Универзитет ,,Гоце Делчев”-Штип

ЕКОНОМСКИ ФАКУЛТЕТ

Семинарска по предметот:Статистика

Тема:Предмет и методи на статистиката

Ментор: Изработил:

Струмица, 20101. Вовед

Голем број дефиниции за статистика како наука на

квантитативна карактеризација на социјалните и природните

феномени и процеси може да се намали за две варијанти на

дефиниции: тесни и широки.

Пред да го изнесеме мислењето на разни автори за тоа

дали статистиката е наука или научна методологија, сметаме

за потребно да го дефинираме предметот на статистиката,

поради ширината на подрачјето на дејствување, кое

предизвикува редица проблеми при неговото поточно

одредување и се уште е дискутабилен во научните кругови.

Во широка смисла, статистиката е наука која ги проучува

феномените кои се случуваат во масовен збир на некои

фактори или ново настанатите состојби, својства и

интеракциите помеѓу целините. Истиот е поставен како збир на

факти, карактеристики, настани и од елементи, исчезнувањето

на една од нив нема да придонесе за уништување на

квалитативните карактеристики на овој збир. Така, градот

населението останува на својот народ иако, една од

компонентите на неговата содржина недостасува - физичко

лице се пресели во друг град или некое друго место , па дури и

се повлече од таа земја. Или, земјоделството, транспортот и

индустрија се уште дефинирани со сет од соодветните

карактеристики па дури и кога претставуваат гранка структура

и нивното значење во производството на бруто-националниот

производ претрпе значителни промени.

Различното население како целина се состои од единици,

кои од своја страна може да се карактеризираат со неговите

параметри, својства, нејзината содржина, која влијае на

содржината на тоталитетот, кои ги комбинира овие единици во

единица. Ако зборуваме за индустријата статистика гледа на

тоа како на комбинација (збир) на претпријатија. И секој

бизнис, формира една од неговите составни единици, за

возврат пак, се карактеризира со својата содржина на бројот на

2

работни места, опрема, производство на релевантни

статистички податоци.

Специфичната функција на статистика е дека во сите

случаи, неговите податоци се поврзани со комбинација на

фактори, односно на целото тело. Карактеристиките на некои

индивидуални податоци има смисла само како основа, на

основа за општи и главни карактеристики на проучуваното

население.

Така на статистиката како наука во најширока смисла,

истражувајќи ги сите масовни феномени, без оглед на кое поле

припагаат тие не се вклучени. Проучуваните масовни

феномени, карактеризирани од статистиката, не се единствено

квантитативни. Со помош на нумеричките вредности, но и

квалитативните вредност, може да се развие содржината и

динамиката на статистиката.

Статистика во потесна смисла е собирање на

квантитативните податоци кои се однесуваат на

индивидуалните забелешки својствени за нив. Феномени кои

претставуваат одделни единици на параметрите заедно. Така,

на пример, просечните житни приноси низ целата земја се

одразува на севкупната големината на родот за сите парцели

кои се користат за одгледување на жито - една статистика. Но,

родот од различни парцели, кои може да се одрази во

компаративна смисла едни со други, и да се најде максимум и

минимум родот, е уште една статистика.

Статистичка анализа на приноси од разни подрачја на

земјиште може да биде основа за статистика на други функции

и параметри дефинирани од студиите на населението (родот

во овој случај), параметри, како што се инвестиции, техничка

опрема за производство на анализираните парцели, итн итн .

Во сите овие случаи се зборува за статистика во потесна

смисла на дефиницијата.

3

Од првите почетоци на статистичкото истражување,

предмет на статистиката биле масовните појави од природата,

општеството и стопанството. Тоа значи дека статистиката во

својот историски развиток настана од потребите на

практиката, за преку набљудување и анализирање на појавите

од природата, општеството и стопанството, се дојде до

заклучоци за големината, карактеристиките, движењето и

изумирањето на појавите. Овие заклучоци потребно е да се

дадат во вид на законитости, со кои и на идните појави или

слични на нив, во иднина, ќе се применуваат истите закони и

законитости. Поради ваквиот третман на статистиката со кое и

се дава задача само да набљудува и анализира, многу автори

тоа и го ставаат за предмет на разгледување. Но ова е само

делумно точно. Масовните појави кои се предмет на

набљудување на статистиката исто така се предмет на

проучување и на други науки и научни дисциплини, како на

општествените, биолошките, техничките и другите науки. Со

тоа се доага до заклучок дека статистиката е помошна или

комплементарна наука, научна метода која им помага на

другите науки да се конституираат. Ваквото мислење, иако не

е без основа, создава забуни, така што многумина автори го

превземаат понатаму за фундамент при дефинирањето на

статистиката.

