Оюуны өмч мөнгө бүтээх нь

Өмнөх хоёр бүлэгт биотехнологийн үйлдвэрлэлийн бүтэц (ямархуу харагддаг),

одоог хүртэлх гүйцэтгэлийг (хэрхэн ажилладаг) шинжлэсэн. Бүгдээрээ одоо хэрхэн

ажилладаг гэсэн асуултруу эргэн оръё: үйлдвэрлэл хэрхэн хөгжих, зохион

байгуулагдах, тогтвортой ажиллах, тоглогчид хоорондын харилцааны ялгаатай арга

замуудын гол нөлөө юу вэ? Эдгээр нөлөөллүүдийг ойлгохгүйгээр бид асуудлын уг

үндэст хүрч чадахгүй. Эсвэл мөн цаашид сайжруулах талаар ч ойлгохгүй. Энэ

бүлэгт биотехнологийн бизнесийг хөдөлгөгч харилцан холбоотой 3 нөлөөллийн

талаар авч үзэх болно. Эдгээрийг ойлгосноор та бүхэнд энэ салбар яагаад ийм

харагддаг яагаад ийм хэмжээнд хүрсэн талаар, танд маш сайхан санаа төрөх болно.

Нэгдүгээрт их сургуулиас хувийн секторт технологи шинэ компани үүсгэн

шилждэг. Хоёрдугаарт нийтийн үнэт цаас ба венч капитал хоёуланг нь агуулсан

хөрөнгийн зах зээл байдаг. Гуравдугаарт үйлдвэр байгуулах, хөрөнгө оруулахд

зориулан залуу венчүүд оюуны өмчийн худалдааны ноу-хаугийн зах зээл байдаг.

Эдгээр нөлөөллүүдийг бие биенээс нь салгаж ойлгож болохгүй. Шинэ пүүс,

компани үүсэхд их сургуулийн судлаачдаас гарсан технологийн таатай боломжоор

татагдсан венч капитал шаардлагатай байдаг. Венч капитал болон

үйлдвэрлэгчдийг татах эхний нөхцөл байдал болох нийтийн үнэт цаасны зах зээл

нь хөрвөх бололжийг хангаж өгдөг. Үүсэн бий болсон үйлдвэрлэл нь шинэ венч

капиталд хөрөнгө оруулах эх үүсвэр мөн бүтээгдэхүүний зах зээлд оролцох

боломжуудыг хоёуланг бий болгодог. Эдгээр нөлөөллүүд оюуны өмч мөнгө бүтээх

системд багтдаг. Биотехнологи нь судлаачдын гаргасан ноу-хау үнэлэгдэн

ОЮУНЫ ӨМЧ болох (мөнгөн илэрхийлэлд орох), янз бүрийн сувгуудаар

худалдагдах болон худалдах үед бизнес болдог бөгөөд мөн шинэ пүүс компаниуд

үүсэх нь мөн оюуны өмчийн мөнгө үүсгэх нэг арга байдаг. Венч капиталистууд

оюуны өмчийг мөнгө үүсгэх, үнэлэх механизмыг хангадаг; нийтийн хөрөнгө

оруулагчид нь хөрвөх боломжийн боломжийг бий болгодог, эдгээр бүгд

холбогдсоноор оюуны өмчийн худалдаа, үнэлгээ хангагдана. Эндээс биотехнологи

нь олон бусад салбаруудтай хамт төсөөлөгдөнө. Програм хангамж, хагас

дамжуулагч, мэдээллийн технологи ба харилцаа холбооны үйл ажиллагаа ижил

төсөөтэй зохион байгуулалт ба нөлөөллүүдтэй байдаг. Энэ бүлэгт биотехнологийн

салбар дахь ажлыг хэрхэн тусгайлан сайн зохион байгуулах, 4-р бүлэгээс гарсан

эрсдлийн менежмент хийх, нэгтгэх, суралцах гэсэн функционал шаардлагуудыг

хэрхэн сайн уялдуулах талаар асуулт тавих болно.

Шинээр пүүс, компани үүсэн бий болох

5-р бүлгийн биотехнологийн үйлдвэрлэл бүхэл түүхийн туршид өөр нэгэн старт-

апуудын давалгаагаар тодорхойлогддог гэснийг эргэн саная. Танил болсон

биотехнийн аваргууд (Амжен, Женетех) дотор энэ салбарт харьцангуй жижиг,

залуу пүүс компаниуд бичигдэж байна. Тэд хаанаас ирсэн, мөн яагаад тэд тийм

олон байна вэ? Биотехнологийн шинэ пүүсүүдийн хоёр чухал эх үүсвэр байдаг:

