1

នទានគាថា

ទេវបញហា អនតត ជដា ពហជដា ជដាយ ជដតា បជា

ត ត នោតម បចឆា ម នោ ឥម វជដនយ ជដ ។ គរគឿងចាកសរែះខាងកនងកមាន គរគឿងចាកសរែះខាងគរៅកមាន ពករតវ រតវគរគឿងចាកសរែះរបរតគ ើយ បពរតរពែះគោតម គររែះគ តគ ែះ ខញរពែះអងគរមទលរររពែះអងគថា គតើបគគលណា អាចកាបឆកា រនវគរគឿងចាកសរែះគនែះបាន ។

វសេធមគគ ពរះគាថា

សនល បតដាា យ ននោ សបនញោ ចតត បញោញច ភាវយ អាតាប នបនោ ភកខ នោ ឥម វជដនយ ជដ ។ នរជនណា របកបគោយបញញដ មានពាយាមជាគរគឿងដតកគដឋកគលរ មានរបាជាញ ចារកាល គឃើញភយកនងវដតៈ កាលតងគៅរបកនងរលគ ើយអបរ ចតតចគរមើនបញញដ នរជនគ ែះ អាចកាបឆកា រនវគរគឿងចាកសរែះ គតណាា គនែះបាន ។

2

បរយាយគាថា សនល បតដាា យាត សនល ឋតាា ។ សល បរបរយមានត-នយវ នចតថ សនល ឋនតាត វចចត តោមា សលបរបរនេន សនល បតដាហតាា ត អយនមតថ អនតាថ ។ ពរបទថា រគល

បតោឌ យ សរបថា តងគៅគ ើយកនងរល ។ នរជន កាលញងរលឱយបរបណគពញគលញ រពែះមានរពែះភាគរតរថា អនកតងគៅកនងរល គររែះគ តគ ែះ គោកអធបាយថា អនកតងគៅគ ើយកនងរល គោយករយាញងរលឱយបរបណ កនងរកយថា រគល បតោឌ យ គនែះ ។ ននោត សនតាត បទថា នគោ បានដល

រតវ ។ សបនញោ ត កមមាជតនហតកបបដសនធបបញោ យ បញោវា បទថា របគញញដ បានដល អនកមានបញញដ គោយបញញដ តងពកគណើ តរបកបគោយតរតគ តគកើតអពកមម ។ ចតត បញោញច ភាវយនត សមាធនញច វ វបសសនញច ភាវយ- មានត របគយាគថា ចតត បញដញច ភាវយ បានដល នរជន

កាលចគរមើននវរមាធ នងវបរស ។ អាតាបត វរយវា. បទថា អាតប បានដល អនកមានគរចកតពាយាម ។ នបនោត ននបកក វចចត បញោ , តាយ សមតន គនតាត អនតាថ . បញញដ ចារកាល រពែះមានរពែះភាគរតរថា នបគកា អធបាយថា

3

អនករបកបរពមគោយគនបកាបញញដ គ ែះ ។ ភកខ ត សោនរ ភយ ឥកខតត ភកខ . រកយថា ភកខ មានវគរោែះថា ( នរជន ) អនកគឃើញភយកនងរសារវដឋ ។

អធបបាយពាកយថា វសទធមគគ តតថ វសទធត សពាមលវរហត អចចនតបរសទធ នពវា ន នវទតពា. កនងរកយថា វរទធមគគគ ែះ រកយថា វរទធ អនករកាគបបរជាបថាជាគ ម ែះតនរពែះនរវ ន សដលរបារចាកមនទលទង- ពង សដលបររទធគោយចសណកមយ ។ តសា វសទធយា មនោគ ត វសទធមនោគ . ផលវតនវរទធគ ែះ គ ម ែះថា វរទធមគគ ។

មនោគ ត អធគមបានយា វចចត. ឧបាយជាគ តឱយរគរមច

(នវរពែះនរវ ន) គោកគៅថា មគគ ។

សនពា សងខខ ោ អនចឆច ត យទា បញោ យ បសសត អថ នពានទត ទនកខ ឯស មនោគ វសទធយា ។ កនងកាលណា បគគលគឃើញគោយបញញដ ថា រងខខ រទងពង

មនគទៀង កនងកាលគ ែះ គគរសមងគនឿយណាយកនងទកខ គនែះជាផលវតនគរចកតបររទធ ។

នតថ ឈាន អបញោសស នតថ បញោ អឈាយនត យមហ ឈានញច បញោ ច សនវ នពវា នសនតនក ។

4

ន រសមងមនមានដលបគគលអនកឥតបញញដ បញញដ រសមងមនមានដលបគគលអនកឥតន ន នងបញញដ មានកនងបគគលណា បគគលគ ែះឯង គោកគៅថាអនកឋតគៅជតរពែះនរវ ន ។

កមមា វជាា ច ធនមាមា ច សល ជវតមតតម ឯនតន មចឆច សជឈនត ន នោនតតន ធននន វា ។ កមម វជាជ ធម រល នងជវតដឧតតម រតវទងឡាយ រសមងបររទធគោយធមទងនែះ មនសមនគោយគោរត ឬគោយរទពយគទ ។

សពាទា សលសមបនតន បញោវា សសមាហនតា អារទធវរនយា បហតនតាត ឱឃ តរត ទតតរនត ។ ភកខអនកមានបញញដ ដលរពមគោយរល មានចតតតងមាលអ គ ើយរបារពធគរចកឋពាយាម មានខលនបញជ នគៅគ ើយរពវកាល រសមងឆលងនវអនលងសដលគគឆលងបានគោយករម ។

*កនងរកយថា បគគលគ ែះអាចកាបឆកា រនវគរគឿងចាកសរែះគនែះបាន បានដល អនករបកបរពមគោយធម ៦ របការ គ ៖

១) រល ( រគល បតោឌ យ ) ២) រមាធ ( ចតត ) ៣) រជាតបបញញដ ( របគញញដ ) ៤) វបរស បញញដ ( បញដញច ) ៥) បារហារកបបញញដ ( នបគកា ) ៦) វរយៈ ( អាតប )

5

* ឯតាត វតា ហ. គរចកតប គណណែះ រពែះមានរពែះភាគរបការគណ ៩ យា ង គ ៖

១. តនសា សោខ រកាខ ៣

២. តវធកលាេ ោសន សារ មានលមអ ៣

៣. នតវជាតាទន ឧបនសសនយា ឧបនរសយតនវជាជ ៣ ជាគដើម

៤. អនតទាយវជានមជឈមបបដបតតនសវតន ការគវៀរចាកផលវអមពរយា ង នងគរពនវមជឈមាបដបទ

៥. អបាយាទសមតកកមនបានយា ឧបាយជាគរគឿងកនលង នវគតមានអបាយគតជាគដើម

៦. តហាោនរហ កនលសបបហាន ករយាលែះបងកគលរ គោយអាការ ៣ យា ង

៧. វតកកមាទន បដបនោខ ធមជាបដបកខចគរែះកគលរ មានវតកាមកគលរជាគដើម

៨. សង ក នលសតតយវនោធន ករយាជរមែះរងាគលរ ៣ យា ង (មានទចចរតរងាគលរជាគដើម) ៩. នោតាបតន ទភាវសស ច ោរេ គ តតនភាពជា

រពែះអរយបគគល មានគសាតបននបគគលជាគដើម ។

6

សលនទេទស

ោថារសមតងអានរងសរបររល

ោសនន កលបតាត ន បតដាា នតថ យ វត អានសសបរនចាទ តសស សលសស នោ វនទ ។ ទពងតនកលបរតទងឡាយកនងសារ គនែះ គវៀរចាករលគ ើយ នងមានមកពណា គតើបគគលណា អាចកណតនវអានរងសរបររលគ ែះបាន ។

បចឆា វារៈ ៧ យង

១. ក សល អវជាតរល ?

២. នកននដាន សល រលគោយអតថថាដចគមតច ?

៣. ោនសស លកខេរសបបចចបដាា នបទដាា តន គតើលកខណៈ កចច អាការរបាកដ នងគ តជតរបររលដចគមតច ?

៤. កមានសស សល គតើរលមានអានរងសប ម ន ?

៥. កតវធនញចត សល គតើរលមានរបការប ម ន ?

៦. នោ ចសស សង ក នលនោ អវជាគរគឿងគៅ មងរបររល ?

៧. ក នវាទាន អវជាគរគឿងផរផងរបររល ?

7

វសជជនាវារៈ ១) ក សលនត បាណាតបាតាទហ វា វរមនតសស វតតបបដបតត វា បនរនតសស នចតតទនយា ធមាមា ។ ធមទងឡាយមានគចត ជាគដើមរបរបគគលកាលគវៀរចាកគទរ មានបាណាតបាតជាគដើមកត របរបគគលអនកបគពញវតតរបតបតតកត គ ម ែះថា តរល ។ វតតនញហត បដសមភទាយ ក សលនត នចតត សល នចតសក សល សវនោ សល អវតកកនមា សលនត ។ កនងបដរមភទមគគ គឆលើយរនរ ក រល ថា គចត ជាតរល គចតរក ជាតរល, រវរៈ ជាតរល, អវតកាមៈ ជាតរល ។ តតថ នចតតសល តម បាណាតបាតាទហ វា វរមនតសស វតតបបដបតត វា បនរនតសស នចតត ។

ជនតរលទងឡាយគ ែះ គចត របរបគគលកាលគវៀរចាកគទរ មានបាណាតបាតជាគដើមកត របរបគគលអនកបគពញវតតរបតបតតកត គ ម ែះថា គចត រល ។

នចតសកសល តម បាណាតបាតាទហ វរមនតសស វរត ។ វរតរបរបគគលកាលគវៀរចាកគទរទងឡាយ មានបាណាតបាតជាគដើម គ ម ែះថា គចតរករល ។

8

អបច នចតតសល តម បាណាតបាតាទន បជ- ហនតសស សតតកមមាបថនចតត ។ នយមា ងគទៀត គចត

កនងករលកមមបថ ៧ របរបគគលកាលលែះបងនវអករលកមមទងឡាយ មានបាណាតបាតជាគដើម គ ម ែះថា គចត រល ។

នចតសកសល តម អភជឈ បហាយ វគតាភនជឈន នចតោ វហរតត អាទត ននយន វតាត អនភជា-អពាបាទសមាមា ទដាធមាមា ។ អនភជា អពាបាទ នង

រមាម ទដឌទងឡាយ សដលរពែះសាសាត រតរទកគ ើយ គោយ

នយជាគដើមថា ភកខលែះបងអភជា មានចតតរបារចាកអភជា គ ើយរគរមចររមានតគៅដគចនែះ គ ម ែះថា គចតរករល ។ សវនោ សលនត ឯតថ បញច វនធន សវនោ នវទតនពវា បាតនមាកខសវនោ សតសវនោ ញាេសវនោ ខនតសវនោ វរយសវនោត ។ កនងរកយថា រវរៈជារលគ ែះ គបបរជាប

រវរៈ គោយរបការ ៥ គ បាតគមាកខរវរៈ ១ រតរវរៈ ១ ញណរវរៈ ១ ខនតរវរៈ ១ វរយរវរៈ ១ ។

តតថ ឥមត បាតនមាកខសវនរន ឧនបនតា នហាត សមនបនតាត អយ បាតនមាកខសវនោ ។ បណាត រវរៈ ទង ៥ គ ែះ រវរៈសដលរពែះមានរពែះភាគរតរថា ភកខជាអនក

9

ចលដលគ ើយ ជាអនករបកបរពមគ ើយ គោយការររងម

កនងបាតគមាកខគនែះដគចនែះ គនែះគ ម ែះថា បាតគមាកខរវរៈ ។

រកខត ចកខ នទនទយ ចកខ នទនទនយ សវរ អាបជាតត អយ សតសវនោ ។ រវរៈសដលរពែះមានរពែះភាគរតរថា ភកខគ ែះ រសមងរកានវចកខនទនទយ ដលនវការររងមកនងចកខនទនទយដគចនែះ គនែះគ ម ែះថា រតរវរៈ ។

យាន នោតាន នោកសមា ( អជតាត ភគវា ) សត នតស នវារេ នោតាន សវរ ពពម

បញោ នយនត បថយយនរត អយ ញាេសវនោ ។

រវរៈសដលរពែះមានរពែះភាគរតរថា មាន លអជតៈ រកសរ ( តនតណាា ) ទងឡាយណាកនងគោក រតជាគរគឿងោោងនវរកសរទងឡាយគ ែះ តថាគត គរលនវការបទរកសរទងឡាយ ឯរកសរទងឡាយគ ែះ បគគលបទបានគោយបញញដ គនែះគ ម ែះ

ថា ញណរវរៈ ។ បចចយបបដនសវនមប ឯនតថវ សនមាធាន គចាត ។ រមបការគរពបចចយ ( គោយឧបាយតនរបាជាញ ) រសមងដលនវការរបជចែះកនងញណរវរៈគ ែះសដរ ។ នយា បតយ ខនមា នហាត សតសស ឧេហ សាត អាទត ននយន អាគនតា អយ ខនតសវនោ តម ។

10

រវរៈសដលមកគ ើយគោយនយជាអាទថា ភកខ ជាអនកអតរទចគរែះរតជាកនងគៅត ដគចនែះ គនែះគ ម ែះថា ខនតរវរៈ ។

នយា ចឆយ ឧបបនន ោមវតកក តធវានសតត អាទត ននយន អាគនតា អយ វរយសវនោ តម ។ រវរៈសដលមកគ ើយគោយនយជាអាទថា ភកខមនរពមទទលនវកាមវតកាៈសដលគកើតគ ើងគ ើយដគចនែះ គនែះគ ម ែះថា វរយរវរៈ ។ អាជវបារសទធប ឯនតថវ សនមាធាន គចាត ។ រមបអាជវ- បាររទធរល កដលនវការរបជចែះ កនងវរយរវរៈគ ែះសដរ ។ ឥត អយ បញច វនធាប សវនោ យា ច បាបភរោន កលបតាត ន សមបតតវតថ នតា វរត សពានមបត សវរសលនត នវទតពា ។ រវរៈទង ៥ គនែះកត ការគវៀរចាកវតថសដលខលនជប

របទែះតនកលបរតទងឡាយអនកខាល ចបាបឯណាកត គណជាតគ ែះ រមបទងអរ គបបរជាបថាជារវររល ។ អវតកកនមា សលនត សមាទននសលសស ោយកវាច- សនោ អនតកកនមា ។ ការមនរបរពតតកនលងតមផលវកាយ នងផលវវាចា របរបគគលសដលបានរមាទនរលគ ើយ គ ម ែះថា អវតកាមរល ។ ២) នកននដាន សលនត សលននដាន សល ។ គឆលើយរនរ

