c a n p o t e f t t e x e , 7 » l e g , e x c o n d u B o l y

§ .i te m eum q-aidam 6 , f f . h s s t i ^ v b i in p e c i o n a p r o c u -r a c o r i s C z i a r i s p i p p o n i c V i p k -

n u s c o n d u x i f f e u a u e m , a d p u b l i c a s

f p e d s s t r a o f y c h e i n j i a s , & v e 0 u r ®« e tc e d c m in anceceflum exíoluif-

. f e , vc loquitur Seneca ; N o s d i cimus id iotiim o noftro pagar ade- Untado , V!pi.inus vetó m diBo § , item sum quidam 6 , dsxic p e cuniam pro p u t u a accipere e k - gaiuer , v t per h$c verba hgujfi- ca re t , a a te cu ed io n em acceptam pecuniam n o n iu b e ti pro mercede,

J e d pro nm tua,vc poft P . Fhth^n.n, quem la u d a t ,e x p o iu it .G ^ rk k s /s/. 2, oh/eruat t eap, i , cqdcircftnm lo

p i a l o a i i *


Quando dicator caufla no fequuta?' i ' ' *J

H aloanJtinis libris legicurpra ma* «« pgcaniafTi d a u m fuilfs , q u a c i l etiam elegans l i t t e r a , & quam N o s iíT)itamar,cu(n dicimus, de arite ma « d ;fed ad rem . Poftquam nauca p ecuniam acceperat, iiaue ámifsíi,mer cescranfiieR® non fuerunt j q u sre i batur,aa procurator C * ia r is poffet repé cere,quod dedit? Ec refpondec V ip u n u s refcriptumfuiffe ab Anto nino Aagufto poffe. Q a o d etiam io czcerisprm acis perfonis obferuari fcribit ibidem C o n fu ltu s , nec enim in hoc sdfu aliquid fpéciale habsc Fifcus,cum ex iuris ratione , & d’if- poiicionc íéncencia procedat., Eccd cafamjiih quo propter cafum fortu itum non fuit impletus lo cation is c o n tr a R u s , & merces d ata repetii tu r ,vt etiam i» L babitatores z j . l , f i fm d u s 3 3,verñc.nam/seo/oaus,. /. tnfulam 58. tn p rm e.ff, lo c a t i , ] , écde 3 . C . eod, t it . Ergo in omnibus contractibus verum cft , deficiente re,propter quá alter dedit aliquid, pdffe illuff repetere. Si de réráediis qusras,habes fententiam meam/»*

pertore numero espoficam ; poterit enim agi ad m n e ex co n tra d u ,q u a tenus p rs c e fs it ; vei c o n d iR io n c / - m caujíaîú caufia data,caujja no»

Jequutd,

catione;inan¡tér argutaris ,q u o n i á licec non fiat co rre ip ed iu a , ca neiv ®que verum eft, me non aliter daca« tumfuirfe, quam vc f ie r e t ; quemad-i m odum nec Jediftem niii próptér 1<> cacionem . Deinde quiá li ponamus mc pecunii dediliepro f a d o , quod non io le t locaiîsdi dediffe etiam pe cunia pro f a d o , quod locari Folet} ecce vbi pro f a d is ®qué pecuniam d o : fed in primo cafu non eft lo c a t io ,e ft vero in fecundo, l , naturalis.5. §. át eum do,de pr¿ef,verbis, ponamus etiam Vtrunqué cafum fortu i to im peditum fu iffe ; quis audebit dicere m a ltc to repetitionem tile, in altero n6 efle?effes enim mera iu ris fubcilica8,& caiVil!uin,excogita- rQ pr® didam diftsrétiarn, cum vtr» bique eadem «quitas verfecur, & le gem verbis imponere, Uon rebus,c ó tra quod iaftitiianus aiierit t n L t , C , communta de le g a n s , SedhuiC la te rp rzc u m errori cauííani d s d i t , non diitinxiffe inter obiequium ,^: em 6ium entum ,vt N o s primi diftni- xim as/qa® diftindio , fi proba eft, aut p ro b a b ilis ,proculdubio has or» nes difficulticescom ponic,

' 1 7 ' Opponitureciam nondo- drin® noftr®,fed pr®did® decifio- 'ni texr.r» l,pen.^.nauem.fi. lo ca ti .

16 H$rent Interpr®tes om* vbi proponitur etiam nauiscoisdu.lies in pr®{enti,dumqu«runt,an idé dicendum fic in co n trad ib u s inno» m ‘a2tis,veluci fi d e d i ,v t aliquid fa- cercSjncC tecifli aliquo caiu fortu ito impeditus'. Ec íané quáuisíubti- les rationes differenti® excogitent, nunquam mihi illam poterunt per- iiiadere. Si enim ideo potlum repele ré pecuniam,quoniam dedi prop -

d a , v c c e f c a mercédé ex Cyritiehii prouincia Aquileiaffi veheretur mer ce s jq u s nauis onufta mercibus, n o dem meniibus detenta fuit, 6c alerces fublat® fuerunt prcptei' com r 'niiflum,quia cfant ilhcit®, Quzreii b a t u r , an mercedem vcctur®‘nauta pofie d conductore exigere , fccuif- duni placitumcondaStiOfiis? Ec Sce

té r cbffdudioneiiijCttretiaffj repete uoUreípondeC,pt»ffe.Sed faciiis eftte noii p o ce to , CÚ do propter aliud folutio , qooniarn vc tx facto rdu!«faciu m 'jvclnegotium , qUod sqiic t a t , nanis detenta fuiC, non culpavtilitatci-o meam c o n t in e t , vc con- naut® > auc cafu forcuiro íéd culpad u d io ?S i dicis,cum Caftrenfi,& 'Fa v e d o r is , qui iliicitas merces iir,po¿bronon effe aquo correfpediuara po(ucrunr;quaie, curn per eum fa .dationem cum datione , a u t ia d u m d u m fu ii le t , quoiiiiiuis nauis naui-tom dationei vt eft m e rces cum Iq: garet,quid rairum fi f ii irced in rpk -

■ itare


2^4 Opufcul. lib* U .fc ft .i . cap,

' nare teoeatur: v t teneretur locator dominum cauíTs f le c l t , quomionírnercedem teft iiu ere ,á quanti c o a - p e r a d a tu ii le t , qued video aliquosd u fto n s iotereflet condem nari;® ex Antiquioribus fenfiffe. M eliúsner eum ftetiflec ; U f i fu n dus vero accipietur,fi cum B a rtu lo ,C a-fima:. /. conduBo 1 5. p U h e ftrenfi , & A n toaio F ábio in d i m Z .ff , k f . i í i . V t exponunt B a r t ,C a - J.ífíWí f»wí^»ií/<ífw,dixerimus,coaftienf. F a b c r ,& ¿ « te r i tn d .y ssem tmere aduocatorum fauorem.honocamquidam 6, & CnidiC.d.ltb. i . reroqueartis jv t q u o d ip f i propcécobferuat. e a p .i . patrocinium acceperunt , tedders

18 Opponi etiam foletcidem noo teneantur heredes eorum , ii á o B x f iz t c K t . in L f e d addes i s>4§. m o r te p r ío é t i prsftare non potue. p e n u ! t . , ^ p l t . L qui operas 3%, ff* ,r«t. Aiiud'veró dicédú eft,de falario

v b i dicitur, cum, qui óperas n o u c x a á o ,q u o d pro rata exigerefuas locauit, debere accipere merce poterunt heredes,ied non folidum,dcra totius tem pori^, ii per eum »5 v t coufyderat,^ reR e Cujac.d./ih.

A,iletit,quominus operas praeftetjfub 4 . R R . P a p .m d. L d iesn fu a B o 4*Tnfcrtque adoocatos, per quos noa quod non ica acceperunt Antiquio,.^ e t ic , quominus patrocinarentur, res,fedm ihi Cujacij iententia pla inon debere cogi honoraria redde- cec, I d c in d e ie f fo r ib u S j ie u r e R o f re . M o d o co tempore ipii prsbere ribus Cathedrarum cefet poft alio» operas cifent parati , nec interita F o lg o fm s m d . $. ú??» sAm quidd, aliis eafdem operas locaffent. E x v t non teneantur reddere heredes quo poteft deduci, aon poffe penfio falarium,quod acc€peruat,.fi prop-i

i hem r e p e t i , fi locario impedita fuic tér mortetn le á u ta m non perege/ -cs fu fortu ito . 5cd refpondeturetiS rant,vel vfque ad finem non pertiu *r e á i ís im e a b intcrpt«tibus nuper xerunt; fed parum obieruari a ic b lclaudatis, & Cpjacio lib. 4 . rejpanfi d o d rin a m , quam iurecommunfiu-iF a p in ta n i in l. diem funBo 4 ff/d g f p e d o , de quo tn d. L 4 . de o 0 eioofficio.ajfefiori not) fatis effe, vc qui afiefior,- veram effe exiftinaoJn rerJocauiC operas me,rcedcm exigere tencione falarij accep ti,nonin ex a :pofsic,non fnifle praeftjcas aliquo ea d io n e , vt ceuiebac C u ja c iu s , Ücécía fo r ta ito ; fe d debere caíum fottui minus d ift ia d e loquatur Fulgo-

; tum eueniteJttperforacondudbris, fius. vSed apud N o s Salmanticen».vcluci ii decefsitjfi co a d u s fuic ab- Íes,ex A l© s ,la c ly c « q u e Vniueríi.»cfle,8i % i l i b » s , de quorum aliqui- ta iisfcu i pac8ftnjhi|,,& nihillecunbus t n d . l . f e d addes 19 . dum>ftatuco,quod exftat #ú. 4 ! .$ .

/ 7?fi .q u ocafop crco n d u d o rem q u o i . C 3uecur,wt.Anteceffores proprie dam m od oilare v id e tu r , vcinfope* carij.quianrs im p le to s o d » m e n - riore fp e c ie , & iáeÓAd.raercedeiu f e s ied io n is ,qu os finguijs aRnisle- tcnetur. ■ gere tenentpf ,,decefferio.£; lucren*

1 9 P o ffe t iaxta hanc d o d T i. tur pro raca groflam, quá.eefid«& fii natn accipi refcriptum, Im p, Seue* , cinsusiquod ffacacum eft ab eximio ri,quod exftat in /. i .y .D iu u s i3 .d e iÜo,Ó£ nfiquam fias iaude nominan* vari/s, é * extraord, cognitionibus, d o ,D id a c o C ou arrub ias, cum ante v b i Imperatpr vetuit repeti ialariu, i.ex M a ct in iV . coriftitutione, nemo quod adaocacus acceperat,eo m or- vpoftst lucrari rdidiuim.nifi p c ro A o

. jtuo , antequam, capffttio perageret; i mcnfes legiffetlingulis annis;quoi quoniam pyreum non fte,cir,quGiui- durum erat,fed ira erat fcriptuiu,vc nbs mipifieriiim fuu impleret. P o f- ( Coufuitus ait in l . profpexit s a. f i .

J e t , inquaraica a cc ip i , ii prius péc f quibtQnad ftatuum its lot»' ■ ribus


I

P e eaufsaabinitip impofdbi!»;

fibas tnaioruni acceptum e f t , yt idS dicatur de retentione, ac de pecitig ne,fi fo rte , vc rnulcoctes accidic,alt quid in anceceiTum p orted u m eft ab a d o re reddicurutn voiuerfitatis, A lias opporicÍ9nes,& diftiudiones

pcofcquautur Clafsici /» d A , h e m cum q u id a m ,k in aliis textibus pr® alegacis,qtt® longe abeunt a noftra tradacione,quare eas libenter omic timus , y c difputacioaeai cspcar^ profequamqre

p e caaffa iippofsibili ab iaiclp 5^ ycrameo caftí competat noftra

«ondidio.Ci ■■

A R G Y M E N T y M .

. JJ - ' initio impQfsihilis sft^fvehti cum

tur alic¡ms^(jHÍ eft Lfb-sr homo. E xpon itur L 3 . $ . q n i liber h q

m o 5 .ÍF . h o c t i t .D ifferentia fnter id,(¡tíod d a tu r fv t jidescon

tr a tlu s im p le a tu r ^ p n d ttio ftisa d im p le n d a ffd t ia . i . m u

l i e r i o A , i , d Q ^ o n d . i n f t i t . V alet conditio^ (¡ua heres iube-

tur nummos tn njareproitcere^fed non relnûiasdefunpit,

u i u s 5 5 , d e c o r i d . & d e m o D f t r . T e ft^ m e n tu m L y ca r g iA q

f t i n u s tlluftratits. Tum ulus A l a r l c i VTifigoronum regis. €01

dicuntur nummi oh wanumifsipnem dati ah eo liber eft^ft

fuos proprios dederit. Idem d ic i t u r f t r u o libertas datafm c i^

teftamentoâdepoptd codicillis conditione, ^ u i decpm dare^ ^

Ither effe iuffus e^ p adimplet jft de peculio d td erit, fi¿uíputans¡

alienos effe ffuos nummos dat^ nori tram ftrt dominium 5 cum er^

ret. E xplicantur i e q u e n t e s $ § . n o f t r s I . 3 .

y w in fupe* riote capite egerlir/decau fia jquffX poft fa ^ o defecit, fequitur¡.vt vi deamus d e i l- ia ,q u z abini*

tio i tnpofs ibi l iserat»

.necvnquam impleri potuic. C a fu á

.hnius in fped ion is cxPiac in L qui liber b o m o hoe t i t , talüqué e f t .L ib e f hoaiOjQui mihi bona tide feruiebat,cum putaret, í e e ü 'e feruó, pecuniam d e d ic ,y t illum manuinit’. xere. Certum c !t hanc tauilaiii fequg non poffe, cum homini libero dari Á b e rtas n o a goish- i,*nammf/sto'.

nesi . - J


i6z Oparculor.lit).ILfe(9t.2.cap.iy;n c s 4 . d e i u f t ,& i t * r e ,§ .v l t in /l,de ingetiuts,prme- I n f f de h b ir t i - n i s , E go jcuio exillírnarcm ccjatn, feroum meam efle, aedi illi l i b c iu ? teotidedi,ioquam, de fa d o ,c u m ilJ¡ vindidain impofoiílemjqttQoiam lus yerbís in hominc libeto aon ius,(ed fadutn lignihcacjur.Ergo manunuf- fio mea inams fatc, quaré J , C on fu i tusreípondeCyConipecere hom ini U bero condidioneo) num m oruaupar

enim refere,ex pofifa.do cûilani .aditnplecam uon fai(Ic,curaabinitio jimplen potíetivel non poifeynquara impleri; vcroquc enim cafa verü e íl, dacMmtuiííe proptct cauííam, & iíiil íequucam no» fui tía,

.2 C o a cra quam d o d r ió S p o f - ifec oppjOni ia hanc modum : quancu in noe fa it ifec i ,q u od facete tenebar, quonuffl manumilt eum , qui m ihi peo manumifsione pecuniam ded e* tac:igicur non poiTum co n d id io n » teneti ,:cú in hif r e b g s i a d ú p o tiú * , quam effe d a s íoleac infpici, N e c in im minus yerum efl,m anumiisum efle íeru u m , cum inaniter, & dicis cauffa m auam itticur, qoam cum ex manumiisionc libertatem coufe.qui» tursquod conflat exeieganri fpecie text., 18 d t c.ond,íw/?ií»í.qu®in hunc modum fe h a be t. T it iu s fuit hetes influucus iub condicio,oe,tii hereditarium lecu.um manumirteret . In qua coqdirione inuenicur manifefla cerminotum im p licatio ,q u íáfi n@ m anum ittit,m oa poteft heres ede > cum-deficiat c o n d ition is adimplemeotom ; deinde icruum hereditarium , quandiu hc- jre* non eft , m anum ittétenon p of- fec,cum non fit d o m in u s ./. i . C . d v his y.qui d n o n domino m a m m tfs i

J u n t, Estam eu , vt heres poisit e f fe; Labeo reipondit , fufficere fi de f a d o , & inaniter v in d 'd a m hereditario feruo imponat T i t i , y s , quan- Ois minimé illi pofsic com petere li- bertasex manumifsione.vc poft Bac

Caftpeaf. m 4,

I. confyd eiat la c o j i .C o ja c b s l i j f , z q .q q . F a p m a m in i, tum /tr u u s

i . f f * manduti* V.etumtamey ■ cit , ne iid omittamus , fi adierit heres,competere ieruo libertatem ,ex anteada manu.miisione. v t doceut C u m an u s, & Cafticnfi» fupra relat i , Eccé ybi ,.qui;Cen,ebaiurexpr®- cepco .teliaions roatiumittere fer- u u m ,ir a p k t conditionem , fitao. tum de f a d o m a n u m i^ a t; ergo dici d e b e t , qui de f a d o maffotnilit^ impleoiffe,quantum facere tenebatu r,vt non fit locus repetitioni.

3 Verum h*c diísÍDoBia («Rt, quoiuam couditiouibps parenduty eft ex leftatorjs v o lu n ta te , qu® in iliis primum jocum habac /. in ra s- ditfonibus 19. de to n i i f . fipsU m cn

j t r a t , iun d ./ . P aulus refpqncks id , ;l..de reb. du b . k cum non poííuoc de iure im,pleri,iufficit, fi impicantur de f a d o . /.iljf 80181.5 5. de cond i t . ^ demon¡ftr,q\xs>á accurate c* ponunt Accurf. B ^ t . Cpyian. Ca«:

‘ fir. 8c C lafsici tj» d, / , m ulier z q . i , ' I . Sr /»/. quidam tum filtu m 1 3 4 . dejr, 0 . I.n conccadibuis veroaori tóinus incertVá, quam certis, inipi. cienda eft mens contrahentium ../.

fe m p s r in fttpuU ttqm .bus deregal,#*»•11. Qua infpedd dubitari non poffetjquin mihi alter pro fua libers tace pecuniam non daret , f i fciiflec, liberum elTs. I ta q u e aliter implenda eft conditio, quam iinpleti.teflato r iubet;aíiteí implendum id,ptop ter quod datu/n.fuit; fuffiflc enim quandoque ¡nunicef impleri co n d itionem ,quam teftator a ppofui c: fed nó (ufficic inauitcr impleri id , prop tecq u o d daoumtiaicaliquid , quix nec poteft viííerialiquis dediffe pro inani fad o.,

4 i e d quanuis iotcrruinpani tantillum dsfputacioiieinjlibec p ercurrere quzftionem d ,1. C os iu itO

' exagitatam m d. l, f j?s;ke o n d . ^ desqsond. -v c r um is, e -jss. iaftitttctwiijis

fiCa-i


DecaufsaabíDÍtÍD¡mpofsibiH. z é j

fi CaMitnaclio (cura quo teftamenti fa ftiqnc noa habebat, quia erat de? portatus forcé , ve|i peregrinas,de quo dixi (up, I tb . i . eap, a a . » ,7 . Ó»

Jtqq,)ázzzm dediffet} tepeatur aura fnos Caliiraacho date,licet id os accf piencis nonfaciac; quoniapiis , qui cx ceffamenCQ capere nó p oteff ,n ec poceilt raortii caoffa caperc. l , omni bus 9. de mortis eaujia dpnatioatb, quod vero conditionis adiniplcnd® cauda capitur,iaórtiscauffa capí d i citur . / . / eondt t hne quisomfjia eaujf,teft.\í\>i nocacpr 6e áC uja .» o« r//. i . eireaprinc. D one llp iib ,S ,e5m, e, 8- p fúpefinnQ px* r it itaque, ytrum e i , qui teftamcntí fa d io n e m non h ab eb at, legatarius teneatur decem dare i Ec refpopdec L a b e o teneri,quanuis ea accipiétis noa f a c ia t ; h zc enim conditio dans dorum decera relata ad incapacem} mcrurn faRum continet, & per tra ditionem nudam intplerur,nec metu traditionis faRum poteft ad legunj prohibitionem fpeRar.ejdepoitatuf enim , qui nihil ipris ex teftaraenCQ capercpp«eR,non,eft /ncapax eorii^ q u« in ia R p êpniiftpnt./, r® fa B o 1 7 . §. f i q u H rogatus 6, ad S ,C ^ Trtbel], Sed in p isfenti qUsrúc In - Mrpr®ces,an quod deportato trad itam faic conditioni# #dimplend® gracia ,cam apud eum tecnaoere oq p o f s i c , ad fiicum p crtin ea ti E ca d Efcum pertinere exiftimarunt C a - ftrenfts in l , omnibus 9, de mortj, 'eaufia don at, D onell . Itb ,8. eomt

m e n t,e a p . i t , cireajm , P i d u r d . tn U B u r , Salmantie, ad t i t , deadqui r in d , hered. eap,3, e .3 . q.uaii bona vacantia ,qu* ad íiCcúrn pertinent,/, bona vaeautta 4 . C . djt h on.vacan tibus Itb ,10, qu * etiam iuic omnift fete Antiquorum fententia d J . M a uius 5.5. C o n t r i tamen exiftimanic fnbcilis nofter Primarius Emanuei C ofta in §, 0- quid fi tantu.iS. p arte e x n.\/^, f i l e g l t i ,& d o R a racio

jne,qu*admodúnffhi probatuEjquq

n ia fi a d fifc u m res p c tu S tu ra cracy p ta t p e r u S tu r a p e i dcpc»rc#iu,ied a ^ d e p o r ta t u n o q peruenic 5 ig ic u r nec per e q a d fifc u p o te ft p c rq e q ite . N ó perufeniffe * d cjepottacíí L a b e p i p ie ;h p p q m i » d , i ,M < t u i t » s 5? . Noq¡poffe ad fifcft peruenire,qu® id ci nó adquirú tur,doccjndr /• bis qua pro nSferlpt.babetit, Q ui* bus Goftae ra tio fundatur. Deinde nó poteft dici,effc númos Y#c#nteS} CÚ apud legatariú manfiflenc; fiqni- dé,quat tc a is la t i nó fuerunt jn acci-: pienté,rem anéc peaésdantSjqec a l l t é r recedic á tradente dominiu, q u á fl in a cc ip ien té transl|CÚ fuit /.3.$,. p e n . 0 f v l t , d f donat, tnter, fcuná q u ts38. § ,$ ,d e fo tu t ío n ib - Itaq uc cum m anferint danris, poterit illqs v iudicare, v e l fi cóíumpti funt raai la f id e ,p oterit ad exhibcndú agere, aut íi có íu m p ti funt bona fide, poté, t ic códicece fine caoffa; quoníáfine. cauffafunt penes Callimachú, cú cq f ta m e o cifa R io n c non haberet,argtt m anto eorú,qua: traduntur in §,nue admonendi, cum fimílibu#, .iifffqap bus altsnare licet ves non,