шинэ пүүс, компаниудыг үүсэхд оролцон эхлүүлдэг багш, академиуд, мөн өөрийн

хувийн компанийг байгуулахаар биотехийн болон эмийн компанийг орхисон

эрдэмтэд эсвэл менежерүүд байдаг. Энэ онцлогтой хэдий ч практик дээр бүдэг

бадаг байдаг. Академик биш хүмүүс пүүс компаниудыг үүсгэн багйуулж багйаа

боловч академик зөвлөгч эсвэл шинжлэх ухааны зөвлөх багтай байдаг. Шинэ

биотехологийн компани үүсэхд их сургуулиуд нь чухал ззрэгтэй байдаг ба энэ нь

маш сайн бичиг баримтлагдсан байдаг. Шинэ биотехийн пүүсүүд нь академик

эмнэлэг (жнь., Кембриж, Сан Франциско Бей хэсэг), биоанагаахын судалгааны ии

сургуулиудын дэргэд байрлаж биоанагаахруу хазайгаад байгаа. 2001 оны байдлаар

Эрнст ба Янгийн судалгаагаар АНУ дахь 4 биотехнолгийн пүүсийн 1 нь

Калифорний их сургуулийн хотхоноос 35 милийн дотор байрладаг гэсэн дүн

гаргасан байна. Калифорний биотехнологийн компаниудын 3-ний нэгийг нь

калифорний их сургуулийн биотехнологийн эрдэмтэд үндэслэсэн байна. Келлей

Портер, Кеэрстэн Виттингтон ба Валтер Повел нар Востоны гутаг дэвсгэр дээрх 57

биотехийн компаниудын 52-ынх нь талаарх мэдээлийг цуглуулахд 131 хүн 1980-

1997 оны хооронд эдгээр биотехийн компаниудыг үүндэслэсэн байсан. Тэдний 52

хувь нь их сургуулийн факультетээс гарсан байсан ба тэд өөрсдийн их

сургуулиудуудтайгаа холбоотой хэвээр, ойролцоо нь байдаг байна.

Хэрвээ бид тэдний IPO-ын цаг үеийн биотехнологийн пүүс компаниудын

факультет, их сургууль хоёулангийнх нь хувьцааг эзэмшдэг талаар хайвал ижил

загвар харах болно. Рекомбинант капиталийн Марк Эдвардын анализаар бол 2004

оны IPO биотехнологийн пүүс компаниудын 41% -ийнх нь хувьцаа их

сургуулиудад байна; факультетийн гишүүд жилийн биотехийн IPO-ын 50% дахь

хувьцааг эзэмшдэг байна. 1997 онд биотехийн IPO-ын 30%-д их сургуулиуд

хувьцаа эзэмшигч хэлбэрээр багтдаг ба 53% нь факультетийн гишүүн байдаг.

Яагаад биотех шинэ пүүс, компаниудыг ийм урт хугацааны туршид

үүсгэсээр байна вэ? Өнгөцхөн харахад хариулт нь маш илэрхий. Их сургуулиуд

шинэ пүүс компани үүсэхд сайхан боломж болох орчин үеийн суурь шинжлэх

ухааны судлгааг хийдэг. Цаашилбал, Бэй-Долийн Тогтоолын хэсэгт их

сургуулиудын тэдний IP-ын патентийг мөн түүний худалдаалагдах шатуудыг

дэмжсэн байдаг. Хурдан технологийн эргэлт ба их сургуулиудын дэмжлэг нь

тэдний технологийг худалдахад чухал хэдий ч шинэ пүүс компани үссэхд

хангалттай талбар болж чадахгүй-үүнтэй адилаар их сургуулиуд технологийн

лицензээ тогтсон пүүс компаниудад өгдөг. Яагаад ийм олон старт ап компаниуд

шинэ шинжлэх ухааныг худалдахаар үүсч байна вэ? Өөрөөр тавьбал яагаад

технологи тогтсон пүүс компани болон их сургуулиудын хоорондын хамтын

ажиллагаанаас илүү шинэ пүүс компани үүсгэн шилжиж байна вэ? Хамгийн эхний

тайлбар бол тогтсон компанийн чадамжийн шаардлагаар хийж болох юм.

Ерөнхийдөө бол компаний технологийн лиценз нь технологийн боломж,

худалдааны сонирхол, бий болоод байгаа репертуар (чадавхи, бололцоо)-нд нь

тохирсон байдаг. Тэд тэдний хоосон зай, өвөрмөц хэрэгцээг гаднаас дүүргэн

нөхөхөөр хайж байдаг. Иймээс л тэд шинжлэх ухааны шинэ орчин үеийн салбарлуу

хэлбийдэг ба тухайн компанийн гадаад яаралтай хэрэгцээний зүйл дээр илүү

ажилладаг. Их сургуулиуд үргэлж тухайн пүүсийн хэрэгцээ, шаардалаган (өвөрмөц

өөрчлөлтөөр баяжсан технлоги) дээр ажиллахгүйгээр шинэ зүйлийг (орчин үеийн

шинэ шинжлэх ухаан) оролдож байдаг.

Хоёрдохь тайлбар нь үнэндээ илүү институтжисэн байдаг. Технологийн

лицензийн тухай лицензор мэддэг байх- энэ нь ямар нэгэн мэдэхгүй зүйлээ

худалдаж авах хэцүү гэсэнтэй адил юм. Гэвч энэ талаас нь харвал ноу-хауг

худалдах нь илүү төгс болох юм. Технологи ямар чадавхитай болон технологийн

чанарын талаарх мэдээлэл нь ижил тэнцүү байдаггүй. Судлагаатай хамгийн ойр

зүйл бол их сургуулиудын эрдэмтэд өөсрдөө хамгийн эхний хэрэглэгчид юу

тохиолдож болох болон ажлын шинжлэх ухааны чанарын талаар илүү сайн

мээдэлэлтэй байх юм. Тусгай их сургууль эсвэл лабораторийн эрдэмтэдтэй ойр

хоблоогүй биотенологийн болон эмийн компаниуд ямар технологи нээгдсэн болон

ямар лиценз бэлэн болоод байгаа тухай мэдэх боломжгүй юм. Нээлтийг хамгийн

түрүүнд мэдсэнээр их сургуулийн эрдэмтэд процессийн дэвшилт бүхий өөрийн

хувийн компанийг эхлүүлэх хүсэл төрдөг. Венч капиталистууд ямагт их сургууль,

факультет болон технологи дамжуулах офисуудтай холбоотой байхыг хичээдэг ба

их сургуулийн гол судалгааны факультетийг шинэ пүүс компанийг эхлүүлэхээр

ажиглаж байдаг.