11

គកនគដឌន រល ថា រល គោយអតថថា របរកត ។ ក) សមាធាន វា ោយកមាមា ទន សសលយវនសន អវបបកេណតាត អនតាថ ។ រល ( មានរបរកត ) របរមទក នវកាយកមមវចកមម អធបាយថា របរមទកមនឱយោតោយ គោយអណាចតនរលជារលលអ ។

ខ) ឧបធារេ វា កសោន ធមាមា ន បតដាា នវនសន អាធារភានវាត អនតាថ ។ រល ( មានរបរកត ) រទរទងទក

នវធមទងឡាយជាករល អធបាយថា រទរទងទកយា ងមា គោយអណាចរលតងគៅរប ។

៣) ឥទាន ោនសស លកខេរសបបចចបដាា នបទដាា ត-នត ឯតថ ។ គឆលើយរនរ កានរស លកខណររបបចចបោឌ ន-

បទោឌ ន ថាៈ ១. សលនលកខេ រលមានរបរកតជាលកខណៈ ,

២. ទសសលយវទធសនរស មានករយាកមាច តនវភាពរទរតរល ជាកចច , ៣. នោនចយយបបចចបដាា ន មានគរចកតសាអ តកាយវាចាចតត ជាអាការរបាកដ , ៤. ហរឱតតបបបទដាា ន មាន រនងឱតតបបៈ ជាគ តជត ។

12

៤) កមានសស សលនត អវបបដោោទអននក- គេបបដោភានសស ។ គឆលើយរនរ កមានររ រល ថា រលមានអានរងសជាអគនក មានគរចកតមនគៅត រកហាយចតត ជាខាងគដើម មានអនបាទបរនរវ នជាខាងចង ។

៥) កតវធនញចត សលនត តពតទ វសជាន ។ ចគមលើយកនងរនរ កតវធគញច ត រល ថា រលមាន ៥ របការ ។

ពបការ ១ ឯកសល សពានមវ តាវ ឥទ សល អតតនត សលនលកខ នេន ឯកវធ ។ រលទងអរ គោយលកខណៈរបរខលន មានសតមយ គមានរបរកតជាលកខណៈ ។

ពបការ ២ េកសល ៧ គ ១. ចឆរតតវារតតវនសន គោយចារតតរល នង វារតតរល ។

២. អភសមាចឆរកអាទពពហមាចរយកវនសន គោយអភ-

រមាចារករល នង អាទរព មចរយករល ។ ៣. វរតអវរតវនសន គោយវរតរល នង អវរតរល ។

៤. នសសតានសសតវនសន គោយនរសតរល នងអនរសត-

រល ។

13

៥. ោលបរយនតអាបាេនោដកវនសន គោយកាល-

បរយនតរល នង អាបាណគកាដករល ។

៦. សបរយតត បរយនតវនសន គោយរបរយនតរល នង អបរយនតរល ។

៧. នោកយនោកតតរវនសន គោយគោកយរល នងគោកតតររល ។

ពបការ ៣ តកសល ៥ តកៈ ១. ហនមជឈមបបេតវនសន គោយ នរល មជឈមរល នងបណតរល ។

២.អតាត ធបនតយយនោោធបនតយយធមាមា ធបនតយយវនសន គោយអតត ធបគតយយរល គោកាធបគតយយរល នង ធមាម ធប-

គតយយរល ។ ៣. បោមដាា បោមដាបបដបបសសទធវនសន គោយបោមដឌរល អបោមដឌរល នង បដបបរសទធរល ។

៤. វសទាធ វសទធនវមតកវនសន គោយវរទធរល អវរទធ-រល នង គវមតករល ។ ៥. នសខានសខននវនសខាតនសខវនសន គោយគរកខរល អគរកខរល នង គនវគរកាខ គរកខរល ។

14

ពបការ ៤ ចតកកសល ៤ ចតកកៈ ១. ហានភាគយឋតភាគយវនសសភាគយននពាធភាគយ-វនសន គោយហានភាគយរល ឋតភាគយរល វគររ-

ភាគយរល នង នគពវធភាគយរល ។

២. ភកខ ភកខ នអនបសមបននគហដាសលវនសន គោយ ភកខរល ភកខនរល អនបរមបននរល នង គ ដឌរល ។ ៣. បកតអាចឆរធមមាតាបពានហតកសលវនសន គោយបកតរល អាចាររល ធមមតរល នង បពវគ តករល ។ ៤. បាតនមាកខសវរឥនទនទយសវរអាជវបារសទធបបចចយ- សននសសតសលវនសន គោយបាតគមាកខរវររល ឥនទនទយ- រវររល អាជវបាររទធរល នង បចចយរននរសតរល ។ ពបការ ៥ បញចកសល ២ បញចកៈ ១. បរយនតបារសទធអបរយនតបារសទធបរបេណបារសទធ-អបោមដាបារសទធបដបបសសទធបារសទធសលវនសន គោយបរយនតបាររទធរល អបរយនតបាររទធរល បរបណណបាររទធ-រល អបោមដឌបាររទធរល នង បដបបរសទធបាររទធរល ។

២.បហាននវរមេនចតតសវោវតកកមវនសន គោយបហានរល គវរមណរល គចត រល រវររល នងអវតកាមរល ។

15

* អធបាយចតបារសេធសល * * យ ភគវតា ឥធ ភកខ បាតនមាកខសវរសវនតា វហរត អាចឆរនោចរសមបនតន អេមនតតស វនជាស ភយទសាវ សមាទាយ សកខត សោខ បនទសត ឯវ វតត សលមទ បាតនមាកខសវរសល តម ។ រលណាសដលរពែះមានរពែះភាគរតរថា ភកខកនងសារ គនែះ ជាអនករបរពតតររងម គោយការររងមកនងបាតគមាកខ បរបណគោយអាចារៈ នងគោចរៈ មានរបរកតគឃើញគទរមានរបមាណតចតចថាជាភយធ រមាទនរកា កនងរកាខ បទទងឡាយ រលគនែះគ ម ែះថា បាតគមាកខរវររល ។

*យ បន នោ ចកខ ត រប ទោា ន នមតតោគ ហ នហាត តនពយញានោគ ហ យតាា ធករេនមន ចកខ នទនទយ អស- វត វហរនត អភជានទាមនសា បាបោ អកសោ ធមាមា អតា សសនវយយ តសស សវោយ បដបជាត រកខត ចកខ នទនទយ ចកខ នទនទនយ សវរ អាបជាត នោនតន សទទ សតាា ។នប។ ឃាននន គនធ ឃាយតាា ។នប។ ជវាហយ រស ោយតាា ។នប។ ោនយន នោដាពា ផសតាា ។ប។ មនោ ធមមា វញោ យ ន នមតតោគ ហ នហាត ។នប។ មននទនទនយ

16

សវរ អាបជាតត វតត ឥទ ឥនទនទយសវរសល តម ។ រលណាសដលរពែះមានរពែះភាគរតរថា ភកខគ ែះ គឃើញរបគោយចកខ មនកានយកនវនមតត មនកានយកនវអនពយញជ នៈ ឯអករលធមទងឡាយដោមក គ អភជា នងគទមនរស សតងរគបរងាតនវបគគលនែះ សដលមនបានររងមនវចកខនទនទយ គររែះគ តមនររងម នវចកខនទនទយណា ករបតបតតគដើមបររងម

នវចកខនទនទយគ ែះ រសមងរកានវចកខនទនទយ ដលនវការររងមកនង ចកខនទនទយ ។ល។ ឮរគមលងគោយរតគចៀក ។ល។ ធកលនគោយរចមែះ ។ល។ ដងររគោយអណាត ត ។ល។ រលរតវគោដឌពវៈ គោយកាយ ។ល។ ដងធមាម រមមណគោយចតត មនកានយកនវនមតត ។ល។ ដលនវការររងមកនងចតត រលគនែះគ ម ែះថា ឥនទនទយរវររល ។ * យា បន អាជវនហត អាជវោរណា បញោតាត ន ឆនន សោខ បទាន វតកកមសស កហត លបត ននមតតកតា ននបបសកតា ោនភន ោភ នជគសនតាត ឯវមា- ទនញច បាបធមាមា ន វនសន បវតាត មចឆា ជវា វរត ឥទ អាជវបាសទធសល ។ ការគវៀរចាកមចាឆ ជវៈ សដលរបរពតតគៅគោយអណាច តនការរបរពតតកនលងរកាខ បទទងឡាយ ៦ សដលរពែះមានរពែះភាគបញដតតគ ើយ គររែះមានអាជវៈជាគ ត

17

មានអាជវៈ ជាដគណើ រ នងសដលរបរពតតគៅគោយអណាចតនបាបធមទងឡាយយា ងគនែះ គ ក លប គនមតតកត

នគបបរកត ោគភន ោភ នជគរនត ជាគដើម រលគនែះ

គ ម ែះថា អាជវបាររទធរល ។ * បដសងខខ នយាននោ ចវរ បដនសវត យាវនទវ សតសស បដឃាតាយាត អាទត ននយន វនតាត បដសងខខ នបរ-សនទាធ ចតបបចចយបរនភានោ ឥទ បចចយសននសសតសល តម ។ ការបរគភាគបចចយ ៤ បររទធបានគោយការពចារណាតមនយសដលរពែះសាសាត រតរថា បដរងខខ គយានគសា ចវរ បដគរវត យាវគទវ រតរស បដឃាតយ ដគចនែះជាគដើម

រលគនែះគ ម ែះថា បចចយរននរសតរល ។

សកាា បេ ៦ ទាកេងនងអាជវៈ ១. អាជវនហត អាជវោរណា បាបនចឆា ឥចឆា បកនតា អសនត អភត ឧតតរមនសសធមមា ឧលលបត អាបតត បាោជកសស ។ គររែះអាជពជាគ ត គររែះអាជពជាដគណើ រ ភកខមានគរចកតរបាថាន អារកក រតវគរចកតរបាថាន រគបរងាតគ ើយ

គរលអតឧតតរមនរសធមសដលមនមានពត រតវអាបតតបាោជក ។

18

២. អាជវនហត អាជវោរណា សញច រតត សមាបជាត អាបតត សងាទនសសសស ។ គររែះអាជពជាគ ត គររែះ

អាជពជាដគណើ រ ភកខរបរពតតដក ដណងបររសររតដលោន នងោន រតវអាបតតរងាទគររ ។

៣. អាជវនហត អាជវោរណា នយា នត វហានរ វសត នោ ភកខ អរហាត ភេត បដជាននតសស អាបតត ថលលចចយសស ។ គររែះអាជពជាគ ត គររែះអាជពជាដគណើ រ ភកខគរលថា ភកខរបណាគៅកនងវហាររបរអនក ភកខរបគ ែះ ជារពែះអរ នត កាលគគដងចារ រតវអាបតតថលលចចយ ។

៤. អាជវនហត អាជវោរណា ភកខ បេតនភាជតន អគោនត អតតនត អតាថ យ វញោ នបតាា ភញាត អាបតត បាចតតយសស ។ គររែះអាជពជាគ ត គររែះអាជពជាដគណើ រ ភកខមនមានជង រមបណតគភាជន គដើមបរបគយាជនដលខលនគ ើយឆកន រតវអាបតតបាចតតយៈ ។

៥. អាជវនហត អាជវោរណា ភកខ ន បេតនភាជតន អគោត អតតនត អតាថ យ វញោ នបតាា ភញាត អាបតត បាដនទសនយសស ។ គររែះអាជពជាគ ត គររែះអាជព

19

ជាដគណើ រ ភកខនមនមានជង រមបណតគភាជន គដើមបរបគយាជនដលខលនគ ើយឆកន រតវអាបតតបាដគទរនយៈ ។ ៦. អាជវនហត អាជវោរណា សប វា ឱទន វា អគោនត អតតនត អតាថ យ វញោ នបតាា ភញាត អាបតត ទកកដសស ។ គររែះអាជពជាគ ត គររែះអាជពជាដគណើ រ ភកខមនមានជង រមរមលកត បាយកត គដើមបរបគយាជនដលខលនគ ើយឆកនរតវអាបតតទកាដ ។

នទទេសននបាបធម ៥

តតថ កតមា កហត ។ បណាត បាបធម ៥ គ ែះ ក គតើដចគមតច ?

ោភសោក រសនោកសននសសតសស បាបចាសស ឥចឆា -បកតសស យា បចចយបបដនសវនសងខខ នតន វា ោមនត- ជបបនតន វា ឥរយាបថសស វា អដាបត ឋបត សេា បត ភាកដោ ភាកដយ កហត កហាយត កហតតត អយ វចចត កហត ។ ការរបងគរបៀបខាងគដើម អាការរបងគរបៀប ការគរៀបចឥរយាបថ ការគធើវមខរគរន ការមានមខរគរន ការក ក ការរបរពតត

20

គៅតនការក ក ភាពជាអនកឆគបាក គោយការគរពនវបចចយកត គោយការខសបគខសៀវកត របរភកខអនកអារយោភរកាា រៈ នង ការររគរើរ មានគរចកតរបាថាន ោមក រតវគរចកតរបាថាន រគបរងាតគ ើយ គនែះគៅថា ក ។ តតថ កតមា លបត ។ បណាត បាបធម ៥ គ ែះ លប គតើដចគមតច ?

ោភសោក រសនោកសននសសតសស បាបចាសស ឥចឆា -បកតសស យា បនរស អាលបត លបត សលលបត ឧលលបត សមលលបត ឧននហត សមននហត ឧោក បត សមោក បត អនបបយភាេតា ចឆដកមយតា មគគសបតា បារភដយតា អយ វចចត លបត ។ ការោកទករក ការនយាយោកទក ចគរែះពកជនដតទ ការនយាយលបង ការនយាយគលើកតគមាើង ការនយាយបគញញជ រ ការនយាយចងចតតរតកល ការបគញច ើច ការបគញច ើចបគញញជ ររតកល ការបគញច ើចបគញញជ រគរឿយៗ ការនយាយចាកបគណាត យ ការរបរពតតបនទនកាយ ភាពជាអនកមានវាចាដចរមលរសណត កបាយ ការបពទរកតនរតកលណា របរភកខអនកអារយោភរកាា រៈ នង ការររគរើរ មានគរចកតរបាថាន ោមក រតវគរចកតរបាថាន រគបរងាតគ ើយ គនែះគៅថា លប ។

21

តតថ កតមា ននមតតកតា ។ បណាត បាបធម ៥ គ ែះ គនមតតកត គតើដចគមតច ?

ោភសោក រសនោកសននសសតសស បាបចាសស ឥចឆា -បកតសស យ បនរស នមតត នមតតកមមា ឱភានោ ឱភា-សកមមា ោមនតជបា បរកថា អយ វចចត ននមតតកតា ។ នមតត ការគធវើនវនមតត ការនយាយបភល ការគធវើនវការបភល ការគរលបញឆ តបគញឆ ៀង ការនយាយគការររណា ចគរែះពកជនដតទ របរភកខអនកអារយោភរកាា រៈ នងការររគរើរ មានគរចកតរបាថាន ោមក រតវគរចកតរបាថាន រគបរងាតគ ើយ គនែះគៅថា គនមតតកត ។

តតថ កតមា ននបបសកតា ។ បណាត បាបធម ៥ គ ែះ នគបបរកត គតើដចគមតច ?

