Αριθμός 44462015

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ

Πρόεδρος Νικ Σακελλαρίου Αντιπρόεδρος

Μέλη Αθ Ράντος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Νικ Μαρκουλάκης Αικ Σακελλαροπούλου Δ Σκαλτσούνης Γ Ποταμιάς Ε Νίκα Γ Τσιμέκας Αντ Ντέμσιας Φ Ντζίμας Σπ Χρυσικοπούλου Μ Παπαδοπούλου Ε Κουσιουρής Κων Κουσούλης Αντ Χλαμπέα Π Μπραΐμη Π Χαμάκος Αν ndash Μ Παπαδημητρίου Ελ Παπαδημητρίου Σύμβουλοι Χρ Λιάκουρας Ευστ Σκούρα Ελ Μουργιά Πάρεδροι

Εισηγητής Δ Σκαλτσούνης Σύμβουλος

Δικηγόροι Αν Αβραντίνης Χρ Διβάνη ΝΣΚ

Παράνομη Παράλειψη Έκδοσης Κανονιστικής Πράξης Αναπροσαρμογή Αντικειμενικών Αξιών Το Δικαστήριο αφού έδωσε κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 τη δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας σε προθεσμία έξι μηνών επανήλθε μετά από προδικαστικήαναβλητική απόφασή του κι ακύρωσε τελικώς εφόσον πέρασε άπρακτη η ως άνω προθεσμία την παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Απέρριψε δε το αίτημα της διοικήσεως για παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση της ως άνω οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας κρίνοντας ότι δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή (αρ 8 παρ 1 14 παρ 2 εδάφ α 20 21 27 παρ 1 και 2 45 παρ 4 50 παρ 3 α 3β 3γ του πδ 181989 αρ 41 παρ 1 του ν 12491982 αρ 26 παρ 2 ν 37192008 αρ 4 παρ 2 περ α΄ του ν 24791997 αρ 14 παρ 11 και 18 15 παρ 6 του ν 18821990 αρ 24 παρ 8 του ν 18281989 αρ 14 παρ 1 και 2 του ν 14731984 αρ 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας αρ 24 παρ 6 ν 21301993 αρ 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 αρ 31 32 ν 38422010 αρ 53 ν 40212011 αρ 4 ν 42232013 αρ 78 παρ 1 του Συντάγματος)

1 Επειδή ζητείται η ακύρωση α) της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση περί αναπροσαρμογής της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 β) του 10hellip1022014 εγγράφου της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών το οποίο εκδόθηκε σε απάντηση σχετικής αίτησης των ήδη αιτούντων και άλλων φορολογουμένων

2 Επειδή μετά την έκδοση της 40032014 εν μέρει οριστικής και εν μέρει προδικαστικής απόφασης της Ολομέλειας η αίτηση εισήχθη ενώπιον της Ολομέλειας με την 102hellip2662015 πράξη του Προέδρου του Δικαστηρίου

5 Επειδή περαιτέρω με την ίδια απόφαση κρίθηκαν τα ακόλουθα κατά το άρθρο 45 παρ 4 του πδ 181989 είναι δυνατόν να ασκηθεί αίτηση ακυρώσεως κατά παράλειψης της διοικητικής αρχής να προβεί σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια ή κατά ρητής άρνησης αυτής να προβεί στην ενέργεια αυτή εφrsquo όσον ο νόμος ή υπερκείμενος του νόμου κανόνας δικαίου της επιβάλλει την υποχρέωση να ρυθμίσει συγκεκριμένο ζήτημα με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης Τέτοια παράλειψη ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη (ΣτΕ 18492009 Ολομ 37492013 Ολομ)