Однапред се определуваме за тоа дека е погрешно ако за

предмет на статистиката се земе проучувањето на масовните

појави. Дури тука не постои ни минимална доза на точност,

бидејки под таква формулација се подразбира се што може да

се зборува за масовните појави, почнувајќи од нивното

историско, па до техничко-технолошко објаснување. Со тоа ќе и

се даде на статистиката преголема ширина и би претставувала

наднаука. Која проучува се и која нема јасна физиономија.

Од друга страна, на статистиката вака третирана, би се

гледало како на една наука или метод, дискриптивен метод,

4

кој во никој случај во денешната нејзина поставеност во

контекстот на науките не може да се земе исправно. Со се

поголемата примена на статистиката во разрешувањето на

стопанските и општествените проблеми, со се поголемата

нејзина примена во извршувањето на управувачката функција,

како основа за донесување на квалитетни одлуки, статистиката

се формира како посебна научна дисциплина со свои методи во

истражувањето и формирањето на законитостите. Квалитетот

на донесените одлуки зависи од квалитетното собирање и

анализирање на информациите, брз кои треба да се темели

одлуката. Ова е предуслов од управувањето да се отстрани

емпиријата, а се повеќе одлуките да се базираат врз

егзактноста. Со тоа ќе се даде можност, секој вработен кој ја

инкорпорира и управувачката функција да учествува во

квалитетното нејзино извршување.

Статистиката како наука е форма на социјално и јавни

активности насочени кон добивање, обработка и анализа на

информации кои што ги карактеризира квантитативните

законите на општеството во сета негова разновидност и

нејзината безизходна врска со квантитативна содржина. Во

оваа смисла, поимот "статистика" се совпаѓа со поимот на

"статистика". Сметководство, во секое општество е средство со

кое едно општество ги добива потребните информации за

состојбата на стопанството, социјалата и други аспекти на

општеството како целина или на нејзините одделни структури.

Овој профил обезбедува можност за соодветна организација и

управување на економските процеси.

Под статистичките податоци, исто така, се разбира и

процесот на својата "референтна" имплементација, односно

собирање и обработка на податоци, факти, потребни за да се

добијат статистички информации во претходно споменатите

5

значења на предметот на статистика (во широка и тесна

смисла на предметот).

Потребни информации можат да бидат собрани со цел да

се добијат општи карактеристики за масата на случаи од овој

тип на информации. Така, на пример, такви податоци се

собираат за пописот, кога периодично спроведуваат

националните статистички служби на компанијата да вклучат

одреден датум за квантитативен и квалитативен состав на

населението.

Во други случаи, на статистика (како некои вид на

активност) користи информации забележани во процесот на

имплементација на сметководствени функции за главниот тип

на активности, поврзани сервиси. Таа е формирана од страна

на, статистика на раѓање, смрт, бракови, разводи, сообраќајни

несреќи, бројот на ученици во училишта, универзитети, итн.

Тие, исто така, вклучуваат и употреба на статистички

информации, добиени од извештаите од компаниите,

сметководители и податоци, итн.

Да го пренесеме милсењето на д-р Блажиќ, кој

анализирајќи го толкувањето дека статистиката има за

предмет проучување на масовните појави, констатира дека тоа

доаѓа оттаму што со оваа научна област се занимаваат

одделни автори, кои не се доволно квалификувани за неа, или

поради своја друга научна ориентација и специјализација, не

можат квалитетно да ги обработат законитостите и постапките

на статистиката.