ោភសោក រសនោកសននសសតសស បាបចាសស ឥចឆា ប-កតសស យា បនរស អនោក សត វមភត គរហត ឧនកខ -បត សមនកខបត ខបត សងខ បត បាបត សមាបត អវេណហារោ បរបដាមសកតា អយ វចចត ននបបសក-តា ។ ការគជររបគទច ការបនតែះបងខអ ប ការតែះគដៀល ការនយាយឃាត ការនយាយឃាតគរឿយៗ ការនយាយចអក ការនយាយ

22

ចអកគរឿយៗ ចគរែះជនដតទ ការញងទយកឱយដលនវគទរ ការញងទយកឱយដលនវគទរគរឿយៗ ការគដើរនយាយគទរអនកដតទ ភាពជាអនកមានវាចាលអសតកនងទចគរែះមខ របរភកខអនកអារយោភរកាា រៈ នង ការររគរើរ មានគរចកតរបាថាន ោមក រតវគរចកតរបាថាន រគបរងាតគ ើយ គនែះគៅថា នគបបរកត ។ តតថ កតមា ោនភន ោភ នជគសនតា ។ បណាតបាបធម ៥ គ ែះ ោគភន ោភ នជគរនត គតើដចគមតច ? ោភសោក រសនោកសននសសនតា បាបនចឆា ឥចឆា បក-នតា ឥនតា លទធ អាមស អមពត ហរត អមពត វា លទធ អាមស ឥធាហរត យា ឯវរបា អាមនសន អាមសសស ឯដា គនវដា បរនយដា ឯសត គនវសត បរនយសត អយ វចចត ោនភន ោភ នជគសនតា ។ ភកខអនកអារយោភរកាា រៈ នងការររគរើរ មានគរចកតរបាថានោមក រតវគរចកតរបាថាន រគបរងាតគ ើយ យកអាមរសដលខលនបានគ ើយ អពផទែះឯគណែះ គៅឱយផទែះឯគណាែះ ឬ យកអាមរសដលខលនបានគ ើយ អពផទែះឯគណាែះ មកឱយផទែះឯគណែះ ការរបាថាន ការសរវងរក ការសរវងរកគរឿយៗ ការគនរក ការរ តពរក ការសរវងរកញកញបនវអាមរគោយអាមរ មានរភាពដគចនែះ គនែះគៅថា ោគភន ោភ នជគរនត ។

23

សាធនៈ ៤ នង សេធ ៤ យង ១. បាតគមាកខរវររល ជារទធ សាធនៈ នងជាគទរ រទធ

២. ឥនទនទយរវររល ជារតសាធនៈ នងជារវររទធ

៣. អាជវបាររទធរល ជាវរយសាធនៈ នងជាបរគយដឌរទធ

៤. បចចយរននរសតរល ជាបញញដ សាធនៈនងជាបចចគវកខណរទធ ការបរទោគមាន ៤ យង

១. នថយយបរនភានោ ការបរគភាគដចជាអនកលមច បានដល ការបរគភាគរបរភកខរទរតរលទងឡាយ ។ ២. ឥេបរនភានោ ការបរគភាគដចជាអនកជាបបណល បានដល ការបរគភាគរបរភកខមានរលសតមនបានពចារណា ។ ៣. ទាយជាបរនភានោ ការបរគភាគដចជាអនកទទលមរតក

បានដល ការបរគភាគរបររពែះគរកខបគគលទងឡាយ ។

៤. ោមបរនភានោ ការបរគភាគដចជនជាមាច ររទពយ បានដល ការបរគភាគរបររពែះខណារពទងឡាយ ។

* បចចយសននសសតសល *

រមបបចចយរននរសតរល រសមងរគរមចបាន គោយការពចារ-ណា គររែះគ តគ ែះ ភកខគរពចារណាគ ើយរមបរគភាគនវ

24

បចចយទងឡាយ ។ កការពចារណាគ ែះមាន ២ ដណាកកាល គ

១. បដោភកាល ( កាលបានបចចយ ) ២. បរគភាគកាល ( កាលបរគភាគ ) បណាត កាលទង ២ គ ែះ កនងកាលទទល ភកខគរពចារណា

ឱយគឃើញថាជាធាត ឬឱយគឃើញថាជារបរបដកលគរគខពើម ( ធាត-

បបចចគវកខណៈ ឬបដកលបចចគវកខណៈ ) ។ ចសណកកនងកាលបរគភាគ គរពចារណាតមនយសដលរពែះសាសាឋ រតរថា បដរងខខ គយា-

នគសា ចវរ បដគរវត ដគចនែះជាគដើម ។

ចវរបបចចយ

កនងចវរបចចយកណតសដនរបររបគយាជនមាន ៤ គ ៖

១. សតសស បដឃាតាយ គដើមបការររនវរតជាក,

២. ឧេហ សស បដឃាតាយ គដើមបការររនវកគដឋ ,

៣. ឌសមកសវាតាតបសរសបសមផសាន បដឃាតាយ គដើមបការររនវរមផរសតនរតវរគបាម រតវមរ ខយល កគដឋ តថង នងពរតចធទងឡាយ, ៤. ហរនោបនបបដចឆា ទនតថ គដើមបបទបាងនវអវយវៈសដលគធវើគរចកឋខាម រឱយកគរមើក ។

25

បណឌ បាតបបចចយ កនងបណឍ បាតបចចយចាតជាអងគសដលរតវហាមឃាតមាន ៤ នងសដនរបររបគយាជនមាន ៨ រមជា ១២ គ ៖

១. ននវ ទវាយ មនសមនគដើមបគលងដចគកមងអនករក,

២. ន មទាយ មនសមនឱយគកើតបររមានែះរវងដចអនករបោល,

៣. ន មេឌ តយ មនសមនគដើមបរបោបតកសតងោងកាយដចសររតកនងបរ, ៤. ន វភសតយ មនសមនគដើមបរអតសាអ ងោងកាយគធវើឱយផរផងពណរមបរដចអនកគលងរបា ( ទង ៤ គនែះជាអងគរតវហាមឃាត ) ១. ឥមសស ោយសស ឋតយា គដើមបការតងគៅតនកាយគនែះ,

២. យាបតយ គដើមបញងជវតនទនទយឱយរបរពតតគៅ,

៣. វហសបរតយា គដើមបបបាតបងនវគរចកឋលបាក,

៤. ពពហមាចរយានគគហាយ គដើមបអនគរោែះដលរព មចរយធម,

៥. ឥត បោេញច នវទន បដហងខខ ម អាតម អញ នងកមាច តបងនវគវទ ចារ គគរចកឋឃាល នសដលមានគ ើយផង, ៦. នវញច នវទន ន ឧបានទសាម អញនងមនញងគវទ ថម គសឆអត ររបមាណឱយគកើតគ ើងបានផង,

26

៧. យាពតា ច នម ភវសសត ករយារបរពតតគៅតនឥរយាបថទង ៤ នងមានដលអាតម អញផង, ៨. អនវជាតា ច គរចកឋមនមានគទរ មានមនរចអរកាយនងចតតជាគដើមនងមានដលអាតម អញ ( គររែះការបរគភាគគនែះ ) ផង។ * ចសណក ោសវហានោ ច ( ការគៅរបាយផង ) ចាតជាអានរងសដគចនែះឯង ។

ទសនាសនបបចចយ

កនងគរ រនបចចយ កណតសដនរបររបគយាជនមាន ៥ គ ៖

១. សតសស បដឃាតាយ គដើមបការររនវរតជាក,

២. ឧេហ សស បដឃាតាយ គដើមបការររនវកគដត ,

៣. ឌសមកសវាតាតបសរសបសមផសាន បដឃាតាយ គដើមបការររនវរមផរសតនរតវរគបាម រតវមរ ខយល កគដឋ តថង នងពរតចធទងឡាយ, ៤. ឧតបរសសយវនតទន គដើមបបគ ទ បងនវរកវលរកវាយសដលគកើតអពរដវ, ៥. បដសោល តោមតថ គដើមបអភរមយរមងគៅកនងកមមោឌ ន ។

27

គលានបបចចយ ចសណកកនងគោនបចចយសដនរបររបគយាជនមាន ១ ប គណាណ ែះគ ឧបបតន ន នវយាពវធោន នវទតន បដឃាតាយ អពាបជឈបរមតាយ គដើមបការររនវគវទ ទងឡាយសដលគបៀតគបៀនគផសងៗ សដលគកើតគ ើងគ ើយគដើមបរបារចាកទកខខាល ងជាធមមត ។

* ភកខអនកមានរបាជាញ គររកាឱយសាគ លគខតតសដនតនរបគយាជន

កនងការគរបើរបារបចចយមានរបការដគចនែះឯង ។

ទឆលើយសនរេ ៦ , ៧ ថា

៦. ខណាឌ ទភានវា សលសស សង ក នលនោ ។ ភាវៈតនគទរមានការោចជាគដើមជាគរចកតគៅ មងរបររល ។ ៧. អខណាឌ ទភានវា នវាទាន ។ ការមនោចជាគដើម ជា

គរចកតផរផងរបររល ។ នោ បន ខណាឌ ទភានវា ោភយោទនហតនកន នភនទន ច សតតវធនមថនសនយានគន ច សងគហនតា ។

កភាវៈតនគរចកតគៅ មងមានការោចជាគដើមគ ែះគោករគនទងខគ ែះយកគ ើយគោយការសបកធាល យ គររែះោភ យរ ជាគដើមជាគ តផង គោយគមថនរគយាគ ៧ របការផង ។

28

ធតងគនទទេស ភគវតា ហ បរចចតតនោោមោន ោនយ ច ជវនត ច អននបោខ ន អននោមបបដបទនយវ អាោនធតោមាន កលបតាត ន នតរស ធតងខគ ន អនញោ តាន ។ ធតងគទង ១៣ រពែះមានរពែះភាគអនញញដ តគ ើយ ដលកលបរតទងឡាយ អនកមានគោកាមរៈលែះបងគ ើយ មនអាលយ កនងកាយ នងជវត មានរបាថាន គដើមបញងអនគោមបបដបទ

ឱយរគរមចសតមា ង ។

មាតកាធតងគទាង ១៣

១. បសកលកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយារទរទងរពតបរកលជារបរកត ។

២. នតចវរកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយារទរទងចវរ ៣ គរលគរងាដ ឧតតោរងគៈ នង អនតរវារកៈ ជារបរកត ។

៣. បេឌ បាតកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយារតចគៅ បណឍ បាតជាវតត ។ ៤. សបទានចឆរកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយារតចគៅបណឍ បាតតមលោបផទែះជារបរកត ។

29

៥. ឯោសនកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាឆកនគលើអារនៈសតមយជារបរកត ។ ៦. បតតបេឌ កងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាឆកនកនងបារត សតមយជារបរកត ។

៧. ខលបចឆា ភតតកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាហាមភតតគ ើយមនទទលឆកនអតរតតគភាជនខាងគរកាយគទៀត ជារបរកត ។ ៨. អារញោ កងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាគៅកនងតរព ជារបរកត ។ ៩. រកខមលកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាគៅគទៀបគលគឈើជារបរកត ។ ១០. អនពវភ ោសកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាគៅកនងទវាលជារបរកត ។ ១១. នោោនកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាគៅកនងទ រមសានជារបរកត ។

១២. យថាសនថតកងគ អងគរបរភកខអនកមានករយាគៅកនងទគរ រនៈតមសដលគគចាតឱយជារបរកត ។

១៣. ននសជាកងគ អងគរបរភកខអនកហាមការគដកគ ើយគៅគោយការអងគយ ជារបរកត ។

30

លកាណៈទរៀនធតងគ តតថ អតថនតា លកខណាទហ សមាទានវធាននតា បនភទនតា នភទនតា ច តសស តសានសសនតា កសលតតកនតា នចវ ធតាទន វភាគនតា សមាសពាសនតា ចឆប វញោ តនពវា វនចានយា ។ រពែះគយាោវចរទងឡាយ គបបរកាឱយសាគ លលកខណៈវនចឆយ ធតងគទង ១៣ គ ែះ គោយអតថ ១ គោយលកខណាទចតកាៈ ១ គោយវធរមាទន នងវធរបតបតត ១ គោយរបគភទ ១ គោយ

ការសបកធាល យ ១ គោយអានរងសតនធតងគគ ែះៗ ១ គោយ ករលតតកៈ ១ គោយការសចករពទមានធតរពទជាគដើម ១ គោយរគងខប នងពសាត រ ១ ។

វនចាយទោយអតថ ១. បស វយ កចាតភាវ ឧលតត បសកល ។ កចាតភាវ គចាតត វតត នហាត ។ រពតសដលបានគ ម ែះថា បរកល គររែះអតថថា គៅកានភាពជារបរគរគខពើមដចធល អធបាយថា ដលនវភាពគរគខពើម ។ បសកលសស ធារេ បសកល ។

ការរទរទងនវរពតសដលដលនវភាពគរគខពើមដចធល គ ម ែះថា បរកល ។ បសកល សលមសាត បសកលនោ ។

ការរទរទងនវរពតបរកលជារបរកតរបរភកខគ ែះ គររែះគ ត

31

គ ែះ គោកគទើបគ ម ែះថា បរកលកភកខ ។ បសកលកសស អងគ បសកលកងគ ។ អងគតនភកខអនកមានករយារទរទងនវ

រពតបរកលជារបរកត គ ម ែះថា បរកលកងគៈ ។ អងគនត ោរេ វចចត ។ តោមា នយន សមាទាននន នោ បសកលនោ នហាត តនសសត អធវចននត នវទតពា ។ គ ត គោកគៅថា អងគ គររែះគ តគ ែះ ភកខគ ែះ ជាអនកបានគ ម ែះថា បរកលកភកខ គោយការរមាទនណា រកយថា អងគ គនែះ គបបរជាបថា ជាគ ម ែះតនការរមាទនគ ែះឯង ។

២. សងាដឧតតោសងគអនតរវាសកសងខខ ត តចវរ សល- មសាត នតចវរនោ ។ នតចវរកសស អងគ នតចវរកងគ ។ ភកខអនកមានករយារទរទងតរតចវរ ជារបរកត ។ អងគតនភកខ អនកមានករយារទរទងតរតចវរជារបរកត គ ម ែះថា គតចវរកងគៈ ។ ៣. បណាឌ យ បតត វតតនមតសាត បេឌ បាត ។ បេឌ បាត ឯវ បេឌ បាតនោ ។ បេឌ បាតកសស អងគ បេឌ បាតកងគ ។ ភកខអនកមានករយារតចគៅបណឍ បាតជាវតត ។ អងគតនភកខអនកមានករយារតចគៅបណឍ បាតជាវតត គ ម ែះថា