6 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 41 του ν 12491982 (Α΄ 43) όπως η παράγραφος 1 τροποποιήθηκε με τα άρθρα 14 παρ 1 του ν 14731984 (Α΄ 127) και 14 παρ 18 του ν 18821990 (Α΄ 43 και διορθ σφαλμ Α΄ 51) και η παράγραφος 2 με τα άρθρα 24 παρ 8 του ν 18281989 (Α΄ 2) και 14 παρ 11 του ν 18821990 ορίζονται τα ακόλουθα laquo1 Για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων που μεταβιβάζονται με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς ή προίκας λαβαίνονται υπόψη οι τιμές εκκίνησης που είναι καθορισμένες από πριν κατά ζώνες ή οικοδομικά τετράγωνα και κατrsquo είδος ακινήτου όπως αστικό ακίνητο μονοκατοικία διαμέρισμα κατάστημα αγρόκτημα και άλλα Οι τιμές εκκίνησης αυξάνονται ή μειώνονται ποσοστιαία ανάλογα με τους παράγοντες που επηρεάζουν αυξητικά ή μειωτικά την αξία των ακινήτων όπως για τα διαμερίσματα η παλαιότητα η θέση στο οικοδομικό τετράγωνο ή στον όροφο της πολυκατοικίας για τα καταστήματα η εμπορικότητα δρόμου το πατάρι το υπόγειο για τα αγροκτήματα η καλλιεργητική αξία η τουριστική ή παραθεριστική σημασία και άλλα Οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσής τους θα καθορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών μετά από εισήγηση Επιτροπών που θα αποτελούνται από οικονομικούς υπαλλήλους μηχανικούς του Υπουργείου Δημοσίων Έργων εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εκπροσώπους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και άλλα πρόσωπα που διαθέτουν ειδικές γνώσεις ή ιδιάζουσα εμπειρία και θα συγκροτούνται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Προεδρίας Κυβερνήσεως και Οικονομικών Οι κατά το προηγούμενο εδάφιο τιμές αναπροσαρμόζονται το βραδύτερο ανά διετία με τις κατά την παράγραφο 2 του παρόντος αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών 2 Με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών καθορίζονται α) η καταχώρηση των τιμών εκκίνησης και των συντελεστών αυξομείωσής τους σε πίνακες και η συσχέτισή τους με διαγράμματα που καταρτίζονται με βάση χάρτες β) κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετική με την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος άρθρου Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται ο χρόνος έναρξης ισχύος

των διατάξεων του παρόντος άρθρου σε ολόκληρη τη χώρα ή ορισμένες περιοχές αυτής ή πόλεις και για όλα τα ακίνητα ή για ορισμένη κατηγορία τούτωνhellipraquo Κατά την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου η οποία προστέθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 14 του ν 14731984 laquoΣε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς γονικής παροχής ή προίκας ο φορολογούμενος αναγράφει στην οικεία φορολογική δήλωση την κατά τις παραγράφους 1 και 2 του παρόντος άρθρου οριζόμενη αξία τους με βάση την οποία βεβαιώνεται ο φόρος που αναλογεί Αν ο υπόχρεος σε φόρο θεωρεί την προκαθορισμένη αξία μεγαλύτερη από την αγοραία έχει το δικαίωμα μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την υποβολή της δήλωσής του να ζητήσει με προσφυγή τον προσδιορισμό της αξίας από το αρμόδιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αν ασκηθεί προσφυγή ο Οικονομικός Έφορος διενεργεί έλεγχο για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου και συντάσσει σχετική έκθεση αντίγραφο της οποίας κοινοποιεί στο φορολογούμενο είκοσι (20) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο Η έκθεση αυτή επισυνάπτεται στην έκθεση του άρθρου 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας στην οποία περιλαμβάνεται και αίτημα προς το Διοικητικό Δικαστήριο για προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου Εφόσον το Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρουhellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν και επιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο 41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύει το σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6 ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

7 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική

περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρου αν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

8 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο 24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτο προστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικές αποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Οικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την 1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

9 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα της κοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που

συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνη τη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές με γνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκες που κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θα εξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητα την αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς

οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση η αστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιών ως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

10 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών και των αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές αξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στην όγδοη σκέψη κανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την

απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε από λάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

11 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

12 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

5 Επειδή περαιτέρω με την ίδια απόφαση κρίθηκαν τα ακόλουθα κατά το άρθρο 45 παρ 4 του πδ 181989 είναι δυνατόν να ασκηθεί αίτηση ακυρώσεως κατά παράλειψης της διοικητικής αρχής να προβεί σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια ή κατά ρητής άρνησης αυτής να προβεί στην ενέργεια αυτή εφrsquo όσον ο νόμος ή υπερκείμενος του νόμου κανόνας δικαίου της επιβάλλει την υποχρέωση να ρυθμίσει συγκεκριμένο ζήτημα με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης Τέτοια παράλειψη ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη (ΣτΕ 18492009 Ολομ 37492013 Ολομ)