Статистиката во основа ги проучува масовните појави,

кои се сложени и разнообразни,составени од голем број

издиференцирани елементи. Оваа сложеност и разнообразност

на појавите е последица од влијанијата, кои ги вршат над нив

одделните фактори од суштествена или случајна природа. На

пример, продуктивноста на трудот на одделни работници е

различна, бидејќи дејствуваат различни причинители, со

6

различен интезитет. Но покрај индивидуалноста, масовните

појави или елементите од масовните појави имаат заеднички

карактеристики на појавите и заемните врски и

закономерности помегу елементите во појавата или појавите.

Појавите во природата и општеството се динамични и се

менуваат во простор и време. Поголема динамичност имаат

општествените појави, додека природните појави се повеќе

статични. И едните и другите се анализираат во нивните

квалитетникарактеристики. Квалитетна анализа на појавите се

задоволува со откривањето на оние општи и неопходни белези,

што ја одразуваат нивната суштина. На пример, водата од

страна на човекот е користена со илјадници години пред тој да

ги запознае нејзините хемиски својства. При температура од

100 Ц водата врие, на 0 Ц водата се смрзнува. Овие две

категории зависат и од притисокот во кој се извршува

вриењето и замрзнувањето. Помеѓу температурата и

притисокот постои функционална зависност, за што зборува

Бојл-Мариотовиот закон. По откривањето на овој закон

поедноставието е регулирањето на агрегатната состојба на

водата. Тој закон е категоричен, еднаш откриен – важи за сите

историски етапи. Но, тоа не е случај и кај општествените

појави. Иако постојат законитости, тие не се категорични.

Постојат отстапувања од поставената законитост.

Статистика како посебен вид на активност со поголема

содржина им овозможува на научните студии за да се

идентификуваат статистички закономерностите. Така на

побарувачката за било која стока е по својата природа феномен

дефиниран од различни фактори: приходи, вкус на

населението, модата, сезона, итн. Тоа може да се забележи

дека секогаш кога на цената се намалува, се зголемува

побарувачката на овие производи. Но, оваа мерка на пониски

цени и мерка на растот на побарувачката може само да се

утврди врз основа на статистички податоци за продажбата на

7

стоки на исти или различни цени. Во овој случај, употреба на

индикатор на т.н. еластичност на побарувачката и понудата на

стоки, кои се широко користени во маркетиншкиот оддел на

различни фирми.

Додека законитостите во природните појави се откриваат

преку обопштување и експериментирање , законитостите кај

општествените појави се откриваат преку други методи од кои

една е методата на апстракција, што во научната практика ја

внесоа повеќе економисти. Со примена на апстракцијата тие ја

открија суштината на парите и стоката, законот на вредноста.

Квалитетната анализа не е доволна да ја открие

суштината на појавите. Комплетната анализа се постига со

разработка на појавите и од аспект на нивниот квантитет.

Квантитативната страна на појавите ја анализира и открива

статистиката , која наедно им дава квалитетно-количински

израз на закономерностите и нивниот развиток. Статистиката

ги анализира само оние појави што можат да се изразат

количински. Квалитетот на кој не може да му се даде броен

израз, не е предмет на проучување на статистиката. На

пример, уметничката вредност на една сика или научна

вредност на еден научен труд, не можат да се изразат во

количински показатели.

Количинската страна на појавите се искажува во броеви и

затоа велиме дека статистиката ги искажува масовните појави

во статистички показатели. Статистискиот показател не може

да биде случаен број, туку ќе биде фактички број кој ке ја

каректеризира масовната појава во одредено време и

просторот.

Оттука, може да се заклучи дека предметот на

статистиката е составен од следните четири елементи:

1. ги проучува појавите и нивните закономерности;

2. ја проучува количинската страна на тие појави;

8

3. проучуваните појави мора да бидат масовни ; и

4. истражувањето се врши во конкретни услови, во

одредено време и простор.

Од друга страна, од сите методи и анализирања кои се

применуваат во статистиката се забележува дека се

занимаваат со анализирање на белезите и нивните варирања.

Па, оттука може да се заклчи дека предмет на статистичкото

истражување се варирањата на белезите , или, поточно речено,

предмет на статистиката се варијациите. Со тоа се

проширува предметот, бидејќи варијациите се присутни и во

масовните појави, и во единиците од масовните појави и во

белезите на масовните појави. Варијацијата е специфичен

облик на движење и се манифестира различно од одделните

јавувања, зависно од видот и обликот на масовната појава и

нејзините единици, кои се карактеризираат преку белезите.