Хаана мэдээлэл байна тэнд оюуны өмчийн эрхтэй ижил эрхтэйгээр өрсөлдөх

гадаад боло дотоод бүлгүүд байна гэсэн үг биш юм. Жишээлбэл Элли Лилли

рекомбинант инсулиний лицензийг харвардын биологич Валтер Гильбертээс олж

авахаар оролдож байсан боловч Гилбертийн өөрийнх нь үүсгэсэн компани болох

Биоженд алдсан. Тэнд ямар нэгэн байр сууриа олсон системчилсэн мэдээлэл

байгаагүй юм; компани үүсгэн багйуулах үйл явц тоог тодорхойлохд хэцүү бөгөөд

харамсалтай нь их сургуулиас найдвартай оюуны өмч ирэх нь бүтэлгүйтсэн юм.

Эмийн компаниудын гүйцэтгэх захирлуудаас энэ номонд ярилцлага авахд хэрвээ

өрсөлдөгч компаниудын баталгаа өгөх эрхийг сонирхсон холбоотон факульетийн

гишүүн байх юм бол гадаад компаниас найдвартай нууцална гэдэг нь ихээхэн

хэцүү гэсэн. Их сургууль, факультет хоёулангийнх нь IPO-н хувьцааны өндөр

үзүүлэлттэй мэдээлэл эрт бий болсон бол шинээр пүүс компани үүсгэхийн оронд

старт ап лиценз төлөөх санхүүгийн хүчтэй сонирхол үүсдэг. Тэгэхээр их

сургуулийн технологийн төлөөх далд хэрэгцээ тухайн пүүс компаниас ирдэг

бөгөөд мэдээллийн ассимметрик байдал мөн үйлдвэрлэлийн зааг хязгаарууд энэ

хэрэгцээний биелэлтийг хязгаарлаж байдаг. Гол нь их сургуулиудын эрдэмтэд

болон венч капиталистууд их сургуулиудын үүсгэсэн шинжлэх ухааныг олж авах

нийгмийн сүлжээнд нягт хобогдсон байдаг. Тухайн пүүс компани нь технологийн

талаар мэдээд түүнийг лицеэзлэх маш хүчтэй сонирхолтой байдаг ба тэдний

хандлага нь старт апаас өөр байдаг. Шинжлэх ухааны ноу хау (зөвхөн IP биш

үйлдлийн маш сайн мэдлэг) түүнтэй хамааралтай технологид нэвтрэх нь тухайн

технологитой маш ойр хамаарал бүхий өөр пүүс компаниуд, академиас эрдэмтдийг

нөхөн сэлбэх хэрэгтэй байдаг. Худал хэлэх нь тухайн компаниудыг ороход саад

болдог. Эрдэмтдийн санал болгон шинээр үүсгэн байгуулсан пүүс компаниуд нь

өндөр хөшүүргийн маш хүчтэй шалтгаан нь үнэт цаас эзэмших ба пүүс компани

дахин өсөн үржихд маш хүндрэлтэй байдаг. Женентех 1980 онд IPO нь маш

амжилттай, венчүүдээс ирсэн хувийн санхүүгийн тайлан зэрэг нь маш цэвэр, том

болж чадсан юм.

Онол ёсоор бол стар ап мэтийн ижил хөшүүргүүд нь үйлвэрлэлийг санал

болгодог хэдий ч бодит байдал дээр боломжгүй байдаг. Үүсгэн байгуулагдсан

компаниуд байгууллага хоорондын улс төрийн бодлого, тухайлсан норм дээр

тулгуурласан байдаг. Байгууллагууд доторх ижил тэнцүү бус байдал нь маш ач

холбогдолтой байдаг ба тэнд нь эдгээр ялгаанууд нь бодит байдал дээр хэр их

байхыг хязгаарласан байдаг. Жижиг урьдчилсан төлөв байдал бүхий компаниуд ч

гэсэн ялгаагүй ижил шалтгаанаар шинэ ажилчидийн төлбөрийн тэгшитгэл хувьцааг

хэр хэмжээгээр эзэмших хязгаарыг заасан байдаг. Тэнд мөн улс төрийн ач

холбогдол (яагаад ажилчин А нь ажилчин В-ээс илүү их хувьцаа эзэмшиж байна

вэ?) байдаг хэдий ч мөн түүнчилэн санхүүгийн албадалт пүүсийн капиталийн

бүтцээс хамаардаг. Ямар нэгэн үүсгэн байгуулагдсан компанид энэ нь ерөнхийдөө

боломжгүй байдаг ба глобал мультинационалны компани эсвэл нэг настай старт ап

уу гэдгээс хамаараад биотехийн венчүүд санал болгох хөшүүрэг зэрэг авч

хэлэлцэгддэг. Их сургуулиудын эрдэмтэд академиа орхих мөн компанийг сонгох

гэсэн мэргэжлийн эрсдэлтэй нүүр тулдаг. Олонх нь эргэн буцалтгүй шийдвэр

гаргадаг: компанид орон тэдний академийн кареерийг тгсгөл болгодог. Ижил

кареерийн эрсдэл мөн нөгөө пүүсийн ажил олгогчид бас байдаг. Хувьцаан дээр

суурилсан потенциал бүхий шан харамж л ийм ашигтай эрсдэл гаргахд хангалттай

байдаг.