6 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 41 του ν 12491982 (Α΄ 43) όπως η παράγραφος 1 τροποποιήθηκε με τα άρθρα 14 παρ 1 του ν 14731984 (Α΄ 127) και 14 παρ 18 του ν 18821990 (Α΄ 43 και διορθ σφαλμ Α΄ 51) και η παράγραφος 2 με τα άρθρα 24 παρ 8 του ν 18281989 (Α΄ 2) και 14 παρ 11 του ν 18821990 ορίζονται τα ακόλουθα laquo1 Για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων που μεταβιβάζονται με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς ή προίκας λαβαίνονται υπόψη οι τιμές εκκίνησης που είναι καθορισμένες από πριν κατά ζώνες ή οικοδομικά τετράγωνα και κατrsquo είδος ακινήτου όπως αστικό ακίνητο μονοκατοικία διαμέρισμα κατάστημα αγρόκτημα και άλλα Οι τιμές εκκίνησης αυξάνονται ή μειώνονται ποσοστιαία ανάλογα με τους παράγοντες που επηρεάζουν αυξητικά ή μειωτικά την αξία των ακινήτων όπως για τα διαμερίσματα η παλαιότητα η θέση στο οικοδομικό τετράγωνο ή στον όροφο της πολυκατοικίας για τα καταστήματα η εμπορικότητα δρόμου το πατάρι το υπόγειο για τα αγροκτήματα η καλλιεργητική αξία η τουριστική ή παραθεριστική σημασία και άλλα Οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσής τους θα καθορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών μετά από εισήγηση Επιτροπών που θα αποτελούνται από οικονομικούς υπαλλήλους μηχανικούς του Υπουργείου Δημοσίων Έργων εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εκπροσώπους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και άλλα πρόσωπα που διαθέτουν ειδικές γνώσεις ή ιδιάζουσα εμπειρία και θα συγκροτούνται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Προεδρίας Κυβερνήσεως και Οικονομικών Οι κατά το προηγούμενο εδάφιο τιμές αναπροσαρμόζονται το βραδύτερο ανά διετία με τις κατά την παράγραφο 2 του παρόντος αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών 2 Με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών καθορίζονται α) η καταχώρηση των τιμών εκκίνησης και των συντελεστών αυξομείωσής τους σε πίνακες και η συσχέτισή τους με διαγράμματα που καταρτίζονται με βάση χάρτες β) κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετική με την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος άρθρου Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται ο χρόνος έναρξης ισχύος

των διατάξεων του παρόντος άρθρου σε ολόκληρη τη χώρα ή ορισμένες περιοχές αυτής ή πόλεις και για όλα τα ακίνητα ή για ορισμένη κατηγορία τούτωνhellipraquo Κατά την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου η οποία προστέθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 14 του ν 14731984 laquoΣε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς γονικής παροχής ή προίκας ο φορολογούμενος αναγράφει στην οικεία φορολογική δήλωση την κατά τις παραγράφους 1 και 2 του παρόντος άρθρου οριζόμενη αξία τους με βάση την οποία βεβαιώνεται ο φόρος που αναλογεί Αν ο υπόχρεος σε φόρο θεωρεί την προκαθορισμένη αξία μεγαλύτερη από την αγοραία έχει το δικαίωμα μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την υποβολή της δήλωσής του να ζητήσει με προσφυγή τον προσδιορισμό της αξίας από το αρμόδιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αν ασκηθεί προσφυγή ο Οικονομικός Έφορος διενεργεί έλεγχο για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου και συντάσσει σχετική έκθεση αντίγραφο της οποίας κοινοποιεί στο φορολογούμενο είκοσι (20) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο Η έκθεση αυτή επισυνάπτεται στην έκθεση του άρθρου 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας στην οποία περιλαμβάνεται και αίτημα προς το Διοικητικό Δικαστήριο για προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου Εφόσον το Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρουhellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν και επιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο 41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύει το σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6 ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

7 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική

περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρου αν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

8 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο 24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτο προστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικές αποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Οικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την 1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

9 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα της κοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που

συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνη τη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές με γνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκες που κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θα εξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητα την αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς

οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση η αστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιών ως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

10 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών και των αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές αξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στην όγδοη σκέψη κανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την

απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε από λάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

11 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

12 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

των διατάξεων του παρόντος άρθρου σε ολόκληρη τη χώρα ή ορισμένες περιοχές αυτής ή πόλεις και για όλα τα ακίνητα ή για ορισμένη κατηγορία τούτωνhellipraquo Κατά την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου η οποία προστέθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 14 του ν 14731984 laquoΣε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς γονικής παροχής ή προίκας ο φορολογούμενος αναγράφει στην οικεία φορολογική δήλωση την κατά τις παραγράφους 1 και 2 του παρόντος άρθρου οριζόμενη αξία τους με βάση την οποία βεβαιώνεται ο φόρος που αναλογεί Αν ο υπόχρεος σε φόρο θεωρεί την προκαθορισμένη αξία μεγαλύτερη από την αγοραία έχει το δικαίωμα μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την υποβολή της δήλωσής του να ζητήσει με προσφυγή τον προσδιορισμό της αξίας από το αρμόδιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αν ασκηθεί προσφυγή ο Οικονομικός Έφορος διενεργεί έλεγχο για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου και συντάσσει σχετική έκθεση αντίγραφο της οποίας κοινοποιεί στο φορολογούμενο είκοσι (20) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο Η έκθεση αυτή επισυνάπτεται στην έκθεση του άρθρου 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας στην οποία περιλαμβάνεται και αίτημα προς το Διοικητικό Δικαστήριο για προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου Εφόσον το Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρουhellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν και επιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο 41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύει το σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6 ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