Како методи статистиката ги користи: индукцијата,

дедукцијата, анализата, синтезата, аналогијата и како посебно

издеференциран метод во статистиката е репрезантативното

проучување.

Индукцијата претставува движење на мислата од

поединочното кон општото. Се изучуваат поединечни факти од

природата, со цел да се прошират кон општото. Со тоа се

добиваат општи сознанија и општи закономерности.

Индукцијата може да се разгледува како генерализирана или

каузална, во зависност од тоа дали преку неа се добиваат

општи сознанија и општи закономерности. Преку индуктивниот

метод се доаѓа до систем од обопштени сознанија и

закономерности, кои на даден степен на историскиот развиток

ги претставува знаењата од одделните научни области.

9

Дедукцијата претставува движење на мислата од

општото кон поединечмото и може да се разгледува како

специфична и каузална, во зависност од тоа дали опишува

особини или истите ги објаснува преку нивната причинска

зависност, во одредено време и простор. Дедукцијата може да

се подели на две етапи. Првата, движење на мисловниот

процес од општото кон помалку општото (формално логичка

дедукција) и втората – движење на мислата од општото или

помалку општото кон, конкретното-поединечното (конкретна

дедукција).

Мисловните појави на индукцијата (обопштувањето) и

дедукцијата (субсумирање) дијалектички се свразни во една

целина – во процес на спознавање.

Анализата и Синтезата се методи кои се користат при

проучувањето на појавите, со цел, од една страна да се

расчлени појавата заради нејзиното проучување, а од друга

страна пак да се соберат анализираните делови од појавата во

една целокупност заради донесување заклучок за целата

појава и законитост за општото.

Аналогијата е метод кој се применува кога се познати

карактеристиките на една појава и врз база на тие

карактеристики се донесува суд и заклучок за другата појава,

која се наоѓа во тесна корелативна врска со проучената појава.

Претпоставка и услов да се примени методот на аналогија

е помеѓу појавите што се истражуваат да постои висок степен

на зависност и условеност.

Репрезантивниот начин на истражување е таков метод

кој исклучиво се применува во статистиката и се карактеризира

со набљудување и обработка на дел од статистичката појава, а

донесените заклучоци и судови за единиците од масовната

појава, која е предмет на истражувањето.

10

При прикажувањето на податоците од истражуваните

појави, заклучоците донесени од истражувањата, се применува

и графичкиот метод, што има за цел на посликовит и

едноставен начин да се прикажат сите карактеристики на

појавите, да се открие соодносот меѓу појавите, тенденцијата

на динамиката, степенот на зависноста и др.

Статистичките табели и графици се облик и средство за

поточно систематизирање, покомпактно и нагледно

претставување на податоците добиени преку групата на

изтажување или извори и др. Преку нив се создаваат

предуслови за изтарување на најголем број заеднички анализи

при истраќувањето.

Статистичките табели се една од основните форми на

претставување на статистичките карактеристики за секоја

статистика. Статистичката табела содржи два основни вида на

елементи и тоа:

- Формални - овде се однесуваат: наслов на табелата;

воведен ред; воведна колона; сегменти на табелата

- Логички – тука спаѓаат: статистички, субјективни и

предикат.

Во статистичката практика постојат повеќе видови на

табели и тоа: примарни и производни табели; статички и

динамички; групни и комбинирани; описни и аналитички

На крајот да споменеме дека во статистичкото

истражување на масовните појави се служиме со симболи и

знаци, кои се посебно диференцирани за неа и кои се користат

за означување на категориите, поимите и показателите.

2. Метода на студија на статистички целини

11

Заедничка методологија за проучувањето на статистички

целини е да се користат основните принципи што владеат во

било која наука. Овие принципи, како еден вид на принципи се

следниве:

1. Објективност на феномените и процесите;

2. Се идентификуваат врските и системот во кој се

манифестира содржината на проучуваните фактори;

3. Предвидувања, односно постигнување на целите на

истражувачите проучувајќи ги релевантните статистички

податоци.

Ова се изразува во добивање на информации за

трендовите, шеми и можните последици од процесите што се

проучуваат. Познавањето на законите со кои се регулира

развојот на социо-економски процеси за во интерес на

општеството, е од големо практично значење.