Биотехнологийн шинэ пүүс компани үүсэх шалтгаан бол бусад секторуудаас

өөр байдаг. Биотехнологид шинээр пүүс компани үүсэн байгуулагдах нь шинэ

технологийн төлөө өрсөлдөн бий болсон гэдэг нь тодорхой байдаг. Ерөнхийдөө бол

шинэ пүүс компани нь тэдний мэргэжлийн сайн ур чадварт хөрөнгө оруулсанаар

авч хэлэлцэгддэг. Цаашилбал, тэд амжилт олсон учир хөрөнгө оруулагчид үнэ

хаялцан дэвшилтэт байдлыг олж авдаг. Тэнд олон жишээ байдаг ба академчид

өөрийн технологийн тухайн фирм лецензлэхийг (роялти эсвэл судлаааны сан болон

буцан ирэх) харан академдаа үлдэхдээ баяртай байдаг. Гэвч үйлдвэрлэгчид

бүтэлгүйтэх үед тэдэнд гайхалтай өөрсдийн шинэ пүүс компанийг үүсгэн

байгуулах боломжийн зам бий болдог ба ингэснээр тэд санхүүгээ хамгаалж чаддаг.

Тэнд нь венч капиталистууд ирдэг. Дараагийн амжений судалгаанд хөрөнгө

оруулах нийтийн хөрөнгө оруулагчид, венч капиталууд байаг ба шинэ санаа бүр

шинэ пүүс компани болдог.

Венч капитал ба нийтийн хөрөнгө

Шинэ пүүс компанид капитал хэрэгтэй. Энэ бол бүх секторт байдаг. Биотехийн

секторын орчин үеийн шинэ сектор болох нэг боломж бол академийн ажичин

болохоос үйлдвэрлэгч болохыг илүүд үзэх эсвэл старт апуудад лицензээ худалдах

их сургуулиудын сонирхол бүхий шинжлэх ухааны дэвшилтийн завшаантай

тохиолдлоор илүү өндөр үнэлгээ авч чаддаг. Эдгээр хүчин зүйлүүд нь бүгд байдаг

хэдий ч чадвартай капиталийн орчингүйгээр старт ап гэж байхгүй.

Биотехнологийн секторууд доор ижил төрлийн үйлдвэрлэлийн хэв маягтхй

байдаг: зураг1-7 үзүүлснээр үйлдвэрлэлийн оршин тогтнох хугацааг

биотехнологийн компаниудаар өсөн нэмэгдсэн венч капиталийн тоо хэмжээгээр

харуулсан байна. Венч капиталууд санхүүгийн эх үүсвэр, компанийн засаглалыг

маш сайн ойлгосон байх ёстой. Венч капиталистууд зөвхөн зөвхөн мөнгийг л

хангах үүрэгтэй бус; мөн тэдний хөрөнгө оруулалт мөн тун ойрын хяналттай ирдэг.

Венч капиталистууд янз бүрийн механизмаар хяналтаа хийдэг ба үүнд нь

захирлуудын зөвлөлийн төлөөлөл, гэрээ хэлэцээрийн хязгаарлалт, шалтгааны

зохион байгуулалт, хэлэлцээр болон капиталийн итгүүлэх шатууд ордог. Эдгээр

механизмууд нь шинэ венч капиталуудын засаглалын шалгуур асуудлуудын нэгийг

ч болов хөнгөлдөг: тэнцвэртэй бус мэдээлэл. Ерөнхийдөө бол үйлдвэрлэгчид

хөрөнгө оруулагчдаас илүү шинэ дэвшилтэт санааны үнэлгээний талаар илүү

ихийг мэдэж байдаг.

Биотехнологийн секторын венч капиталистуудын өсөлт

Сая $

Мэдээллийн тэнцвэртэй бус байдал нь мэдээлэл задрах үед улам дорддог.

Жишээлбэл, үйлдвэрлэлийн хэсэг нь тэд бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэн нэмэгдүүлэхд

техникийн давшгүй асуудлын талаар хамгийн анх суралцаж байдаг. Венч

капиталууд хяналтын механизм болон янз бүрийн удирдлагын механизмаараа

эдгээр мэдээллийн тэгш бус байдлын нөлөөлөлийг хөнгөлдөг (гэвч бүрэн дүүрэн

арилгадаггүй).

Венч капиталистуудын нэг давуу тал нь венч капиталистууд өөрсдөө

үйлдвэрлэлийн талаарх институтын мэдлэгийг агуулагч болж байдаг. Ердийн венч

капиталистуудын ширээн дээр зуу зуун бизнес төлөвлөгөө байдаг. Тэд олон

компаниудад хөрөнгө оруулдаг. Тэдэнд хувиараа үйлдвэрлэгчдрүү хандах завсар

зай байдаг. Зуу зуун компаниудад хөрөнгө оруулснаар тэд хөрөнгө оруулах

туршлага хуримтлуулдаг.

Хэлэлцэрийн тоо, биотехийн пүүс, компаниуд ба венч капиталийн компаниуд

Early stage Expansion Later stage Buyout/

Старт апын бүлэгийн хамгийн их алдааг тэд гаргадаг.