បណឍ បាតកងគៈ ។

32

៤. សបទាន ចរត ឥទមសស សលនត សបទានចឆរ ។ តសស អងគ សបទានចឆរកងគ ។ ភកខអនកមានករយា រតចគៅបណឍ បាតតមលោបផទែះជារបរកត ។ អងគតនភកខ អនកមានករយារតចគៅបណឍ បាតតមលោបផទែះ ជារបរកតគ ែះ

គ ម ែះថា របទនចារកងគៈ ។

៥. ឯោសនន នភាជន ឯោសន, ត សលមសាត ឯោសននោ ។ តសស អងគ ឯោសនកងគ ។ ការឆកនគលើអារនៈសតមយៗ គ ែះជារបរកត របរភកខគ ែះ គ តគ ែះ គោកគទើបគ ម ែះថា ឯការនកភកខ ។ អងគតន ឯការនកភកខគ ែះ គ ម ែះថា ឯការនកងគៈ ។

៦. បតតបេឌ សញោ កតាា បតតបនណាឌ សលមសាត

បតតបេឌ នោ ។ តសស អងគ បតតបេឌ កងគ ។ ភកខអនកមានដបាយកនងបារតសតមយជារបរកត (ឆកនកនងបារតមយជារបរកត) ។ អងគតនភកខអនកមានដបាយកនងបារតសតមយ ជារបរកតគ ែះ គ ម ែះថា បតតបណឍ កងគៈ ។ ៧. បចឆា ភតត សលមសាត បចឆា ភតតនោ, ន បចឆា ភតតនោ ខលបចឆា ភតតនោ ។ តសស អងគ ខលបចឆា ភតតកងគ ។ ភកខអនកមានករយាមនឆកនភតតខាងគរកាយគទៀត ជារបរកត ។

33

អងគតនភកខអនកមានករយាមនឆកនភតតខាងគរកាយគទៀត ជារបរកតគ ែះ គ ម ែះថា ខលបចាឆ ភតតកងគៈ ។

៨. អរនញោ នវានោ អរញោ , ត សលមសាត អារញោ នោ ។ តសស អងគ អារញោ កងគ ។ ការគៅកនងតរពៗ គ ែះជារបរកត

របរភកខគ ែះ គ តគ ែះ គោកគទើបគ ម ែះថា អារញដកភកខ ។ អងគតនអារញដកភកខគ ែះ គ ម ែះថា អារញដកងគៈ ។ ៩. រកខមនល នវានោ រកខមល, ត សលមសាត រកខមលនោ ។ តសស អងគ រកខមលកងគ ។

ការគៅគរកាមគដើមគឈើៗ គ ែះជារបរកតរបរភកខគ ែះ គ តគ ែះ គោកគទើបគ ម ែះថា រកខមលកភកខ ។ អងគតនរកខមលកភកខគ ែះ គ ម ែះថា រកខមលកងគៈ ។

១០. អនពវភ ោនស នវានោ អនពវភ ោនោ, អនពវភ ោនោ សលមសាត អនពវភ ោសនោ ។ តសស អងគ អនពវភ ោ- សកងគ ។ ការគៅកនងទវាលៗ គ ែះជារបរកតរបរភកខគ ែះ គ តគ ែះ គោកគទើបគ ម ែះថា អគរភ ការកភកខ ។ អងគតនអគរភ ការកភកខគ ែះ គ ម ែះថា អគរភ ការកងគៈ ។

១១. នោោនន នវានោ នោោន, ត សលមសាត នោោននោ ។ តសស អងគ នោោនកងគ ។

34

ការគៅកនងទរមសានៗ គ ែះជារបរកតរបរភកខគ ែះ គ តគ ែះ

គោកគទើបគ ម ែះថាគសាសានកភកខ ។ អងគតនគសាសានកភកខគ ែះ គ ម ែះថា គសាសានកងគៈ ។

១២. តសមា យថាសនថនត វហរត សលមសាត យថាសនថតនោ ។ តសស អងគ យថាសនថតកងគ ។ ភកខអនកមានករយាគៅ កនងទគរ រនៈ តមសដលគគចាតឱយ ជារបរកត ។ អងគតនភកខអនកមានករយាគៅកនងទគរ រនៈ តមសដលគគចាតឱយជារបរកតគ ែះ គ ម ែះថា យថារនថតកងគៈ ។ ១៣. សយន បដកខ បតាា នសជាា យ វហរត សលមសាត ននសជានោ ។ តសស អងគ ននសជាកងគ ។ ភកខអនកហាមការគដក គ ើយគៅគោយការអងគយជារបរកត ។ អងគតនភកខអនកហាមការគដក គ ើយគៅគោយការអងគយជារបរកតគ ែះ គ ម ែះថា គនរជជកងគៈ ។

វនចាយទោយលកាណាេចតកកៈ

១. សមាទាននចតតលកខណាន ធតងគទងអរគ ែះ មានរមាទនគចត ជាលកខណៈ , ២. នោលបបវទធសនរោន មានករយាកមាច តនវគរចកតគោម ភជាកចច ,

35

៣. ននោល លបបភាវបចចបដាា តន មនមានគរចកតគោម ភជាអាការរបាកដ , ៤. អបបចាតាទអរយធមមាបទដាា តន មានអរយធម គ

គរចកតរបាថាន តចជាគដើម ជាគ តជត ។

វនចាយទោយការសមាទាន

១. ជាដបង គបបរមាទនកនងរមាន ករពែះរមាម រមពទធ ២. រពែះអរតមហាសាវក

៣. រពែះអរយបគគលទងឡាយ មានរពែះខណារពជាគដើម ៤. ភកខអនករទរទងរពែះតរតបដក, ភកខរទរទងនកាយមយជាគដើម ៥. អដឌកថាចារយ, អនករទរទងធតងគ ។ ៦. គបើមនមានបគគលរបាកដដគចាន ែះ គបបគបាររអាតទោន តនរពែះគចតយ គ ើយអងគយរចគហាងផគងអញជ លគរលរមាទនហាកដចជាគរលកនងរមាន កតនរពែះរមាម រមពទធដគចាន ែះ ។

អបច សយមប សមាទាត វដតត ឯវ ។ មា ងគទៀត រមបរមាទនខលនឯង កគរដចោន ។

១. វធសមាទានបសកលកធតងគ

១. គហបតទានចវរ បដកខ បាម ខញរពែះករណា រមហាមចវរសដលគ បតរបគគន ។

36

២. បសកលកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកមានករយារទរទងរពតបរកល ជារបរកត ។

២. វធសមាទានទតចវរកធតងគ

១. ចតតថចវរ បដកខបាម ខញរពែះករណា រមហាមនវចវរទ ៤

២. នតចវរកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទន អងគតនភកខអនកមានករយារទរទងចវរ ៣ ជារបរកត ។

៣. វធសមាទានបណឌ បាតកធតងគ ១. អតនរកោភ បដកខ បាម ខញរពែះករណា រមហាម អតគរកោភ ។ ២. បេឌ បាតកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រម រមាទនអងគតនភកខអនកមានករយារតចគៅបណឍ បាតជាវតត ។

៤. វធសមាទានសបទានចឆរកធតងគ ១. នោលបបចឆរ បដកខ បាម ខញរពែះករណា រមហាម ការរតចគៅបណឍ បាតគោយគរចកតគោភ ។ ២. សបទានចឆរកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកមានករយារតចគៅបណឍ បាតតមលោបផទែះជារបរកត ។

37

៥. វធសមាទានឯកាសនកធតងគ ១. តតសននភាជន បដកខបាម ខញរពែះករណា រមហាម

ការឆកនគលើអារនៈគផសងៗ ។ ២. ឯោសនកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រម រមាទនអងគ តនភកខអនកមានករយាឆកនគលើអារនៈមយ ជារបរកត ។

៦. វធសមាទានបតតបណឌ កធតងគ ១. ទតយភាជន បដកខ បាម ខញរពែះករណា រមហាមភាជន

ជាគរមបពរ ។

២. បតតបេឌ កងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកមានករយាឆកនកនងបារតមយជារបរកត ។

៧. វធសមាទានខលបចឆា ភតតកធតងគ

១. អតរតតនភាជន បដកខ បាម ខញរពែះករណា រមហាមនវ អតរតតគភាជន ។ ២. ខលបចឆា ភតតកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកហាមភតតគ ើយ មនឆកនអតរតតគភាជនខាងគរកាយគទៀត ជារបរកត ។

38

៨. វធសមាទានអារញញកធតងគ ១. ោមនតនសតសន បដកខបាម ខញរពែះករណា រមហាមគរ រនៈកនងរក ។

២. អារញោ កងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទន

អងគតនភកខអនកមានករយាគៅកនងតរពជារបរកត ។

៩. វធសមាទានរកាមលកធតងគ

១. ឆនន បដកខបាម ខញរពែះករណា រមហាមនវទរបក ។

២. រកខមលកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកមានករយាគៅគទៀបគលគឈើជារបរកត ។

១០. វធសមាទានអទភោ កាសកធតងគ

១. ឆននញច រកខមលញច បដកខបាម ខញរពែះករណា រមហាម

ទរបក នងរកខមល ។ ២. អនពវភ ោសកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកមានករយាគៅកនងទវាលជារបរកត ។

១១. វធសមាទានទសាសានកធតងគ ១. ន សោន បដកខ បាម ខញរពែះករណា រមហាម ទសដលមនសមនជាទរមសាន ។

39

២. នោោនកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រម រមាទនអងគតនភកខអនកមានករយាគៅកនងទរមសាន ជារបរកត ។

១២. វធសមាទានយថាសនថតកធតងគ

១. នសតសននោលបប បដកខបាម ខញរពែះករណា រម

ហាមគរចកតគោភកនងគរ រនៈ ។

២. យថាសនថតកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកមានករយាគៅ កនងទគរ រនៈ តមសដលគគចាតឱយជារបរកត ។

១៣. វធសមាទានទនសជជកធតងគ

១. នសយយ បដកខបាម ខញរពែះករណា រមហាមឥរយាបថគដក

២. ននសជាកងគ សមាទយាម ខញរពែះករណា រមរមាទនអងគតនភកខអនកហាមការគដក គ ើយគៅគោយការអងគយ ជារបរកត ។

* ឥនមស ទាស វចននស អញោតនរន សមាទនន នហាត ។ បណាត រកយរមាទនទងពរយា ងគនែះ រពែះគយាោវចររមាទន គោយរកយណាមយកបាន ។

40

វនចាយទោយពបទភេ ធតងគទងអរគ ែះ គរលគោយរបគភទមាន ៣ របគភទដចោន គ ១. ឧកកនដាា របគភទឧរកដឌ, (របរពតតតងសតង) ២. មជឈនមា របគភទមជឈម, (របរពតតជាកណាឋ ល)

៣. មទ របគភទមទ, (របរពតតធរថយ) ។

វនចាយទោយការបបកធលល យ ១. នតស យសស កសសច អតតនត រចយា ខនតយា គហហ ទននក ោទតកខ នេ ធតងគ ភជាត ។ បណាឋ បរកលកភកខទង ៣ របគភទគ ែះ ធតងគរបរភកខ របណាមយ រសមងសបកធាល យ កនងខណៈសដលគរតកអរនងចវរ សដលរគ រថទងឡាយ របគគនតមគរចកតគពញចតតរបរខលន ។

២. ឥនមស បន តេណមប ចតតថកចវរ ោទតកខ នេនយវ ធតងគ ភជាត ។ ចសណកធតងគរបរគតចវរកភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យកនងខណៈសដលគរតកអរនងចវរជាគរមប ៤ ។ ៣. ឥនមស បន តេណមប សងឃភតាត ទអតនរកោភ ោទតកខ នេនយវ ធតងគ ភជាត ។ ធតងគរបរ

បណឍ បាតកភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យកនងខណៈសដលគរតកអរនងអតគរកោភ មានរងឃភតតជាគដើម ។

41

៤. ឥនមស បន តេណមប នោលបបចឆនរ ឧបបននមនតត ធតងគ ភជាត ។ ធតងគរបររបទនចារកភកខទង ៣ របគភទ

គនែះ រសមងសបកធាល យ កនងកាលគោករតចគៅបណឍ បាត គោយគរចកតគោភ ។

៥. ឥនមស បន តេណមប តតសននភាជន ភតតកខ នេ ធតងគ ភជាត ។ ធតងគរបរឯការនកភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យ កនងកាលគោកអងគយឆកនគលើអារនៈគផសងៗ ។

៦. ឥនមស បន តេណមប ទតយភាជន ោទតកខ នេ ធតងគ ភជាត ។ ឯធតងគរបរបតតបណឍ កភកខទង ៣ របគភទ

គនែះ រសមងសបកធាល យ កនងខណៈសដលគរតកអរនងភាជន ជា គរមបពរ ។ ៧. ឥនមស បន តេណមប បវារតាន កបបយ ោនរតាា ភតតកខ នេ ធតងគ ភជាត ។ ធតងគរបរខលបចាឆ ភតតកភកខ ទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យកនងកាលសដលខលនហាមភតតគ ើយ គរបើគគឱយគធវើវនយកមមគ ើយឆកន ។ ៨. ឥនមស បន តេណមប អតតនត វា រចយា ោមនតនសត-សនន អរេ ឧដាា នបតត ន ធតងគ ភជាត ។ ធតងគរបរអារញដកភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យ កនងកាលគោកឋតគៅ

42

កនងរកតមគរចកតគពញចតតរបរខលនដោបដលអរណរែះគ ើង ។

៩. ឥនមស បន តេណមប ឆននន វាស កបបតកខ នេ ធតងគ ភជាត ។ ធតងគរបររកខមលកភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យ កនងខណៈសដលគោករគរមចការគៅកនងទសដលគគរបក ។

១០. ឥនមស បន តេណមប វាសតាថ យ ឆននញច រកខមលញច បវដាកខ នេ ធតងគ ភជាត ។ ចសណកធតងគរបរអគរភ ការក-

ភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យកនងខណៈសដលគោកចលគៅកានទរបកកត រកខមលកត គដើមបរបគយាជនដលការគៅ ។ ១១. ឥនមស បន តេណមប ន សោនមហ វាសកបបននន ធតងគ ភជាត ។ ឯធតងគរបរគសាសានកភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យគររែះរគរមចការគៅកនងទមនសមនជាទរមសាន ។ ១២. ឥនមស បន តេណមប នសតសននោលនបប ឧបបននមនតត ធតងគ ភជាត ។ ឯធតងគរបរយថារនថតកភកខ ទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យកនងខណៈរតមសត