5 V t doRrinamfuam confirmaret L a b e o , de conditione im - pleoda iivperfona depoxtati, addu- x it dúo notabilia ex culpa conditionum , q u * dc fa R o jmplentury non de mire. P.rímum eft , fi quis acceperit legatum ,fnb conditione', fi pccmiiara in aliqun lo co pofuc- r i t : t e n e t u r enim pecyrdsm ibi po-' n e t e , vbi luffusiuit ;,nec alicer le»! gatum capote p o ter it . .Secundant cft , fi iu beatur pecuniam in mari re p roiicete , tenebitur quoqu,e hanc conditionem adimplere. .Sefl fané ajidacia a lk o i videri poffunb h x c exetnpla : quoniam ,.!icctderi portatus capere [non pofsic pccuJ niam d legatario dandam .conditionis adim piend* caqffa ; poteft ¡Uam accipere ; ideft QOn poteft capere p erfeR é , .vt’eius f ia t j feá'

p o c e f ta c c ip c r e ,v t i l la y :a t t t r - arg a¡


268 O p u fc u lo r , lib. I i. fcd.4. eap.8,'i x L a l m i eji e apere* áe f , 5 , quid illa vti noa prohibebitur,faltem ex ea fe alat «arg. e x j* 3* (k altment, ^ tib artis legatis l . í»íw Vlp i anus j 6, vbi dixi , de in te r d .^ r e le g a t* & ideo aliqueai effeduin habere pó cerit co n d ic io , non vc .nummi fiam: d epo rtati, fed vc illis v ta tu r , ica v| feneacar le g a ta r io , auc eius heredibus reftiraerej quom odo poteft acci pi d o d rin a Duareai a i t i t . J e eond» Í0/IÚ. c.de effedu ear.cód .qu* yci- les func, per fic* plttmo* qnem fequi tur Oiuald.âd D onell.dJib.S.eap* 3 a. littyS, Ac vero d us i l i * c o n d itiones ponendi iqaliqno loco , aut proliciendi pecuniam , non v id e n tur poilc habere aliquem rationabilem cffedum , d ideo videbaticuj: fe iic ie n d * , vtreiicicur omnis inep- u voluntas. U feruo alieno 1 13. y v l t .d e leg* s* l*plt*.§* v l t . de aurfi ^ arg, legato, imadis h is , qu* cic;- > ca inceptas voínncaces non impleo/ das docent , nocancque Q fuaid . .a f JDoneil, d, eap» 32, l i t t , P . G och o» fred . ad legrs.xt/, tab* l ib .x .s s t . dtt te\íg ió lh ,ver/lc*V tp »i;lieeat.P u * ter Magifter M atquca io f u o G u i e r natore l ib ,%. eap, v lt tm , pag. mtb§ i jS y . Henricns Spondanus tnCoe* m e te n ts facris i , p . l t b . s l eap.g^ R z u a rd i k k * i . c.onseB, cap, 14..

iQuod adeofenCit A lbericusG enti» lis Itb,^ , A d» #‘*P«*»quem fequitUe O fu aid , nuper la u d a tu s, vt exifti. maueriCihanc.conditionem,(i pecuniam in mare p ro ieceiic , non debe - t e impleri, d ad i . ,/ . M a u iu s 5^, tefpondsc illa verba, qa id en im in» terefi yVtrMtn ta li psr/onie dare tu*

i e aturdan aliquo loeo ponere v e l in mare deiieert i accipienda effe i n h un cien fu m , id eft m ultum inter* efi , quafi prima condicio implenda fit .cster* non iintim plend*,,vc tn h itc ie le g a t ,z . S e d h * c a c c e p t io , «uc incerprstatio viro facit verbis, & comparationi ilfius textus , lu

infert proculdubio ¡Labeo á

duobus pófeeripribus exemplis ad p r iu s ,q u o d p ro p o in e ra c , v tc lard io ll ig itu r cx eius U trera, fi tota red é cpniyderetur } cum in fine con» e lud at,licec videatur inutile , quod iab etu r, dati d e p o rta to > nihilomi, nus implendum efle vc voluntati te ftatoris fatisfiat Ycrgo necefle iuic, vc i . C o n la ltu 8 ab inanibus, & inu»!

• tilibus eiiam .difpoficiQRibusargqe- rc c , atque illas in exemplum affer» te t ,v t r e d e cenfenc communiter jo tetpraces. P la ce t itaque dodrina C o f t * iam relati, ineptas volunta» tcsicx qnibus damnü re iu lta c , quiá aliquidi petd end ttm .cftíve iu tivtie- peííatur cum yqftibas preciqiis ,y e l vaippib«s,aut.au!:o > It.cro t«rpcs,c6 ,dicione8»teiiciine voluntas teiiaÔ' ris cum turpitudine,, aut detrim ento adimpleaturiinanes v e r o , ;& eas ea q u ib u s ,’ nihil incom m odi fpera*

;tur,aclimplep>das elIe,nc,faciié,coa- téronacur imperium ceiiacotisjquod

.cOftqdi t i. pnllice: int ere iE Lvei.de*, negare 6 . f f . quemaawod» tefiam:apérijtM* V u d e re d e dcc|u(:i||j|, e|[je cogendum heredqm ita ptcu- ¿iam ptai|?M e inm ^re, V t i itá. amit.: tat} fed iaci m é é t e co,, ex quo p o ís i t i l l a m ^ t ^ í i e í e ; alioquin eílec daronofa .,,inept2qus voluntas.,nec adiroplenda, vc cuper

. d i c e b a n t i f i d, principe irnpccraus rit inanis illiup conditionisfercmii- fioné,quod facete ,po£eric,y£ cepiec idé Cotlajcui.cóíencio.JpiícedÓ ve- r ó áiCaftcéfi diftinguét.ocódjcioné á m od o,& á difpoíitjvne inepta ¡ vt co n d uio inepta ceii.ciatur, piodus ineptus non reiiciatur,} veluti f i te - ftaCQt d ixerit ,ñ roe.cumfynteíi feri- c a d e p e l ia t , diípofitio mutilis fit; quod/i dixcTit, V c me ciim íyníeíi fe rica íepeliac diípoíitio fie vciliS;S

-fedh*c d o d r í n á , H d iíU a d io ffieá co.teiicicur ab O íu a ld o ., í t .3 z , ( n t . S . q u o n ia m , vt mihi.vtde- tur e f t d i f t i q á i o d s verbis , nqn^de

>6 A l i u d


( ^ n d o habeat locum condift*

é A liud dicendum eft de hac f c a th m ft o l tc m abalacOdcfleaú.t!¿conditione,fi reliquias meas in ma? vbi cnm multis opibus, quas ab It®re proicccritiquoniá h z c turpiseft, lía diripuerant, obruunt Regrs cor?irrc lig iofa ,& np o b f c r u a d a . / . p u s , Qc amnem ad alueum vetereoii 5 7 . de eotid. in f t i tu u Reliqui? funt rcducentoSjSt qua f luxit, deiBcep»cineres,& quod fupereft ex corporo flueret,icpulchrum to to fluuiofig#mortuo./,pa##»* 3 8 .$ . /»/#»# Agrtp P a ru n t , v t narrat Ip n a o d e s in epi» #p a delegat.tp . qu s G r z c é dicuntur tome de rehue Q spidarum , ra p .54#T A L EI p $ A N A. /. qu id efgo 53 .$ . In czteris ver 6 caufsis comuniter rc

fed ^ fia n im a lyie legat, f Imo Ic receptu fuic.vt effct conditio turpisco grauiisimzpcBRzfuccedebatck abiiciendi in mare olía i quonian*«eres raarinjergi.Suct. i» Domittav eiiqui mari mergebarur, iufta per#m e .% ,K i v i qua religio DeMim* folui non poterant more, czrimo?,p u n e eStaminaretMr»mo»umentumy niifqac Romanorum, dequibusclequqd libertus eius e lapidibus ttpÍQ ganter agit Cujac. //i. 1.^?. Prf?C apitolini louts ie fiiF a tis ,filio JS f p in , tn t , v l t m » f ,v ltim o ,de bis^tru x e ra t, d fru itp er m n ite s i ofiaq\ qu t no tan t,tn fam , qo® cxcurfus gra^reliquiaSyquaintrfit}M >.pisa% % t i a d i a - f f e f u f f i e i a t .

a iT .A l iq u I d o vero n o fin c b o fio co 7 Tem pus veto eft, v t a d d if?ÉÍI0 id aliqui iufff rut, vt fecit i^y • putationem inczpcam noftra reuec-icorgus Sparchanoru legislator, qqji tatnr orati o, Oixi , fi Uber homo,cu iureinrido f u o s obRnnxi{ict,oi- qui bona fide feruiebar,mthi pro mafci! de ipfips legibus imsp otaturos fo numifsipne dederit pecuniamjpoiTere,.priufqo3i reuertetorjfiipulafletqi U|S condicere sfedquodindiftiBCtA

C r e t a , tb tq i p trp e tu » tx tliU eg ifi l i iaa n q B e fi pecunia faa hopioahiicique in mare o fa ju d su/sit n»9 ber d edit,ip fe condicet j í i yerode?^r ifs ,n e re la tis Latadem ona ,fo ln * 4 rt e * pecunia dominii,veluti sosfe Spartan ire lig ion t iarisiuran cofio p ro fef l ir io .ve l cx rc, qu am ex4 t i n difialu'édis legibus arbitraren opcrisfuis parauit , non condicet //#»r.yc funt luftini verba lib ,3 ,epit(f fiproearatorem 8.1» f i liber yff,wa,^ nia fu a bifioriarU 'Trogs ÉSpey, A li d a ti, Meo.s enim piimmos accep i/quádo fuperbfiyifumfuic t o t o mari qui a o ie repcji minime pofliint. /•o b te g i loco y rn z,.vc L atron esii i i <pnie,C, f i feruus.exterofe e m im a »apud Apuleiú/#^.#-. M ile fia r ,ñ u ^ é a u e r i t ,l , / ir u o s q ,Q ,d e a£f,jitttpt^d e a fiti .o .ry v c N osm agnan im id tt t , fim fidauero z t,\ ,f im a u d a u e r sm .fis vigore venerato, eorgusreliqu$ 8, /. tum fe ru m 54 . m U a tsfiv t f te l in e a d tlig íte reS u o ia téyV K - g EademdicSda {m vtd e/llp ,

C Í L A N p vy ohm fim us', é> nUe qu iteuera icruusante erat ,/jcdit*,iacet nofter Lama.sbus elem ftototq que Ubertatis iCanfequend® gratia

fs p u ltu s .l ie c alio referri poteftinos nummos»cu illam fine datione con?G o th o r u , faftúye potiua rn conden fcg a ip o fte t ..veluti ii £dir,c«m pu#

,d 0 B ege Alarico. Is cú yellct A f r ic i taret fc I ibertaté accepifte.fub có d itraljcerc,niorrc c i t in a u s fu ic , q a e tione d id o tu decg ; cóíeqmitufqaenimia dilciaiotie profcqaebantur; fuiffetp u r é .N iq u e licét verú fic,dqne ergo dudocis fui corpus poft d iffeob libertatécófeqocndá, &cdirnortem iniuriis violabile pateret, effeflu illam fuiltec cpnicqaijcuiijyareucinum amoem in x c i C o n ie a f tam cafalfum eft,.Ubcttatem prop •

" ‘ i* h


2,*yo O p u íc u l» l i b , c a p . 3#

t e r á a c í o n e t n cortipetiiífe , cuna e t íá donationis d e c ip itu r , quam ia ipfan ih iid a to debeiec competere, / .y , donandi caufla. Alioqüin n Celli pai . /í qttk quafifiatuítker 6 , f f , boé trisienten tiavera.eflet , omnis c o a .

im ó fi libertatem accepit i n t e , á xá io saufia Aata^ycXJine eaufsailamcnco íub conditione dandi de- aboletetut; poíTenius enim dicete jicetn,ademptaque iu i t tn codicillis fai imputare debsce quirapimone í4c o n d it io i& ptdlaraieflam entojfet íu sd e d it iq u o d q u a n a fita boua iu -yus dediáetdecem ,p o te rie í l la re » rifprudentiaalíenum ,ncm onon vi».pétere.d./, ith.fedJ¿fertius,q\xooií dec. H®c ita aduerfos patrcjn luumjaperuacnó dcclit, cum conditio in G ellus filius leníic,fed ea, quá p amnouifsiraa fcripcura adempta fuifo fiiius exhibere cenetur , feueient, a,fe t ,q u » fo la attenditur. í .qm d.tra* optim is verbis.illiu» reprehendit,gg'ditum y8-,de cond, fip demonftrat, cum fallam opimonem patris tumJoiiRa /.a. §. eodtefikm m * de iure iuilíec auíus dicere,,,me ems memo?todic, ' , . . , riaraaípere fugillatotjm aiuicrígp»

P I n qua fpecie Gelíus patef r© &n appellar:e|{Aeccontra iosdiceñon competerá^ feruó repetitionem h oc iguoránti®,mácelliuBi pa»exiftimabatimouebatdrque hac¡GÓ> m o b te n d e r e t} j e á contra agqvsiui

vpar4ciofleicüt»qmsdatyaíiqaa,^cauf teníy- N onnuU i i tá A m icos,M,agí*fa 3ddüaüsi,#«lüti v ta liq e e m ami» llró's,& quoícúquetie fe oprime m éeiorem fibi teüdatyóíl v t lecum aíi# r ito sio len c n o ta r e , vt admonuií cá-q u f o f roficiícerccúf' o b ácceptú be» iudició fane l a c o b R®fiard,7» L f ¿ñ ^ c iu m , nonexprefta p a R io n e m i á e r s g u l- im , N onn ullit á de proficifcenáo; íed vc adigere^ co n tra , qui fibi jwíftiacis fapere v i*Á f ád proficífceftdum;4icéc a lter fii deatur,m fi aceruis, ,«6t pungentibus,bi ámieíor ño'tí?fiat, veT reaccepe^ verbis,fcriptoruniei:rbrcs traducát,« ó l i t proficifchp tam en dati repetí*' érbda 'úkia.ton4üits>errM,negaaifcío non compétit iq u o d ctírcuMeft,' p rm cíp ia .a p m a , d e íU u s totus,Sc{i

k fi repeténdt míle^qííodm d iro p g R o rc manac.if*f i V í d i W i i i i Ñ i db'eauf, d»fítr.Bp -c.i'bobis n6.piacc't,kd prímiímillu»

• ^ d e m m odó,qai fa lU iopinione eft líber, nuil us eft auR or.qué ascr*d«Rúís pro cóateîtieuda. libertate ’ ne hucuíque fim bvíeRatuSii difoedoaliquid dedit iXilámque cum effieRa a b b o c , ffeqiioc i l iü , nó femperiqu o-cünfeqóutüá füíéírepecerc non pote. ñ ía ia nuUíus y e rb a iuro, íed cü iudír i t , ltaarguebafc@elfuspa£er-.Coiy ciQ^îeoapplaudit eius jíentencia'íéíá putaukTiíaéhciüs Gelíns filiusy D c n iq u e ,v td e m e c a «Martiali pto-é|tt<miamiqnfíeícng} p tu d en fq n efe fiteartw e p i jh ld p r a f ix á iU . i , i p -

/ i h l l d e b e f e , & bai0So p in io n iscer-< g ra m m a to n ,% cio m efiq uufum i j hto^dedíc alicuius prorácrendigra» Paicteinper.amefstu i n it ':e íl ism éu,bia^propric vcrequé d o n á t,¿ ./ ./ rr» V t de H its q u a ttn ifp o f i i t , quijquis

¿tendí 7 , iu r fR ./ .-a i4 w / í. .| ¡ de fe b e m f m f e r í t , m onürodohatiohfb, qui fi pdftea décipiap noMiunquam errores, non eft msluát í l r , non decipitur írt cauíTa dooanv añ'iínus , cfnon’iám nem iw m i f d ir ,41»fed' in efteRu donationis , qüém qui vi tatidós fcopulos mánifeftat;prsuidere potuic ,quare fib iim pa* grodéflé-ijúpie, (fáifooeat prsirioo.tét .f i non fuit cautio t , aut diligen*’ f tr a t jV t fc n t verba amíci 'ne!arn.>a

/ l i e vero qui ignorans dar, tifri‘mi,pariterqüeíapien£iCfiaii p a .pu-od á. fedebitu m p u ta b a t , erróte tris Aodrz^ Pinci Racfiiící; e Sociélabiiurjnec enim daretíjtiifi vt cáuf tateiTS sv m'SpicHeî^ jac-rq.irAB,14 día íeqrierQtnriuec tamj.a e ftsR u .i.® ííp.5 1.,§. í c » ? ’

pe., di

e>.-.


D c caufiaabinijloim porsibili. 271

pendí audores argumentutn d escer e ,& pie verístjqueiiB co n fu lac , qui in prvcepsabirenQ a vult, H is m a - «ec fencentia,& meos C elíi filij pa- cretn reprehendentis p e r íp e d a > & indicaia; quare non efl;, cur diucins imcnoreinurcum Aoci F a b roin p ec qatreadaracioae squitacis; quoníá fi yeruin amatnus, non cam ex boaq dt «quo,quam fabcili ratione, & ele ganti arguinento, licet diísimulato, ilium notauítj C elíi aucem filij fen- teocia vera eft, vc V lpianus probat.

10 Cum itaque Vlpianus ex C elíi filij fententia , pecuniam d a tam ab eo jq u i fe effepqcabac ttacu- Iiberum,rapeti pofie d ig e r e t , íubie- Ü t t» §, fu b ti l iu s 8. eiufdem l .^ i difíerenciam, diftináionemque fub qua nummijvel cpndicendi íin tjye l yindicandi ab ftatHlibero,Quoniara fi nuannos fecit accipiptis, i llos via dicare uon p o t e f t , fed conduciré j qaod ít mauíetunc dantis,vindicand i íunc,uon códicendi,vt t» L f i f g p 9 . de iqtre d o t t u m J .f irmrtts %9,de mort. cauffa doaatíon, & a lüs,qaas jexpofui ie bacepJafeói.cap.^.H xc q u s f t i o , auc d ift iu d io de vindica»! t io n e ,& c o n d id io n e , & a i i a e le g á - t u p rin c ip ia , qu * adnedic Celíus fuperiori tefponio,,noaíuoc proprif fima huius z itu ls , ajac tra d a tio n is , fed lunr a f f i n i a , , non poflent fine culpa o m itt i , vteji hoc facilius per- fuadere poísim ied o ri^ q u o d nota- íxijup. bac/e¿Í.cap. J . m ulta sn bae /^^.3. exííare,qu* ad Cond id ion em cauffa data cancura noB f pedauCjíed diíputantur ex occaíi.o aie. Videam us autem ,quando nummi non fiant accipientis, & qUandolian: cum jplo C e lio .