7 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική

περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρου αν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

8 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο 24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτο προστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικές αποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Οικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την 1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

9 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα της κοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που

συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνη τη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές με γνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκες που κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θα εξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητα την αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς

οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση η αστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιών ως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

10 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών και των αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές αξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στην όγδοη σκέψη κανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την

απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε από λάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

11 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

12 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρου αν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

8 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο 24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτο προστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικές αποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Οικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την 1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

9 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα της κοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που

συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνη τη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές με γνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκες που κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θα εξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητα την αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς

οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση η αστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιών ως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

10 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών και των αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές αξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στην όγδοη σκέψη κανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την

απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε από λάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

11 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

12 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνη τη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές με γνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκες που κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θα εξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητα την αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς

οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση η αστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιών ως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

10 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών και των αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές αξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στην όγδοη σκέψη κανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την

απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε από λάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

11 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

12 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση η αστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιών ως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

10 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών και των αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές αξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στην όγδοη σκέψη κανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την

απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε από λάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

11 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

12 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε από λάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

11 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

12 Επειδή περαιτέρω κρίθηκαν τα ακόλουθα στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξης το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

13 Επειδή τέλος το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπιστωθείσα παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες έκρινε ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 έπρεπε αντί αναδρομικής ακύρωσης να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Έκρινε δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό έπρεπε να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της 40032014 απόφασης Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο με την απόφαση αυτή α) απέρριψε την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip β) διαπίστωσε ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας γ) ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης δ) έταξε στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια

14 Επειδή η 40032014 απόφαση της Ολομέλειας επιδόθηκε στο Δημόσιο στις 20112014 όπως προκύπτει από το Ε 1hellip2014 αποδεικτικό της Επιμελήτριας του Δικαστηρίου hellip Συνεπώς η - κατrsquo εξαίρεση παρασχεθείσα κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη - εξάμηνη προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας έληξε στις 2152015 (άρθρα 241 εδαφ α΄ 243 εδαφ β΄ ΑΚ) Η Διοίκηση όμως δεν εξέδωσε απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ούτε μέχρι την ημερομηνία αυτή ούτε και μεταγενέστερα Με το ΔΤhellip2392015 έγγραφο απόψεων αναφέρει τις ενέργειες στις οποίες προέβη μετά την 40032014 απόφαση Συγκεκριμένα στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) laquoώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕraquo Στη συνέχεια παρατίθενται τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι laquoστο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειώνraquo Τέλος ζητείται από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 laquoδιότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημαraquo αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίζεται και το ζήτημα laquoτων σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασηςraquo Το αίτημα τούτο υποβλήθηκε και προφορικά από την εκπρόσωπο του Δημοσίου στο ακροατήριο

15 Επειδή στην Παράγραφο Γ laquoΣυμφωνία δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεωνraquo του Μνημονίου Συνεννόησης για τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που κυρώθηκε με το άρθρο 3 του ν 43362015 (Α΄ 94) ορίζεται στο Κεφάλαιο 22 laquoΜεταρρυθμίσεις φορολογικής πολιτικήςraquo ότι laquoiii Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση α) hellip η) ενόψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα θα προσαρμόσει τους φορολογικούς συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στο ποσό των 265 δισεκατομμυρίων ευρώ και θα προσαρμόσει την εναλλακτική ελάχιστη φορολογία επί του εισοδήματος φυσικών προσώπωνraquo και ότι laquov Φόρος ακίνητης περιουσίας Έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων με τις τιμές της αγοράς με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017 Μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα διασταυρώσουν το σύνολο των ιδιοκτησιακών συμφερόντων με τα στοιχεία για το σύνολο των ατομικών ιδιοκτησιών στο κτηματολόγιο (βασικό παραδοτέο)raquo