គរចកតគោភកនងគរ រនៈ គកើតគ ើង ។

១៣. ឥនមស បន តេណមប នសយយ កបបតមនតត ធតងគ ភជាត ។ ធតងគរបរគនរជជកភកខទង ៣ របគភទគនែះ រសមងសបកធាល យ កនងខណៈរតមសតគោករគរមចការគដកប គណាណ ែះ ។

43

វនចាយទោយអានសងស ភកខអនករទរទងធតងគ រសមងបាននវគណដរបគរើរ ៩ យា ង

ជាគដើមគ ៖

១. អបបចាតា ការរបាថាន តច

២. សនតដាតា គរចកឋរគ ត រ

៣. សនលលខតា ការរបរពតតដរខាតកគលរ

៤. បវនវកតា គរចកតរងបសាង ត

៥. អបចយតា ការមនរនសកគលរ

៦. វរយារមភតា ការរបារពធគរចកតពាយាម

៧. សភរតា ភាពជាអនកសដលគគចញច មងខយ

៨. អបបកចចតា ភាពជាអនកមានការងខរតច

៩. សលលហកតា ភាពជាអនកមានកាយនងចតតសាលជាគដើម ។

វនចាយទោយកសលតតកៈ

សពវា ននវ ហ ធតងខគ ន នសខបថជានកខណាសវាន វនសន សយា កសោន, សយា អពាកតាន, នតថ ធតងគ អកសលនត ។ កធតងគទងអរ ជាករលកមាន

44

ជាអពារកតកមាន គោយអណាចតនគរកខបគគល បថជជននង

រពែះខណារពទងឡាយ ឯធតងគជាអករល មនមានគ ើយ ។

ការបចកសរទមានធតសរទជាទ ើម គបបរជាប ធតៈ ធតវាទ ធតធម ធតងគៈ នងការគរពធតងគ ជារបាយដលបគគលណា ។

តតថ ធនតាត ធតកក នលនោ វា បគគនោ, កនលស- ធននត វា ធនមាមា ។ បណាត រកយទងគ ែះ រកយថា ធតៈ បានដល បគគលអនកមានកគលរកមាច តបងគ ើយ ឬធមជាគរគឿងកមាច តបងនវកគលរ ។ ធតវានទាត ឯតថ បន អតថ ធនតា ន ធតវានទា, អតថ ន ធនតា ធតវានទា, អតថ ននវ ធនតា ន ធតវានទា, អតថ ធនតា នចវ ធតវានទា ច ។ កនងរកយថា ធតវាទគ ែះ បគគលជាធតៈ សតមនសមនជាធតវាទកមាន, បគគលមនសមនជាធតៈ សតជាធតវាទកមាន, បគគលមនសមនជាធតៈផង មនសមនជាធតវាទផងកមាន, បគគលជាធតៈផង ជាធតវាទផងកមាន ។ ធតធមាមា នវទតពវា ត អបបចាតា សនតដាតា សនលលខតា បវនវកតា ឥទមតថតាត ឥនម ធតងគនចតតយ បរវារោ បញច ធមាមា អបបចានយវ នសាយាត អាទវចននតា

45

ធតធមាមា តម ។ ធមទងឡាយ ៥ គនែះជាបរវារតនធតងគគចត គ អបបចឆត រនតដឌត រគលលខត បវគវកត ឥទមតថត គ ម ែះថាធតធម គររែះរពែះបាលថា ភកខជាអនកគៅតរព គររែះអារយគរចកតរបាថាន តច ដគចនែះជាគដើម ។ ធតងខគ ន នវទតពវា នត នតរស ធតងខគ ន នវទតពវា ន បសកលកងគ ។នប។ ននសជាកងគនត ។ រតងរកយថា គបបរជាប ធតងគទងឡាយ គរចកតថា គបបរជាបធតងគទង ១៣ គ បរកលកងគធតងគ ១ ។គប។ គនរជជកងគធតងគ ១ ។

កសស ធតងគនសវត សបាយាត ោគចរតសស នចវ នមាហចរតសស ច, កោមា , ធតងគនសវត ហ ទោខ -បដបទា នចវ សនលលខវហានោ ច ។ រតងរកយថា ការគរពធតងគជារបាយដលបគគលណា គឆលើយថា ជារបាយដលបគគលជាោគចរត នងគមា ចរត ។ គបើមានអនកររថា គររែះគ តអវ ? គបបគឆលើយថា គររែះការគរពធតងគជាទកាខ បដបទផង ជារគលលខ-

វហារធមផង ។

វនចាយទោយសទងាបនងទោយរសាត រ សមាសពាសនតាត ឥមាន បន ធតងខគ ន សមាសនតា តេ សសងខគ ន បញច អសមភននងខគ នត អនដាវ នហានត ។

46

កធតងគទងឡាយគនែះ គោយបរបញមាន ៨ ប គណាណ ែះ គ អងគ សដលជារបធានមាន ៣ អងគសដលមនោយោន មាន ៥ ។ បន នទា ចវរបបដសយតាត ន, បញច បេឌ បាតបបដស- យតាត ន, បញច នសតសនបបដសយតាត ន, ឯក វរយបបដ-សយតតនត ឯវ ចតាត នោ វ នហានត ។ គោយរគងខបមយយា ងគទៀត ធតងគទងអរមាន ៤ ប គណាណ ែះ គទកទងនងចវរមាន ២, ទកទងនងបណឍ បាតមាន ៥, ទកទងនងគរ រនៈមាន ៥, ទកទងនងវរយៈមាន ១ ។ បន សពវា ននវ នសសយវនសន នទា នហានត បចចយនសសតាន ទាា ទស, វរយនសសត ឯកនត ។ នសវតពវា នសវតពាវនសតប នទានយវ នហានត ។ មយគទៀត ធតងគទងអរគោយរគងខបមាន ២ យា ង គោយអណាយតនទអារយ គធតងគសដលអារយបចចយមាន ១២ សដលអារយ

វរយៈមាន ១ ។ នងមាន ២ យា ង គោយអណាចធតងគគរគរព

នងមនគរគរព ។ សពវា ននវ នចតតវនសន ឯកវធាន នហានត ឯោនយវ ហ ធតងគសមាទាននចតតត អដាកថាសប វតត ។ (នយមា ងគទៀត) ធតងគទងអរ មានសតមយយា ង គោយអណាចតនគចត , រមដចរកយសដលគោកគរលទក កនងអដឌកថា

47

ទងឡាយថា ឯកាគយវ ធតងគរមាទនគចត , កធតងគទង ១៣ មានសតមា ងប គណាណ ែះ គគចត កនងការរមាទននវធតងគ ។ ពាសនតា បន ភកខ ន នតរស, ភកខ នន អដា, ោមនេោន ទាា ទស, សកខមាតោមនេរន សតត,ឧបាសកឧបាសោន នទាត នទាចតាត ឡស ធតងខគ ន នហានត ។ កឯធតងគទងឡាយ (គ ែះ) គោយពសាត រមាន ៤២ គធតងគ ១៣ គរដលភកខ, ធតងគ ៨ គរដលភកខន, ធតងគ ១២ គរដលសាមគណរ, ធតងគ ៧ គរដលរកខមា នងសាមគណរ, ធតងគ ២ គរដលឧបារក នងឧបារកាទងឡាយ ។

ចប មាតកាធតងគ ។

១. អានសងសននបសកលកងគធតងគ ១. បសកលចវរ នសាយ បពាជាា ត វចននតា នសសយា- នរបបបដបតតសមភនវា រគរមចការបដបតតដរមគរដលនរសយតមរពែះបាលថា បពវជតរតវអារយបរកលចវរ ដគចនែះ ។

២. បឋនម អរយវនស បតដាា ន តងគៅកនងអរយវងសទ ១ ។

៣. អារកខ ទោខ ភានវា មនលបាកគររែះការរកា ។

48

៤. អបោយតតវតតតា មានការរបរពតតមនជាបទកទង នង បគគលដតទ ។

៥. នចឆរភនយន អភយតា មនមានភយគររែះគចារភយ ។

៦. បរនភាគតណាហ យ អភានវា មនមានតណាា កនងការគរបើ របារ ។

៧. សមេោរបបបរោខ រតា មានបរកាខ រសដលរមគរដលរមណគភទ ។

៨. អបាន នចវ សលភាន ច តាន ច អនវជាា នត ភគវតា សវេណ តបបចចយតា មានបចចយសដលរពែះមាន រពែះភាគរទងររគរើរគ ើយថា បរកលចវរ ជារបរតចផង រកបានងខយផង ទងរពតទងឡាយគ ែះ ជារបរមនមានគទរផង ។

៩. បាោទកតា ជាបគគលគរឱយរជែះថាល ។

១០. អបបចាតាទន ផលនបផត រគរមចនវផលតនគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

១១. សមាមា បដបតតយា អនពពហន បគងាើននវរមាម បដបតត គរឿយៗ ។

49

១២. បចាមាយ ជនតាយ ទដាា នគតអាបាទន បានជាទោឌ នគតដលរបជជនខាងគរកាយៗ ។

គាថាសបមែងអានសសននបសកលកងគធតងគ មារនសន វឃាតាយ បសកលធនោ យត

សននទធកវនចឆ យនទធ ខតតនយា វយ នោភត បហាយ ោសោទន វរវតាថ ន ធារត យ នោកគរត នោ ត បសកល ន ធារនយ តោមា ហ អតតនត ភកខ បដញោ សមនសសរ នយាោវចោនកលមហ បសកនល រនតា សយាត ។ ភកខអនករទរទងរពតបរកល រសមងលអកនងករយាកមាច តនវគរ តនមារ ដចខតតយោជមានគរគឿងគរកាែះចងរចគ ើយ កាលលអកនងទចបាង នរណាមនគបបរទរទងរពតបរកលសដលរពែះគោក ថរទងលែះគចាលនវរពតដរបគរើរ មានរពតគកើតកនងសដនការ ជាគដើមគ ើយរទរទងគ ែះ គររែះគ តគ ែះ ភកខកាលរលកគឃើញនវរកយគបឋជាញ របរខលន គបបជាអនកគរតកអរកនងរពតបរកល

សដលជាឧបការៈដលការរបរពតតពាយាមចែះ ។

50

២. អានសងសននទតចវរកងគធតងគ ១. នតចវរនោ ភកខ សនដ នដាា នហាត ោយបរហារនកន ចវនរន ភកខអនករទរទងចវរសត ៣ គ ម ែះថាជាអនករគ ឋ រ គោយចវរជាគរគឿងរកានវកាយ ។

២. នតនសស បកខ នត វយ សមាទានយវ គមន ការរមាទនគ ើយរតចគៅគោយចវរ ៣ របរភកខគ ែះ ដចោន នងការគ ើរគៅរបររតវបកស ។

៣. អបបសមារមភតា មានការរបារពធតច ។

៤. វតថសននធបរវជាន គវៀរការរនសរពតទក ។

៥. សលលហកវតតតា ភាពជាអនកមានការរបរពតតសាល ។

៦. អតនរកនោលបបហាន លែះបងគរចកឋគោភលន ររបមាណ ។

៧. កបបនយ មតតោរតា គធវើគរចកឋដងរបមាណកនងរបរគរ,

៨. សនលលខវតតតា ជាអនកមានការរបរពតតដរខាតកគលរ ។

៩. អបបចាតាទន ផលនបផត រគរមចផលតនគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។ * គណទងឡាយមានយា ងគនែះជាគដើម រសមងរគរមច ដលគោក ។

51

គាថាសបមែងអានសងសននទតចវរកធតងគ អតនរកវតថតេហ បហាយ សននធវវជា នតា ធនោ

សនតដ សសខរសញោ តចវរធនោ ភវត នយាគ តោមា សបតតចរនណា បកខ វ សចវនោ វ នយាគវនោ

សខមនវចរតោនមា ចវរនយនម រត កយោ ។ ភកខអនកមានរបាជាញ គវៀរចាកការរនស ( នវចវរ ) លែះបង គរចកឋជាបចរក កនងចវរគរចើនគ ើយ រសមងដងនវររ តនគរចកឋរខសដលគកើតពការរគ ឋ រ ភកខអនកមានពាយាម គរជាអនករទរទងចវរ ៣ គររែះគ តគ ែះ ភកខអនកមានពាយាម ដរបគរើរ កាលរបាថាន គដើមបរតចគៅជារខ ជាអនកមានសតចវរប គណាណ ែះ ( រតចគៅ ) ដចរតវបកសមានសតសាល បគ ើរគៅ, គបបគធវើគរចកឋរកោយ កនងការកណតកនងចវរចែះ ។

៣. អានសងសននបណឌ បាតកងគធតងគ

១. បេឌ យានោបនភាជន នសាយ បពាជាា ត វចននតា នសសយានរបបបដបតតសពវភ នវា គកើតការបដបតតដរមគរដលនរសយ តមរពែះបាលថា បពវជតរតវអារយនវគភាជនដពនត ដគចនែះ ។

52

២. ទតនយ អរយវនស បតដាា ន តងគៅកនងអរយវងសទ ២ ។

៣. អបោយតតវតតតា មានការរបរពតតមនជាបទកទងគោយបគគលដតទ ។

៤. អបាន នចវ សលភាន ច តាន ច អនវជាា នត ភគវតា សវេណ តបបចចយតា មានបចចយសដលរពែះមានរពែះ-

ភាគរទងររគរើរគ ើយថា ជារបរតចផង រកបានងខយផង ទងវតថទងគ ែះ មនមានគទរផង ។

៥. នោសជានមមាថនតា ញញនវគរចកឋខជលរចអរបាន ។

៦. បរសទាធ ជវតា មានជវតដបររទធ ។

៦. នសខយបបដបតតបរេ ញងគរខយបដបតតឱយបរបណ ។

៧. អបរនបាសតា មនរបរពតតចញច មនវបគគលដតទ ។

៨. បោនគគហករយា គធវើគរចកឋរគនទងខគ ែះដលបគគលដតទ ។

៩. មានបបហាន លែះបងមានែះគចញបាន ។

១០. រសតណាហ នវារេ ហាមឃាតនវចណងកនងររ ។

១១. គេនភាជនបរមបរនភាជនចឆរតតសោខ បនទហ អ- តបតត មនរតវអាបតតគររែះគណគភាជនរកាខ បទ បរមបរគភាជនរកាខ បទ នងចារតតរកាខ បទ ។

53

១២. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតសដលអនគោមដលគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