11 Finge íeruum , qui íc íu b conditíone.manumiílum p ocan it , fi

-iieredi decem dediíTetíCum eiadép ,ta íuiffec conditio in codicillis ; de- diíTe nümos fuos,fcilicet illos, quos adquifitrac poft libercatem fj.bi ex íjeíUraento íompeterccéta. .Sed de.

diííe,quod effo hered.spuíabatjpo- ne enim exittiraafts eífe pscu-iaresí: itaque dedic fu o s proprios, tanquá alíenos,in hoc cafu,non aoiitrit d o j minium, quia nem o errans rem fuá

f i m i t ú t . L / i procurator 3%' ^4“qu ir.rer.dom inio.E izc potu t trii*!

ie rre nummorqm dominium inh eré dem ,cui illos ¿anquam iam ilorainq d e d i t , v t r e d d e r e t , réftiiúeretque m a g is , quam vedare t» & ideo hac etia m ratione donainium nummorút in heredem non tranftuiit- H a c ita dicenda funt,fi heredi dedic; cseterá fi dedit extraneo , cniísiufluni eííe daré putabat 5 nummos accipienus fecitifi peculiares dedic , quia hoq lili permiccitur,vc hiíeriuj dieam:íi dedit p roprios,qm avtproprios voluit dare,Sc i lloram cunsferre dom í n iu m .ig itu c ve i heres, vel ipíe non¿ naos condicere potefunc./, 3 . ^.Jub

; # / A a / . y e i í . q m d ergofiof t í t . i m á p /, v l t í de son d.tn áebitt . Sed fi aiie-, nos núraos cxceaneo dediffcc,ideftj> neg pcculiates.nonfecillet epsacci/ pieotis ,& pctcouíequens eqs vindi- ia te p o f i t c , argum . e x L f i uecem l» j.de f i a t ú l t k . ■ :

l i Sed Cum Vlpianus poft Ge| íum h«c difputaíTet de eo,quMüíiuy erat pecumá d a te conditimiis adinj pleiid* caufía, veí íe luíium d í c da-., te pucabat.fíuppoíüiífe£que potuir- Í8,quipccuniam d a t e ju íie tu r, darf de peculio ; ne in materia ignota', a u t ignorara p tcced eret , <« s . v if„ eifíjdipt /.j.ÍMpponit,primo, quanuis peculium nó fie proprium íerui § . aéiiones 1 1 . tn/i, de peeuUo. N ec manumiflum ícq u atu r , nifiei í c p e - tur nom.inatiai. /. v n ic .C . dep7cu. I h j m s , qui teftam. hhtríatem me* r u i t . j .p e e u l iu m , zo. verlic. peen* lium.tn/i.de lígatss. tamen benigl na racione teceptum fuulc,vt pofiec feruus, fub conditione dandi líber


i;<J;

2 ^ 2 C f t p c S f f

'A atu libefiL l, fiferuus tf i . f . v l t , p e r e f l f e c W i t i g n i i adimpUd»^ , f u r t . l , i n b H h i z , b-qthd ergo gtaciacrat acccpcuru» ab ttn«,iibei l ti it tap tiu is 0 » pofttim , t tu tr f , ro,vc poil«t,cogcrc heredé, ad cóíenHuc heredi ip.fi dare iuflu» f i t ,, fiue t ien d u m , vc fibi de pccudo lUculi-exttaxico,d.l,%,$ tu ie ftatulib ,aáeu ber pecuniam daret. Veruiu ea prs?vt licet ignorante, 3c inuito herede fumpca ceftatoris vo lutate ,q uid /ridet excraneo , nummos pccnliatcs extraneo pccuoiáiuffcrac,né allp h8accipientis f a c ia t , & ad libertatem redi? impune contemneretur,habc-pcxM97ih t , l , f ip tc a i iu m 30, §. i , j f , rctutque infuper conditio dandi e x .fod , t i t . H o c ica,, fi ign ora u it , in traoeoiplacuit, y t Ufe in heredé agfquo adimplenda conditio e f t , non rc poísic adtione m fa S ú ( qu* pro-vero fi fc ia t , aummospeculiare*fi» culdubio eft p rztoriaiila ,qu^d acuibi dari dominis renuécibus;eo enim Vbi nullum aliud remedium fuppe-cafu,dominium nummorum non c5 - t it ,d c qua dixi f t ip e r , / iB , tap, 6.)ieq u icu r, imo illos pro poíTeífore, v t f in acp a re rid e fca a iv o lu n tat i . ln!& fine t k u lo p o fs id e c , cum fciens quam doclfinam tingalaris cft,& opinuico domino eos detineat, l, t t i S tabilis hic locufenec forte .alibi in ipin u itis i 10, de con i, 0 » ie m ífira t, le hxC zquitas expreíTa tauenttur.D e quo nec quxci poterat Teruus, S ed nb ideo minus cóm end and aeincc is,in quo erat adimplenda con* & obieruanda. lu s tunc iuft«m e | ,ditioiooftferuus,quia ille ad liberta cum ad vtilitatcm , «qúitatéquc dé<

_ ■ • v - , J 6 " " UU Antom j «nortaun•sn quo adimplenda eft cbditio} quia tilicas, qui/#¿,8. cojs/# . capxyj,^fauorejibertatis,& ferui introdaftft %n ration, ad d i 4. vlt, Tribonianieft,vc de peculio dando pareat con* eife hunc $. propter banc zquitatéditioni i noB vero fauore illius ,in putauitjquafi ex«quoyipiacmsnottquo adimplenda eft, HsfC eft figo- fit iuris,«& «qaitatis ConluitusiAfttola wris dirpucatio m hoc artictt. hi contrarium videtur, iciiiccc hanc

«quitatem oblcruari debere, ^ e x hoclocoeffe interpretandos cxtei

|u lta c ,u g iíu954ioaiittíca^^^ fo*,qttosptoxiraé tccuft4 * ‘

CA PV T-


27J

C A P V T - IX-De fcleíiciajfiue ignorantia Irapofsíbiíitatis caisíTz,

quando non tnipsdie tur condidio?

A R G V M E N T V M.

DifinEliOryfuh quct condicitur datam oh caujfxm impofsihilem , lo j

cum non habet tn accíptente.E ¡Ltls Ithenus D o jm Ú x : E a ami

ta^nortjiba b i'Q to n ls .B a tu m m ilítt 3 iz>t procuret pro aíiaob

caufam im pofihtlem non datur,Explícantury 1. i . i J i m i l i t é

5 . 1 . d i d a m S . C . h o c t i t u L D ifer m tta inter caufam ’y ^

condíciíonem» Sed datum oh ilU gttm um m atrm onm m , nup.

tttsnonjequutisycendicíturi qm dm agisjuh conditione y quam

oh caujjkm datum cenfetur » St tncejlum fequatur dos caduca

f it , Cum auunculo Dtgefiorum iure matrimonium prohtheha-

tur^noncum patruo,E xponitur^yl* y l t . d e c o a d i d i o n e í i a a

c a u í f a . G a i u s j (5 P a p i n i a n u s nueteês-lurtfonr^

J u lt t j^ illtus opinionipruferturfententia D i u i T í i o ® ^ .

fiquiócmqbcauffatn, que exiftere nó poteiac,

I pecunia daca fuit, co n - d/cituf indi í l i n á é , (iuc

fcientvfiuc ignoraueric ¡s,cui peca* nía d ab atu r, non pode cauilain fe- q u i . i . i - j . } , j í/ iú fr .5 . ú í fM - i ta! , hoc í i t , Qaod éxetnplo ab h i- íloria peciro confirmat ie d vero ta- k . Doraitia accipiens ab eo obm a- numvfsioni pecuniam, P a rid é pan- tomimuoi manumifiticoíri autem 1¡. berfiníTot pr*iudicio , ídeft liberali iudicio ,pronuncÍ3tus ; c o a d a fn ir D om icia teftituerc P arid » pecunjá.

quam ob manumifsionem acceperat. In quo lodtcio noaiuic qui n - tum,an D om itía fc ien s, ve] igm^ras P a n d cm manunu!iflcc,qma miui in tc.rerat,cum conditioms k ictuia m eo,qoi accépítjuó exigatur. De hcc liberah ParidisiudiCio, tuius: rk nu nit Vlpianusin pr*{enc!,3udi ¡d t i« tum I t b . i i . NEC mulló pdk irtpc US amita iibertus Favts,quij i.!U"t ct» uiliyftoH fine infamia t f i n c íp ts , (u * tus íujfa perpetratum ingenuitatis %u d t ctum e ra t , Dno Innc íiOfand* func,ex ambiciofft- decreto , bonani confequentiam dcduxiík V i f iaiiú; iniuria enim pronuntiatns fon mge nuus,Paris;ledpo(lquam ingenuus fententia faftiis fojt. i . 'tnginuuift t ^ . d t f t a t u b m , ¡ , tngenuum 207,

Z 2 2 ¿tf


274 Opufcul. lib.II.fe<!l:.2. cap.

’d t R /. i t in a5s,qQ* p otat P . T a b , vel ign oiin tia tn ulien s.D e quo di#& Rzuard. in d. (» 2 17. Briffpn. can» latius inferius in explicationeTure c o n m b .p a g , mibi 2 5 5 . Ant. t^ x u t n U v lt .d e c o t t d , f i n e c a u p .Vab.i» lurifp. t i t . y princ. Q g ztu n t Interpretes poft Accurfej , o o l l c t V a l é t J í é . a . < / / » / ? » - . qwarc detur i» /. c ó d iá io z .ea p A .p tr roí8»#. p<)ftquatTi(,dico, eau jfa d ata p ujja m njtqm ta^cm njneenuusfétentia pronuntiatus foic melius poffecdari c6 d Íd io /IneeaitP arts, mérito D o m itia iuífa fuic illi /?a?Reípondent etiam redé BaldusreftitLiere.quidquicl ob preciú liber- & Cujacius condiáionum effe pro-tatis acceperat. Alterum e f f .O o m i mifcuú YÍ&»& núc hSc,nüc iílácópetiam non fuiffe fiiiam, íed a m itá N c tere , propter diuctios refpeáus,ronis, vc ex T á c i t o , & fide H iftori £cc¿ en im , quacenus mulier deditca coníl;?o, quanuis contrarium aífe qb cauflam , quam íperabac matrji.rae in prsfeñti V lpiaous ,f i non eft m o n i j ; co non fé q u ú to , quia íequi*.exfcriptorú error in quod fú procjluj non p o cu it .co m p ec iico d id io cau-or.D iffonantiá notarflt iam dúo illi fifidataêattíia Ben/V^fíwr^.Quaie-Biagni la co b u sC u ja c . lib, 18 obfer- nus yero c o n í la t , fine cauíía datura»a#. í‘ap. » 3 . & luft. Lipfius adnb^. penes accipientem remanere,corope

j annaU T a cit , annotat. 87. tic condidio fiaq can.íTa. Condidioi Ih eo vetó , qui dedit, diftig generalior eft condidio-

guendus eft cafús ignorantiz á cafu ne caufa d á t a , concurrit vero cuniícieotiajqui enim id e a s , prudensq; i lla , cum cauífa,proptér quam datócauflam, p ro pterquam d at, eííe 10»* fu it, d e í ic i t ./. i §, i . 0 t , d e con-pofib iiem ,aut illicitam , dat; dona* di¿Í. / w c i u f f L exíptq ñ , § .iplie inteíligitnr, quiáXciuic, vel fcir|í jqu) vina 6,yt%{,ego tliudde aBioa,d e b u it , dare fe ob cauflam, qu 2 fe- e m ft iJ .q u a fü d ü 7 9 , §e iure dotiumqui non p o t u i t ./.7«/ contra q .C .d e concurrit cum co ad id io o c indebt(imceftls mpt,íünkj.s,qví3t dc condi* v t docet C u ja c . in l , a. C. de sojodf¿lion® obturpencauííam notaui/*p. ob eaufiam dator, ex t t x t j n L i . pbac¡e¿Íione cap, a. num, 4 . Quáre to n á fftn s caufta 5 concurrir enim.in L i ,C .de condíéi.ob saufiJator» tom adione pignoraticia i n á . l p aSupponendutp eft eam , qu z doteta .& cutn adion.ecomd e d i l , ob ijlícitum mAtdmonium, modati ?» ¡ . r e m a , ff.cppemodaignorafíe caáfsam im pedim enti, cú t i . Denique, cum res, pecuqia , aitcteicribat A n to n iu s ,co.ndídioners- chyrographum.meoma>dteperuenijípsci poíTe. quod in d o té datutn fuit. fíne vlla cauíía,aut in tóffa.aac tqr-vE íupponunt Bart» Ec B ald .y» de), pi, fiue aliudremediuqi íuppetat,I»-j . {Ôonell,/ii» 1,4. somrnent, eap, ué deficiat, hoccooipecít l, ft me0r

3. N ecycrara puto fententiám Qu Tttjftm 32,, d e r e b .s r c d . Guias reijacii exiftimantis, 6 dos propter fpe , multa excm plaejftaotintex, qui P®ratum ,paauraq«e matrimonium illi nuntur fub f i t l de c .o n d .ftn e tM íhcitum datB Íit, cutn fifco adh.uc non tam in D ig e ft is , q o . ' j m in C od ice .fit l o c o s , quia nupti® fequut® non A ád e Duarcnum \cifp..». &l u e r u n t 4. poíTerepcd V.VefembeK & Antón. Perez nom*ab ea^qu® dederrti quoniam,cú par 4 . & 5. caíus que jn ,quíb»s n u lkUttuvpitudo,d a n t is ,& accipientis, c o n d ia io competit fed íoiz h»/ cetíae repetitio,vt Á\x\ i ,c a p .% .n ,y c o n d ia io fine cauíía, receníenc C«*quart non confiftit ratio flecideadi jac. j»pariJf/^Vukcius Ó»mfequutione , veL uó n feq uution e ¡ih. z . t í t . S . n , 1 5 . quos fequitur,

«í»att-imqaj;j,Jed.pQtius ia ícíeacia, lefetr qucTrewilébs/ífe¿^* ."nS--....

\Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

Dc eaufsaabinitio impofsibili. 275'%,dffp.2%.tbefi, IT, ad d eetlán o* ftru \falcnt, lib. 2, iltuftr, tra£iá' ta 2. ca p .8. nurn.ií, :

3 Idé eciá íupponend(i eft in L eü a n eilld ó . C . de coná. o bca u jit

. dator. vbi proponiter, Seíü aiíCJilí quádá dediíle T it io , vt tnanutnittci ret raulierem,qu3 ifti feruiebat, ilíe vero putabat aucilU eííe ,fi liáq j ip* Cus natura»é,cu rcuera libéra eftets qu^íicü fuic,vtru Seius repetere pof íet ancilUm , quam pro álteriüs laa* numifsjone dcderac ? Et diftioguit, #11 dediíTec d o n id i animo, cú iciret, libefam eííe eá,pro cuius mátiumíT* iione d a b a t , qaocafu no eft repeti» t io . arg. ex l. i . de em'd. indeb. vel dedit ignorans pro maiíumifsione eius,quam liberam elTe exiftimabac» quo caíii ob cauísam dedic,qua de» fi c i é t e, r e p e t i t i o n i ] # £ « e:ft, /, 3, §.// her h o m o d e if/d, c&ufja ia t a ,e a u f

Ja nb feq .P m w o cafu perfeRam do- nactoné e.ííp dicíi/id eft faécatn fíne cau.íl'a:g,uobiam qui ícics 11 beram e f fe muUeré,dac,fíi>e cauíladatsfecú- do cafp appeUai dationé ob cauí» (am, quoniam dedit própter maná- lîiisiooS alias nó daturus.Quod reR e aduert^cinterprfces fupra la u dati. Ét,Satn)ié£.k>.2

4 ,,Eo4é modo íülgc explicari tax . 'i» l .J l m i l i t e > C . eod, t i t , dé Cond. ob eaujld datorü.sihi proponi tur militi ciecé datafuíífe,vt procuraret negí)ti3,S.eu;& cú cettú fír,mi lité nó polis alterius efle procurato lé . l . f i i t u s 8. §.Vfderani de procura por.l.m'ilttjg y Lqui¡iiptndta 9. C , e o d ji tJ .n e m o miiit&tiü $ ,C . 1 heo dof.í9d.íR.víd£bautur decé p rzd i. R a data ob impo.ísibilé cauilam;8¡: per cófeqaés nó poíle repeti. Sed hi hUominus C zfs.reíp& dét,pofle có- dici cauíTa d a t a , cauíTa nó fequuta,

reípórfointerpratiba’s noñris vila fuic valde diffitiljsjvc cóftat ex hís,ouos refere,réfellirq; lo n g a fé - rie.Franc. Sarmiento/i¿. 2* ¡elebi,

» . 8, in quibus a ó imEoorí»,

m u t.V t refpSdeant Accurf, Bart,Se' C u ja c . in d .L^. idé E u u t n l . p e c k n t S f n . i i . f f b o c t ií . íupponebanc etiam in hac fpecie ignorantiam fuif fe ex p a r t e d in t í s , qoi exiftimabac paganú elle nó milité eú,cui ob pro- cucandanegotiapecuniadedir. HiC tamen inteiléRus nó immerito vide tardiüinatd riqs,^ dusós Fráncifco Sarmiento vbip ro xjm e n t i í . quo»' niá perfbn* ignot® nfííiquá negocia: noftra comittimus; fi diieriispotui( Je Bobisnotá efle períonará v49t»|ii3# ¡nduílnatnifedignotare profeísíbné, miiiti® } reípondefio adhuc h®c e x praediRo textu nó c o ñ a te , nec ta lé fuppolitjonéeífe neceííariam, Ip íe vero Sarmiént. cum «izw .ij .praebec buie L verum , quern pucac, iinelle- Riim , ’doeet datum ob cauflam im-, pofsibileai tam iu cócraRibHS imid minacis,qu3mtiiomioatis,poíle repé ti,quia Vtrú eft,cauffam fequutá n ó

f a i i íe , alioqum , ínquit,claudicaret; contraR u s, borstní Uberü,qui re fdcrd ignorater emit,nSami-t tet preéiu*n,quod d e d it ,ex eo, quod impófstbílefit,vendttore implere ep ira B Ü .l, hberíbom ipiul.asie facrd f f d c t 'ñtrab. «í/ípr. quod m iiko ma g i i i n mnomiñatts sontraBtbus lo», "eSbabet, & c. B s c lu n c eius verba,, ex quibí» coníició incidiíTe in iprani i líá íolutioné A c c u tf Barco!. & C a jactj,quam reprehenderat, Deindé, quia licét d o R n n a Sarmíentí ve- rifsima í i t , quam late ím á r fift íp e * fiore eap, tamen elegantem b a b e e

limitationem abfcienria dantis;er-. go cum i p f e nuper d.!Xiffct,rioii póf» f e citra druinátionis vitium foppo-! ni dantis ignoraritiam in d . l. f i mí* litem 5 .quodámodó facéri yidstuf,; fempérdatú ob caufsá impofsibilé CÓdici poífe,fíue is.qui dedit,fciuif, fiue ignorauiicauff® impofsibilita-, té ¡quod Íí fenfit.noR red e f e n f i t , v C

admonui proxime. Quare mihi feraw per vifafd 't verjor Donclii incerprg U t ip 14. doceútis,

- - dacuni


27<í Opuículor.lib.II.fcA.2.cap.^;

datara míiiti obcaufsam ptocnran- di n eg o c i a , non dan íimpiiciter ob» cauik ‘« iropofsíbilemriiue détor ab fcíeuceH iue ab igaoraace : poteit enim miles áiudiciü arceri oppoft- uprocuracoria exceptione ; quoff ilinon opponatur , vel tero oppo- nacur,adbuc reiiUente iure caulianci miles poceric procurare alienam,Sc faftum iraplere, propter quod pe-: cuaiara accepit. /. ¡ta áttaum i j , C , di procubae, i taqu eq n i im lit io e

pfócurandura , licéc (ciiiTet fiíiíicem eífe,non eft car deíperacffe fa ftu a i procuracipnis á m ilite con^ íeqai poHejóc ideo non poííumosin dante talem animu pt*fm nere,qua. Jera ptaíum im asin eo , qui ptoptep cauítarnoamioo impuísipilera dat.