Судлаганы гэрээ хэлэлцээрийн ихэнхд нь венч капиталистууд нээлтийн

эрчимжилтэнд чухл үүрэг гүйцэтгэдэг. Үнэн хэрэгтээ, нэгдсэн улсаас гадна венч

капиталистууд бага хөгжсөн байдаг газар хөдөлгөөнт венч капиталистууд нь

нээлтийг эрчимжүүлэгч түлхүүрийн нэг болдог гэдгийг засгийн газар нь ойлгодог.

Биотехнологийн агуулгад венч капиталистууд шинэ венчүүдээр дамжсан нээлтийг

идэвхжүүлэхд үндсэн үүрэг гүйцэтгэдэг гэдэгт бага зэргийн эргэлзээтэй байдаг.

Биотехд ирэхэд венч капиталистуудын эргэлзээ байдаг. Венч

капиталистуудад гурван жилийн цаг үеийн мэдлэг байдаг. Мөн, тэд бол өндөр

эрсдэлтэй венчүүдэд хөрөнгө оруулдаг. Тэгэхээр тэдэнд венч компаниудын

хөрөнгө оруулалтын олон төрлийн байдаг хэрэгтэй байдаг. Үр дүнд нь, хамгийн

том хөрөнгө оруулалт нь ямар нэгэн компанид их хэмжээний капиталийг оруулах

сонирхолгүй байдаг. Хэрвээ бид биотехнологийн венч капиталийн хөрөнгө

оруулалтыг харах юм бол ботехнологийн компаниудад хөрөнгө оруулсан венч

капиталистуудын дунджийг харах юм бол ердөө л 3.1 сая $ байгааг харах болно.

Биотехнологийн компанид хөрөнгө оруулсан нэг венч капиталийн хамгийн их

хөрөнгө оруулалтын тоо нь 20.2 сая $ байдаг. Ойрын 8- 12 жил хамгийн ойролцоо

явсан компаниудад эмийн зах зээл хамгийн анхны эм нь хахнгалттай амжилтанд

хүрч байсан. Замын туршид нэлээн хэдэн бүтэлгүйтэлтэй тулгардаг. Энэ 10-аад

жилийн урт хугацаанд тэд 800-1 тэрбумыг олсон. Венч капитал болон тэдэнд юу

хэрэгтэй байгаа гэсэн тэр зурваст биотехнологийн пүүс компаниуд хэрхэн ойр

байдаг вэ? Түүнд 2 эх үүсвэр байгаа. Нэг нь компаний засаглал стратегийн

харилцаа холбоо ба нөхөрлөл. Бид доор хэлэлцэх болно. Нөгөө нэг нь нээлттэй

хөрөнгийн зах зээлээс өссөн капитал байдаг. Зураг 7-3т IPO-д капиталийн өсөлт

болон биотехнологийн пүүс компаниудын хоёрдогч хүчин зүйлийг харуулав. Зураг

7-4т жилийн хөрөнгө оруулалтыг эх үүсвэрийн хэлбэрээр нь харуулав. Энэ бол

биотехнологийн IPO-ын бусад секторын цикл хэв маягтай ижил мэдээлэл болно. Уг

мэдээлэл мөн түүнчлэн нийтийн хувьцааны хөрөнгө оруулалт нь худалдааны

хөгжлийн харьцангуй эхний шатанд явж байгаа ч биотехнологийн пүүс компанид

чухал үүрэг гүйцэтгэдэг болохыг харуулж байна. Венч капиталисттай адилаар

нийтийн хувьцааны хэрэглээ нь санхүүгийн зүгээр нэг эх үүсвэр шиг л ойлгогддог.

Энэ нь мөн засаглалын хэлбэр юм. Гэвч нийтийн хувьцааны засаглалын механизм

нь эдгээр венчүүдэд ялгаатай байдаг. Яагаад гэвэл нийтийн хөрөнгийн зах зээл нь

ямар ч үед тухайн сонголтыг баримталж, хувь нийлүүлэгчдийн хөрвөх чадварт

боломж олгож байдаг. Хэрвээ тэд компаний алсын төлөвийн талаар менежмент

тааруухан, хуучирсан гэж бодвол тэд гаран дээрээ хэдхэн товч дараад л өөрсдийн

хувийг худалдчихна. Сайн функцлэгдсэн капиталийн зах зээл бол корпорацийг

хяналтын хүчирхэг механизм юм. Гэсэн нийтийн зах зээлийн шалгуур шаардлага

бол мэдээллийн нэгэн жигд, хурдан шуурхай байдал юм. Олон төрлийн институтын

зохион байгуулалт ба дүрэм журмууд нь сайн хөгжсөн капиталын зах зээлд

мэдээллийн урсгалыг хөнгөвчлөдөг. Жишээлбэл, тэнд компаниудын нийтэд гаргаж

өгөх үйлдвэрлэлийн санхүүгийн алсын төлөв зэрэг мэдээллйг шаардсан дүрэм

журам байдаг.

Биотехийн хувьцааны арилжааны өсөлт

IPO

Source: Thomson Financial, Securities Data.

Тэнд төлбөр тооцооны стандарт санхүүгийн мэдээллийг дамжуулах, санхүүгийн

шалгуур парамерүүд хэр зөрөөтэй болох талаар мэдээллүүдийг хүргэдэг. Тэнд

байдаг зохицуулгууд нь гишүүн хувьцааг худалдаж авах болон худалдах үед

шаардлагатай байдаг.