16 Επειδή το μνημονευθέν στη δέκατη τέταρτη σκέψη αίτημα του Δημοσίου προς το Δικαστήριο για χορήγηση παράτασης της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 πρέπει να απορριφθεί Πρώτον διότι δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα Κατόπιν τούτων η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να ακυρωθεί Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη όπως κρίθηκε με την 40032014 απόφαση της Ολομελείας του Δικαστηρίου (σκέψη 14) το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 με το οποίο προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 Η ευχέρεια αυτή περιλαμβάνει και τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να παρατείνει όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις την βάσει των ανωτέρω διατάξεων αρχικώς ταχθείσα στη Διοίκηση προθεσμία προκειμένου αυτή να προβεί σε συγκεκριμένη οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Στην εν προκειμένω περίπτωση συντρέχουν κατά τη γνώμη αυτή οι εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες επιβάλλουν την παράταση της προθεσμίας μέχρι 31122016 όπως αιτείται το Δημόσιο με το ΑΤhellip2992015 έγγραφό του προς το Δικαστήριο Ειδικότερα ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας των ακινήτων η αναπροσαρμογή του οποίου συνιστά σύνθετο τεχνικό ζήτημα αποτελεί με χρήση διαφόρων επιμέρους συντελεστών τη βάση

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

υπολογισμού σειράς φορολογικών επιβαρύνσεων οι οποίες συνιστούν αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των θεμελιωδών κρατικών σκοπών Η επιτέλεση των σκοπών αυτών μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει η επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα προστασία των οικονομικά αδύνατων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα παρατεταμένη περίοδο μείζονος ndashεθνικής- οικονομικής κρίσης Επομένως κατά την ίδια γνώμη επιβάλλεται η χορήγηση νέας προθεσμίας στη Διοίκηση μέχρι 31122016 προκειμένου να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

17 Επειδή με τη μνημονευθείσα στη δωδέκατη σκέψη διάταξη της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακύρωσης και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επέλευσης των συνεπειών της ακύρωσης (ΣτΕ 47412014 Ολομ 22872015 Ολομ 22882015 Ολομ) Η δυνατότητα δε αυτή του Δικαστηρίου υπάρχει και επί παραλείψεων οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας της Διοίκησης

18 Επειδή το Δικαστήριο εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης (βλ κυρίως όγδοη ένατη δέκατη δέκατη τρίτη δέκατη τέταρτη δέκατη πέμπτη και δέκατη έκτη σκέψεις) και σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων ιδίως δε την ύπαρξη έντονου δημόσιου συμφέροντος συνισταμένου στην κατά το δυνατόν αποφυγή αιφνίδιας διακύμανσης των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ως εξής η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει κατrsquo εφαρμογή της παρ 3β του άρθρου 50 του πδ 181989 να μην αναδράμει στο χρόνο συντέλεσής της αλλά στις 2152015 ημερομηνία λήξης της προθεσμίας εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε κατά τα ανωτέρω να εκδώσει την απόφαση αυτή Συνεπώς η ουσιαστική ισχύς της απόφασης που υποχρεούται να εκδώσει η Διοίκηση σε συμμόρφωση προς την παρούσα απόφαση πρέπει να αναδράμει στις 2152015 Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γ Ποταμιάς ο οποίος διατύπωσε την εξής γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ 1 του πδ 181989 η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη Η μετάθεση του χρόνου ακύρωσης μιας κανονιστικής πράξης σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που συντελέστηκε αφrsquo ενός δεν βρίσκει έρεισμα στα άρθρα 1 του ν 39002010 και 50 παρ 1 του πδ 181989 αφrsquo ετέρου και προεχόντως αντίκειται σε θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και διατάξεις όπως ειδικότερα εκτίθεται κατωτέρω τη διατύπωση με δικαστική απόφαση κανόνων γενικής εφαρμογής επιτακτικών ή απαγορευτικών αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής του Κράτους Δικαίου διότι βάσει της αρχής αυτής τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας (δικαστήρια) των οποίων το έργο κατά το άρθρο 87 παρ 1 του Συντάγματος συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών Περαιτέρω ο περιορισμός της χρονικής

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

εκτάσεως των αποτελεσμάτων του ακυρωτικού αποτελέσματος κανονιστικής πράξης συνιστά στέρηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ 1 του Συντάγματος και 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Κ Κουσούλης κατά τη γνώμη του οποίου η ακύρωση της παράλειψης της Διοίκησης να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας πρέπει να αναδράμει στις 14122015 δηλαδή την προηγούμενη της δημοσίευσης της παρούσας απόφασης

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ως προς τους αιτούντες hellip Ακυρώνει την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση αποτυπώνει την κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ) κατόπιν της με αριθ 40032014 προδικαστικής αναβλητικής αποφάσεώς της1 σύμφωνα με την οποία είχε δώσει μια εξάμηνη παράταση στη Διοίκηση η οποία έληγε στις 21-05-2015 ώστε να εκδώσει η τελευταία απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η Διοίκηση όμως δεν προχώρησε στην έκδοση της ως άνω κανονιστικής αποφάσεως ούτε έως την λήξη της ανωτέρω προθεσμίας αλλά ούτε και μεταγενέστερα για το λόγο αυτό επανήλθε ο Ολομέλεια του ΣτΕ και τελικώς με τη σχολιαζομένη απόφαση έκανε δεκτή την υπό κρίση αίτηση ακυρώσεως και ακύρωσε την παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΕ 400320142 ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗ

Η προδικαστική με αριθ 40032014 καθώς και η σχολιαζομένη της Ολομελείας του ΣτΕ αφορούν την παράλειψη έκδοσης κανονιστικής αποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε

1 Βλ εκτενώς ΣτΕ Ολ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2372-2382 με σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo2 Βλ υποσημ 1 του παρόντος

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκηση οφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετική περίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στην έναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν προκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της αγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιών αυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

Το Δικαστήριο στην περίπτωση αυτή έκρινε ότι η παράλειψη της Διοίκησης να εκδώσει κανονιστική πράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας3 διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικής πράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμου διαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων να ανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσει των συνθηκών της αγοράς4

3 Το ζήτημα του εάν η διοίκηση δεν εκδώσει κανονιστική πράξη έχει υποπέσει σε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας έχει κριθεί παγίως νομολογιακά ως εξής laquoΚατά παγία νομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοι έκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμηraquo Βλ ΝοΒ 2014 τομ 62 σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 laquoΠαράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης της Διοικήσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της χώρας υπό το φως της οικονομικής κρίσηςraquo σελ 2379-2380

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

3 Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 50 ΤΟΥ ΠΔ 181989 ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 22 ΤΟΥ Ν 42742014

31 Γενικά

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν 42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ5 οι οποίες διευρύνουν τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνεί laquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας των προσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων6 εξειδικεύοντας τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος και συγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την 4 Βλ για την ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας την αναφορά στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 και 2013 στο σχόλιο Κατερίνας Γ Τσιροβασίλη επί της με ΣτΕ Ολομ 40032014 σε ΝοΒ 2014 τομ 62 σελ 2380-23815 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γ και 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Η εφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικές αξιώσειςraquo6 Βλ Πρ Παυλόπουλου laquoΜια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014raquo ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίο εν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινών δημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκές προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Αξιοσημείωτη είναι και η δωδέκατη σκέψη της Ολομελείας του ΣτΕ στη σχολιαζομένη απόφαση όσον αφορά τη διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή με βάση τις νέες προαναφερόμενες διατάξεις σύμφωνα με την οποία laquoΚοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτές αποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσα συνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquo ακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περίπτωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της ένταξής της στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής απόφασης) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειαςraquo

32 Πρόσφατη Νομολογία σύμφωνα με το άρθρο 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 22 του ν 42742014

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το άρθρο 22 του ν 42742014 που τροποποίησε το άρθρο 50 του ΠΔ 181989 διεύρυνε τις εξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α της τροποποιημένης ως άνω διατάξεως του προαναφερόμενου προεδρικού διατάγματος παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών ενώ με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής

Το νέο άρθρο 50 του πδ 1889 έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το Δικαστήριο και έχει δώσει έως τώρα σημαντικά νομολογιακά αποτελέσματα Αξιοσημείωτες είναι δύο αποφάσεις του Εrsquo Τμήματος του ΣτΕ με αριθ 5342015 64220157 που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος Εν προκειμένω κρίθηκε ότι για το χαρακτηρισμό περιοχών ως εθνικών πάρκων απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος κατόπιν σύνταξης ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης Η κυα που προβλέπεται από το άρθρο 21 παρ 6 του ν 16501986 δεν υποκαθιστά το διάταγμα Το Δικαστήριο κατά το άρθρο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 ανέβαλε την έκδοση οριστικής αποφάσεως για έξι μήνες προκειμένου η Διοίκηση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 50 παρ 3α του πδτος 181989 να εκδώσει το προβλεπόμενο από το άρθρο 21 παρ 1 και 2 του ν 16501986 προεδρικό διάταγμα

Στην απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ με αριθ 474120148 η οποία αποτέλεσε δίκη-πιλότο και αφορούσε αγωγή αποζημίωσης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ λόγω των περικοπών των αποδοχών τους σε εφαρμογή του άρθρου πρώτου του ν 40932012 και της υα οικ28340800222012 το Δικαστήριο καθόρισε μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως σύμφωνα με την παρ 3β του τροποποιημένου με το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 άρθρου 50 του πδ 181989 Ειδικότερα εν προκειμένω κρίθηκε ότι ο νομοθέτης επεφύλαξε διαχρονικώς στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ ιδιαίτερη