5 In hac etiam parte d ifficilis íolet v id e d cexc. fn L átBam 8. G . de coadici, ob taufiam dator* vbi proponitur Eíauianum impon*- farafaam contulifle res aliquas íi? beralicacis titu lo , led non fim piici- ter.quiíupotius contulit, ob caulsá, tuí fpoufa pocmt obtem perare, nec «btemperauicióc reípondet C s f l . iu sis d ia ir e ddci^lin am , c o u d ia io n i locum effe , fi canlTa impoívibili® non fu it ,& cum poffetÜÍám implere fponía,non inipleuit. Ex quo reí- c r i p t o , dúo difficilia cUcetc íolen? n o llí i Interpraetes; prímumcft,da* tum pb cauííam impofsibilcm non poífe tepeci indiftincHé, Secuoduai cff,eum ,quicanffam , propter qua© accepit, líon impleuicjcum impier? nonpoffec, non ceneri c o n d ia io n e , bed vc ad yrrumque refpondeam, fupponií D onell . #» d. eap, a i l f e

non im pofstbilem cl. ttneat eaujfa,m, accipienda effe dc eo.qui cum fctret im pofsibilem eíle caullam, propter cam nihilominus dedit,qui minimé repetere poteft, vtÍK pcaidroaduerti,,redé quidem, quo/iíam fi propter im poísibiiem cauííam dedit,non tam propter cauf Um,quam msr& libsra lite f dediííe

in ce ll ig itu r , qu® fuit etiam fenten í t ia C u ja c ij inLJim üitem C.eod, t t t . vbi fupponit ex d. l. dtciam 8, cauffam impolsibiieinnó diQ caufo íam ,üuc pro non appoíita ,aut noa ícripta haberi.Opponunt etiam m- tcrpr«ces,quod vulgo docemur,c ó - ditiones impoísibiies facete inutiles co n traó tus .i. tmppjsibiits 7 . de verb. o b lig a t,Erô debebat repetí datum ob eauíani irapoísibilem.tá- quá fiuo negocio, & hoc caufta datú cum,adíeéta impoísibili cauffa , ni. hii a£fum videatur. Sed ceípoudent, B art. & Baliius dam. alij diftinguendum efle ínter conditionem impofsibilem í& m o d Q , auc cauffatnimpofsibilemsiUa enim yi- ciat n e g o tia ,cum non aÜter contra-: d u m exift;imatur,qiura poft imple/ tam conditionem./, qut beredi^^, § , v l t , i , M a u íu s conát¿í,0* detnottftr. modus v ero,aut cauffa im pofsibdis {ninimé vitiac negotiáj quia h®c ftatim vires habent, & rati tum remedium fupereft pro modl aut raufl® implemento,/. bus 40,^. Term usm inor, eoá.ttt .L M » u ia 4 4 . dt m a n u m ji. teftam, Itaque fi mQdus,aut caudainvpoísi- bilis cft, negotium ipíum vinarí nó poteft , cum éxiftentiaeius á cauífa non pendeat; & tantuin modus ip i íe,aut cauffa non erit adimplendus, ,quia impofsibilitatem contincc , e x parce e iu s , cui adiedus fuit. S e i

¡quia déficit ex parce dantis cpníen* fus,cum deeftcaufla , propterquam dedic,cum alicer non effet daturus, ye probaui/ap, fáip.y. ideonó agic ad implementum canffx , qúod non fit p ok ib iie ; fed re p e t it , qood d^' dit , quia d e d i c ,propter cauííam, quam fequi ípgrabat, alicer non d a turus. Ex q a o ‘fic ,vt cum fciaic,cauí fam íequ! nó pofts,repetere vllp mo do nequeat I quia non poteft videri dedifle propter implementum cao f- f«,qui íciuic impofsibikp» , nec fequi valere. Non c í i i obíH't. quOd

- - fccun-


Dcfcigtia.fiuc igaor. ímpofs. cauff*. *77

f?c«:j4o opponunr,ex iiiis verbis d, lA.nee hiiic poffe$,pArutt*£ x quibus deducere voim ic,íí6 pof* fe,quj dedir,pecuniam ab eo repece re,qui cat;if® parere ooa p o tu it ,b e d hoc latis , iup,erque cófutauiinu^ d,

femper eniaf verum eft > c o n - dictioaeincauffa nouTequuca cotn- petere,flueis,qui accepit, parere po tuifTeCifiacnonsquod amplius incul cari non e x p e d it , Idqne minime probant, p.rzdifta v e r b a , .quoniam func accipiendaduxca fubie.dam ma «eriá.dequacoaiuíti fuerant Jfmpp, Icilicec.de ea.quit ob cauliam p o is i- Jbilem,3£ cui poterat p a re re , a c c e perat ; refpondencqiie a n d ift in d e condidtione cenen,qii® iiqn paruit, .cum poííet; ex quo fruftra deduceretentanc argumencam a contrariofenfu aoftrt lnrerpr*ces,in huc m o -

ergo.it cum non poiTet o a r i fc , .non patuir, condidfioue .non ten e-, .bitur ; quoniam hoc argum eatum

, nec in iure admitticurj, .quoties ex eo abíurdum iequiturj vc lolec.ootari A i i . t , de offis to etus

jstiii m&ndata efi i u n f d iB io ,0 Eli c t k m in hoc articulo

.obfcurus , .& perdifficilis Papinia- ,n i ,locus m l . viHmti de condiBiq* .«(f fine can fii , maxime p oilquam •iuppofui iupfa.fw hoc cap, iiiam coa 4i¿tionem caiu noilra concurrere, Ecquod de altera dicitur, d icicttaia poife de altera . Epecies ell K zc , Sorori.5 fida , qu* nubere vo leb a t a u u n cu lo , d certam pecmuam in doccrti dcditjHuptiae V eiO ,o b q u a * rpm cauffam dederat , ffequut* non i u e r u n c . Propofica ergo fuic .quzilio Papiniano , an tnuiierie.- |)e,cere paffee pecuniam , quaqi in d o te m dederat , eius matrim o, nij nomine , quod minime fcqqi p ocu ir? £ c ,v t re fp on d eret , pci- *no iuppofuic.cum vtriOfque, daá- t 's , & accipientis turpitudo ver* fatur , potiorem effe cauflam p of- ¡íelíotis/. autem de con»,

áíBtQfie ob turpem caufi, h t , C , eoiem fitu lo d \x i d , c i p , z , n u m ,y E x q y o vjdebatur co n tk d e a d u m , cnoi turpiter dediflet triulicr , Sc turpifcr accepiffec auunculus, huius cauffa potiorem fore , cum pof* f id e a t , nec mulierem pecuniam repetere p o f fe , Sed hanc fationenr?^ q u * lenis e f t , ab aliquo , qui per- fu oftorie rem in fp ice re t , iequcn- dam forté efle, ait P aprm aiiu s; re- d io s gnim defendi poffe exiitimar, inpropoiita fp e c ie co n d iii io n i io»', cum d ffe , poiTcque maliercm i íé dataro pecuniam .repetere; reddit* qUe racionera , quia nun canii tur- p isfuit cauffa d a n d i , quam nuila; cu pecjunia nófuiiíec data ob ftuprd, fed ob m aírim ouiüí matrimoniuni vero intsrauucuiam , & iororisn iiS iure ciuili coiurahi non pie.llct.

.7' H aftenus Paprmanos , cii- ius rarioin huiicniodum labtfa&iJ- ti poffe v id e tu r , Cauísa turpis ab impuisibiU aon diOac , quonuo^ quod turpe e f f , nec poffe nos fa ce re creditur , v t Papinianus p ru denter dixit t n l . f i l w s ' 7 , de Cond it , in ft it . Sed htc r c p e tu u r , qu cd o b turpem caiffam datum.fukjCima fitt.urpss cauffa inccfti l'- v i$ m a 'i$ n i u nuot, .Ergo 'k quod ob im pof, fibilem cauffam datur , repeti.poce* rit s V t lunc difficulrate eóponanp A.ZO in íüma Q ,d e cpodlab cauffl daijif.n,'^ .q u i íéquíiiur Accuri.J34t .«oí,.Fulgof. n ,9 0 ‘ io.tn d i l . v l t . k aUj omnes antiquitiresiere contra •EracerititffsCxifl imlt.efralTe m tUie'- t i iniute iiue ciuili ,i iue g<;nriú,cq nupsi je cu auuca!Oi,aa.E cé prungnp volmccbcraherc. Q a o m i i i icisliet, & nihilommns dediffst dote.ob cauf f i m !n a t r bn Ü n i j , q u á Í c q u i n o a <! e .. buitEpefare , p^sciildUbu» dctjajfq v deretur, non roimis , qnam fi op ifflpqfsibikm cauffam fcieasdsdsf* fec . A b hac ffententia ■ rccedupc Antonius Faber & Cq

p c M i l u q q , Pap. i n d .U v l e j p u

N


I278 Opurculorlib.ll. red.2. cap.y.exiñim aatque non poiTc fopponi ig n o r a iu ú í" uiipccte lui p t o p o b u : «rimo quiá Papinianus pto certo itatuic,pufle aliquam diterc, in dao

accipiendo dotena, vtriuique turp;fndincft) Vetlariiled noa poiicc ¿icsjim ó nec quden,an tnuiieris lut* picudo Vcrfarccur,nili datá fcienti* illiciti,6c tliegicimi matrimoiVij: erg o potius íuppoáendum cft , fciiflc iinitieeem impedimentum. Deinde; q u i i q a o d Papinianus axttnprine, de muliere auunculo nupcura, inter quos impedinienriim ,& inctftuseft iare ciuili l . f i a d u ld n u m eum tnei Jiu 3 $ , § , i . a d leg. íultám de adul* ter. poltea tn §. 1. dicit eriam , de ijouerca , qu® liuptura pEiuignoilii d^cem dedi tiied iórer nouercam pri u giiumque incertum iure gent. com mittitur,cums impedím éti ignorantiam rcblter caurtare ridn poteft././,

p aiuitertum i%.% E r g ó v é l e i iiuc apparet fruftira (upponi ignoran tiam tn i J . v U . T an d em , qma P a pinianus ft hinc poffet petere ratio» n e m decidendi i non petiiífetaiiuá- d e jfe d alidnde petit}ergo , & c .Q u i bus rationibus perluadeorinon p offe d ic i ignoratiam mnlieris efficere locum cnndiR ioni/w d, /. ü/ í .q u oá étiam a g u b n i t , h cét poitcáab.hac lententia d iíce ls it , F u lgof. 1» í<*¿ eareá princ;

8 Háttcneir» decidendi fubti» Itter afsignac Papim anus tn d . l .v l - í im , tn fine prmeipij Sedre¿ie defindi,non tam türpem eauf-

fa.m tnpropofito, quam úullám fu if- Je-.cumpecuntá, qua darétitr,in dotem eonuertt n e q u ir e t , Ñ o n e n tté ftupri f e d matrimonijgrdtía datam effe. Icjque repeti poteft d o s , fine pscuniá nomioe dotis d irá iq u iá in tíbre n don potuit conúerti,l icét ab Icicnce maücre datáluiífer nomine p ’ oinbíii mácrimonij. Si vrgeas ad- b n c,cu r crgo donarte fim plicitcrnó pr^fumatur mulier h®c ; vc donare p c* {ü m iíu r,q u u ü n q u c d a t o b i m -

p o fs ib ilé c a u fla m ,iu x ta e a , q u * nó#t a n t v u l g o o D o n c s i n t c r p r * i e $ tn d , L 'v l t .Q i m U d k t a m 8 , Q .4 t ( o n - , t í i i l .ob eaujiam dator . B e í p o n d e .

b o í ü t í a n t ü o u é , n e c i h l u b t d u e r a d

i n e n c e m P a p i n i a n i , a U ú d d i c e n d o t u

t i l e d e e o ; q u i o t » c a u f l a m d a t , q u *

e l t i m p o i ; i b i l u i n a e n i m v e l d a t o b

t a u f l a m , v 4 i U i u e c a u f l a s f i d a t i i n «

c a u ( s a ; d a t t i m p l i s i t c r ; f t u o d e f t d ó

n a t e . / . eum anc i l lam 6 , C ,de eond, ob eapfjam dator , E r g o c u n a d e t o b

c a u í s a m , q u a m c e r t o leu, í e q u i n o n

p o U e , p u r é l i b e r a l i t e r q u e d e d i l l e e l

f e t u t I n e c a l í i i d p o c e f t e f f e d a c i ó

i l l a , q u a m d o n a t i D , í i q u i d é m d u U a u i

a l i a m c a u f l a m h a b e t , q u a m l i b c r a l i -

t a t ' S , a i :g» ex í. » . § . eir id d t eihi* m a l t ,m e íu jq ú e exteptk q U a r f e e u m i i

b e r a l i t a s i l l a l i n s v l l a c a u f l a l u , p u

r a , 6c p e t f e R a e f t , n e c f a £ l a v i l o l u -

r t s p r a c e x t n p o c e t i t r e u o c a r i . / . 3 «

C . de donat . q u á fub mod, d* l .cutn a n c t i la m 6, Q u * v e r b d a t p e c u a i a m

i n d o t e m , n u n q u a m c O g i t a c d e a l i o ;

é | u a m d é d á D d a d o t é } n é c v u i t e f l e

l i b e r a i i s f i m p l i c i t e r , f e d c a u f f á d o .

c i s j q u a r e n e c a d u s h i c e x t e n d í d e

b e t v i t r a c i u s i n t e n t i o n e m . / . nüont m s 19. de reb, cred tt ts , S e f c u n d u m

q u o d , f i d o t e m d e d i t , i i e e t p r o i l l i c i

x o , a u t n o n í e q ü e b d o i r a t n m d h i o

d e d i f l c t i t á m e n h u n q u a m p b t e n t vi» d e r i d o n a r e i r o i u i f f « f i i r p l i c i t é r , c ú

c a u f l á m d Q t i s ; p r * f e t u l i f f e t . E r g o

n o n p o t e f t i n d u c i p i z i u m p t i b i n e *

r * , & f i m p l i c i s d o n a t i o n i s e i t d a r i O

n e p e c u m * i n d o t e n a i q u o h i a t n c o n

i i a c d e a n i m o m u l i e r i s d á n t i S p e c u - '

h i a m J 6 t v b i d e V e n t a t e c o n f t a t , c e i

f a c p r z i u m p t i o j i fiU& 6 - d e b t s qui J u n t f u i vel al ien, m r , ti eontihuus t i y . ^ . eu tn q u t i a m i dt verb , obli

g a t . E r g o C u m d o n a t i o p r * i u m i d c *

q u e a t i n e á , q t i * a p e r t e i n d o t e m d e d i t j n e c d e s e r t e p o f s i t } m a t r i m o n i o

n o f e q u u t o , / . i . l . f i rpu la i tonem a i .

de iure d o t iu m . E l e g a n t e r a i t P a p i

r i i a a u s p e c u n i á m c o r t d i c i poUefine eaujfa. q u i a c U m i u d b c e m c o o u e r i a

hoo


R r'

Dc fcietia,fiuc ignof. impofs. cauiT*. 57^fion faiíTeCjfine v l ú c a e í f a manet pe nes yirum Si qa*U€ris,cum non v i deatur Eurpis caufla d a n d i , f i quideió iupponimu»,mulietem docem dedii fe fcien'téro p rü h ic it io ú is» & liliciti inairimoniji* Keipondcbo cum Batt» Fuigofio ,ik F a b io , propom n.nire* Yeai nupturamiideli, qo* liubere V0 l e b a t , & uondUAi niipli t ; qúo calii teflat turpitud o,& unca fceleris, tú mulicrÍpla,quíí;conttÁ legeS nube» ite vo leb a t,propoficüin áóidii íui ré- t '-adaüenti arg. /. F i p i n u n u í 8. $. memrntffe, die inoff. ñ/iuinJ', quícuihrüáidr i4* V- dcsufiafiis l\ tn jtru itu ftm te» » fettíjíe\ ae bb*

*»ts noert i. qu ífa í/im l 1 9 , dci legí C o r 'M .á e fu ij. Itáqüe fiináttiíno- íniuni fequütum fuifléfc j iúfpitúdd ptoculüuójo vcttarctur, nct ipía db tcin répclele p d í k t , imo rtec illann. b á r ü u s porsct tc-liúete , led fiiciiS auterrei tahqútm cadúiam:/. qui t3 ‘tra 4. l.Ji qütt é . Q» de ín ce( its i^ tnUttlíb. n u p h h ih . t p * \%, L átíté Í5Í , derttü núps'. i* vXóH m aruhi Z y . de ipjufruéia legato. Quod li dé i il ic itó uváfcHiiionio tótráhéndoco* g itáuitjd í dutém dedit ¿ adhiifc t u r * picer teciíse úoü videtúf * quandid ih mattiEÚoníüm non tbit* quéniam yeíba legúrn cum efteSu aCcipiendá íú n t;/ .i . ^ .i .d e eoperquemfáButñ ertt. niaiime hárúm; qn® pcsnamíSt odiuró iontinent, nec (unt ihterpr* tátiortb áiHpliánd*; íed reftrjngen- d® pdciüs J . e é ú q ú i i a é \ 9. áe íi- ber. pó/ibumEeap. odia, de regí tur hb.6* Úecreí&L C x terá d e do* te taduca, & alias qúáftió iiés, qu ¿ foopoíicum noftrümrtori fp e á a a t¿ difturiuiií óuéioreá rtláti,qui co á - fuli poIriuiE.

9 Ex hoc Papiniani texto iio¿ td ptntiój&notari íolenc illa verba* auuncitio yA/ fürd , eé qusbüs fconf- tar, Digetlorurti iure iíüptias prohí. bitasfmflé iríteráuüíi¿üíutu, Sc loro tb fiiiam.noti mcer patruin& filiarii fratt»; Q u ó d Vlpianus pto bat dií-

ie r tc l ib .tegul, t i t , © Ú.qoani diífereotia.n habuiííe originem ¿ G h u d ii ImperatoVis libidine * feu olcitantia potiós, produnt Suet, 1» eo eáp, ii6, J i c x t o i l i b . l ü . anual, H is verbis, íam fám á abiore Hiteitó

‘ftrmAbatur \ nee aum celebrare Jol* lenñia m p tia ru m addebant,n u l ló ix fp lo dea u B a in domü fra tr is ft-

‘i m q u t n incefia rhetuebaiurXká ilíé iileeebrisAgrippihifegermsni fratris M xpe\k& .n% Stnatum íngrefi»iyde ereturn ps/iuldüit quo lu/i» mti'r

patruos * frAtrum que filias nupttk tnpójierumbaberenturí Ex h«c dé creto fenatus témpóribúá, & iibidí- hc Claudii excorio p o tiú s-v q u a n i d aco ,ílu x it ,v t nuptiá prohiberentur inter auuncüluni * & fratnsfiliám í hon ínter patrúúiniói íiliám Fraíris¿ quom odo accipiendi íun t tex¿ sn U ddopiiuus 14» fi. Seruiles, t. Soro-, V eiss39 ,l.e isám /¿concubinam Lqustn próumeia 57 . $,1* de hest Wfepí.Papiaiiusapud Liciníu Rufí- h ú sn eollat.legü É -ú m a m r,^ M o Jatcari tit 6 i snfinee N ec alia fu i t huius inris córótnticij raciotvt in t e f t ó cú filia forofis com m itteretur/ 7 ^ 'aduiiertum j 8 , ^ ,i ,a d leg, luls&m de adulter, T & ú t . l i b a 6 i a n n a L i N o v á i T poñeahoevóeabulo in d i tum,qusLeptdam Cáfits vieorem S í /4o < a m i t a M sncefiumeism I^ra» TRIS i i i i o configetent, h onconi b in e r e tu r vetó cá filia iratris; qu is facisBábúerüh’t Senatores, a qúibuS poftuiatum decrctúinfüít i fi Claü* dio indúlgerent,qUod am biebat,pb fle váoté dúcere fratris filiam, man- fit oüe p u d o r , & r'eueíitíá (anguioiá ih íororis filia» i» arhita , & martcr- tera ,& clfctcn»,¡h quibus ubh m aibt irarioet-at; ibd non fuic neteísitas diípenlandijvtica loquar,Cum Clan diüsdetretúm extorohens i llán o d jndiguiflet. donbc conftitütionibuS differentia h^c toalo eXeihplo intro» dufta fnblatafuít , quibüs cxa-quécáuecur,y ti oemiui iiceac vxüeI du.

i-eíé

I

f eUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

l í o , Opufcul. libalI.fcA.i» cap.te re ta m fratris, quí fororis filiara. U n tm tn t 1 7 . C , á tn u p t t i s .U vU »C .d e in c e f i . t m t i l ib , m p t u s , N o ta ru n t differentiam, & eius r a cioné reddiderúc Caiac, l ih. i .o b f , ea p „i% .S F h b i^.cap, 1 6 , k e x eo hothofred,, in l, v l t , C* df inetfi, nupt, G ifanius cJeganter i» L nemi n i i f , C ,4 c »»/»#. JBjriffon. lib* fin • g u l , de iureeonnub,pag,miJji 384* lo ftu s Lipfius ad T a sit , lib , 1.2. a» n a l. annotat 1 3 . ^ 1 5 . Petrus P i -

notti ad eo lU t,tU6, in p rtn c, jS inonnuU iex.etuditíonbnslaftitu. tionum Ínter preces, jPáruraobftat locus Caii #» inftit.utiontbushb.i,p í i r . 4 . $.4. vbi iadiffin(ff,é raatrímo ni’aiii prohiberi ínter fratris ,Et ioro l i s fiiiam., a i c : quoniara, .yt iam á ínnlcis obferuacui» e ll j ia Ubco iü o m ulta ind uñ a fuerunt>& finé obfet vatione a b A n n ian o , dumi u s , quod Ibi proftat , teducere ad éóruecudinss nouas cencauic; quale lioc e í l , quod de nuptiis prohibitis inter fratris, & íoro,tis.filiam dixit»

IO Jfecundo.nQto.Papinianuni y » d . L v l t .S c i n l , fi adulterium ^8» $• quarr.etd leg .lu L d e adnlter.f dixiife iure genpum iaccftum coiti- initti inter,priuig®um,& nouercam, «c.comiccitur inturmatrem k filiú.» Sed, tamen forte probabilius poteft d ici,uon eife eandem <:acionem natu

' yalem inceftus inter has perfooas,} quanuis enim affinitatis veneratio jie intér huiufmodi perfonas anup * i i i s abllinendum f it ,quiá funt paren aum loco $. a fm it a t is .ó * i n f t , i t

Nihilom inus n ó n ellinteé nouercam & priuiguum, talis prcbi bitionis ratio , qualis eft mtcr matrem & filium} iftorum enira eft im mediata co gn atio ,& coniundio fao g u in js ,& icminisi i l lz vetó aon coij iunguncur fecundum leiplas fed per ordinem ad affinitatis refpedú,qua ré non habent tantam in co iu n d io oibus indecentiam. I d e o que A u ctores noftri poft A n gé lico m P rsce p to>c ;2. 2. queefi, 1 5 4 , artie, 9 ,

quos referunt fequuoiorque P a te r Thomas Sandius dem atyi- m on,iiht 7 , dtfput, e o . 0 . 7 . Anto ninusDiana 4,jp<»í,/í'a.é?,4.»i’í/< #/(. rtjalitt, 93. yerf. bis tamen, Fagun dc?; in quinque ppfieriara prieceptd aeeaiogi Zuto.m. h b .6 ,ea p,6 ,n , i & arnplifsimus P recep to r meus D o c t o r iB.ara.qs m canfultattont de dtfpenfatjone in primo grada affini ta tis inter eo i lateral, 1 3, exiili» mant, matrimonium co n trad am té r nouer,€am,,vitrkumque non éfts « ritu m iu re n a tu ra li , fed poftciuo, quidquid re lu d e tu r P.apipianiitcfti mopiOm in p t z f e n t i , quam ieut^n- ti,am,Ubens.ampledor,neCjtrreligio. ®em effe puto,.a d o d rin a P a p io ia n i difcedere , quoniam .fizc naturali* prohibitionis principia m ciios pet» cril.enc D o d o re s .C h rtftU n i,p rzfe r tirn Sao d i P a f r e s . Accedyt licet Seflceíici®,Papiniani Bnironiu.s m l ib , dtdure eonnubppag.mibt i J 7 * Sed h zc fufficiant, nec enim omni^ licet difputare, yt ad cerciain,fed,»9 gem k ia f i t u m ^ c ia m u s .