Тэнд мөн зуучлагчид байдаг ба санхүүгийн аналистууд, аудиторууд нь мэдээлийн

тархалтанд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Эдгээр зуучлагчид нь мөнгөний урсгалыг

тооцох, анализ хийх, компаний үнэлгээг гаргах зэрэг олон янзын техниктэй байдаг.

Жилийн хөрөнгө оруулалт хэлбэрээр

Хөрөнгө оруулалтын тоо хэмжээ

Source: Thomson Financial, VentureXpert.

Бид өгөрсөн хэдэн жилээс бүртгэл тооцооны гүтгэлэг мэтчилэн зүйлийг мэддэг

болсон бөгөөд эдгээр механизм үргэлж төгс ажилладаггүй. Үнэн хэрэгтээ, маш муу

байж болдог. Гэвч ерөнхийдөө бол тэд бизнесийн ихэнх хэлбэрт харьцангуй сайн

ажилладаг. Шалгуур мэдээллүүд нь компаний санхүүгийн хэтийн төлөв нь хөрөнгө

оруулагчдын потенциал, тэдний урсгалыг илрүүлдэг. Энэ мэдээлэл нь компаний

хувьцааны үнэлгээг удирддаг. Мэдээлэл хурдан урсах тусам бидэнд венч

капиталийн засаглалтай ойр байх хэрэггүй болдог. Бид зах зээлийг өөрсдийн төлөө

ажиллуулж болдог. Нэгтгэвэл, стандарт санхүүгийн болон бүртгэл тооцооны

аргазүйн дагуу анализ хийгдэн бий болсон үйлдвэрлэлийн үнэлгээний талаар

агуулсан мэдээлэлд нийтийн хөрөнгийн засаглал хамгийн сайн ажилладаг. Хувийн

хувьцаа нь стандарт бүртгэл тооцооны болон санхүүгийн үнэлгээ нь өөрөө

зээлдэгдээгүй тэнцвэртэй биш мэдээллийн үед хамгйин сайн ажилладаг. Эдгээ

тохиолдлуудад бид засаглалыг барьж ойрхон хянаж байх хэрэгтэй байдаг. Энгийн

биотехнологийн компанийн шинж нь нийтийн хувьцааны засаглалын шинжтэй

тохирдоггүй; үр дүнд нь, санхүүгийн болон засаглалын нэмэлт эх үүсвэр

шаардагддаг. Санхүүгийн болон засаглалын нэмэлт эх үүсвэрүүд нь ноу хаугийн

зах зээлийн илрэлээс гарч ирдэг.

Ноу хаугийн зах зээл болон холбоо хамаарал

5-р бүлэгт хэлэлцэгдсэн шиг женетехийн 1979 онд Эли Лилитэй лицензийн болон

хөгжлийн гэрээнд нэгдэх шийдвэр нь эргэлт гаргасан үйл явдал байсан. Женентех

элсэгч бүр чухал нь венч капиталистууд оюуны өмч эцсийн бүтээгдэхүүнээс үл

хамааран худалдагдаж болохыг харуулсан. IP бол мөнгө үүсгэж болон баялаг юм.

Энэ нь үйлдвэрлэлийн хувьд төсөөлөшгүй үнэт нээлт юм. Венч капиталистууд

залуу биотехийн фирмүүдийн эмийг зах зээлд хүргэхэд (мөн 10 жил хүлээх)

ойролцоогоор бараг 800 сая долларыг хангаж өгхөөс өөр арга байдаггүй. Нийтийн

хөрөнгийн зах зээл “хөөсөн” циклд орохгүй бол өөрийн эмээр нийтийн зах зээлээс

хангалттай мөнгө босгоно гэдэг хэцүү юм. Санхүүгийн эх үүсвэрт холбоо байдал

хэр чухал вэ? Шон Николсон болон түүний багийнхнийхаар бол 1990-ээд оны

биотехнологийн пүүс компаниудын нийт санхүүгийн өсөлтийн 45% нь холбооны

тусламжтайгаар бий болсон байдаг. Зарим жилүүдэд хобоонууд нь хамгийн том

санхүүгийн эх үүсвэрийг (1998 онд биотехноолгийн пүүс компаний санхүүгийн

77% нь холбооных байсан) бүрэлдүүлсэн байдаг. Оюуны өмч мөнгө болоход үүсэн

бий болсон үйлдвэрлэл болон биотехнолгийн пүүс компани хоёрын хооронд ноу

хау худалдагдах идэвхитэй зах зээл зайлшгүй шардлагатай байдаг. Нэгдүгээрт

биотехнологийн пүүс нь технологийн мэргэжилтэнүүд байдаг ба шинжлэх ухааны

бүрэн иж бүрдэл, техникийн болон зах зээлд өөрсдийн эмийг нээх хөгжүүлэх,

худалдааны ур чадвар дутуу байдаг. Тэд эдгээр чадварыг олж авах хэрэгтэй ба

эмийн компаний түншүүдэд байж болдог. Хоёрдугаарт дээр авч үзсэнчлэн

мэдээллийн болон институтын саад бүхий их сургуулиудаас технологийн

лицензийг шууд авах нь дутагдалтай байдаг. Үр дүнд нь хэрвээ тэд тэргүүлэгч

технологид орохыг хүсч байгаа бол тэдэнд биотехноогийн пүүс компани хэрэгтэй.