Меѓу карактеристиките на статистичка анализа треба да

вклучуваат метод за масовно набљудување, на научна

автентичност на квалитетни содржини групации и неговите

резултати, пресметка и анализа на генерализирани и општи

показатели на проучувани објекти.

Со почит во однос на методите на специфични економски,

индустриски или културни статистики, население, богатство,

итн, тие може да имаат свои специфични методи за собирање,

групирање и анализа на релевантни популации (збир на

факти).

Во економската статистика, на пример, најшироко се

користи метод на рамнотежа како најчест метод на

12

усогласување меѓу одделни показатели во единечен систем на

економските односи во социјална продукција.

Методите кои се користат во економска статистика се, исто

така, нацрт група пресметката на релативните перформанси

(процент), компарации, пресметката на различни видови на

просек, индексите, итн

Метод на линкови односно поврзаност помеѓу две

големини, односно се споредуваат квантитативни индикатори

врз основа на постојните односи меѓу нив. На пример,

продуктивноста на трудот во однос на обемот и часови

изработени, или размена на товар и просечното транспортно

растојание во км.

Во анализа на динамиката на економскиот развој,

главниот метод за идентификација на овие динамики

(движење) индекс метод, сериска анализа на времето.

Статистичка анализа на основните економски закони на

економскиот развој е важен метод на статистичко

пресметување на силата на врските меѓу индикаторите кои

користат анализа на корелација и варијанса, итн.

Во прилог на овие методи на големо се користат

математички и статистички методи кои кои се прошируваат

како револуција во употребата на компјутерите и создавање на

автоматските системи.

3 Главните задачи на статистика

Основната цел е да се добијат статистички и сродните

обработки на статистички податоци за донесување одлуки за

да се постигне саканиот резултат во економски, социо-

економски, научни, културни и други креативни активности на

13

државата, општествените организации, економски структури

од општеството, и др итн.

Статистика е дизајнирана за да помогне во

идентификацијата на најголемите проблеми на економски и

социо-политичка содржина, како и оправданоста од начините

да се постигнат неколку цели на социјалниот развој на прво

место, како што е активно учество во големи економски

проблеми поврзани со развојот на пазарните односи во нашата

земја.

Во статистичките проблеми на специфични области на

статистиката вклучувајќи ги сите овие прашања се днесуваат

на релевантни економски или социјални структури.

На пример задачите на индустриската статистика во основа

се следниве:

1. Детално и објективно користење на статистички

информации, за да го карактеризираат фундаментални

промени во индустриска структура поврзани со

развојните алатки на пазарната економија за

надминување на негативните ефекти и да создадете

предуслови за транзиција кон ефикасно користење на

расположливите производствени ресурси.

2. Навремено идентификување на внатрешните резерви за

дополнително зголемување на производството преку

подобро искористување на производните капацитети за

индустрија и сите индустриски претпријатија.

3. Оценување на порастот и интензивирање на

производствената ефикасност преку употреба на

научниот и технолошкиот напредок во услови на пазарна

14

конкуренција во рамките и надвор од националниот

пазар.

4. Спроведувањето на истражувањето на претпријатијата за

реалните проблеми за подобрување на економскиот

механизам за да се идентификуваат и промовираат

најдобрите практики во домашниот постигнување на

висока профитабилност на претпријатијата, гранки и

други структури на производство.

Во услови на пазарните односи во економските структури на

нашата земја постојат нови прашања и проблеми кои не се

предмет на внимание на административно - командната

економија. Овие прашања вклучуваат проблеми на ненамерна

невработеност, стечај и затворање на штрајкови,

квантитативните карактеристики на договори и спогодби

склучени меѓу менаџментот и работниците претставени од

синдикатите, цената и трошоците за живеење, платите на

вработените во различни сектори на индустриското

производство, итн .

Сите овие прашања и проблеми постојат објективно.

Квантитативната карактеризација на овие прашања

дизајнирана да дава статистика во основа од кои е можно да

одредува соодветни чекори за надминување на постојните

тешкотии во развојот на индустријата или за производство или

било која друга форма на општествено корисни активности.