១៣. សមាមា បដបតតពពហន រមាម បដបតតចគរមើនគ ើង ។

១៤. បចាមាជនតានកមបន អនគរោែះដលបចាឆ ជន

ទងឡាយ ។ គាថាសបមែងអានសងសននបណឌ បាតកធតងគ

បេឌ យានោបសនត នដាា អបោយតតជវនោ បហតហារនោលនបា នហាត ចឆតទទនោ យត វនតទយត នោសជា អាជវសស វសជឈត តោមា ហ តតមនញោយយ ភោខ ចឆរ សនមធនោ ។ ភកខអនកមានពាយាម ជាអនករគ ឋ រគោយដបាយជាពនត មានការចញច មជវតមនជាបគោយបគគលដតទ ជាអនកមានគរចកឋគោភកនងអាហារលែះបងគ ើយ មានទរទង ៤ ជាទគោចរ បគ ទ បងគរចកឋខជលគចញ មានជវតដបររទធ គររែះគ តគ ែះ ភកខអនកមានរបាជាញ លអ មនគបបគមើលងខយការរតចគៅគដើមបភកាខ គ ើយ ។

៤. អានសងសននសបទានចឆរកធតងគ

១. កនលស នចចនវកតា ជាបគគលថមជានចចកនងរតកលទងឡាយ ។

54

២. ចនទបមតា ជាបគគលគរបៀបដចនងរពែះចនទ ។

៣. កលមនចារបបហាន លែះគរចកឋកណាញកនងរតកលគចញបាន ។

៤. សមានកមបតា ជាអនកមានការអនគរោែះគរមើ ។

៥. កលបោទនវាភានវា មនមានគទរ គររែះការចលគៅកានរតកល ។

៦. អវាហតនភននទត មនមានគរចកឋគរតកអរនងការគៅរក ។

៧. អភហានរន អនតថកតា មនមានគរចកឋរតវការគោយភកាខសដលគគ មកចគរែះខលន ។

៨. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតសដលអនគោមដលគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

គាថាសបមែងអានសងសននសបទានចឆរកធតងគ ចនទបនមា នចចននវា កនលស អមចារ សពាសមានកនមាកលបោទនវវបបមនតាត នហាតធ ភកខ សបទាចឆរ នោលបបចឆរ បជហាយ តោមា ឱកខ តតចកខ យគមតតទសស អាកងខមានត ភវ នសរចឆរ ចនរយយ ធនោ សបទានចឆរនត ។ របទនចារកភកខ កនងសារ គនែះ លែះបងនវការចលគៅបណឍ បាតទងគរចកឋគោភជាអនកមានចនទ ទ ជាគរគឿងគរបៀបគធៀប

55

ថមជានចចកនងរតកលទងឡាយ មនមានគរចកឋកណាញ មានគរចកឋអនគរោែះគរមើដលជនទងពង ជាអនកផតរ ែះពគទរកនងការចលគៅកានរតកល គររែះគ តគ ែះ ភកខអនកមានរបាជាញជាអនកមានចកខោកចែះគ ើយ រមលងគមើលរតមមយជរនម កាលរបាថាន យា ងតរកសលងនវការរតចគៅគោយគររ គបបរបរពតត នវរបទចារកធតងគចែះ ។

៥. អានសងសននឯកាសនកធតងគ ១. អបាពវធតា មានអារធតច ។

២. អបាតង កតា មនមានគរចកឋលបាក ។

៣. លហដាា ន ការគរកាកគ ើងរ ររ ន ។

៤. ពល មានកមាល ងកាយ ។

៥. ោសវហានោ ករយាគៅជារខ ។

៦. អនតរតតបបចចយា អតបតត មនរតវអាបតត គររែះឆកន

អនតរតតគភាជនជាបចចយ ។

៧. រសតណាហ វនតទន បគ ទ បងររតណាា បាន ។

៨. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតសដលអនគោមដលគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

56

គាថាសបមែងអានសងសននឯកាសនកធតងគ ឯោសននភាជនន រត ន យត នភាជនបបចចយា រជា វសហនត រនស អនោលនបា បរហានបត ន កមមាមតតនត ឥត ោសវហារោរនេ សចសនលលខរតបនសវនត ជននយថ វសទធមាននោ រតនមោសននភាជនន យត ។ គោគទងឡាយ សដលមានគភាជនជាបចចយ រសមងមនគបៀតគបៀនភកខអនកគរតកអរកនងការបរគភាគគលើអារនៈសតមយ ភកខអនកមនមានគរចកឋគោម ភកនងររ រសមងមនញងការងខររបរខលនឱយ សាបរនយគ ើយ គររែះគ តគ ែះ រពែះគយាគអនកមានចតតបររទធ គបបញងគរចកឋគរតកអរឱយគកើតគ ើងកនងការបរគភាគគលើអារនៈសតមយ ជាគ តតនការគៅជារខ សដលភកខអនកគរតកអរកនង

រគលលខធមដសាអ តចលគៅគរពគបគ ើយ ។

៦. អានសងសននបតតបណឌ កងគ

១. តតរសតណាហ វនតទន បគ ទ បងនវគរចកឋជាបចតតកនងររគផសងៗ ។

២. អពតចាតាយ បហាន លែះបងគរចកឋគោភលន ។

៣. អាហានរ បនយាជនមតតទសសតា ជាអនកគឃើញរតមសតរបគយាជនកនងអាហារ ។

57

៤. ថាលោទបរហរេនខទាភានវា មនមានគរចកឋលបាកកនងការរកានវថារជាគដើម ។

៥. អវកខ តតនភាជតា ជាអនកមានចតតមនោយមាយគ ើយបរគភាគ

៦. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតសដលអនគោមដលគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

គាថាសបមែងអានសងសននបតតបណឌ កធតងគ តតភាជនវនកខប ហតាា ឱកខ តតនោចនត ខេនតត វយ មោន រសតណាហ យ សពានតា សរប វយ សនតដា ធារយនតត សមាននោ បរភនញាយយ អាហារ នោ អនញោ បតតបេឌ នោត ។ ភកខអនកមានវតតលអ ជាអនកមានភាពរកគ មរកគ ើមោកចែះគ ើយ លែះបងនវការោយមាយកនងភាជនគផសងៗ ហាកដចជាដកនវឫរគលតនររតណាា ជាអនកមានចតតលអ កាលរទរទងនវគរចកឋរគ ឋ រ ដចជារទរទងរបរបរខលន បតតបណឍ កភកខដតទណា គបបបរគភាគនវអាហារ ( របាកដដគចាន ែះ ) បាន ។

៧. អានសងសននខលបចឆា ភតតកធតងគ

១. អនតរតតនភាជតបតតយា ទរភានវា ជាអនកឆកង យអពអាបតតសដលមានការបរគភាគអនតរតតគភាជន ( ជាគ ត ) ។

58

២. ឱទរកតាត ភានវា ជាអនកមនមានគរែះតងសណន ។

៣. នោមសសននធតា មនមានការរនសនវអាមរៈទក ។

៤. បន បរនយសតយ អភានវា មនមានការសរវងរកគទៀត ។

៥. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតសដលអនគោមដលគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

គាថាសបមែងអានសងសននខលបចឆា ភតតកធតងគ

បរនយសតយ នខទ ន យាត ន កនោត សននធ ធនោ ឱទរកតត បជហត ខលបចឆា ភតតនោ នយាគ តោមា សគតបបសតថ សនតត សគណាទវឌឍសញានន

នទានស វធនតោនមា ភនជយយ នយាគ ធតងគមទនត ។ ខលបចាឆ ភតតកភកខមានរបាជាញ រសមងមនដលនវការលបាក គររែះការសរវងរក មនគធវើនវការរនស សតងលែះបងនវភាពជាអនកមានគរែះតងបាន គររែះគ តគ ែះ ភកខអនករបកបពាយាម មានរបាថានគដើមបកមាច តនវគទរទងឡាយ គបបគរពនវធតងគគនែះ សដល រពែះរគតររគរើរគ ើយ សដលញងគណមានគរចកឋរគ ឋ រ ជាគដើមឱយគកើតគ ើង ។

59

៨. អានសងសននអារញញកងគធតងគ ១. អារញោ នោ ភកខ អរញោសញោ មនសកនោនតត ភនពវា អលទធ វា សមាធ បដលទធ លទធ វា រកខ ត អារញដកភកខ កាលគធវើគរចកឋរមាគ លថា តរព តរព ដគចនែះទកកនងចតត គរគដើមបបាននវរមាធសដលខលនមនទនបាន ឬគរគដើមបរកានវរមាធសដលខលនបានគ ើយ ។ ២. សតាថ បសស អតតមនត នហាត ។ យថាហ នតតហ តគត តសស ភកខ នត អតតមនត នហាត អរញោវហានរតត រមបរពែះសាសាឋ ករទងមាន ឫទយរកោយចគរែះភកខគ ែះ ។ រមដចរពែះតរមារសដលរទងរតរទកថា មាន ល គតៈ តថាគត មានចតតគរតកអរនងភកខគ ែះ គររែះការគៅតរព ។

៣. បនតនសតសនវាសនត ចសស អសបាយរបាទនយា ចតត ន វកខ បនត អារមមណទងឡាយមានរបមនជាទរបាយជាគដើម រសមងមនរ ខានចតតរបរភកខសដលជាអនកគៅ កនងគរ រនៈសាង តគ ែះ ។

៤. វគតសតត នោ នហាត ជាអនកមានគរចកឋតករលត គៅរបារគ ើយ ។

៥. ជវតនកកនត បជហត លែះបងគរចកឋគពញចតតកនងជវត គចញបាន ។

60

៦. បវនវកសខរស អសានទត រសមងរកោយនងររតន គរចកឋរខសដលគកើតពវគវក ។

៧. បសកលោទភានវាប ចសស បដរនបា នហាត រមបភាពជាបរកលកៈ ( អនករទរទងរពតបរកល ) ជាគដើមជាគណដរមគរដលភកខគ ែះ ។

គាថាសបមែងអានសងសននអារញញកធតងគ

បវវនតាត អសសនដាា បនតនសតសនន រនតា អាោធយនតត តថសស វនវានសន មានស ឯនោ អរនញោ នវាស យ សខ លភនត យត រស តសស ន វនទនត អប នទវា សឥនទោ ។ បសកលញច ឯនោ វ កវច វយ ធារយ អរញោសងខគ មគនតា អវនសសធតាយនធា សមនតាថ ន ចរនសសវ នជត មារ សវាហន តោមា អរញោវាសមហ រត កយោថ បេឌ នតាត ។ ភកខអនករងបសាង ត មនគៅរច ករច (គោយពកគណៈ) ជាអនកគរតកអរកនងគរ រនៈដសាង ត រសមងញង ឫទយរបររពែះ-

គោក ថឱយគរតកអរបាន គោកសតមាន កឯង កាលគៅកនងតរព

61

រសមងបាននវគរចកឋរខណា ឯគទវតទងឡាយ រពមទង រពែះឥនទនទមនបាននវររតនគរចកឋរខគ ែះគទ ។ ភកខគនែះឯង កាលរទរទងនវរពតបរកលដចជាគរគឿងការររ គៅកានរនទងខគ មគតរព មានធតងគដគររជាគរគឿងចាង មនយរគ ើយ អាចឈនែះនវមាររពមទងវា នៈបានពខាន គររែះគ តគ ែះ ភកខជាបណឍ ត គបបគធវើនវគរចកឋគរតកអរកនងអរញដវារចែះ ។

៩. អានសងសននរកាមលកងគធតងគ

១. រកខមលនសតសន នសាយ បពាជាា ត វចននតា នសសយានរបបបដបតតសញភ នវា គកើតការរបតបតតសដលរមគរដលនរសយ តមរពែះពទធដកាថា បពវជតរតវអារយរកខមលជាគរ រនៈដគចនែះ ។

២. អបាន នចវ សលភាន ច តាន ច អនវជាតានត ភគវតា សវេណ តបបចចយតា ភាពជាអនកមានបចចយសដល រពែះមានរពែះភាគររគរើរគ ើយថា ជារបរតចផង រកបានងខយផង ទងរបរអរគ ែះមនមានគទរផង ។

៣. អភេហ តរបេណវោរទសសននន អនចចសញោ - សមដាា បនតា ញងអនចចរញញដ ឱយគកើតគ ើង គោយការគឃើញនវការសរបរបលតនរលកគឈើោរថមគរឿយៗ ។

62

៤. នសតសនមនចារកមាមា ោមត អភានវា មនមានគរចកឋកណាញកនងគរ រនៈនងភាពរកោយកនងការងខរ ។

៥. នទវតាហ សហវាសតា បានគៅរមជាមយនងពកគទវត។

៦. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតសដល រមគរដលគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

គាថាសបមែងអានសងសននរកាមលកធតងគ

វេណ នតា ពទធនសនដាន នសសនយាត ច ភាសនតា នវានោ បវវតតសស រកខមលសនមា កនតា អាវាសមនចារហនរ នទវតាបរបាលនត បវវនតត វសនតត ហ រកខមលមហ សពានតា អភរតាត ន នោន បេឌ ន បតតាន ច បសសនតត តរបណាណ ន នចចសញោ បនទត តោមា ហ ពទធទាយជា ភាវតភរតាលយ វវតត តតមនញោយយ រកខមល វចកខ នណាត ។ របគទរជាទគៅរបរភកខអនករងបសាង ត សដលរពែះពទធដរបគរើររទងររគរើរនងរសមឋងគ ើយថាជាទអារយ (តនបពវជត) ដគចនែះ គរមើគោយរកខមល នងមានមកពណា ភកខអនកមានវតតលអកាលគៅ

63

គរកាមគដើមគឈើ សដលជាទសាង ត អាច គរចកឋកណាញកនងអាវារគៅបាន នងជាទសដលពកគទវតរកាគ ើយ កាលគឃើញនវរលកគឈើទផង គខៀវផង គលឿងផង សដលធាល កចែះគ ើយនងរលកោរថម រសមងបគ ទ បងនវគរចកឋរមាគ លថា គទៀង គចញបាន គររែះគ តគ ែះ ភកខអនកមានរបាជាញ ជាគរគឿងពចារណា មនរតវគមើលងខយរកខមលជាទសាង ត សដលជាមរតកតនរពែះពទធ នងជាទអារយគោកអនកគរតកអរកនងភាវ គ ើយ ។

១០. អានសងសននអទភោ កាសកងគធតងគ

១. អាវាសបលនពវធបនចានទា កាតគរចកឋកងវលកនងអាវារបាន ។ ២. ថនមទធបបនទន បគ ទ បងគរចកឋងងយគងខកងកគចញបាន

៣. មគោ វយ អសងគចឆរនត អននកតា វហរនត ភកខ នវាត បសោយ អនរបោ នសងគតា ចឆតទទសតា ជាអនកមនជាបចតតនងទកសនលង ជាអនកមានទរទងបនជាលគៅ រមគរដលការររគរើរថា ភកខទងឡាយ មានរបរកតរតចគៅមនជាបចរក មនមានគរចកឋនកអាលយ ដចពករមគកនងតរព។ ៤. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតសដលអនគោមដលគណទងឡាយ មានការរបាថាន តចជាគដើម ។