Энэ хэтийн төлөвийн үүднээс бол биотехнологийн пүүсийн эдийн засгийн үүрэг нь

суурь шинжлэх ухааны судалгаа ба эмийн эхэн шатны нээлт хоёры хооронд холбох

гүүр болох юм. Биотехнологийн пүүс компаниуд нь R&D гинжний зуучлагч болж

байна: эхэн шатны төслийг авах, тэднийг зарим шатанд нь хөгжүүлэх, мөн эмийн

компанид цаашдын хөгжлийн тулд лицензлэх.

Гуравдахь шалтгаан бол нийтийн хөрөнгийн зах зээлийн үйндсэн

хязгаарлалтын нэгийг давах: мэдээллийн тэгш бус байдал. Дээр тэмдэглэсэнчлэн,

ойрын хяналт, засаглалын чадвартай венч капиталийн хөрөнгө оруулалт нь

биотехнологийн харьцангуй эрсдэлтэй эхэн шатны R&D-д эргэлзээ үүсгэдэг. Венч

капиталистууд нитйийн хувьцааны хөрөнгө оруулагчид үгүй R&D процесст

харагддаг. Гэсэн хэдий ч санхүүгийн хязгаарлалт, биотехийн венч капиталын цаг

хугацааны хүрээ нь тэдний амьдралын цикл дэхь эхэн үед нийтийн зах зээлийн

хөрөнгө оруулагчидруу эргүүлдэг. Жишээлбэл, 1999-2001 оны биотехийн

компаниудын ердөө 25% нь анагаахын хөгжлийн ямар нэгэн бүтээгдэхүүний IPO

хийсэн; үлдсэн нь R&D-н нээх шат болох клиникийн өмнөх шатандаа л байна. 2004

онд 88% хүртлээ үсэрсэн. Гэвч бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргасан ганц ч компани

алга байна. Үнэндээ олонд ил байгаа мэдээллийн ойролцоогооор 20% нь

биотехнологийн компаний компаний зах зээл дэхь бүтээгдэхүүний тогтнол,

түншүүдээр худалдаалагдаж буй бүтээгдэхүүн дээр суурилсан роялтигийн төлбөр

дээр суурилсан байдаг. Иймээс R&D биотехнологийн компаниудын үзүүлэлтэд

чухал нөлөөтэй.

Нийтийн хувьцаа нь хэзээ ч R&D-ын мөн чанарын засаглалтай тохиролцон

хийгддэггүй. Үнэлгээний асуудлыг тооцдог. Тухай санхүүгийн загваын аргазүй нь

бага зэрэг тусалдаг: төлбөрийн чадварын анализд найддаг. Ихэнх биотехийн

компаниуд нь төлбөргүй байдаг ба тэдний хамгийн ойрын бүтээгдэхүүн нь нэлээн

хэдэн жилийн зайтай, асар их техникийн болон худалдааны хоёрдмол талтай

байдаг ба энэ нь ямар нэгэн хариуцлагатай үнэлгээний загвар гаргахад хэцүү

болгодог. R&D төслийг үнэлэхд шинжлэх ухааны ач хобогдол чанар, гол

технологи, молекул, ижил молекулын бүтэлгүйтэл төслийн снхүүжилт, хөгжлийн

төлөвлөгөө, техникийн хүндрэл зэрэг төслийн талаарх олон асуултуудад хариулах

хэрэгтэй. Мэдээллийн гол хөдөлгүүр болж байгаа R&D төсөлд одоогоор анхаарлаа

хандуулна. Эдгээр асуудлууд нь нэн түрүүнд тавигдахаар тааварлагдаад байгаа

бөгөөд бүр илүү олон болон баяжиж байдаг. Энэ бол ганц удаагийн хэлэлцээр биш

юм.

Компани доторх менежерүүд үүнийг мэдэж байдаг ба иймээс тэд цаашид

өөрсдийгөө авч үлдэх дотоод механизмыг үүсгэдэг. Энэ процесст оролцсон хэн

боловч тэнд сонголтын болон ашгийн менежментийн жинхэнэ урлаг байдаг гэдгийг

нотолно. Чамд төслийг ач холбогдлыг нэмэгдүүлэх, бүр үгүй болгох эсвэл шинэ эх

үүсвэрийн талаарх бүх мэдээлэл хэрэгтэй. Нэмж хэлэхэд, нарийн дээрээ чөтгөр л

гэсэн үг юм. Клиникийн судалгаа нь сонин хэвийн бус байдалтайгаар эргэн ирдэг

(өвчтөнүүдийн маш цөөхөн хэсэг нь гэнэтийн бусад нөлөөлөлтэй байдаг). Энэ нь

судлагааг нарийчвлах эсвэл томоохон хэлэлцээр болохуу гэдгийг хэлэхд хэцүү

байдаг. Экспертүүд ул суурьтайгаар хүлээн зөвшөөрдөггүй.

Нийтийн өмчит компанид санхүүгийн мэдээлэл, одоогийн бодит баялагийн

үнэлгээний стандарт, үнэлгээ, бүртгэл тооцооны ажил хэрэг хэрхэн явагдах зэрэг

нь нарийвчлан журамлагдсан байдаг. Гэсэн хэдий ч R&D төсөл мэтийн

бодит бус баялаг бий болох үед хэд хэдэн тодорхой стандартууд бий болдог.