SECTIO.


\ l

281

I X C A P I T E P O E N IT E N T I jÍ .

C A P V T I-Quid fit condiclio , &hTqulbus n e p t l i s

locum habeat?


Jn êgotih n h n d ftm p erftllu d ft locui painitentipe * ^ I h m ii r ¡jQ lm tm h m ,)fj^ x 9 n tra Q tí» t m nom inatts, ^ o n <ycro tn d otis

d a t t o n f f i í A ^ S ^ I» dciure dot. Incaufis^ tj)mgotitsp t t s pflpmtHntix^'^t m hhtrt^tjhm yPiue tn d d tu

fih mAn'A'^Hpíbmna.ln trAnflaQion^ poenitere, "ffon efl'ft/qm locus pcenttentU in cq u fsts negatiuis yoei.ott.t cum datetryfie aliqúid flatfiEyjddttuf etiam hmm n i ratio . Wec in donatione

ph caujjam locumhqbet hac fondtQio, 1 . 3 , G . h o c tlc.

X p o s v i ha- a e n u s defe- R u s caufla• rum propter ceffationicni e iu s , qui facere teueha- cur, yel prop

ter rei impoisibilitarem - e* qu.anaf citur coniiiRio cauJS» data , e&ujiy »09 fiquuta , de qua ba,R®0US dixi. Sequitur yc difputetnus de alteracauda co d iR io n is ,fc i l ice t ,cu m p o enituit ea.qUi dedicjdediflîi^ffdhuc iutcgni, i i eft aure quam alcer ince* peric ex parce fua impíéte; quo cafa locus cft repetitiooi* Q u * eft c o a -

á iR io ex capite, fiué ex cauiía pceni jé t i» , Ad quod animaduerrere op ac tcr.io ómnibus pegotiis,qu® adhuc imperfeRa íunc , íicere iis ,q u i iila Tntepeiút peragere/murare voluntai t e m ,& afijllis rqfiiire.vei.uM in do*

joaf ipBibus cauífe raidrtis, qii® cum íp e d e n t morcé d o n á tis , y t cófircnfi tpr.yc Uiéá\ximosfupsriorefe¿iAtt (Cerífn,quidonaoit mutare voluntate p oteft ,& illas reuocare, /, Sena- fu s 3 1 .^ . 1. de mort. cauff, dónate iunRa f. íjrtii mortis 30, eod.tit. Jdg diccndü eft de le g a r is , íidsicómif-

.fi»,i5í c*tejr,i8,,quí in ceftamécis dif- ponú.cur,qu® cu ,nó cófi rraentur an- j e m oftg i poífuüc á te ianribus re.

f ibbb U0C41


a 8 i Opnrculor.libJI.fcd.3.cap.i.« a c a r l , & foIet,efje iuibulac iriá haroiais voiútacein vfqac ad Itipremú vit« exitó. /.3.$, v i t .c i i Lftq-di adimend. le¿a t(),í , eum btc¡ia tus 3 3 . ^,pam tenÚ &m d t donat, inter vtrum vxor^

a Pareft contrattun innoroi- natorO codicio , qui núquá p erfic iatur,dooec d iftrad i funt, id eft , d o nec ex vtraq; parteiluplearur, quo* niá implemencunn ex vna parte, d at caaisa obligacioni;& efficir iyaalla g a i3 ,ie d fió perficit negotiú./.íori/ ' g e n t.y . § . i j e p a B si.de quo dixi f a p ir i o r . f t B .e . i : (f iJeq uttit ,E vio po teric,qui e x p a rte (ua itnpleuit,(i ip ium pGenituerit adim pleuiise , fcoi} q u á dedic, códicere 5 nó quia caufta lequuca n 6 fu it ,cú noluiiret j m p l c - m eutú fpecftave,ied quiá rc c e fs i t ip ie á cótraíSiu, fiuc quiá ipfum pceni- tu i t jv c iq i fi pce'iituitré in teg ra ,cu .adfiac alrer nó incepiflet implete./*. J t p is u n id 5. i » princ.fi. b . t , de'eoa d i t i , taufia data, cauft, nonfequiil»

•Abíurdú enim cííet j deterioris effe códiüonis.qui impleuic ,q u á f i .n o n implaMÍTec, A t fuá rena haberet,nilí ¿ e d i ís e t ,e r g o & poftquá d e d it ,r e - '

peterc ,p o tm it . Qui dedit eíi.im,eo animo d editivc aiiú fibi ob ligatec , nó y t ftí obligaret alij,nec enim' p o teft rnagís obligsjí^qai im plet, q u á qai có írabitjíed qui contrahit, noa poffet obligari ad dandu ab altero, qui nó im pleult.. l , ex placito 3 .C . d e rer . p er m a t, Ergo & repetere, q u od d e d it,p o tst it , antequam altee im pleat. D ocent , & profequuucwc C/af&ici.omnesi» L y í fe c m i & f ‘.b* #. A u c , G o m e ito m o í . v a r ,e .^ ,n , 4» V a z q u c z M achaca v M r tq u en t* í . 5 9 .» .u .P a d i l l a Meoefius tn l.na íu ra U i ,5 ,?3.i8 ^ f e q q : deprafcrip, Vt>‘ i>.í?2(Í2áJib.z,rsr.quotidtan,(,S .o . ja .P ic h a r . f o rub.inft. de lo c a to a n. 1 1 . & ifi ^,aBíonM 28. 7.37« u ^ -iq J n fi .d e a B io n . Azcued. /«/, z . t n . i ■íJíb.'^.cbpi.l, ».i3.Sar(niéco

de iuram, eonftrmat, upart, e, 3 y, Doaren. ad bunc ttt. cap, 4, D o - vte\\,lib,i4 . e 3meniiAr, tap.iz.Pir' totum. vbi Oiuald. Antonius f a ber. <<í í¿ror.pf<í.^.</ífaái.45.

Eaclim. b b , ii.controuer/,eap,%, Hieronymu® Tte\xi\eXü%fekB*vomm.\,iifp,ii^th a fi i f k t t . B , é " C . Qui aliosscf?. ru¡u,qui ad manum funi,fed nó íum t x h i s ,q p i longa produáranc A». Horuti» Ledorena cupiunc 1 aflate»

3 vcrq o sg ü tiam p crieá m ii c f t , vel res aon íntegra , auc cauff^ altrinfecus impleca , non íuperefe p rea iten ti* locos./, j . i,Jt pe* euniam '),boc t t t . E x quo Interpras tes relati r e á e in feru nt, in contra. Hjbus nommatis non eífe locura poenitenci*, i . f ie u f ab im tio 5 . C , de obligat, é * t iB ./ . ab tmpuonq 5 quonianí ftati© ac peí

f e á i íunc^ producunt iuris vinca- lara^,ideft oblig&cionera, qua ytcr- que excodtraliencibus ten e ty f,co a ttaáuS 'V eí.ó innohlinati nonpro- ducont ob ligati onnia niii ex parce eius,qni impleuii»qui dat obligatio t ó i c a u f f a m . í í . 7. § . i ,d e p a B .E z g d non confiftit ratio áiífe- rentia in e o ,q u o d nominaci fo r t io res fine , debiliores vero innomina- i i ,q u á la m ínpracófucauijlicet eam t-radiderint G io í la ,C y ñ u s , Bart. & C a ft té f . quos lau da c ,íequi turq} M é chaca d.ca p fiQ tttu m .ii . N ifi inno» minati contraótus vallati fiocicter* p ofita ñipiiiauone ,q u o calfuícm d HC-onfeníu pr*ftjtp,8í vetbís iuterue- Biétibus,neütiér ex có tra fié t ib ü sie cedere p oterit, & qui d e d it , imple- ciitve ex fua parte,nó p o te m datEna tepetere ex capite p<2nicí.rk.yc d o - cSc Antiquiores relati á 'Menchaca v b i proxtm é, Si zb ú\i% f tm n p r e »«r;?*laudacis.Hft cótradus,quiiftatio)obligar. pulatío. dew rb. oblíg, & cu vtdo- que aáeft cauífa obligandi, vtrun- Queconcraheoicm i is á ic icrjsvan-,r ' culo.


I

t

IIII

Decopd.excap.pGeniteRti®. j8|

e u l o / í^ .T .d e h o é c a fa a c c i p ie i iá nitentiz;quonjatn fi poft d o tS c6» f f . ih a c c e p s i l a t l o n ftuutam Ijceret pcem£ere,aut co g st ra d u s innorainacus o b lig ate ex fetur maritus noa ducete,aut duct»cauffi, fiue e x d atio n e ,ax qua obli- ,akrc,oneraqi matrimpni; lubftkie*

re It ic dotis ieuamento, cc tigare foiec,i#¿í./. iu n s g e n t 7. $. I» fe b dotis ieuamento, cc tra texc#incipit ob ligare cx ver* i n l . prq onertbus z o , C , d e tpfe do-

bom m formulai nec ad io n em pra- f tü . Igitur dici nó poteft té eííem inc r i f t t i verbis amplius paric, ied ex tegratti,poftquain íeaié l dos confti#c ó tr a d u ftipuiationis /. A n fio l8« tu ta , d a ía q a e fÍu t}y jtp o ls it is ,q u i$. % . f . d e d o n a tje g . e x piasito 3 . d e d it ,mutáre yoiüntatém ; feropet;vbi notatur, Coft, de ferpm permU- coim deciperetuy ipes, vocuq 5 nup*.tatione. Qnate iam non eft amplius tíarum ,quod publicum feúorcm c óüiectendusinnominatus có tra d u s , cinet. i , i . fo lut.m atrim o.l.boí mo4á a d ie d a tlii fie ft ip u la t io , rcg.uliS d o ó q .é . 1 » cpndtí. Qp dsmoaft,«oatraduum ionom inacornin , fed ,vbi auté eius,qui áccepit , intereftsi n omnibus pro ftipulatione iuben- non poteft re p e t í , quod éi datuníd a s eft , in qua nrtü,iis fnperefte pg * fu it, d ié i .1 , fi p e c u n t a m %. boe pitéx e il locus pcenitcntir. |d e m dicen* i 4| ¿ adhúc yeta íu n t , cum pecuniadum e f t , ii adijciatur iaramentum , Íimpíicíter in dotera datur j lEultqquo fe obftíiagant concralieAtes ad m agis funt vera ,cura¿atuf fub c o «implendum id,de qu oin cer eo,s coa d í c i p o e , Icilíc.ct, y t fiat m ariti, Sn e n ie , tune eniai pee poenitere li* gup t iz leqoantur; quemadmoduniic e b i c e i , qui d e d it , nc ü c iuraiuen- enim pendente códi.tione nihil iuri»tora i n i q u i t a t i s vinculum contra habet maritus fiue qui m antas futattxt. 'i jo tap.eum eontingas,cum fi- ru* eñ ,Ífia b t b d iB .y ín f i .d e verb,]tnilib. extra de i are tur ando d o c lc ,06/í^jci fpem habet iam quzfitam; C o o a tru b Jif i . i , variar, e a p .iq .n , p x datione fub cod itioqefad a,qu® a o .lo a n a e s .G u cie rrcz d séi. i .p a rt, ii'Uauferri,099 poíeftjquotdam coiTipr smento eonfirmatorio sap. 3 5 . ditione implstá, retro fua res fuiiíé

■ in pnm ,9 aúaá.QX,4 i¿ i , i tb .a .p a p , intcU igitur,¡. ascdíario 8 . deperi#| ,» a « v , 34, c u ío & c p m m o d o r e i vend.

4 lecimias.fundamenta tosins fu b eondittofe de qblsgaí, épiioftfe d ifpu ta tion ispx quib* quid &0ionib.leg,eondtBiom les 14. d(,in vnaquaqifpsciedicédú íifpíacile verb.ftgnifieat, Déoiqjfi.ue datur»d lgao lc ip q tc r ic .B tp v im o iad a tio - f it íub espr^ffa tjup,carura condi-, n s nomiíiedotiSj, nó eft loe* posnicé tione, fide fub tacita , fúb qua fem?r i z J m o fi d e c s í T e n t i s , q u i d e d i t , he p e r d a t u r a ceníe£:'ur,vc d i x i i n d i B ¿r e » e iu s c o g i t u r c o n f e í u i r e , n e c po- n u n q u a m i s , q n i dedit d o t i y

r e f t d a t u r a r e p e t e r e , i . f i ego .9.§. t , ' n o m i n e , m u t a r s v o í a t a t e m p o r e f t ,

d e i u r e d o t i u m , 81 q u a n d i u . í p e t a t v t d e c i p e t é t n f e n im v o t a r a , & f p e sm a t r i r a a t t i a t n c o n d i d i o n i - l o c u s no n u p t i a r u m , c o n t r a v t i l i t i t e m pu-,•eft,nifi poftqoam abrupta fpes eft, blicam» quáre ftatim definir re se f?■Ec m iftasm m tiuSjlca vt iá fc q m n o n fe integra , nec poeoirenti® iocn$f o k x j . q u o i S t r u tu s ^ .f f . boc ttt, r em an éc , d tif . le g . ft pcstintAm 5", quod magis cura cura expofui//vpe- ■ N e c puto neceiUrium aíiam ra- r i o r e f t é , cap, j . l t a q j vc t ó í u t e,x ' cioaetp quzrerc , quoniam h zc eftibi difpurati.s, nófeqmi.to mart-ínio geauina ratio diffcjretizqntet dationio loros e í íc o n d iá io n i sai-ffi d,í. néobcauíTara dotis , & ob esteras ta .caafti nlS/}q:(uCaimz0 vero q u i caudas , vc in his fit locus pceoitep;diflulua£«r,n5 pottft elle iocu s pee tj®, in illa yeró non ílt. A l i i exjco;

g iu u i| .


284 O p u f c u l o r . l i b , II. f e d , 3. cap.i.eitauic nortcrD idac»Coüarr.//¿.i,

C.14. íc ilicetquU dotis datio c ó m ü ü s eíl noffiinatus ia c irccq ; in e a n o n p ü fs i te í íe locus poeniife- £i®, vc nec eít io c s t e u S j i u x u tta» á u ¡uperiore numero, Sed hace tlodrioaiDUon exifiimo v,cíam ejf* Je , quia Duiía d i icx huips d a tio i iiís in cjocem, qua?tlíiccrepoísit i l- lam coHttaRuffl noounatuni, vt d ix i tequiri in ius co o trad ib u s Jup,

j t Ú . t.cap, i , in p r n t e ,M í¡ dicunCj in d a t io n e o b d o te m ,id e o noa efle locura p«nitciui® ,qmá d ct ü cauí» íapleua fa u o r is e í t , i» ampiguif yo , de ture dot,.leg, in ambigútj 8 5 . ¿ í R . f, V ü d e deducunt,ín pií$

®auísis,& dationibus ob cauiiá aii» quaraíauorabilem ,a o u cíle locura jicsnirenitií. Qn« faic fcuiétia B ait, F ulgofij , C aU rcofiS jIaironis , 2 i» Jij, ¿k G o th o fre á i in d iéi, ieg.Jipe» funtam eflque coramunis Áiiti* quioxibus}fcd mihi nunquam placere p oti'it bonailiom m venia; quoniam coutidet « q u iu t c m nullo lu- jis ceíliraonio , .aut;ratjoin.e iubui- xam , Quinim© e x l(g. 3 . Jj. i , 0 * %,U g .jip isuniAm 5, í , boe.tit.,spertc r d d U c u r , vbi c o a i t a d atio - r.eiTi Ubertatis Jocus d i poeriicen» t i * ,, ve lu ti h dedi T j b i j vt Para» phyluflfi icanuuvitreres ; poffum rp jn cegra matare vo lun ca cení ,, a tq j f i

me poenitueritj repetere , quod de» di proptcr manumiísionem. Mece vbi in caPfla libertatis , qu» iniurp l'auotabiliísima cjft , ¡eg. genaraJi- í t r »4. quisferuOfdefideieom- t»ffiar,líberta.íibJeg,l ib e r t a a 2» , de R , I , vbi P . F a b c r , & cura religione in caufla fauoris compara- tur, vcdocex Ídem P . F aberad nii- raod® eruditionis A u R o r l i h . z . f t -veefirxAp. 3 I alia cumalaos a.o- R e r Am aya 11^ ,3 .obferuat.,cap,y^ qttia liosadducjt . E ccé , jnquam, vbi in datione o b cauíTam lib e rta , tis locus ell poenicenti*; Ergo Sc licebic pcerátetc in c s tc r is caufois

piís , aut fa u o ra b i l ib u s , vt ccnfen? contra opinioncm ccir,muñera in- terpraium noítcr Couartub. d tíf , top. 14. nttm. I d . A n tó n , Fabcr, de error.b. F ía g m a tito r . detatí, 4 9 . í r r c r e 3 , Aniaya liD. a ,obíet» vatio D , ca p .4 . n. .17. Itaque non Cib íauoreir. docis iCciTaccpndiRio ex capite pcenitcnti* in dotione ob eius cauflam | led ob fpedaliorcm iilius naturam,ne ípes,Si votum ma trim onii deciperentur, qHo.d libente r rep eto ,& inculco.,

5 Faciié ergó cx Tupia traditis exponi p o te ft te x i . in d* Itg-Ji tgb9 . ^* * %dé h r e diot lum , P roponitur, Seium dedifle T it íO tc m aliquam, v t t u n c eius ficrec , ii nupti* fc- queientur,eo víquc ve ro roanere nc in d om inio Seij. Seius autem de» ce l 's .c , antequam nupti* íequercn» tur,& per coníequens actequara res T i ti j iicrc t { qu*fi t ú e rg ó fu Jt, v crú fe poft morcem Seij n u n p t i* íc q iu a tur, pofsit tes ficri ex poft í a d o X i - t i j , quafi impleta conditione. E t V Ipiatius quaíi,dubitans,nutanfqué

.flocet, non pofle fien ex poft fa R o je ia l ¡n j j p r*b etq }íu b c ik m rario ivem,quoniam viuent.e Seip res ab eius dominio recd sic , ftc pee io T k tiura tta n slata fu it í ergo poft Seij anottcm nan po'teric transferri do- rniniuQi,qupd eo v iu o o o n fuit trSÍ"! latum . Statim enim c * p it res heredis efle, quare fine eius fa R o in alió non potuít transferre, Itg, id.quod non/irum 1 1 , de R , /, nec a .Sdo d d u n R o dominium iam ípcR ars 7 itius p o t e f t , quosiam deliit habere iUudper o io rte m , Su quod p e nes eura nó iem aníc,in alium t r i l -

ferr® 0011 pocuir. /. trodítio t o , . i f 0dqu)r,r«r, dofK, Unemo plus ÍM» ris, de R , / .Ergo ftriRa iuris rati® «fflc it ,vt dttio non Íortíatur efle- Rura .raort«oSdo,licet iiupci* p® - ftea fcquantur., quia exeurrit in terti pus inhabile , íc iiicetpoft mortein dantis, quando iam nuil o modo ‘ x

eius


D e c o n d .e x cap.pCTÍtentiae. 285

eius difpnfiíjaae dominium poteft irásfertijíirg.í.?? h g , f í res a fim a ta %%-.de ture aottum.iiquQdfponJa 4.' yb i ñot^tm .C,de donat. antem ipt, N o n icaque eit verum , quod docet ibi f ulgófitiSj morcem Seij e ffe in» ftar po£ottentiz,quia per eam reuo* catusciatio; per peaicentiatn enim non rcuoeareEur,j& per coníequens nec per mortem, fi nó majorem vitn .haberet, quam pc£mtentia.\ Sed GUíTí b,32C Itá íseuudum iuns ttridla rationem prp¿£dant,& mortuo Sq» 30 fa c ilé decipi pqíísc l i t i u s , qui forté fine dationeílla non co n tra heret matrimoniorajideo rigore iu rís iüfupcríiabico, Vlpíanus zqoi» •tatem £mpk(SeqssCon.cíudit,cogen doro eítefeeredem confeotke d a ü g f ,BÍ í ie íoo ki a u á o n s fts i , velft diíl^» lerit,£pt íenuerit coníeQCÍre;ftatim ,íiominíuínle|-ispo-teílateÍnTitÍaiu transfefri, qUod paffe fieri, cnm íic domÍBa lex oninium rtrum l. 2 ,d e iígtk^s., probacdifferte VSpiauus

¿nfrsgin4niií-í '!4.i9,dt ásmmys 0? 'a d q sit jh .rer4 J(g e , N on eff csg ó cor cjilpemu,® zqüica£emj,fecundutn qtiam Vipíanus in hoc reipondit, ,v£ muicociesvídemiiSía iure ®quitatem íubciíi M Kone.pr«Íatá,vt dq •cent m ulík P • F a b .f» .k^ . tn omni- 'h iis9ú..dereg.ítit, D onell.

í'l '-M orla tn empor. t t i , de (egib.qP^jL»r* P au ciro í, íéb, -z, tbsfítiirí I. Got-hofred, mi, h 'd v u ln era tu jS o ..§ . v l t . l i t t . K ad leg. -dfíií/. Á íu o m u s .Faber tn l u h f p r . t i t - i.prtnQ. z . i l U t . u z ,

5 - é “ 4« P* í n F a n is B iSh b . u t f i , i . de ui/iiúa 0 ture.sap, 1 5 . Ainaya ith .z.ob[,iap.Y ^,n um , ?F..Ooar^ nec eft. cur dicamus cura Ar-fooio Fabro ¡ib. »4. conicctur,,CAO. zo. k íle errorib.4 á.r4 4 . f r • r o r . t . ¿tf i e c a d e 48. i r y r s 4 . verf.