64

គាថាសបមែងអានសងសននអទភោ កាសកងគធតងគ អនោរយភាវសស អនរនប អទលលនភ តាោមេវតាេមហ ចនទទបបបភាសនត អនពវភ ោនស វស ភកខ មគភនតន នចតោ ថនមទធ វនតនទតាា ភាវតោមត សនតា បវនវករសសាទ នចរនសសវ វនទត យោមា តោមា ហ សបបនញោ អនពវភ ោនស រនតា សយាត ។ ភកខអនកមានចតតដចរមគ កាលគៅកនងអគរភ ការ ជាទសដលគគរកបានគោយមនលបាក រមគរដលភាពជាអនកមនមានផទែះ មាន

វងតោដចជាសកវមណជាពតន មានពនលរពែះចនទបភលគ ើយ រសមងបគ ទ បងថនមទធៈគចញបាន គោកអារយនវភាពជាអនកគរតកអរកនងភាវ មនយរគ ើយ នងបាននវគរចកឋគរតកអរនងររតនវគវកពខាន គររែះគ តគ ែះ ភកខអនកមានបញញដ គបបជាអនកគរតកអរកនងអគរភ ការចែះ ។

១១. អានសងសននទសាសានកងគធតងគ

១. មរេសសតបបដោនភា បានមរណរសត ។

២. អបបមាទវហារតា ររគៅមនរបមាទ ។

65

៣. អសភនមតាត ធគនមា រគរមចបានអរភនមតត ។

៤. ោមោគវនតទន បគ ទ បងកាមោគៈគចញបាន ។

៥. អភេហ ោយសភាវទសសន គឃើញរភាពតនរបកាយ គរឿយៗ ។

៦. សនវគពហលតា ជាអនកគរចើនគោយគរចកឋរគងវគ ។

៧. អានោគយមទាទបបហាន លែះបងគរចកឋរវង មាន ការរវងគររែះមនមានគោគជាគដើមគចញបាន ។

៨. ភយនភរវសហនតា រគបរងាតអារមមណសដលគរភយខាល ចបាន ។

៩. អមនសាន គរភាវនយតា ជាបគគលគរជាទគោរពតនអមនរសទងឡាយ ។

១០. អបបចាតាទន អននោមវតតតា មានការរបរពតតដរមគរដលអរយធមទងឡាយមានការរបាថាន តចជាគដើម ។

គាថាសបមែងអានសងសននទសាសានកងគ នោោនកញហ មរណានសសតបបភាវា

នទាទ គតមប ន ផសនត បមាទនទាោ សមបសសនតា ច កេបាន ពហន តសស ោមានោគវសគមប ន នហាត ចតត

66

សនវគនមត វបល ន មទ ឧនបត សមាមា អនថា ឃដត នពាតនមសមានត នោោនកងគមតននកគណាវហតាត នពវា ននននហទនយន ននសវតពានត ។ ពតសមន គទរគគរចកឋរបមាទទងឡាយ រសមងមនរលរតវគសាសានកភកខរមបសដលគដកលកគ ើយ គររែះមរណានរសតជាសដនគកើត មយគទៀត ចតតសដលលែះកនងអណាចតនកាមោគៈគរឿយៗ រសមងមនមានដលភកខកាលគឃើញនវសាករពដគរចើន ( កាលគ តយា ងគនែះ កាលមាន ) គោករសមងដលនវគរចកឋរគងវគ ដគលើរលប មនដលនវគរចកឋរបមាទ លោបគ ែះ គោកកាលសរវងរកនវរពែះនរវ ន ជាទរ លតទកខ រសមងរបងសរបងគោយរបតព (គររែះគ តគ ែះ) ភកខអនកមាន ឫទយបគងខអ នគៅកានរពែះនរវ ន គបបគរពនវគសាសានកងគធតងគកខានគ ើយ គររែះ មកនវគណជាអគនកដចបានគរៀបោបមកដគចនែះឯង ។

១២. អានសងសននយថាសនថតកងគធតងគ

១. យ លទធ នតន តដាពានត វនតាត វាទករេ បានគធវើតម ឱវាទសដលរពែះមានរពែះភាគរតរគ ើយថា បានវតថណាគ ើយ គបបគរតកអរគោយវតថគ ែះ ។

67

២. សពពហមាចឆរហនតសតា ជាអនកសរវងរករបគយាជនដលររព មចារទងឡាយ ។

៣. ហនបបេតវកបបបរចឆច នោ លែះបងគរចកឋរតែះរែះ កនងគរ រនៈសដលអន នងរបណត ។

៤. អននោធវនោធបបហាន លែះបងគរចកឋគរតកអរ នង គរចកតមនគរតកអរគចញបាន ។

៥. អពតចាតាយ ទាា របទហន បទទវ រតនគរចកឋរបាថាន គរចើន ។

៦. អបបចាតាទន អននោមវតតតា របរពតតរមគរដលធតធមមានអបបចឆតជាគដើម ។

គាថាសបមែងអានសងសននយថាសនថតកងគ យ លទធ នតន សនត នដាា យថាសនថតនោ យត

នពាកនបា សខ នសត តេសនថរនកសប ន នោ រជាត នសដាមហ ហន លទាធ ន កបបត សពពហមាចឆរនវនក ហនតន អនកមបត តោមា អរយតាចេណ មនបងគវវេណ ត អនយនញាថ នមធាវ យថាសនថតោមតនត ។ យថារនថតកភកខ ជាអនករគ ឋ រគោយវតថសដលខលនបានមក មនមានគរចកឋរតែះរែះ រមបគដកគលើករមាលគៅម កជារខ ភកខគ ែះ

68

រសមងមនគរតកអរកនងរបរសដលរបគរើរ មនគទមនរសគររែះបានរបរអន សតងអនគរោែះនវររព មចារថមៗ គោយរបគយាជន គររែះគ តគ ែះ ភកខអនកមានរបាជាញ គបបរបកបគរឿយៗ នវ គរចកឋគរតកអរកនងគរ រនៈតមសតគគចាតឱយ សដលរពែះអរយៈទងឡាយរបរពតតគ ើយផង សដលរពែះរមពទធជាគៅពងសតនអនករបាជញររគរើរគ ើយផង ។

១៣. អានសងសននទនសជជកងគធតងគ ១. នសយយសខ បសសសខ មទធសខ អនយញា នតត វហរតត វតតសស នចតនោ វនពានធសស ឧបនចាទន ។ កាតោឋ ចនវគរគឿងចងរបរចតតតមសដលរទងរតរទកថា ភកខកាលរបកបគរឿយៗ នវរខកនងការគដក រខកនងការសផអក រខ កនងការលងលកដគចនែះជាគដើម ។

២. សពាកមមាដាា តននយាគសបាយតា ការរបកបគរឿយៗ នវកមមោឌ នរគបរពវកជាទរបាយ ។

៣. បាោទកឥរយាបថតា មានឥរយាបថគរឱយរជែះថាល ។

៤. វរយារមាភ នកលតា មានការរបរពតតជាឧបការៈដល ការរបារពធគរចកឋពាយាម ។

៥. សមាមា បដបតតយា សមបពពហត ចគរមើនគ ើងគោយរបតពតនរមាម បដបតត ។

69

គាថាសបមែងអានសងសននទនសជជកងគធតងគ អាភជតាា ន បលលងគ បេធាយ ឧជ តន នសទនតដ វកនមបត មារសស ហទយ យត នសយយសខ មទធសខ ហតាា អារទធវរនយា នសជាា ភរនតា ភកខ នោភយនតត តនបាវន នោមស បតសខ យោមា សមធគចាត តោមា សមនយនញាយយ ធនោ ននសជាក វតនត ។ ភកខកាលអងគយសពនសភននតងកាយឱយរតង រសមងញង ឫទយរបរមារឱយញបញរ ជាអនកមានគរចកឋពាយាមរបារពធគ ើយ

លែះបងនវគរចកឋរខកនងការគដក រខកនងការលងលក ជាអនកគរតកអរកនងគនរជជកងគធតងគ កាលញងតរពគការពាយាមឱយលអ រសមងបាននវបតនងរខសដលរបារចាកអាមរៈគររែះគ តគ ែះ ភកខអនកមានរបាជាញ គបបរបកបគរឿយៗ នវគនរជជកវតតចែះ ។

ចប អានសងសធតងគតតប នេណេះ ។

70

សរតបសកល ២៣ ពបទភេ ១. នោោនក រពតសដលគគគបាែះគចាលកនងតរពរមសាន ។

២. បាបេក រពតសដលគគគបាែះគចាលគទៀបទវ រផារ ។

៣. រថយនចឆឡ រពតសដលជនអនករបាថាន បណយគបាែះគចាលតមផលវតនរថ ។

៤. សងខក រនចឆឡ រពតសដលគគគបាែះគចាលរតងគនរររមាម ។

៥. នោតថយ រពតសដលគគជតមនទលតនគភគ ើយគបាែះគចាលគោយរបាថាន ររររឋ ។

៦. នហាននចឆឡ រពតសដលពករគគសាចទកឱយគ ើយគគគបាែះគចាល គោយគតថាជារបរចតរង ។

៧. តតថនចឆឡ រពតសដលគគគបាែះបងគចាលរតងកពងទក ។

៨. គតបបចឆច គត រពតសដលគគគៅកានតរពរមសាន កាល

រត បមកវញគ ើយគបាែះគចាល ។

៩. អគគទឌឍ រពតសដលគភលើងគឆែះ ។

១០. នោខាយត រពតសដលរតវគោទររ ។

១១. ឧបចោខាយត រពតសដលរតវកគណឋ ៀរគការ ។

១២. ឧនទរខាយត រពតសដលរតវកណឋ រកាត ។

71

១៣. អនតចានន រពតសដលគរចជាយ គ ើយគគគបាែះគចាល ។

១៤. ទសចានន រពតសដលោចោចគ ើយគគគបាែះគចាល ។

១៥. ធជាហដ រពតសដលគគចងគធវើជាទងជយគ ើយគគចគចញគៅ ។

១៦. ថបចវរ រពតសដលគគរ ពទធដបកគធវើពលកមម ។

១៧. សមេចវរ រមណចវរគរពតរបរភកខផងោន ។

១៨. អាភនសកក រពតសដលគគគបាែះបងគចាលរតងទអភគរករពែះោជា ។

១៩. ឥទធមយ រពតសដលរគរមចគោយឫទធ គចវររបរឯ -

ភកខ ។

២០. បនថក រពតសដលរជែះគៅតមផលវ ។

២១. វាតាហដ រពតសដលខយលបកបគបើង គៅ គ ើយធាល កចែះកនងទឆកង យ ។

២២. នទវទតតយ រពតសដលគទវតរបគគន ។

២៣. ោមទទយ រពតសដលរលករមរទបនាតោត គៅគលើគោក ។

72

ភតត ១៤ យង ១. សងឃភតត ភតតសដលទយករបគគនដលភកខរងឃទងអរ ។

២. ឧនទទសភតត ភតតសដលទយកគៅចគរែះភកខ ២ - ៣ របគ ើយរបគគន ។

៣. នមនតន ភតតសដលទយកគរលនមនតគ ើយរបគគន ។

៤. សោកភតត ភតតសដលទយករបគគនតមសាល ក ។

៥. បកខ ក ភតតសដលទយករបគគនតមបកខ គបកខខាងរគ ច ឬបកខខាងគខនើត ។

៦. ឧនបាសថក ភតតសដលទយករបគគនកនងតថងឧគបារថ ។

៧. បាដបទក ភតតសដលទយករបគគនកនងតថងប ទ បអពតថងឧគបារថ គតថង ១ គោច ឬ ១ គកើត ។

៨. អាគនតកភតត ភតតសដលទយករបគគនដលភកខអនកគទើបមកដល ។

៩. គមកភតត ភតតសដលទយករបគគនដលភកខអនកបរបងគធវើដគណើ រ ។

១០. គោនភតត ភតតសដលទយករបគគនដលភកខអារធ ។

១១. គោនបដាា កភតត ភតតសដលទយករបគគនដលភកខអនកបគរមើភកខឈ ។

73

១២. វហារភតត ភតតសដលទយករបគគនររមាបវហារ ។

១៣. ធរភតត ភតតសដលទយករបគគនអរកាលជានចច (នចច-ភតត) ។

១៤. វារភតត ភតតសដលទយករបគគនតមវារៈគវន ។

បចចទវកាណវធ

កលបរតសដលបរកនងរពែះសារ គនែះ រតវរកាកនងបចចគវកខ-ណវធគឧបាយររមាបពចារណានវបចចយ សដលខលនរតវអារយឱយគចែះចាសាទ តទងបាល ទងគរចកឋសរបជាររមាយ ។ ឯបចចយសដលបពវជតរតវអារយគ ែះ មាន ៤ គ ៖

១) ចវរបបចចយ បានដលរពតសដលបពវជតគរគរលៀកដណឋ ប គរបើរបារបាន មានតរតចវរជាគដើម ។ ២) បណឍ បាតបបចចយ បានដលគភាជ ហារសដលបពវជតរតវបរគភាគបាន តងអពគវោអរណរែះគ ើងដោបដលតថងរតង មានបាយនជាគដើម ។ ៣) គរ រនបបចចយ បានដលទគរ រនៈសដលបពវជតរតវអារយគរបើរបារបាន មានកដ សាោ ជាគដើម ។

៤) គោនបបចចយ បានដលថាន ររមាបមនរសមានជង សដលបពវជតរតវបរគភាគគរបើរបារបាន មានរបបជាគដើម ។

កនងបចចយមយៗ គ ែះ គរលគោយបចចគវកខណៈ មាន ៤ គ ៖

74

១ . ធាតបបចចគវកខណៈ ២ . បដកលបបចចគវកខណៈ ៣. តងខណកបបចចគវកខណៈ ៤ . អតតបបចចគវកខណៈ បណាឋ បចចគវកខណៈទង ៤ គ ែះ ធាតបបចចគវកខណៈ គឱយពចារណា កនងកាលសដលទទលនវបចចយ ៤ ឱយគឃើញថារតមសតជាធាត ។

ធលតបបចចទវកាណៈ កាលសដលទទលនវចវរបបចចយ គបបពចារណាដគចនែះ

យថាបចចយ បវតតមាន ធាតមតតនមនវត យទទ ចវរ តទបភញា នោ ច បគគនោ ធាតមតតនោ នសសនតាត នជា នវា សនញោ ។

រពតចវរឯណាគនែះ រពតចវរគនែះ រោនសតជាធាតពត របរពតតគៅតមរមគរដលបចចយ ទកជាបគគល គអាតម សដលជាអនកគរបើរបាររពតចវរគ ែះកឋ ករោនសតជាធាត មនសមនរតវ មនសមនខលនរបាណ មានរភាពគសាែះរនយទគទ ។ កាលសដលទទលនវបណឍ បាតបបចចយ គបបពចារណាដគចនែះ