7 Βλ Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo8 Βλ ΑΡΜ 2015467

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

μισθολογική μεταχείριση και ότι επίμαχες περικοπές αντίκεινται στο άρθρο 16 του Συντάγματος και στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη Θεμελιώνεται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων από την εκ μέρους της πολιτείας νομοθέτηση διατάξεων αντικειμένων στο Σύνταγμα καθώς και του Πανεπιστημίου που τις εφάρμοσε κατά την καταβολή των αποδοχών των εναγόντων Το ΣτΕ έκρινε ότι μπορεί να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και ότι τα ίδια ισχύουν και επί αγωγών που άγονται προς εκδίκαση στο ΣτΕ μέσω του θεσμού της πρότυπης δίκης Έτσι λοιπόν κρίθηκε ως προς την επίδικη αγωγή να οριστεί ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας ο χρόνος δημοσιεύσεως της αποφάσεως Το Δικαστήριο εν προκειμένω εφήρμοσε το άρθρο 22 παρ 1 του ν 42742014 (φ Α΄ 147) το οποίο προσέθεσε παρ 3β έχουσα ως εξής laquoΣε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασηςraquo και όρισε σύμφωνα με το διατακτικό της αποφάσεως αυτής ως χρονικό σημείο επελεύσεως των αποτελεσμάτων της διαγνωσθείσης αντισυνταγματικότητας της περίπτωσης 17 της υποπαραγράφου Γ1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν 40932012 το χρόνο δημοσιεύσεώς της

Με την νέα διάταξη εδόθη όπως προελέχθη η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει να αποκλίνει σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως και περαιτέρω με την ως άνω απόφαση της η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης

33 Αντιμετώπιση του αιτήματος της Διοικήσεως περί παρατάσεως της προθεσμίας εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας από το Δικαστήριο

Εν προκειμένω η Διοίκηση μετά την έκδοση της προαναφερόμενης προδικαστικής αποφάσεως με αριθ 40032014 και την εξάμηνη παράταση που της δόθηκε από το Δικαστήριο κατόπιν της ενεργοποίησης των νέων διατάξεων του άρθρου 50 του ΠΔ 181989 μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 22 του ν 42742014 υπέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου το αίτημα περί

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

παρατάσεως της προθεσμίας αυτής περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι όπως ισχυρίστηκε με το έγγραφο των απόψεών της παρόλο που αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υπηρεσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών) ενημέρωσε αμέσως την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπονται για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 καθώς και τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα οι περιορισμένες δυνατότητες της υπηρεσίας (τόσο σε τεχνική υποδομή όσο και σε στελέχωση) δεν κατέστησα δυνατή την ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου έργου εντός του στενού συγκριτικά χρονικού περιθωρίου που έθετε η απόφαση του ΣτΕ

Στη συνέχεια παρέθεσε τα προβλήματα που αφορούσαν τόσο στο χρονικό πλαίσιο δράσης (εξάμηνη προθεσμία) το οποίο θεωρήθηκε ότι δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του έργου της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεδομένου του όγκου εργασίας που συνίσταται σε κατάρτιση πινάκων τιμών για 6456 οικισμούς και 10232 ζώνες τιμών με τους αντίστοιχους συντελεστές αυξομείωσής τους όσο και σε τεχνικούς περιορισμούς καθώς λόγω της ειδικής οικονομικής κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στη Χώρα από το έτος 2010 και των συνεπειών της και στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή και δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθούν στις εισηγήσεις των αρμοδίων επιτροπών αφενός λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων και αφετέρου λόγω της αστάθειάς τους Ακολούθως και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κρίθηκε από τη Διοίκηση ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών δεν καθίστατο δυνατή με τη διαδικασία που προβλεπόταν από τη σχετική νομοθεσία και για το λόγο αυτό εξετάστηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου η κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας δυνατότητα αναπροσαρμογής αντικειμενικών αξιών με άλλη διαδικασία χωρίς τις εισηγήσεις των επιτροπών ήτοι με γενικευμένους κανόνες βασιζόμενη στη συλλογή μελέτη επεξεργασία και αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων Πλην και η συντομότερη αυτή διαδικασία παρουσίασε προβλήματα τόσο στη συγκέντρωση και επεξεργασία όσο και στην αξιολόγηση των στοιχείων αυτών καθώς τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και τα συμπεράσματα επrsquo αυτών για τις περισσότερες περιοχές της Χώρας πολλές φορές ήταν αντιφατικά και αντικρουόμενα με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που θα ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και θα αποτελούσαν ασφαλή βάση για την προσέγγιση των πραγματικών αξιών των ακινήτων

Κατόπιν τούτων θεωρήθηκε ότι η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος για