J e i henign-íHs d. L ¡t ego 9. y i , cíie abb.jr inm, & z q u i t a i e m j q u z u» eo r i . - jc i tv re lTeTriboe 'sni .cumpocias Lídd imquius.iUtuipPíTe? ,

quod e x ftr ia o iure ibi íeípondeÉ Vlpianus, fiquidem indotata alité? manebat mulier , & ípes nuptiaruny d ecep ta , v t iam cum iudicio aduet* lus Fafarum pbferuauic nofter Ama# ya l ib ,2 , obferuat, eap. 4 . per tocó , vb i late, & cum c u ra a g itd e expo? f it io a e j& defenfione przdiifti tex t . quem coníulere poteft led o r,fi lo» g ío ré diícufíum e x p o f iu la c , ínue- áietq;relatos,dc re ie d o s alios ,q u l totá h ic qufftioné dc códi¡aiope d a torü nomine d o t i s , nó r e d e perce» perücjnobis auté ad eius locum dig| |ú ¡atendere,videtur fatis effe.

6 Csffac etiam noftra có? d i a i o ex capitc poeniceriti® in graa ía é t io n ib u s , quemadmodum ceffare diximus condutionem em fta da i a ,cauffa non ie q u u ta , c»m de illa agtbamxiS fu p eriorefeB .eap, s . » ,1 0 . F in ge,Ínter N o s coaueB¡ffe,vc t ib i fundam ,vel decera darem, vc a lite diícederes i tisc difceísiffc p o fteá} nüquid poteto datura repetere & i ic é oraitíam inftaurare ? minime, v t p íobat te x t . in /, quanuiíg g . Q , de tran aB ío n ib , P on e magis ,tej, qui accepiftifficé aduerius nie ioftí « tuiíTe,.& egiílé cauflam, tanquam 5 nihil cscepiffess núqusd patero tüo: pec«niá,quá dedi,á ce rgpetere } ctt nó íiraego, qui litem inftaurare c a p io , ied tu, qui d e i a á o illam infti- « i s í adhúc dicendú eft, quod dedí repetete raer.ó pofle j í. efi proponas ^2i,C.depaiiiSyvhx die.iíat, deber® me oppohere p a (3: i exceptionem ,vt paíHoní fte tu r .lta q ; in tráíaéUone neutricódiótionjlocas eft, vt ¡bídS d ixi,od io Uc!Ú}quard in písícntinq»

.repeto. Al-ia.ratio eft, cut is, qui pq- cmiiá daí,ns sd iudicé eati)r,niura«

.revo lü ta té nó poteíl ,p o i lq a | de? .ó it ,n cccó d icere ex capite pcenicé- t ie .v t p oieú deduci ex l.deát ¡ A o s

•rif,fciiic£c,quiá quádiu a lterad iu« dicé nóic,inipiec,q!iod Cx parte fua facere tenebatur ; & ideó c ú r e s io . jegrAü9a.fit,,nec pqccil eflc {ocyg

.C c c q p s n i -


2?6 Opurcul. lib. Il.fc ft.j. cap. i.’

fC E m tca tk fl , f i pecunia CiEtera, qua?de trafliaHiooibus,© quibas non eft locus prooitenti*, d k i poterant,petendaiun® t x d i¿ i , ( a p . l . m m . i o , cumfeqq,

7 £ * qua d o á i in a fa c i lé e x p licad poieft tG K in L c a ltg t 3 . C . de cbitB io n e oh tuufiam aAtorum, vbi proponitur ea lege, iiue p a d i o ne foiife in Aureiiaift , & A le x a n - dretn c o U a u n donationem ,»# neu t n alienanda fua portio n it fa c u l» tas competeret^ Reipondent Csefl/ confulti de e ifedu illius p a d i,ta le m e fle ,vc donatori, yel eius,heredibus facultas com peteret, condicendi ré «auffa datacauJJanSjequutafii zh^ nauexit, nec legi d o n ctio n isp aru e- rinc. 'Sed q«a;ramus, ytrum a a t? - quam alter, vel v ie r q j a lie n e t,p o f- ficeile lo;C»<códidioíii e x capite pce n ic lc i f , id cft veru d o tu t o r m utare pofsit voIuncacl?£c reípóndendum eft, noRpQÍÍe, quia quandift non eft res alienaca,*ciuHaimpleta eit.,quo niam eius adiropieracntom iu non alienando confiftit. E ccé cafum,in quo locus eft prim» fepecidoa j,fe4n o n fe cu n d * .

8 Sed rcfumamus verba d i04 leg. e» lege -3. C . de cond, ob tau fi , datorum. Inquiunt C a f l . M effi» i i t , ne alteruter vefirum domimum prorjiis a lienet. £ rg o p a d o dc non alienando effici p oteft»ne dom inia alienetur* Sed b«c conftquentia faifa c f t , quoniam alienatio valet quidemiOec impeditur dominij traf l a t i o , ltg.fierKlts.%1. §• f i t e b i , de d£i, em pi.leg . qui Rom a iz % , eobiredes leg, f i ita quis 1 3 5 , $, m lege.de V .O , Sed ad intcfeire fac- cedit o b l i g a t i o , ex didi,Leg, t , confiat,8i e x leg.43. tttf i .p a rt, vtii G rego r, verbo non valg. Rgcio eft, quia obligatio , iiue conuentio denon ali ena 11 do, in f a dum c ó » c®pta,quotjjamfada cegatiua e tiá f i d a funt, Itg.infoSbo 60.de cond,

dttnonjraiiem bileg, 2, ittra

f i in fu B o .d e V .Q t le g .fa s e r e 189* de Verbor.JtgniJic.Uo.iszxo mte-d a nulla ratio ne fien poffunt, leg, in bello \2, ' i , fa B i , ie captims , ^ p o ft lm ,re u tr J , Ergo alienatio £4. a a , non p o ten t fieti i n f e d a ; b c c e dit v6to ob lig atio ad incerefie eius, qui rem alienare profiibuit, vc foe- cedunt omncs obligationes faciendi l e g . f i q u t s ab alto 1 3 , t^.vlt, jdc re tud.leg, flipulaptonesiton dt» f i id u n t u r j2, vetl.G e//áJd í verb, obltgat, i a a á . leg, Jterilts a i .

f i t ib i , de aUtio, empti, cum ahjs proxlm s allegatis. Secundum hac p r in c ip ii iCCipienáuseft tex . tu..d» l . 3. Q o d ,4e tond.qo caujJ.dMof, ybi «on dicitur in d ift jn aé non pof- j e dominuim alien ari, ied caufian- u e ; i ta , ,yc ,fi a lienetur, competat C o n i id io caufia data y taujfxnon fequuta. N o ta b ilis eft ergo differentia intet prohibitionem alienandi in teftamento faCfom * A fa ^ a ia in Contta.du» teftamento quippe fi adeft caufla prohibendi alienatio nem,nec eft nudum praceptum,impeditur doininij translatio , ieg .f i . i t u s fa m .x i^ .^ . Q t u t i ^ . i e j f g . y ,

f e d u o p i n co n trad ibu Sin jii p ry iij .

bit jo io c o n t r a d u fiat , a b i l i o , qui poft iU enatioaera retinet aliquod ius tealeinjc&i yeluti fi tem aliena* u i , quam m ih iin o ie d a m iu r i pig* noris reliqui,dk appofui padum ,de non alienando emptori , cui fcm di- i l r a x i t h ocin c a f u , fi p ad jon i non ftctnr , nulla & inutil is eft aliena* tw .l,ereditor y .§ .v t f ,fi,de difirati» pignor, leg, v í t . í i t u l . p a n . 5 . i u x t a quos terminos accipiendus •cftt^xc. i n k i » ‘t’ k m , G o ( l . d e r e . but alieais non aiienand, Ha;c iuntp r i n t i p i a huius i ta d á tu s , b t e u , t e c

potius indicata ,, quam expolita , vb i noonuil* diífí-'tontix indican,t u r ,2¿.nu líiiis racio red d itur ,niam prop tie ad infpedioiiern no» f l r l non pcrcincnc.qai exadju? dj j cú te tecu p it C la if . tt»

d íéh


I

Decondia. cx capite poenitenti®, 387f t i c i , L 4%l,creditgf ,y , G o a ie z in t .q i .T m r in u m .t % .E ,q . dericum S aitez a llegqt.9 . »«»«.14. S c m í.fo jir e r a iudieqtarn lim ita -

t io a t I . ». 1. 7 . I í . lo a n n c G a . tierrez iu le g , nemo <3 <3. num. 2%, d eleg .j, Gafpar, Rodrígacz d e á n - nufsredditfhus lib . 2. q u a ft .9 .n u mero 5 9, ^ fe q q » M o lin a deprtmq

g en , l$b, u e a p A t .n u m ,30.(9-¡eqq, A n tó n . Fabrú de error, Fragm at, decad. 87f ?rr»3* 5« 7- & S .n d ftro s A nteceá ’nres P ichardum tn mana- daé'i.ad F r a x im i- , parle praeepto t , n u m , l f f 0 -fe q q , V z k a t . l ib .3 , íiluftr,tr^íB y l t k a p i a o . i » . 3 , qui innuraeros teferanc,

9 O éindé alia ratíonc non eft lo cu s peenicenuíe in donacioiie,qog ful) ieê fa R a proponitur/» d, / .3 , C , de eond, e x lege, quóniaindona riOííes,,qu5 ob caoflara, yel fub m o d o fiaac /pendente caufla non p o f- íuat reuocari ¡ itaque ji cauíTa defi* ciatj iocns elt cood.i.Rioni caufia da taycaufia nonjéquutd j fed nondunj d e fe R a cauíTa, non eft locus pceniten ti*. V í ex pac 1 ,3 . 1 . j i repetendi y . l, d(¿iam 8, C ,b o c t i t , iolenc 09 fíri iñcerprstes rcR é .deducerc. P lu s crg o eft in donatione o b cauf íam ,q u atn indacione obcaulíams qui enim ob cauflam donat,anee de- fcRum cauíf® non poteft condicera ex capite pcenicenti* 5 íed qui ob cauflam d a t , íi eum poeaicueric d e- d itfe ,condicere potefl. L fi pecunia

bof t t t . N on quod is , qui d o na: , magis dominium transferat, quam qui dat^cum verum íit.vcrun- que doniiniurn transferre, hoc enirn imporcat daré § . he itaque dilcretis inft. ds aR iop ib .l. vbi autem 75 , §. v i f . de V . O . fed quia is , qui dqc cx cauíla donationis,& hoc amplius aliquam cauflam adiicit p r i d i a * donationi,vcíuti wcaüqoid f i j í id n - plicein haber cauflam donandi, aire ram prsfentem , altcram fucnram:

P rsíe n s caufla cft libsri 'f l**

torisi q u * cum pendeat ex Tolo animo , 6c munificentia d onantis , non poceft viderí d efeR a vnqoam , vel non iinpleca , im ó ííatim impletur, ac d o n a tio fa R a fuic. Futuraveró

u® p en d etex f á R o , & volunta te donatarij,qi!i* idt o poceft impleri, y e l non in.pien, H u ic ergo h t,v c qu emadmodum , íi tíonacarius legé donationis impiére nolit / d a n d a t át con diRio eaujfa datare auji a non f e - qu p ta dpnacorijquonian» ex íola li- bsralitace B onfuerac donaturusíitá fi dpnacarius paratus l íe , implere,' non eft pcrm iucndum donatori, vc pondicatiquiá pendente irnpl.emen- ,to condicionis, iegisve d iR * dona- ,na ti Q n i , fu beft afí # c a u fla p r * íec s , dc jam implecafld cíi,)iberahras dúisa- jCoris,qu* nuílutn poeratenti® íocum reiinquic.í atn enim verurneft dona tum elíe j6t quanuis iliud quoque ve rumfiCjdonacora fniftc non hmplicí £er,Sc á b lo lu c e , íed ob cauíara ; ca- nien c o n fta t , adhuc dmare praifea- tern 11 beraiú a 11 s c a uíí a m , a nx r¡ oq d eficit ,im p pura, & implera t/i qbá d iu lex,auc m odus, donationis noa déficit , i t a hanc differenti* ratio/ né lu b u l i t e r , &c ycre reddidit A n r, F aber fie error, Fragm atuor, decq

de error. 9 . qaae fuiííe prius v¡/ detur Baldi /»(* dtÉarn%, »«»»/8.C , de conáiB^ ob caafiatn dator. Se l i c c t n o n i c i expreísé lo q u a c u r ,ia Ídem viderur incidere doctrina Sar- raienci ¡ib .2 , ¡e le í ia r . cJp.3 . num. 13. Antonium Fabram ísquituc .P fuald . aá D on siL itp. 14. / o e n t .c a p .2 ¡ .h tt ,C .& í hmccQÍz í ; , fornpiter O . Larrea dect/,.Tf ■ ( Granatenf. 9 \,

n u m .z i ,

■ '

M IS

CAPVT.


?í.

• II-'De caufsis tacitis datioîsj in quibus etiam com ’

petic nortra condidio ex cap. pcsnitentiac.

A R G Y ^ M E N T V M ;

^ t U m hulc condíBíoni lu tts eft iu dáte oh eauftam m n ex fm fi fam. Reata yin dato conditionis adimplenda gratia, V d fd ia oollattoned filio emancipato.jfi hereditas repudietm. Explican t m l , i . §, 1 A, lA S ib í la s 13. h o c ú t , Ifnplementsi conditio-

im 'tsynoneft pro heredegeftto^jed oBus purificatio; ideo poft im- 'fletam dandtyfackendtnbecondittonemi hereditas pote^ repudin, rt, s c m q m conditio impedit hereditatis delationem. Condi-, tio^ S I V O L E T , extraneo fruftrd aditcitm y in fim m tem cum efteBuejl, C mus-tmplementtm ipfo iure inducit immix- tiomm. Differentia hae in re inter legata, ^ mftituttone^ ex-

'traneoru.ConittiOy S i i V R A V É R I r y ffuatiter remitta- Eius admplefnendum eft ettam adit to. Sum ab txtraneo^

i?erede differt mtotahacdijpHtatiomhán j m heredi, qui im piem conditioneéeresfaBus fuityiurepetepatis competat ahften tionis beneficium J ExponUntur L qI q u i í3 . de conditio- nib. iniritut. L is qui 13. l . Antiilius 62. l . iam dubitari 86.$ . v k . de adquirend. kered. L conditionibus 5. de condit. & demonftrat.

'E d v t p r« ¿

cedam eodé ordine,& iae thodo d o c i d i, q«í5 Íh i u ptriore i e c '

Ktionf procei i i ., obfcruo

'et!ara$quenTadraodum locos eft cOti 'diaioni caufft data ycaufa nonfe. qíüitairí iU¿s d a tio n ib u s , qii» fiunc

o b caufÍ3m tac ítam ,fiK é fu b iattH e?ica etiam effe locwmcoirdi-

f t io n in o ftr z in iifdera dationibus., quanuis cauffa tacite jn f i t ,n e c e s - preliafit. C oius rei e--epium exltat in L i 4 , x . l . 2 . f f . b.'>e t it . vb ip rop o mtnr, legatum mihi'fuiíTe i u b condi

'tione relatura,fi dece heredi dedif- ie T id e d i dUa hersdi,,f/ tacite.decfi animo confeqiild i legam os, l¡ué ob caufliia hanc tacita:». Portsacetta-

mcar


Edá in GauíTXub intelh effe Joc.cond* 28tneiicú falfum accufatú fuit,quo fu!t cffeaújVt minime confequi poflem

•legacuín 5 ígiturdefcci caufla propter quam dedit, Q uo caiu V ip iá- pus te fp o n d e t , me poíTe repetere, q u * d ed i;qu « có d itío t k .c a u f ia á» tAyCaufid nonfíquuta. P o n e a«cem, non fuiiíe ceiiaraencam fa! fum accu Íatum,fed me p j f t impletam c o n d itionem ,(jataqoe deceniglegatam r e - pudjaíie;ppífum hoc e t i l caíu repu- jdiacioniSjdecé repetere,qu s eft coq ¡didio ex capjrc pqeniteuris.Compe t it emm ex s o , quia me ciedifle pee* n ituitjfíülqujg rcpudiaui Iegacum, prpptee quod dederaxa. É®dem cauf ía eft filsjeraancipati ,q u i vt íuccc- dereccü íuo herede ,co d é q ; fratre iq patris poceftííte retento; ex e d id q prstoiíisjiíli bona cotulií} qpí fi pq- fteábooqrum pofi’sfsíoué repudia» f icr ít jc o n d ic e t , quas contulit ex capite pocaitenc¡*./t///#8| i i f f h o s t i t . Quid enim aUudeft repudiare bono»'» pofleíSfoné,quá mutaile cq ferendiyoluntatl? Siue i|lü,qoi có- pujic pc*airere? V n d é fi de í a d o nq c o H tu lk je d ¿e confesado frau i ca- i5ir ,0 ipu!atioae iu terp ofitá i p o t? . .ricffi hergdiíatem repudiauerit,ag.é- rtm ex iiipulaúone fratrem repelle- iSCJiceptionepcBuitedtia} id t i l m.u tat® vo].?n£atis,?¿ hereditatis rcpu: t l ia t g ./ . j . l , itnam tpqiui.ff. áe cql» ¡atíons bonqr,' s P of fe t tamen d u b i u r i c ir- t a propoí icam fo cc ie m , in q u a í u p - ppftí itnus, cum , qui decem d e d it , c o n di i i p ní s adimplend® grat ia , & p oft td repudisuit legatupr.an is, qui coqdirioiiem i m p j e t , legatuni p o í s i t .reputliaíc ? C u m iropler iq condit ionis y idsr i pof f et s g u i c i o l e g a n , aut hereditatis adieto. S ed vt .reípoadsarn,obfenJO, a f f u m qu.i fub eóndit iqne f a í p e n d i t u r , purum r e m a a e r e i m p 1 e 1 3 c o n.d i t i o n e ,qu a * fi nunquam adiecta fuiflet c o n d i t i o l . v i t m a ^ , 1 . d e v u l g a r i . l , n o ‘ patio 9 4 , 1. dé notóAtío»,!. v n íc .§ .

f in Autem .Q, caduc. to llen d . Ergo voluntas,auc incentio illius, qui íub CQditíoue Icgatfi hereditatéye acci* píens,illam adimplet,non progredi tur vlterius, quam y t íublata coadi tione,purqm reddat affum; epgo po terifpo ft impletam conditionem re pudiare,quera4dmodupoflec, fi puram legatum m e tu if ie t , vel fi pur®

heres fuífleic isftitucust imó & poft- quaqi dedit,fec'tye,quod iuflus erac fub conditione date,autfacerc, non alicer heres er it , aut legatona hafie* í?ÍE,quam fi fcparacim hoc agnoije* rit,au£ hereditatem adierit, i.et qui l lJ .p u p t l lü s 2 § ‘ de condit.