Ерөнхий Хүлээн Зөвшөөрөгдсөн Бүртгэл тооцооны Зарчим (GAAP)-д R&D төслийг

илчлэх шаардлагагүй. Эмийн болон биотехнологид компаниуд төсөл болон

компаний олон талын ач холбогдолтой pipeline –аа дэлгэрэнгүйгээр дэлгэх

хэрэгтэй болдог. Жишээлбэл, ирээдүйн хөгжлийн төлөвлөгөө, үйл явц, клиникийн

судалгааны урьдач үр дүн, хөгжил бүхий бүтээгдэхүүний эмчилгээний шинж

тэмдэгийн талаар хэр их харуулах зэрэг компанид болгоомжлол байдаг. Хөрөнгө

оруулагчдын өөр нэг сорилт бол клиникийн судалгааны нийтэд зарлан атйлбарлах

юм. Компани зөвхөн клиникийн нэгдүгээр шатыг зарладаг. Үр дүнд нь тулгуурлан

2-р шатруу нэгдлийг шилжүүлэхээ шийддэг. 1-р шат дууссаны дараа ижил төрлийн

бүтээгдэхүүнтэй өөр бусад компани цаашдын суудалгаагаа зогсоодог. Эхлээд сайн

мэдээ дараа нь тааруухан байж болохыг бид бодолцох хэрэгтэй. Үнэн хэрэг дээрээ

бол эхний пүүсийн хувьцаа өсдөг байхад хоёр дахь компанийх магадгүй унадаг

(бүх зүйл тэнцүү). Гэвч үнэлгээ нь баталгаатай гэжүү?

Компаниуд клиникийн судалгааны нэг шатаас дараагийн шатруу ахихдаа

эмүүд дээрээ маш ялгаатай үзүүлэлтүүдтэй байдаг. Онцгой үр дүн л гарахүй бол

(жнь, эм хортой байсан), шинжлэх ухааны болон эдийн засгийн үүднээс эмийн шат

ахиулах шийдвэр ихэнхдээ гардаг. Хязгаарлагдмал хүрээнд эрсдэл гардаг. Дунд

зэргийн үр дүнг хүлээн зөвшөөрснөөр илүү их эрсдэлийг бий болгодог.

Жишээлбэл, өөр эмийг хөгжүүлэхгүй байснаар клиникийн нэгдүгээр шат нь

компанийг үгүй хийж болдог. Компани мөн сүүлийн эргэлзээтэй хэтийн төлөвтөө

дэвшилтийг мөн хүлээн авч ч болох юм. Төслийн үнэ гайхалтай өндөр байдаг.

Хоёрдогч компани, бүтэлгүйтлийнхээ төлөө хүлээн зөвшөөрөгдсөн хөгжлийн

эрсдэлд хэт өндөр стандарт тавьсан учир капиталийн зах зээлээс шийтгэл хүртдэг.

Энэ бол их сонирхолтой сургааль хэдий ч бодит байдлыг тусгасан уу? Бэлэн

нотолгоо байна. Илан Геэджи болон Щарфштайн нарын 235 хавдрын эмийн

судалгааны төсөлийн оолон пүүс компаниуд янз бүрийн санхүүгийн эх үүсвэрүүд

клиникийн шатны судалгааг үргэлжлүүлэх талаар өөр өөр шийдвэр гаргасан. Тэнд

томоохон пүүсүүд нь жижиг пүүсүүдийг бодвол илүү нэгдүгээр шатнаас

хоёрдугаарлуу шат ахиулсан байсан. Мөн мөнгөний хэмжээ ихтэй нь багатайгаасаа

илүү ихээр шат ахиулсан; гэсэн хэдий ч эдгээр ижил пүүсүүд нь фаз 2-т илүү ихээр

бүтэлгүйтсэн. Санхүүгийн үүднээс бол клиникийн судалгаандахь эмийн

дэвшилтийн талаарх тааруухан шийдвэрийг бэлэн мөнгөтэй пүүсүүд (хяналтын

менежментэд ойр хөрөнгө оруулагчын боломжгүйгээс болсон байж магадгүй)

гаргасан байна. Холбооны чухал үүрэг бол мэдээллийн хэлхээг хаяглахад тусалдаг.

Хэрвээ ерөнхий нийтийн хөрөнгө оруулагч байсан бол мэдлэггүй жуулчиний дүрд

тоглох ба олон жилийн туршлага, шинжлэх ухаанчдын багтай том эмийн

компаниуд техникийн болон худалдааны боломжийн талаар илүү их мэдлэгтэй

байна. биотехнологийн пүүсүүдийн үнэлгээ нь илүү том компаниудтай гэрээ

хэлэлцээр хийсний дараа өсдөг ба энэ нь тоглоомонд үнэлгээний зарим нэг

нөлөөллийг өсгөж байдаг. Хэрвээ Мерк эсвэл Новартис эсвэл Эли Лилли

дуулгавартайгаар биотехнологийн компаний төөлд хөрөнгө оруулах юм бол

онолоор бол төсөлийн боломж сайн гэсэн дхио юм. Цаашилбал, нийтийн хөрөнгө

оруулагчид төслийн хөгжлийн эрсдэлийг хянах чадваргүй бөгөөд корпарацийн гол

түнш хувь нийлүүлэгчидийг илүү ихээр сонирхон тэдэнд итгэдэг. Доорх

асуудалруу буцаж оръё.