15

4. Место на статистиката меѓу другите економски и

социјални науки

Статистиката во науката е определена од нејзината

органска врска со научните дисциплини за проучување на

основните закони и квалитативните карактеристики на

одредено поле на знаење Од една страна, врз основа на

статистички податоци на општата состојба на економска

теорија, барањата на економски закони на производство,

дистрибуција, размената и потрошувачката на материјални

добра. Од друга страна, статистика е тесно поврзана со

идентификација на квантитативен аспект на производството,

работите работа во комбинација со вкупната работна сила на

општеството, и др.

Тековната статистика освен општите теоретски содржини

вклучува и серија на индустријата за статистика и сложени

делови од овие статистики.

5. Извори на статистички информации

Главните извори на статистички информации е

статистичкото набљудување (примерок за набљудување,

постојано следење, известување, запишување разултат,

различни бизниси и агенции кои влијаат на процесите кои се

случуваат во овие организации, комбинации, групи и сложени

табели презентирајќи ги резултатите од статистичките

групации, сумирањето перформанси, генерализирање на

16

методи за анализа на националната економска активност во

целина.

Економските податоци се состојат од информации

пријавени од страна на различни национални, економски,

правни и физички лица, итн

Во составот на економски информации може да се наиде

на нејзините два главни вида:

а) статистички податоци, кој дава комплетна слика за

државата и националните економски развој, во рамките на

социо-економски процеси во земјата или во одредени

сектори на економијата, со користење на специјални методи

на набљудување и анализа на маса феномени;

б) сметководител кој води евиденција за состојбата и

движењето на различни форми на сопственост, за да се

обезбеди правилно взаемна меѓусебна корелација меѓу

претпријатија од различна сопственост, оперативни

информации што им овозможуваат на секој економски

субјект информации за неговата постојана работа се со цел

да развие соодветни решенија за подобрување на

организацијата и управувањето со економските процеси.

Историски, за појавата на статистичка практика се

поврзува со времето кога државите се појавија. Постојат

докази за докажување на постоењето на основни сметки и

пописот и земјиштето кое припаѓа на неколку милениуми пред

нашето време. Со формирање на централизирана држави,

особено во времето на раѓањето и развојот на капитализмот

вредноста на статистиката знатно се проширува. Пописите во

XVII и XIX век, се одржуваат редовно, земајќи разни форми на

статистичко сметководство во многу области на јавниот живот.

17

6. Заклучок

Како заклучок од сето ова можеме да кажеме дека

статистиката е наука која ги проучува феномените кои се

случуваат во масовен збир на некои фактори или ново

настанатите состојби, својства и интеракциите помеѓу

целините, собирање на квантитативните податоци кои се

однесуваат на индивидуалните забелешки својствени за нив.

Феномени кои претставуваат одделни единици на параметрите

заедно. Статистиката во својот историски развиток настанала

од потребите на практиката, за преку набљудување и

анализирање на појавите од природата, општеството и

стопанството, се дојде до заклучоци за големината,

карактеристиките, движењето и изумирањето на појавите.

Однапред се определуваме за тоа дека е погрешно ако за

предмет на статистиката се земе проучувањето на масовните

појави. Дури тука не постои ни минимална доза на точност,

бидејки под таква формулација се подразбира се што може да

се зборува за масовните појави, почнувајќи од нивното

историско, па до техничко-технолошко објаснување. Со тоа ќе и

се даде на статистиката преголема ширина и би претставувала

наднаука. Која проучува се и која нема јасна физиономија.

Статистика како посебен вид на активност со поголема

содржина им овозможува на научните студии за да се

идентификуваат статистички закономерностите.

Статистиката како наука е форма на социјално и јавни

активности насочени кон добивање, обработка и анализа на

информации кои што ги карактеризира квантитативните

законите на општеството во сета негова разновидност и

нејзината безизходна врска со квантитативна содржина.

18

Во економската статистика, на пример, најшироко се

користи метод на рамнотежа како најчест метод на

усогласување меѓу одделни показатели во единечен систем на

економските односи во социјална продукција.

7. Користена литература

*Интернет страни:

-НАПИШИ ГО УЧЕБНИКОТ ТВОЈ ПО СТАТИСТИКА И ИМЕТО

НА ПРОФЕСОРОТ

www. aup.ru

www.pharmacy.bg.ac.rs

www.efzg.hr

19