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

μεγαλύτερη στρέβλωση παρά για πιστότερη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Εν τέλει εκφράστηκαν επιφυλάξεις κατά την τελευταία σύσκεψη με την πολιτική ηγεσία και η αρμόδια υπηρεσία τέθηκε σε αναμονή σχετικών οδηγιών Πέραν τούτων στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα (από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο 2015 και μετά) η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ήταν σε διαρκή κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς ακολούθησε η προκήρυξη και διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος η σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης και στη συνέχεια η προκήρυξη νέων εθνικών εκλογών Επισημαίνεται ότι η ακολουθία των πολιτικών αυτών εξελίξεων και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας των τελευταίων μηνών είχαν ως αποτέλεσμα το πάγωμα όλων των σχετικών ενεργειών

Τέλος ζητήθηκε από το Δικαστήριο παράταση της προθεσμίας αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ακινήτων μέχρι το τέλος του 2016 διότι είναι ανέφικτη η αναπροσαρμογή υπό τις παρούσες συνθήκες σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και διότι υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης σύμφωνα με την περίπτωση 22 της παραγράφου Γ του άρθρου 3 του ν 43362015 να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων με στόχο την εναρμόνισή τους με τις τιμές της αγοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 προκειμένου να εφαρμοστούν τον Ιανουάριο του 2017 ενώ τονίστηκε από τη Διοίκηση και το ζήτημα των σοβαρών δημοσιονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρει η μη χορήγηση από το ΣτΕ σχετικής παράτασης

Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας (η οποία μάλιστα εν προκειμένω ορίστηκε εξάμηνη αντί τρίμηνης) για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή δεύτερον διότι ο ν 43362015 είναι στοιχείο μεταγενέστερο της 21ης52015 (οπότε έληξε η προθεσμία εντός της οποίας η Διοίκηση όφειλε να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας κατά τα εκτεθέντα στη δέκατη τέταρτη σκέψη) και κατrsquo αρχήν δεν είναι ληπτέος υπόψη τρίτον διότι εν πάση περιπτώσει η παράταση αυτή δεν ενδείκνυται να χορηγηθεί α) ενόψει όσων εκτέθηκαν στη δέκατη σκέψη σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση ενώ έχει υποχρέωση και από τα laquoΜνημόνιαraquo καθυστερεί αδικαιολόγητα την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών στις αγοραίες και η καθυστέρηση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων β) ενόψει του ότι προσκομίστηκε από το Δημόσιο σχέδιο νομοσχεδίου με τις διατάξεις του οποίου καθορίζονται μεταβατικές τιμές προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων και ειδικότερα νέες τιμές ζώνης και νέοι συντελεστές εμπορικότητας γεγονός που υποδηλώνει

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

την κατrsquo αρχήν δυνατότητα συμμόρφωσης προς την 40032014 απόφαση του Δικαστηρίου το νομοσχέδιο όμως τούτο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση γ) ενόψει του ότι Διοίκηση έχει υπόψη της όπως προκύπτει από τη μνημονευθείσα διάταξη του άρθρου 3 του ν 43362015 ότι έως τον Οκτώβριο του 2015 ήταν πιθανή η αναθεώρηση των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα

4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχολιαζομένη απόφαση εξεδόθη κατόπιν της ΣτΕ Ολομ 40032014 αναβλητικής προδικαστικής αποφάσεως με την οποία δόθηκε στη Διοίκηση μια εξάμηνη παράταση ώστε να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Το διατακτικό αυτής της αναβλητικής αποφάσεως ερείδεται στις νέες διατάξεις του άρθρου 50 του πδ 181989 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 22 του νόμου 42742014 και συγκεκριμένα στην παράγραφο 3 α του άρθρου 50 του πδ 181989 Εν προκειμένω το Δικαστήριο εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσης αυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης και αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκηση έξι μήνες προκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

Εν συνεχεία εφόσον η Διοίκηση δεν προέβη στην έκδοση αποφάσεως για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας εντός της εξάμηνης προθεσμία που όρισε το Δικαστήριο το τελευταίο επανήλθε και τελικά ακύρωσε την παράλειψη της διοικήσεως να εκδώσει της ως άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα που προέβαλε η Διοίκηση περί παρατάσεως της εξάμηνης προθεσμίας περί της εκδόσεως κανονιστικής πράξης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας διότι σύμφωνα με τη δέκατη έκτη σκέψη της σχολιαζομένης αποφάσεως δυνατότητα παράτασης της ταχθείσας κατrsquo εφαρμογή της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 50 παρ 3α του πδ 181989 προθεσμίας για την εκπλήρωση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας δεν είναι κατrsquo αρχήν δυνατή

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

ktseliyahoogr