3 Accidit aliquádo , ye heres, fub códitioqe iiiftitufús yno fafto* óí condicioñé im p lea t , & lieredita- lé agnofcat;finge,fuum heredem in- ftitacnm fuifle íub conditione íi heres efle volueric; códitio,enim,ff »0 he,ifí extraneo fruftra acliicicnr,quO! uiam n ó a lio in o d o poteft efle he/ rys ,qq|fi voluerit fiercditaté adi-, iz.l.furiqfus 03, de Adquir.bered, § í f i t , inji, de bercit quAlitate, ¿j» difi

ferentia , i a f u o a u t l có d it ion éfa * C.it, & illú de n eceffarif reddit v o la t3,rjú,/.>«í verba iz .de e o n fm f i i t d IfCorneliui 69.1.1$ dubitari 80, dr bersd.inftttkimd, ío qua re, vt Íimí ab extraneo íeparatnr.icá feparandi, Iqnclegata ab iñfti.tuciptiibusextrá, neoruratinñitu tione® quippe extra- n,eorúi,vt d ix i,n óp ofsú t fieri íub có> d id o n c Ji vpiutrint : legata vero, íub hac có d itionereliáa códitiona-! lia fufe,nec calis códicio,fapet:uacua GÍl in leg a tis ,/,// (ta exprefum 6 9 ,f de conditiontb. & demgn/irationt* bus . ffacio differfíu.tis eft plsna, quoniarn heredíCa® non s!itGí’ ádqu| li poreff, quá,í¡ hcresinlíuntus d u é r i c , velle fe adire bcrediíarem ,p cc \\xcfs.xbPybí -editaítm udeo cerno* ^‘líjant iiaiiliatvcl 'per gcítíOnS pro herede,que t o t t tff etiá aniraij/.pR® heredezo.getít 1, 88. de adquir.hsr,yx uot^turiB $.»/?. t n f t i t . d t b c r e i ;

¿ü',^


t

0 iOpufcul. Uh, III'eR.3!: cap. ij4 & q u $ l i u t t ^ 4i j m n t X t % 9Xz%9 SÓ a d q a k “ ‘ ' ‘*' igoosanti,Hei;

^pcr confequ«»8 in d igeo c.vqlu«ta-< l e legatarij , v t illi adqairaacur. /. 9»«? pater,yj,,§.furdotdeiegAh2,, B r g o q a i adiicit c o a d it io a e m ,/ v o U t , iiifticutioni extranei, niliilplus adiicic,quacn quod ineft i|ittiafecus jp(i adquiiicioni ¡hereditatis, quare non poterit hoc facere aR um condi tionaleoa. argum. ,£x L e.g»dit't9»es 99 , de cotfdit. ffi- demonfirAt, Qui vero eatn conditionem adiicit lega» «o,aliqaid.adiicic,quod eius adqui» l it io n in on iuerac, & ideo co n d itionem important in, in á ku tio n e fuo- ram .Si ia legatis etiam exttaneotu, conferenda iu n t ,q u « notant O m - u esC la is ic i in p r*c ita t is locis,6c.y| «rá ilios D p a e h . l ib ,y , cpm snt,e,t» &. lib , i f f e , t I , (5* f »I a .,verf. qUoJ

fera a tu r,C o B .i lib,» , fe ls B ,c .3, P i - c h a r .p r io f . de vu lg ari .», 33. & 'm U B u r ,S a lm a n tie e n f ,a d «/• q u ir ,b e r íd ,e ,v t ,n , i6 , 'V A \ é t k lib» ^ .il l i if ir . t r a B , i , c a p , i , » u m , 3 2 ,

4 Quibas patú refragatur cex, tn L is ,q u i bares 13 . deâdqutrend^ heredit, V b i poitquain V lp ia n u s iuppoaic hereditatem fiuc ex tefta- ilam eato fiuc ab inteftato amitti repudiatione , quod eft iuris noftri notiísiaiú pcincipiú i docet, hoc itá procedere ,ft hereditas in ea caulT f tc ,v t adif i pofsic, id e f t , fi t itdcfa- «a /, 4 . G® de repud, v e l abfiinenda her,l,delata 15 t . / r adde D o« e l l .& Q im \ft,lib .y ,e8m .en .6 ,ff^ i ch . in le B .a d ttt.de aiq-.bered.c,%, pe>*í9ífiicaeterú,inquit,heres in b c fi ditione, iaftith.tus, ii hereditate,ante exifteacii c.ó4 itio,j3k rep»d«uit,Bihtl.agic,qHÍá pédéte c6ditione,n6 eíl hereditas delaca.GjDCluditq; hoc itá procedere ,qualis qualis epftjtio f i t , esfi ifi arbnrtft eoilata. eft. H ic texcus n6 poteft inteliigi de fuo herede,quoniá in fms nó eft hereditatis delatio, quiá ftatim á morte pa- t l t i s ei h£|sdes exiftuc abiqj jrl|o jn

J ecruallo ¿elationis. /, in fu is Í t , '44‘ h r fd .q u a la, 0 -dtfieretta, Doc^c D o n e lh / .r .a . ;M en ch . Itb, 2, de fueeeji, creat, U

i i9A x n ,3o ,y ío Ím2deprm ogftib.3d,1 3 .» . 3 1 .Pichar.,1» j . z f i

Jttt,d ebered ,qaal,^ _difier.0i4prtq . ln d ,a d le g .G a llu s ,^ ,2 , V a k n c ,R ¿ 4 .3,illuftr,fraB,3,e,jL.,0- a . Ergo d e 'extran eo inteUigediis eft, quodoi^' nes iupponunt, raagisqaam d o ccp i cx proteflo, FiQ\t,.d,0%,inleSi, de

, f l¿^ » /f.f iíf .» ,8 ,& .p oaelI . ¿ . f .4 .E e . g o condicio.in arbitrium collata,id

eft in vQiácatem,¡/^,©o/«rrk, efficit, vc nó deferacut extraneo hereditas,

. antequam illam im p k a c : ergo noa eft inanis , T ijafticntioni extranei

. adiiciatur. N o n defuit,, ex antiquio-, nb u s,6 cex neochsricis alter,qui exi

, ftimauetinc,condicionem,de qua in hoc textu V i p i a p s loquitur, eifc

, »o ífí ,acqu c hunc fcniam efle, i llorú v e r b o r u m ,^ f i in.arbieriaptjollat.

f;^ ,putabat:ie(iim m erito, q u o i ; nid illa condicio adpofica inîtiicio , iii extranei,nec.aRum fuipenderec,

nec hereditatis delationem .impedi- , rec,vcdiflerce probant texe, in

Cornelius 6 9-Líatndubítari 86.de , ber, inft. E rgo y eiius dicendum eff

CÚ Accurf, ibi. accipienda eíié pr«diaa> verba de . condicione poteftatiua, qu* in taci

tum arbitnn£n,tacitaraque volunta- ,tem heredis confertur, veluti fidn

Capitolium afcenderic T it iu s heresu «fto, quae multum d iftac .ab jlla , .Á voluerit tif¡\ f i volueritAjctnfteUt expreifa enim quae noccRS ,,tacit.a non nocent l ,\ , it leg A l,- i, l ,f i i t d e x prefiufn, 6 9 , de eorid. Ó- demottftr,

, l,Ji quis Sempronium 68,de herej, mft, Vc fic feoius, etiam fiu m .co n dicionem, qu® a potefiate , & fafto

; heredis pendet, impedire heredÍEa- itis delationem , donec adimplentur. -p ix it CiWti qualis qualis condi tiofit,nbc{Q.ii puraosnc eife impro prid códicioué,k d p r o qualicuuqae

aut


I

Etiá in cauÍF, fub intelI-eíTe loe,cond. ao i*■"' ■ . . . . . ......... .................................. . '.i,■ -i ff. ■*,

auc quácunqiie condicione,qaoato- net «doccnt vulgo incerprz tc /« i , ’o o pridiéfum verbutn accipituí /a h q u a ju b eonditwne 8 . pónelU/iíi'#i . q u é í iB io n t^ , §. oct'tJum,*áUgé %.eomment,c0^,32, M olinaA q u tlia m J , i;§ . non a lia s ,f f . j i is', tno, lib, 3, I i . i »«»*. 44 *

q m teftamento l ib ír effe tufius eft, icius Ugum eoncíl, sent* 6 ,hg,\,ff\de bqñis cor, q u ia ñ te f e n - f t 6 , y a \ m t , U b , i , i í l u f t r , t r q ¿ L 2 ,U » t , D ix it demqs arbitrium pro ip¿/». 15.»«w.4.cá! 5« G ou eán . / » /«ipoteftate. Qui cft inódus loquendi m u n c i p i b u t g y í d e i o n d . ^ d t m o n -Ciceroni frequencifsim us, l ib , 1 1 . J ir a t , C o t t a h b ,t . fe le ¿ í te a p ,ío ,S cepifiol,famliar,cpiftola 20. m a x i« in J i arbitrat» am pliat, a . num,me^; indignari,qaod in Decemui* i . ^ a. Sarmientus , i ib , l . feíeéí'ér t ¡ , neque Cafar, neq-, E g o ( Brii- eap,3,a,num,7,q\s\áexttci'üs>'\úústos lo q u e b a tu r , ipújus eft ep iftó la} huius condicionis laté a g u p t. E rgobabiti ifferms,atq',omniaad veftrú is , cui a d ied a copdicio f u i t , iurarearbitrium effent eollata, E i l i b . y yo lu it ; quztebatur, an ftatim Acresaeeujaiíonis in Verrem non procul foret ? Labeo dicebaCjúon priiis haáprjncipio. í io tu m q ',o m n ib » s ,v i redem futurú,quá aliquid pro herénéfitp tam rufttcan tts homo L . L u - Be gef[erit,vciiquod idé eft, adiéyiceullo, 0 M , Cota CoJS .Momam e x hereiditaté : quoniá iurando, magisv i lo municipio vadim ony e&uffd v e , videtuc volüiíTe voluntatem íuaiñnerít, qatnfciret iura ofiiniapopu- d ed aráre , quam fteredirateni adqu'il i Romani n u tu ,a tq ‘, a rb itr io C h e- rereiitaque fubtiUter Antiftius 'L a *l id e n ts meretricula gubern ari, I n beo diftinguebat , ititcr declararequibus, & aUjs lo tisq rb icrij v e r b ú yoluntatem , & adire heteditatsní/pro poteftate p o n ito r . ‘ • quonianisqui inftitutuséft fub eotf-

5 ■ "Ergo fj legatum re lid a m fuic didioneV//'i/o/ajfr/r, efte beres, k fub condiciorie , (i volet \ vel fi he- dicit fe héredem effe velle,ex!ftimí#res íuus infticucuseít fpb cadem c 6 - bar per h s c verba non adijffe here-d ic io a e lid em erit im p lem en tu ro có d itarem , íed patefeciíTe voluntat^ d itíon is , k agnitio k g a t i , aut ira- fuá» ex qua pcnftaret, velle fe heve?m iftio in hereditate: quotiiaranon dem eíTe,(ed nóndum effed u m fu if-alicer illam implere pcfianc,quatn fi fe heredenisdonec ilium a d u m agedixerint, vei le fe agnofccre legatu , rec g tréd i pro hcrede;difíioguébácyel eííc heredes,quod nihil aliud eft, j ta q u e aífednm ab aditione;per adq u y p légacum agnofcere, ve l íe he- adiroplementum conditionis dicé-,reditati pajernz im m ilccrc. E x qua bat att’c d n m déraonftrari; per fa-,obferuacióne explicanda eft ia u o l í dura' gerendi pro herede . adquiríni íententia, qua eftat /« /. A n t i , T ieted itatem . \Proculus vero , 8c

J i íu s ó z , inprsncíp, de adquir. be, lauolenus contra p u t a b a n t quo#redit. vbi p ro p o n itu r , fuifféquen- niam eemo ‘alio modo poteft elíedapihetederniníH íuturnfubcondi- heres , qúam diccndó fe velle effa tione, yí í»r<í»#rií, h a c conditio á hcredem,igitur fi adimplendo coh-prztore remittitur le g .q u f fu b ’eon ditionem dicit, fé velle effe heredé,'Jieiqne 8.de (onndit.iñftttut.qüo, per confequens erit heres ; quási f ia t a a l í .q e i funt niiniuni tim idi,nec fentcnciá merito obtinuit', H z c ré?iurare audenti fed fi is , cui apponi- dífsitn® accomodantiár df¿4. i. An-,tur co n d i t i o , turare voluerit ; nihil 62 . in qua iurisiurandi co'n-p ro h ib e t , quominus poísic imple* diti© pr'opofita eft, (i iurauerstje ,te c o n d i t i o n e m , quoniam nihil tur. beredem effí v e l í s , vt putat C ujac,p e, aut coutra bonos mores coacj? lib. 3, Dtgejlor, luliant 1» d iB .i , , . .. . ' . .... . . . . .

é Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

29 ! O p u f c u l o r . l i b , l L f c & r i c a p ; 2 ;

ei qHt 13*de condstion.ttift.cpXcC codicio noccftiníolita , aec í in eeffe- a u , vc perfpici poteit ex /. cawjpa- t e r T j .L f ik ^ S ín M r e m 2 3 , de le» g a t . i . v b i Cujacius notac ¡ib , 8, M R .P a p , leg. $. de furtfi/eK A lio «iodo exponút aiü diB., i , A n t if i t , i'tui y íed non immorarour.Quoniam C u ja c . expoíicio fatis uobis placet.

6 Caccers condiciones, quse funt in poteftate heredis, fed noo ■confiftunt in cxprdía íed in tacita , & veíaca velúcace fi in C apiío liú af» cenáeric, íi Ale sandriam ¡erit,6 de t i dederit} quanuis impleantur, nó opcraocur adquiíitioncm heredica*" t is,fed tantufO aétus purifieationé, ideoque poftftuáheres illis paruit, adire hereditatem debeCjvel pro he rede gsrere vt heres fit,¡d eft, vthc» teditaté adqairat.Quod generaliter iocú habet,fitié in íuis,fiue iné¡xtra BCis heredibusiin ómnibus enim pariter verum eft,aliud eífs adimplen- dse .conditionis faffum , aliud a - eund« heredicatis. Sed in fuis he* tedibus alia , atque diísim ilj ra- cionc , íi inílituti func íub condí* tione pnteftariua,ftacim fui heredes patri ex iftu iíí} cum fuicatis ius per clatioRenr» conditionis íufpeníus ef* áet,/i4. de h e f e d . jn f l i ta e n á , leg, .v l t . f f , d e e o n i i t , in ¡ l i t , nec effe- iéius continuscionis doniiníj producat , quandiu conditio pendet; ideó j l ia im p leta , & eo quafi óbice re m e to , ius fui heredi.s le exeritila jtim , perindcq} patri heres exiftir, ,ac exifteret, íi puré abinstio fuifíec heres inftitutus. H ó c autem iure p oteñ atis f i t ,n o n iure implecáe có* ditionis ¡.eondiUombus^.de cond, G - dem.on/í:rap,ideñ,qmi impicndo condÍEíonem, non gcfsit pro, hcrc- de, íed amoDÍt obftaculum , qu o a - muco, es inris poteftacc heres esü* tit,/» í .§ .q u í fu n t in poteftate cum fitnilibiu.^T^ quii omífd c,dufiAte- ft&m enti,

7. ( ErgogaseQiioyoIutitati,

per confequentiam heredícatí fe ín¿ m ifceut, quiá per fadi;© implendi co n d iá io n era , toliunt impedimentu m , quod illis obftabat , quomiJ n» ftatim exifterét fui heredes. Imó^ cú parcaiu cÓditioni v o lé te s , volé» tes etiara f a c iu n t , per quod fe ira* iniíceanc : vnde deducit elegantem M ucianus tn leg.tam dubitari g^» §. u in f in e .d e hered, infeituend, fuos h ere d e s , qui paren t,condi tio» nibKs poteftaciuis, fub quibus funt heredes in í íu u i i , fua fpoate heredes exiftere , & per conlequeai ius gbfti.nendí,qr.od:pra£orfuishe. rcdibus indulgec * leg. necefiarys 5 7 . adquirenda her, illis non eíl? concedendum, quoniam non eft pro poStum prztovi fílios liberare ab oneribus hereditariis íponte fpfcep t i s , leg. f i l i m i z . d e vplg&rt é*. pupill. fu b jt , quod eleganter no*, tsn t , & exponunt Fulgofius i n d ,l . i .^ .x .b o c t itu l. Cofia lib .i .fe^ ,U B , eap, 3. num, a, ^ 3 . Itaqu®,iüudipíum f a d u m , quod in extraneo nonjnducitgtíftionem pro fie», rede , iuducit in fuo voluntariam immixtionem contra regulara rext. in leg, eam.qui bonis B j . d e 0 q u i r , bereiitate.Bcá hoc perco,?!Íequen5 tiara poteftatis f i t , ciufi impedi? .mentum auferatur volacazléjius íufi i ciá exerit e-s vo iútate iilius,qui ira pcá¡menr&remouit,ví:,noratCuiac¡i in á íB .U a m iubjtariBó»

8 Sed ex hac ratione iu? ris d ed ad a longa difputatíoóe fiji poteftargui aáiicrfos noO/um tcxt» ■md¡B.Jeg, I . § . i,« bac t i t u l , V c cnnquc'enim cius deciiio procedere.poftatin illo extraneo , qui heres iaftitutus fab coíiáiticmo po-

-teftaciita , ilUm im p ie u k , »ec ideó .viden poteft adíjfk hereditatétrn, aliuSíatque difsimiíis fit a d u s adeú

, d i , at adhPídendi.cüadidioKéras ta men procedere ncm poteft in.eo,

-qui fub condicione Iegatum mer- ü it} iílcenim cura dcbuerk,

ptttí-


D e caílbus fubintelleáis noñrzcond. 293purificatuttí legatum fta tim fuatn feeri, & ia eius dotnínium , etiam ignorantis transferri,í'iae eiukj; ía* ¿ o , v t i í 'gaup üra folent fier; lega* taíiorü 3 nrorte teftatoris direéto, l, iegáfum 80. d i legai, % , í , & Tt- f j e ó q . defurtis , c u m ,inquam,hoc íc ite iieb aertt , & coaditionemun* pk’uir j videtur agoouifls legatum, com id feceric, per quod ftatim liui legatum adquifereiurjvt de íuo herede naperdifpucab.irnus.Ergo qui adimpleuÍE condi¿tianem , f u b qua legatum accspic, »00 poterit lUud repudiare. Sed íubtius eft difieren- íi.aifícét coorinuaponem turis & doinináj paterai in íitum heredem ftatim puft moftsm pireacis, vel cú. pri!wnm pocelt.copcinaari|.& ínter adquiücsoncm iegati i domiUiUm ®nim in lupro heredem.cópauatumj eft parum, pef.fe,¿ium, St-itteuoca-» b,'.ie,quaie erat apud p atrem , cum sfiueb-st. in ju íÁ \\,d e Itb, 0 po,

JiÍ3. quare ferael adquííitum.repudia ri non poflet;,nifi ex pczcoris bene? ficio , imd tun^^nagis abllinec eo guaUfertpaliferiuus, quá íepudiat|

0. heres , ¡«reqoeftrifta dominus manet, L cumquaf* 30» fid & A

fu u s to, de ásfidetcomiff, liberto» t ih , Oora.muíu vero , quod aáqu* • ritur iegatário,eft reuGcabile, quod repudiari poteft. h g . legatum 7. de h g a t. /. cum alijs , in qu b, agituí de repudiatione legati, Qnare uus, qui im plct conditionem poteftati* u a m ,cffi ; it vt ubi domioium adqut racur, quod repudiare non porrft, cum irreiiocabiiueradqiiifitum íir} legatarius yeto , qui eandem con» .diiíonem impieiuíjeífecic, vt fibi a i qnireretur , fiue deferretur lega»' tum, & legatum itá adquiíitum,delatum ve ,re ¿í é po te i ir e p ud í ar i .Qu á differentiam forte primus excog i- tauí ad expoíirionem fforunruuoa, indigebatq} maioti, ytdicunt,exoi? natione priocipiotum , qu$ m ea fupponunturjfed erudito lecior; íatis eft indicaíTej ftiidiofo vero á no?

bis fit fides, ahter enim fiois no^ foretjf id sn n ia , quae dicen

da fu n t, inlonguna protrsherencni

Cempef,

E e e is f B A P y i ,


í 94

III-p e differentiis huIus condidloDÍSj & prinaíEj qu^

áiQ itüX caufla data) cm jfa non fe ju u ta :

anpoísint concurrere-

A R G V M E N T V >4

'pifferentia ínter condiciones ex capite poenitenticCjg^caur? ía non fequuta. Hdc cum aCtone pasfcriptis yerbis,, concurnt tlU nmcjuam, continetmaiorem mtiUtatem) illa haheS expeditiorem exitum, Poíeji dlum pcemtere 5 (¡ui cdpit implere 5 fed non omnmo impleuit ijed can(¡uam cauífa non fequuta non poteflcondicere) n f l (¡ui omnmo ex parte fua fatisfeclt, Vhf <vero locum non hahet defeSía tam caujja^ condiCío C'SüÍÍ2l non fequuta 5 «¿í: locum habct condtdiot ex capite ^CQÚtQnúx,VbícQmmodum extuof'áC9m¡hi re* fídtaty non ju ffc it <volufle te implere y mfi cum fleCu mplcue* ris, .Sed rulípsenituit eum^qm dedit reputanda furttyC¡ud alter m apparatum itinerisconfumpft•EuanefcitqycondiCtOy fiplus expendit y quam acceperat, Defenditur T ú b o n iü ñ ü s y ¡ím Vipiaous/?af/ííí in iegeíi pecuniam 5. inprincinp.hoc ■tis ■ ' “ - '

X his , q«se hucuíque iái« x i , apparec, eutn, qui dedic , habereduas coadi- Riou es ad repecéduin ,

quod dedit; Se zá ion sta preef. verb. VE adirripieac alter ñdemi cócraRus. C o í i i i R i a cAufii data compecic, poftquá iam conftatjC.auiTara p rep . ter qaara datura fuit, omnihó defe» ciffe.s c o a i i R i o ex capite poenitea» «'!«? i «©tnêsic e ic a m , aatequaui

¡ conftat ./ d e fg R a m fuiííe cauíFara, cum primum posaicuit cum, qui im* pleuic,imp!euií.Ie. C on d íR iofa» /»

f a dat a,c a ufa non fequuta concurrere poteft eu m a R io n e préfcnptis v e r b is , donec alrerucram eiígat is, qui impleuit i cum fic vtnufqus eadem cauíía , ícilicet , nonfuiífe impletum ab adiieríario negotium, cum a lce f illud iíTípleuiffec, & vi» que ad perfeRionem , implcmcn* tum q ; ípeftaret. Quo cafu vel fu - um repetere poteftjvei ad implemé tú agere.l.i.S-vU.d^’ psrmarat, t , naturalis 5.^. i , d s p r a j .v e r h 's .