យថាបចចយ បវតតមាន ធាតមតតនមនវត យទទ បេឌ បានតា តទបភញា នោ ច

75

បគគនោ ធាតមតតនោ នសសនតាត នជា នវា សនញោ ។ ចងខា នបណឍ បាតឯណាគនែះ ចងខា នបណឍ បាតគនែះ រោនសតជាធាតពត របរពតតគៅតមរមគរដលបចចយ ទកជាបគគល គអាតមសដលជាអនកបរគភាគនវចងខា នបណឍ បាតគ ែះកឋ ករោនសតជាធាត មនសមនរតវ មនសមនខលនរបាណ មានរភាពគសាែះរនយទគទ ។ កាលសដលទទលនវគរ រនបបចចយ គបបពចារណាដគចនែះ

យថាបចចយ បវតតមាន ធាតមតតនមនវត យទទ នសតសន តទបភញា នោ ច បគគនោ ធាតមតតនោ នសសនតាត នជា នវា សនញោ ។

ទគរ រនៈឯណាគនែះ ទគរ រនៈគនែះ រោនសតជាធាតពត

របរពតតគៅតមរមគរដលបចចយ ទកជាបគគល គអាតម សដលជាអនកបរគភាគគរបើរបារទគរ រនៈគ ែះកត ករោនសតជាធាត មនសមនរតវ មនសមនខលនរបាណ មានរភាពគសាែះរនយទគទ ។

កាលសដលទទលនវគោនបបចចយ គបបពចារណាដគចនែះ

យថាបចចយ បវតតមាន ធាតមតតនមនវត យទទ គោនបបចចយនភសជាបរោខ នោ តទបភញា នោ ច បគគនោ ធាតមតតនោ នសសនតាត នជា នវា សនញោ ។

76

គរគឿងបរកាខ រជាទរកានវជវត គថាន ជាបចចយដលអនកជងឯណាគនែះ គរគឿងបរកាខ រជាទរកានវជវត គថាន ជាបចចយដលអនកជងគនែះរោនសតជាធាតពត របរពតតគៅតមរមគរដលបចចយ ទកជាបគគល គអាតម សដលជាអនកបរគភាគនវគរគឿងបរកាខ រជាទរកានវជវត គថាន ជាបចចយដលអនកជងគ ែះកត ករោនសតជាធាត មនសមនរតវ មនសមនខលនរបាណ មានរភាពគសាែះរនយទគទ ។

ប កលបចចទវកាណៈ បដកលបចចគវកខណៈគ ែះ គឱយពចារណាកនងខណៈសដលរបារពធនងបរគភាគនវបចចយ ៤ ឱយគឃើញថាជារបរបដកលគរគខពើម ។

កាលសដលរបារពធនងគរបើរបារនវចវរ គបបពចារណាដគចនែះ

សពវា ន បនមាន ចវោន អជគចានយាន ឥម បតោយ បតាា អតវយ ជគចានយាន ជាយនត ។

រពតចវរទងឡាយទងពងគនែះ ជារបរមនគរគខពើមរគអើមគ ើយ លែះរលរតវដលកាយរអយគនែះ កនងកាលណាគ ើយ កកាល យជារបរគរគខពើមរគអើមតរកគពក ។

កាលសដលរបារពធនងឆកនចងខា ន គបបពចារណាដគចនែះថាៈ សនពវា បតយ បេឌ បានតា អជគចាននយា ឥម បតោយ បតាា អតវយ ជគចាននយា ជាយត ។

77

ចងខា នបណឍ បាតទងឡាយទងពងគនែះ ជារបរមនគរគខពើមរគអើមគ ើយ លែះរលរតវដលកាយរអយគនែះ កនងកាលណាគ ើយ កកាល យជារបរគរគខពើមរគអើមតរកគពក ។

កាលសដលរបារពធនងបរគភាគគរបើរបារ នវគរ រនបបចចយ

គបបពចារណា ដគចនែះថាៈ សពវា ន បនមាន នសតសតន អជគចានយាន

ឥម បតោយ បតាា អតវយ ជគចានយាន ជាយនត ។ ទគរ រនៈទងឡាយទងពងគនែះ ជារបរមនគរគខពើមរគអើមគ ើយ លែះរលរតវដលកាយរអយគនែះ កនងកាលណាគ ើយ កកាល យជារបរគរគខពើមរគអើមតរកគពក ។

សនពវា បតយ គោនបបចចយនភសជាបរោខ នោ អជគចាន-នយា ឥម បតោយ បតាា អតវយ ជគចាននយា ជាយត ។ គរគឿងបរកាខ រជាទរកានវជវតគថាន ជាបចចយដលអនកជងទងឡាយទងពងគនែះ ជារបរមនគរគខពើមរគអើមគ ើយ លែះរលរតវដលកាយរអយគនែះកនងកាលណាគ ើយ កកាល យជារបរគរគខពើមរគអើមតរកគពក ។

តងាណកបចចទវកាណៈ តងខណកបបចចគវកខណៈគ ែះ គឱយពចារណាកនងខណៈសដលបរគភាគនវបចចយ ៤ ។

កាលសដលគរបើរបារនវបចចយ ៤ គ ែះ គបបពចារណា ដគចនែះ

78

បដសងខខ នយាននោ ចវរ បដនសវាម យាវនទវ សតសស បដឃាតាយ ឧេហ សស បដឃាតាយ ឌសមកសវាតា-តបសរសបសមផសាន បដឃាតាយ យាវនទវ ហរនោ- បនបបដចឆា ទនតថ ។ បពវជតគបបពចារណា គោយឧបាយថា អញអារយគរព គគរបើរបារនវរពតចវរកណតទក គដើមបនងការររនវរតជាក គដើមបនងការររនវកគដឋ គដើមបនងការររនវរមផរសរគបាម មរ ខយល កគដឋ តថង នងពរតច ពរធទងឡាយ កណតទក គដើមបនងបទបាងនវអវយវៈសដលគធវើនវគរចកឋខាម រឱយកគរមើក ។ បដសងខខ នយាននោ បេឌ បាត បដនសវាម ននវ ទវាយ, ន មទាយ, ន មេឌ តយ, ន វភសតយ, យាវនទវ ឥមសស ោយសស ឋតយា, យាបតយ, វហសបរតយា, ពពហមាចរយានគគហាយ, ឥត បោេញច នវទន បដហងខខ ម, នវញច នវទន ន ឧបានទសាម, យាពតា ច នម ភវសសត, អនវជាតា ច, ោសវហានោ ចឆត ។ បពវជតគបបពចារណា គោយឧបាយថា អញអារយគរព គបរគភាគចងខា នបណឍ បាត គដើមបនងគលងដចគកមងអនករក កគទ គដើមបនងឱយគកើតបររមានែះរវងដចអនករបោលកគទ គដើមបនង

79

របោបតកសតងោងកាយដចសររតកនងបរកគទ គដើមបនងគធវើឱយផរផងរមបរដចអនកគលងរបាកគទ បរគភាគកណតទកគដើមបនងឱយតងគៅតនកាយគនែះ គដើមបនងញងជវតនទនទយឱយរបរពតតគៅ គដើមបនងកមាច តបងនវគរចកឋលបាក គដើមបនងអនគរោែះដលរព មចរយធម អញនងកមាច តបងនវគវទ ចារ គគរចកឋឃាល នសដលមានគ ើយផង នងញងគវទ ថម គសឆអត ររបមាណមនឱយគកើតគ ើងបានផង ករយារបរពតតគៅតនឥរយាបថទង ៤ កឋ គរចកឋមនមានគទរ មានមនរចអរកាយ មនរចអរចតតជាគដើមកឋ ករយាគៅរបាយកនងឥរយាបថទង ៤ កឋ នងមានដលអញ គោយបានបរគភាគនវចងខា នបណឍ បាតគនែះ ។ បដសងខខ នយាននោ នសតសន បដនសវាម យាវនទវ សតសស បដឃាតាយ ឧេហ សស បដឃាតាយ ឌស- មកសវាតាតបសរសបសមផសាន បដឃាតាយ យាវ-នទវ ឧតបរសសយវនតទន បដសោល តោមតថ ។ បពវជតគបបពចារណា គោយឧបាយថា អញអារយគរព គបរគភាគគរបើរបារនវទគរ រនៈ កណតទក គដើមបនងការររនវរតជាក គដើមបនងការររនវកគដឋ គដើមបនងការររនវរមផរសរគបាម មរ ខយល កគដឋ តថង នងពរតច ពរធទងឡាយ កណតទក គដើមបនងបគ ទ បងនវរកវលរកវាយ សដលគកើតអពរដវ គ ើយអភរមយរមងគៅកនងកមមោឌ ន ។

80

បដសងខខ នយាននោ គោនបបចចយនភសជាបរោខ រ បដ-នសវាម យាវនទវ ឧបបតន ន នវយាពវធោន នវទតន បដឃាតាយ អពាបជឈបរមតាយាត ។ បពវជតគបបពចារណាគោយឧបាយថា អញអារយគរពគបរគភាគនវគរគឿងបរកាខ រជាទរកានវជវត គថាន ជាបចចយដលអនកជង កណតទក គដើមបនងការររនវគវទ ទងឡាយ សដលគបៀតគបៀនគផសងៗ សដលគកើតគ ើងគ ើយ គដើមបរបារចាកទកខខាល ងជាធមមត ។

អតតបបចចទវកាណៈ

អតតបបចចគវកខណៈគ ែះ គឱយពចារណានវបចចយ ៤ សដលខលនមនបានពចារណា កនងកាលសដលបរគភាគរចគ ើយ សដលរតវពចារណាបានសតកនងតថងគ ែះ កឱយអរណរែះគ ើងទន គដគចនែះថាៈ អជា មយា អបបចចនវកខ តាា យ ចវរ បរភតត ត យាវនទវ សតសស បដឃាតាយ ឧេហ សស បដឃាតាយ ឌស- មកសវាតាតបសរសបសមផសាន បដឃាតាយ យាវ-នទវ ហរនោបនបបដចឆា ទនតថ ។ រពតចវរឯណា សដលអញមនបានពចារណាគ ើយ គរបើរបារគ ើយកនងតថងគនែះ រពតចវរគ ែះ អញគរបើរបារកណតទក គដើមបនងការររនវរតជាក គដើមបនងការររនវកគដឋ គដើមបនងការររនវរមផរសរគបាម មរ

81

ខយល កគដឋ តថង នងពរតច ពរធទងឡាយ កណតទកគដើមបនងបទបាងនវអវយវៈសដលគធវើនវគរចកឋខាម រឱយកគរមើក ។

អជា មយា អបបចចនវកខតាា នយា បេឌ បានតា បរភនតាត នោ ននវ ទវាយ, ន មទាយ, ន មេឌ តយ, ន វភសតយ យាវនទវ ឥមសស ោយសស ឋតយា យាបតយ វហសបរតយា ពពហមាចរយានគគហាយ ឥត បោេញច នវទន បដហងខខ ម នវញច នវទន ន ឧបានទសាម យាពតា ច នម ភវសសត អនវជាតា ច ោសវហានោ ចឆត ។ ចងខា នបណឍ បាតឯណា សដលអញមនបានពចារណាគ ើយ បរគភាគគ ើយកនងតថងគនែះ ចងខា នបណឍ បាតគ ែះ អញបរគភាគកណតទក គដើមបនងគលងដចគកមងអនករកកគទ គដើមបនងឱយគកើតបររមានែះរវងដចអនករបោលកគទ គដើមបនងរបោបតកសតងោងកាយដចសររតកនងបរកគទ គដើមបនងគធវើឱយផរផងរមបរដចអនកគលងរបាកគទ បរគភាគកណតទក គដើមបនងឱយតងគៅតនកាយគនែះ គដើមបនងញងជវតនទនទយឱយរបរពតតគៅ គដើមបនងកមាច តបងនវគរចកឋលបាក គដើមបនងអនគរោែះដលរព មចរយធម អញនងកមាច តបងនវគវទ ចារ គគរចកឋឃាល នសដលមានគ ើយផង នងញងគវទ ថម គសឆអត ររបមាណ មនឱយគកើតគ ើងបានផង ករយារបរពតតគៅតនឥរយាបថទង ៤ កឋ គរចកឋមនមានគទរ

82

មានមនរចអរកាយ មនរចអរចតតជាគដើមកឋ ករយាគៅរបាយកនងឥរយាបថទង ៤ កឋ នងមានដលអញ គោយបានបរគភាគនវចងខា នបណឍ បាតគនែះ ។ អជា មយា អបបចចនវកខ តាា យ នសតសន បរភតត ត យាវនទវ សតសស បដឃាតាយ ឧេហ សស បដឃាតាយ ឌសមកសវាតាតបសរសបសមផសាន បដឃាតាយ យាវនទវ ឧតបរសសយវនតទន បដសោល តោមតថ ។ ទគរ រនៈឯណា សដលអញមនបានពចារណាគ ើយ បរគភាគគរបើរបារគ ើយកនងតថងគនែះ ទគរ រនៈគ ែះ អញបរគភាគគរបើរបារកណតទក គដើមបនងការររនវរតជាក គដើមបនងការររនវកគដឋ គដើមបនងការររនវរមផរសរគបាម មរ ខយល កគដឋ តថង នងពរតច ពរធទងឡាយកណតទក គដើមបនងបគ ទ បងនវរកវលរកវាយសដលគកើតអពរដវ គ ើយអភរមយរមងគៅកនងកមមោឌ ន ។ អជា មយា អបបចចនវកខតាា នយា គោនបបចចយនភសជាបរ-ោខ នោ បរភនតាត នោ យាវនទវ ឧបបតន ន នវយាពវធោន នវទតន បដឃាតាយ អពាបជឈបរមតាយាត ។ គរគឿងបរកាខ រជាទរកានវជវត គថាន ជាបចចយដលអនកជងឯណា សដលអញមនបានពចារណាគ ើយ បរគភាគគ ើយកនងតថងគនែះ គរគឿងបរកាខ រជាទរកានវជវត គថាន ជាបចចយដលអនកជងគ ែះ

83

អញបរគភាគកណតទក គដើមបនងការររនវគវទ ទងឡាយ សដលគបៀតគបៀនគផសងៗ សដលគកើតគ ើងគ ើយ គដើមបរបារចាកទកខខាល ងជាធមមត ។

ចប បចចទវកាណវធ ។

សលមានវទពគាះថាៈ

ចតត សលត សមាទហត ឯនតតត សល ( គណជាត ) ជាគ តតងមាតនចតត (រលធាត រមាធមា + អ បចចយ) កតត. ករ.។ កសលធនមមា សនលនត ឧបធានរនត ឯនតតត សល (គណជាត) ជាគរគឿងរទរទងនវករលធមទងឡាយ

(រលធាត ឧបធារគណ + អ បចចយ) អភ.ោថា ។