Coa-,


fDediff. vtriufq; condidionis. 295

C o n d id io vero ex capite pceniten* t is ,cum a d ione prffcriptts verbis cocurrere 116 p o te ft ,quoniá vcriaf* que remedij contraria eft in ten tio , i s cnim,qui ngkprafertptis verbis, delyderaCjVt co ntrad u s ab adaeria TIO impleatur i qui vero ren» repetit cond id ione ex capite pceiiitentis, iuppaaitjfe veile a co n cra d u teiili- xe.bed c o u d id io vrraquer e d é con curru , Vi is , qui d e fe d á cauísa po- teli condicere tanquam taufsd aon

Jequutd ; poísit etiam condicere ex «apue poenitentisi quoniam licet fit d iueria inten tio, noa eit contrarias cumpoisic dicere, pottquam aduer- iarius implere non vu lt , fe poenitere adí'npleuiíre,cum poflct etiam ante d efed om cauffs á co n tra d u refili- re.curnojT potent étiam rehiire , & snutart* volancatem poft d e fe d u m ; imó mul tó ( ju g is . B cce poft d efs- d u m cáuíis Competit c o n d id io ex capite poeaitentis» & túc certo cectius c*i dati eoa d d i o n e m , caufsa á&SÁySAufsá aonfsquufá.E rgo vera que condictio concurrere poteft,vc alcerutram pofsic eligere is, qp| fm- pleuic. Quod nulio iuris ciujhs tefti mouso polTum probare, fed siegan* tér probatur nolifo iure ex i , 3. t i t , 6 , partu,'), 1,4, t i t , 14, eadem par» f i ta , ‘ " ■

% Sed proptér diuerfam vtri* ufque condidionis cauffam , nunc expedit agere .co n d id ion e d a ta em jia non feq n utd ,n u n cc o n - d id ion e excapitepcenitenci®, Alce teta enim maiorem vtilicacem c o n tinet i altera habet minorem difficultatem. C ondj¿üo enim ex eapi- te poenftS tia: competi c , liccc adhuc aduerfarius implere pofsic , qaod promiiic; qo^re fiue caufta deficiat, fiue non deficiat adhucjdum quis di cit.poiairere fe dediffe , & yulc rem datam repetereiaudiendus eiUquo- «iam coperic noex defedu adueria rij , fed ex mutatione voluntatis illius,qai adiflipleusrac» Itaque h«c

co n d id io facillime expeditur , cutn foium exigat mutationem volun tatis . Ac vero in cond id ione datdeaujia non fequuta necefle eft probare,cauffam d efecfie , nec amplius fequi poffe , quod eft maioris operis, 6c difficultatis.

3 Rnrfusmucare vo lun tatem p o te ft ,& condicere ex capite pceni-, tenti® is,qui ex parte iua non om ni no facisfecicjveiuti ii pepigiarus,vt, E g o decem darem. T u pro me R o ma ires j& .E go dedi q u in q u e ; U re '^dhucintegra,id eft,ante quam e x penderes aliquid in apparatu i cineris ,pcenitaitmcquinque illa d e d iffe , poffam iila condicere ex capite poenitenci®. Nanque quanto minus incpieuiffeiB con tradu m , tan toma-, g is abiliopofíum reffiiremeq, eniín obligari p o te f t , qui dedic , magis quam íi non dedsffer,v£aniína(iufer« ú f u p . bae ípJaftB, eap. t , A t í io i- ' hi! dediffet-n,impune g nuda conoeo tione poííem difcedere;/. lu m g e n i , , j ,§ . fe d eum nu lla . d e pachs,Ex%od cum aduetíarius meus non implene- r i t ,E g o , qui d e d i , repetere potero, quidquid d ed ero , fi me penicoecit: dediffe, Aiiird dicendum cft, de con- ,diffioaec«»/a: d a t a eaujia nonfe» fequutax fruiira enimcauifate pote- To,capíTam feguararri Bon fuiíi 'e, & 80 p rstcxtu repetere ,cuni non im - pleuerim ia totum , quidquid ex pac tc mea tenebar implere igitupnec pr éí ftp tis verbis qui pro parte tanrcsa im p leuit , quinque dedic,qui decem dare tene», bacur. a r g .e x i . l a U a n u i 1 J -§ * 0/;

f e r v if f , de aBionib. empti. ■a ' Illud commune habet vtra-

•que c o n d ia io , vc quando d e íetía iam re, propcerquam datum fuic, h6 habet loeum condiétio caufia data c a u f i a noi-íequutd , uec locum habere poftic altera es capite poenitentia.». V eiuti cum dedi, vt mihiob tempcrarerur,(iue cú d e d i , vc ferufi tuum jn tri illas K a k n i a s manu,

a;¡£íCs

«Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

2^ ^ O p u ic u l* lib a c a p , j j

mirceres.necmanumilifti, quis an^ts dícm íeruus morcuus filie. Ccííat repetit io dati, quoBíatn licet d ed erim ,vt matmmitteres, nec manumi- f if t i , tamen íatis paritum fuit mer v o lu n ta t i ,es qua nihil íp e d a iii,niíi vc mihi obfecúdaresurj q u o n u m ex f a d o tuo maBuraifsíonis, nihil ipe- éiare p oteram ,nííi obfequium . I t a que cuín non co«cempfiHcs przcep» tum maunn, fiquidem antequam ma* nnmitcere poifes ; decelsic íeruus, condicl one non poteíl ccfteri;qno* mam licet re'$ leqeuta non fuiflec, í c iü c s t roannmifeio cum eífed u ; le- quuta fuit cauffa, non contem ptum Videlicet ,q u o d eü obiequium fiiis obfecundatio prscepti raei,proptef quam dedi. D e quo d i x i l a t i u s , &

cap. 7 , nítmero p. vbi expofai L 3, §,quintmb.ff. eod, t it . k l. pecuniatn p en u lt .C .e o d , t í t . ex quibus non re ¿le in te l le á is Au Olotes noftri,quos

■libiiaudaoi,& Duaren.<í¡sÁa«í- t i t , r ,<>. 4. e xi ¿1 mab a n t, n b n co ro ps te o r e c o a á iá io n e m áata,cat*ft'an o n f i q n u t a , c v í n i tcs deliic (ine cul- ipaíequíjíed eo ca*u competere cotí* did icm cm ex capire pceiijteatizt'ic rius.eíl enira.in.jUis ipeciebus neu* t f i co n d id ia n i locuíH.eíTeííquia cauf fafequuta fuit. Et iane fruftra indi* R in d e in alias omnibas deaegars» ■tur .condidio .} li qüod repetí non valotcauffa nonfiquata', poffat tepe ti ex capice pce.sitcntis. ícaque con

•íentio potius A utom o Fabro t io n .a d l, fi pecuniam boc t i t , qui docet,vbi denegatur poli defe» d u m rea coadiélio prima; deaegari etiam fecundara co nd id ionctn ,

5 Non obftat text. t n í . f t p t *

. e u n i a t n y f f h o c t í t , d e c o j á i B i m ,

.c auft.il At a ,c. au fia non f t q u u t a . in qua proponitur Me tibi pecüsiiam tiedifie,vc pro M eC apuá iresdein? de xum paratus effes ad profaciícé duo\,cempos:is.coadidonem,vel va» ietudiaera iffipcdiaieacohiiffejquq?

minuscó proficifccíéris, Qu^firntk f u i t , an data pecunu repetí poflet? Et Vlpianus reípondet, cum per T e non fte te tic , quominus fa te re s ,jd eít Capuam i r e s , repetitioné céíTa*re. H a d e n u s p r o c u id u b o loquütusfuerat V lpianus de cod id icne ca u f

Ja d a ta ja u fta nonlequutd^ cnm di»; x i t , non pode M e rem,fiue pccunii datara condicere. Subáicat tamen, cum liceat pceiiitere, pofieeódici e x capite pcsnicenti® ,quod ex príore capite repetí non potcrac-, Éccani locus efíe non poteft primz condi» ¿tiofti 5 eft ioCBS íecund* í & quoáí tanquam cauífa non fequutá repcta re non podurtupoírum condiccre eX capite peenitentis } quiá mcpoeni» tuic dadiffe .cxcelsitdifficültas hee ■vimdilsirwsai alioqui Antonij Fa# bri acumen,& poftquam ad-pr«fta« dam folutionem aliqua espcrimen# ta ingenij feciffec, com ex animo tés nosi luccederet, aulas fuit affirmare Vlpianum #a¡ d .L / i peeuniam q. o m né eO'Caíucódiáionsiro negaffeje©'»: que referéada eftc verba principiJ ibi i¿í*fíífi5/?íf 2> «0« ¡h t e r i t ,po \ te (i áicltrepemsonefh ce ftareJXüSí, íequ»atus vsró ,in quibus apeste do' cemur.,competere co n d iá io u cm e s capite pcEnieenticE.5 putat ..tóllendgs efie ,« á texto expungenda, tan q u i Triboniani p otm s, quam Vlpiani,^ quem malura L Cóíu!tum , injquü, impoftoíemque p lu r ie s , qu^mpas- e llec, appehat } & mííer^js vocac Accu£riuín,?¿ Bartol'ütn quidecep ti a b e o fuar,vc exiftinjat, íp ed effa

-cisque íufis petíCí aÜ.cujus} quo qua li ceftto.peícitbs , Omnia huius legis verba difcutrens , nibsl inuenit, in quod íjoR íiífivadaC's St poft acsruaícomm¡?,r.a, iiüc.improperiasqirz inTtiboaianum cumuíaCjin hzc vsrba longuifimura rationale d t l in ic , e X h h a p p a r e t , q a a m V ( * ' u m ¡ i t , q u o i

v o i u m u i p t ñ t a m b a n s f e r é U g s m T s i

■bansan 1 e f t e p p i j -f -fi u a b t 'V I p m s fe d e i c r i q i v n a ¡ i t i a r a , r J s x ' j i i c A A ' t ,

debítifíty


D c d i f f . v t r i u f q - , condiaionis. 2 9 7

quidquidfu h P radfn» íu m nominíbas in 9 a » d ¡ B i s fc r ip lufnsft.pro totíáem h ft in ia n e ts i f gibus ex tpja ¡u / ltn im i eonfiitatio n g Aseipi oporseret. Valeat igitur Jjisc le x , 0 ‘ vim legisbabeat , quam Triboniani, at ñor* certé tan quam Vlpiani, f i mí lu d item fe r r f q u t i v i l í t .

& N obis autem lenius eft er* gd Triboniaaá cor, quem dc ¿t ú,pe» n tum que iuris fuítíc,Rec facilé ¡gao rancia natáda!ri,í*pé aíreruimus,& vellem fane petíuadefe hac artate,, quando noanihií auRoricacis iuris libri amifeiuatjcuin raulci audent L iConfuldsipfis detrahere, hoc vela» mento,quaí¡ qqx íub corum noniiní bus proilant i riboniani íint» Age igicurcspendam us raciones Fabri, ünsulque expo&eíWts textum , quem noílri C ia ís id non reRc percepe* rur¡í,cnm non aduect-iHent add if t in Aíonesn quam p r s i í u i e a p . y . n . p .

0 - j e q q , P rim o itaque íuppono, í« n o f t r a dediíTe pecm íum roe ,-vt Capuam proficifcet#. H oc non eff pr®cepcum,íiué obíequij cauflatfed poí}úsfa¿luta,ex quo vtJlicacé (pe- sabarti. Igitus ü cauffa fequuta non fuk., qu acunque racione non íequa- xerur,cojidiRio sm fia ,d a ta caufia ■ m n f e q m t a locum lu b eb it . V cibi admonebam. Quare ergo iaqnic VI pianus,ñ paracluifuiffi iré Capuam, nec iuitli morte,aüc aiiqua ratione deté:tus,ceflarecódiRioné?Sed fallí tu r,qaí exiftjmac,ici 1. C , rsfpódif* fe ,sííeric enim in propo&ca fpecie polTe dici ceíTare rep e t i t io n em , íed non manee in hac featltia,qMÍn po » c iús I & f s q i i e n t t v -sr f . pe£fuidec,n6 ceíTsrcxcpecicioné da ti ,eleganti dy léniatcunqate enim. Si poftquá non iuiftijfmé cuipa|, 8c oegbgeacia tua non íuuens.üuecaíu fo rtu i to , licec pcEoiccre n)e,& hocnofcioe pscuniá rept'Cfie, cur cciá canquá caufia da-,

ia ,caufl ' .% n o n f e q u n t d i X t ' p z t i eadem pecunia non poieriq í Aut .quid po j

teft intercffe dicere,non políe pecu¿ niá repeti prima co n d iR io n e cú pof fic repeti f s c ú d i í N i í i dicamus in i l- la ipecie facilius recufri ad íecúdam cóndiR ioneniiquia pnfletjquiacce p i t , d ic e r e , fm ecauííare , cauüau» nondam defeciífe; quanuis eaim nó iuiífcc adhuc C a p u a m , paratum fe eífe proficifcií & per hoc ceffare c o a diRionein illam. Quod liforté a l le garet i s , cui daca pecunia f u ic , in», quit Vlpianus noa deberi adhuc re-, petitionem impediri, quoniam licsc pceaitete re integra, & Ifacim ac da-, ta pecunia fuit le r g o licebit m ulto m agíspo fttép us p o e n ite re ,íi nihií aliud repetitiofié im p ed ia t; d e q u o poftea ádurus fum. Icaque illa ve rba tpotefid ici repetitionem cefiarg^ non funt decidua, fiue non coiuinée deciíionem , íed tancum d ub itatio» nein,& fcoíentiÍ,qnafn ahquis p o ffet habere,R8C ab Vlpiano .vt feq u i da proponitur. Sic & Papinianus íuppaíuic in l . v l t , de c o n d iÜ .f im eaufia, & Paplus íi? h s m t putaremS S . f f f a m i l . erci/e.Sc m oseílom »i nium I . Conf:iltorúdifput|tium ,yC perfpÍGkt,qui librosquxftjqaum iif iij PadiíJegeric ;,qabd|faciiiñ3cre-; det,qni animaduefíeric, d, U fi pecae « w w y . deíumpcam eíTe e x t i b . z , D ífputationü V lp iaai,íc ietqí huius cextum ffylum ab aüis diftmgucrey

7 H a c ,q u * hucuíque diximos d e c u a d iR io a e e-x capite poebicea-i t i a , generalitei vera funtj poteíl' pnim datum r e p e t i , fiue ftatim,fiue poftea condicacur. Habenc veró ele gancem,?£ propriísimam-diftiRdii? iicm,quaro prxbot Vlpianus in pr*» fenti,Finge 9nim,eú, qiu icurus erae .Capuam, .aliquid .impédiíTe in a p - paracp itiaeris , quod miotrrié im»; penderet , niíi ad proikiícen'dbris paratus e í íc t : eo íané cafu, non ü , cebit illi , qui dedit pcciuiiam repetere , niíi refuadac alceri íumptu^ neceííarios ad apparatam itincrig faRo^s Quoniam tam in.hoc,quai


¡p8 OpufculorJib. U . fea,3, cap.j.

jn CKceris c o n tr a d ib u s , femperqui ex parce fua aliquid racione n e g o - t i j impédic,habet reputationesira- penfl io aducrfarium, L f u r t i 6 , § , •oltimí delfis qui notant, in fa m .l , f i apud qetem 5. / . depofitt. Sed cum hoc negotium incertum riCjneg adíonetn contrariam p ro d u ca c , vc producunt mandatum ,d e p o í itu m , com m odatum quejideó neceííe eft, vc íi a k cr aduerías condidionerq opponat de fusiptu ad apparattun, restenipsranda íic officio iudicis,íi incertum fic,quid impendit, vel im* pendere debu!íler‘,»t tantum minas re ílitua í de pecunia accepta ; vel ft iam pecuniam reílituit, a t l io in fa * H u m ili i d a oitu r, qu® nafcituv e« fy a o a ü a g a u te , íiué ex n e g o t io Ínter vtrunque geilum.arg.â; /. iu rit gen t. 7 .| .i .d # p iJ¿?.D eniqu e,vC V i pianus conciodit,indemnitas pr®ft« b itu f iiJi. H unc vocac errorem A n tonius F a b e r ,atque vci!ius,ót expe- ditiuseíTe , vt i quantitas coofum p- ta , f i u s expenfa inapparaciiifine* tis,compenfarecurcmn accepta tantominus reftirueret, quanco e x p en d era t.Sed non aoimaducttic F a ber,non poffe compeníari niíi debi» t V l iq u id a , 8c qvi® habent liquidaim cauffam debendi, /. -vit. ü , d e tom* pen fat. §, in bon»fidei 30, m ¡ i , de a B t o m b s t s J . z i . s i t . i ^ , p arr,5 . do- c e n t Piichard. & innumeriqb eo re la ti in á f i . in bona fid ei. f x s k t ú a i e x n n m . l i . 8x. i Parladorio l i b , z , rer, qnotidian, cap. v l t , 5. p a n 4 , i j i . s . j o . Phyrrus Uinx\x%defolut, eap,n. § . ^ . T t ^ ü t k m f e k ¿ i . v o l u . 1 . difput.z'i . ih ejí 8, l i t t . G .v b i ex multis d o cet, debitum eíTe diquidQ, quod fine datiore indagine in breui I iq m d k i p.otcft , vt vtar P ra g m a ticorum verbo .C u m ergo in breui l i quidar! non p o í s i t , quantum in,a p paratum itineris alter im p ld it , quo niam hoc probationibus teífifi indi- gef.ruríus quiá poteft,& debet for- ,té á iudice caxari,<Sc m o d e ari,q u o d

impéfum fuitjidcó mericó Vlpianus non meminit vemedij compenlatio- nís,quod in p ra íe iu i fpecie no n p o terat habére locüj fed tanfo ¡pdéni tatispr®ftand®,qu® conícquéda eft remediis,qux ptoximc propofui,

8 Igitur cum aliquid inipeu- ¿icmapparacuitiftem,delibatutv¥citád icam ,coíid irio ,qu iá quod fupereft pccuni® dat® repetí potert: cum vero cancum , quod accepit,in apparatu e x p e n d i t , vel plus expend i t , quam accepit i tune omninó repetitio cefutjcum nihil fujquod dé bca t , poísuve refti tu i, fiqujdeín to- tutu cxpeníum fuit. im ó ipíe, quod plus impédic, petere poteric ab eo, qui pecüiniaiu dedit, vtique íi inílé, .& cumuecelsitate expendit, |,dí!on

• jiegat Antonias F a b e r , fed inepti- tudincm culpat Triboniauj, q»i ca- |u s traócat, qui non poífuotfucca? dere* Prim o «nim vbi Vlpianus íup ponit,poífe eius, qui accepic intereí íe,Capuamproficifci!qusric Faber, quifnain hic cafus fie, aut vbi g en tium pofsit íuccedere,yt qui pro a lte ro prafici Icebatur, prscé.de.re pof fic i fua intcreíí’e. Sed Ego jn his, ,qu® in f a á o confiftunt, pon folec» imavorariifvaon interfitsnon eric lo cus decifioni Vlpianfefi interfuerit,

. loeú habebit,Finge,tam l, v tq o a lé - quaié calum prsbeam osjcú ad afee • yius negocia profe áurusfuiffct,qu® áiu er.it duratura,Ca'pu® hoipitium Cúduxiífe,&,ibj alia necefiatiaparaf fe :proculdubio lá eius intcre.ft;p|0' ,fi ci i c 1. A i io s c a fu s qu «;í ec, qu.i fe fea - .lus íit,vci magis expcr.<:iis,aivt víus, cxpeiientiaque illos d a b ic . .Rfiríus Faber in Tribonianum íeinushit» quoniam fupponfe , pocuHle al.i- quem in apparatu itinsris expende* t e y c l cótum,.yelpius ,q»am accepit. Quis cn im ,inquit, totam pecunia Í£Íaeri,.máfioniqwe dsftinatá in yrb e ante profeflioué coníameret? Sed refpódeojid etiam ex fad o peii dere.Sed finge,non cotam íummam

ftsiiiH


De different, ytriiifqi epnd.flatím fai(ícteprefentata.nn,fed qua tulam in anteceffiiraf d# ante mano, y í i aífolet quotidié^ Qu^m totam, vei maiorem expendit,qui accepit. E ccc ybi caíus etiam huius fpppoíi* tipnis poteft inueniri. A it deinde Faber, mancum , aot mutilum eíTe rcípoefura, CU)® i» noo declare* tur, cui fint adiudícaqda ea,quz có parata fuiííe a proficiffcnte íuppo* nitur, Sed refpondeo , cum ad o f ficium iudicís ípedet, iüurn indcm* gem feruare, &facexe expenfi repu» tationes t iudicein ipfum te cogn ofcere ,& decernere deberé 1 á ílem aicjinconuenientia efle * & in?

Confequentia illa yerba* mamfeftsí f t t , t e forte plus,quam accepifii, era

li manifeftum e f t , quod cít verbum aífertiupm,cur poftca*dubi# t a t p c r yerbum forte , Refpondeo manifeftum eífe je erogaffe, fed noa eííe quantitatem maoife'ftam, forcé eoim plus erogaftt, quam accepíftj; fo r te fnínus. V e l fi aliquid jmmu-, tan dum eft in textus recepta Htie-, ra, legerem prp/yrí# F«r#: \xp,M á ttifeftym fit yttfere plus & c . H z q

íatis fint pro c x p o fit io n e , & dcfeq| íione huius principijip ercm;* '

ramus reliquam legem .

CAPVT IIII-f rofequit¡ur «xpoíitlo d, l, ft p e c m im 5.§. i .

ty fíjtíe t í d f im m /. i& defeníio T ribo-

A K Q y M E NI T V M,

fus a ^ .c á H r o r m 1 4primo §. agitur defiruo dato y manumittatur y adqm m

cajum pernnct confiitutio p .M a r c i . Sum^qui feruum

svt manumitteretur y dedjty poteft poenitere ’.ferutemqj condicere, ûídjt denmtiatipmhus cQntemptís y feruus ah accipientf, manumiftus fit } fjftando detur , npel non detur atlio in manu mtftoremf Trader^ y riqnnunquqm ftgmficatdommiumtranf^

ferre. D are ex diuerfo aliquando figm ftcat ftmpUcster tradere; Jn quo differat negotiü hoc a mandato yff) in quo d mortis cauf

fa donatione. Infecundo §. daturpecuniay 'vtjeruus alienup Tedimatu^-y^ rnanumittacur, ^ 0 etiam cajú locas poteft e f fe pícmtenti£y quid condicatur, Jn quo iterum hoc negotmm

’ " ' ’ ? De cauttone dc perfcquendo feruo 5 qui


Documents

Opusculorum libri quatuor - e-Archivo