Ιστορία της γραφής και της τεχνολογίας των πληροφοριών

1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

ΑΘΗΝΑ, 2009

ΜΑΘΗΜΑ 3ο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΖΙΚΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΦΙΚΩΝ

2

Πρώιμη μορφή: Σφραγίδες(seals, stamps)

• Χρήση κυλινδρικών σφραγίδων για την αποτύπωση περίπλοκων εικόνων σε πήλινες πινακίδες στη Μεσοποταμία από το 3000 π.Χ.

• Στην Κίνα και την Αίγυπτο, η χρήση μικρών σφραγίδων προηγήθηκε της εκτύπωσης μεγαλύτερων επιφανειών

Ξυλογραφία (Woodblock printing)• Εφαρμογή της τεχνικής:

– Σκάλισμα του ειδώλου της προς εκτύπωση σελίδας σε ξύλο

– Επικάλυψη με μελάνι– Πίεση του μελανωμένου ξύλου πάνω σε χαρτί ή

ύφασμα• Κίνα 2ος - 3ος αιώνας μ.Χ. (σε ύφασμα)• Αίγυπτος 4ος αιώνας μ.Χ. (σε ύφασμα)• Αραβικός κόσμος 9ος - 10ος αιώνας (tarsh)• Ευρώπη 13ος - 14ος αιώνας (μικρές θρησκευτικές

αναπαραστάσεις, χαρτιά τράπουλας)• Γύρω στο 1450, μικρά βιβλία με εκτεταμένη

εικονογράφηση

Εκτύπωση με κινητά τυπογραφικά στοιχεία

Κινητά τυπογραφικά στοιχεία (Movable type)

• 1040: εφεύρεση των κινητών τυπογραφικών στοιχείων από πορσελάνη στην Κίνα από τον Bi Sheng

• 1230: εφεύρεση των μεταλλικών κινητών στοιχείων στη Κορέα

• Μικρή διάδοση λόγω πολυπλοκότητας ιδεογραμμάτων

• 1420: Πιθανή πρώτη χρήση κινητών τυπογραφικών στοιχείων από τον Ολλανδό Laurens Janszoon Coster, ατεκμηρίωτη άποψη

• 1439: Εφεύρεση των κινητών μεταλλικών στοιχείων και του πιεστηρίου εκτύπωσης (printing press) από τον Johannes Gutenberg στη Γερμανία

• Η προς εκτύπωση σελίδα δημιουργείται γράμμα προς γράμμα με την τοποθέτηση των στοιχείων αρχικά στο συνθετήριο (στοιχειοθεσία) και μετά σε μεταλλικό πλαίσιο σε συνδυασμό με λωρίδες και ξύλινες σφήνες, που συγκρατούν το σύνολο στη θέση τους

• Πλεονεκτήματα έναντι της ξυλογραφίας, η μεγαλύτερη αντοχή τους και η ευκολία και η ταχύτητα εκτύπωσης

Johannes Gutenberg

• Επαγγελματίας χρυσοχόος, γνώστης της μεταλλουργίας και της χημείας της εποχής

• Κατασκεύασε μεταλλικά στοιχεία από κράμα μολύβδου, αντιμονίου και κασσιτέρου (κράμα τυπογραφικών στοιχείων)

• Η ανθεκτικότητα του κράματος κρίσιμη για την επικράτηση της μεθόδου, παρήγαγε υψηλή ποιότητα εκτύπωσης

• 1455: Εκδίδεται η βίβλος του Gutenberg, φθηνή και με υψηλή ποιότητα εκτύπωσης

Σημασία και Διάδοση• Τυπογραφία, τυπογραφικά στοιχεία• Επανάσταση στη διάδοση της

γνώσης, Αναγέννηση• Διάδοση:

– Βενετία, 1469. Το 1500, λειτουργούν 417 τυπογραφεία

– Παρίσι, 1470– Αγγλία, 1476– Μέχρι το 1500, επικράτηση σε όλη την

Ευρώπη

Ξυλογραφία του 1568 που παριστάνει τυπογραφείο της εποχής

Εξέλιξη• Για 300 χρόνια, το πιεστήριο εκτύπωσης

παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο• Βελτιώσεις από τον λόρδο Stanhope (1800):

– Διπλασιασμός της επιφάνειας– 90% ελάττωση της δύναμης– Κατασκευή από χυτοσίδηρο – Παρ’ όλες τις βελτιώσεις, μόνο 250 αντίτυπα την ώρα

• 1810, ατμοκίνητο πιεστήριο εκτύπωσης από τον Γερμανό τυπογράφο Friedrich Koenig

• Πιεστήριο περιστρεφόμενου τυμπάνου (rotary printing press) για εκτύπωση σε συνεχές ρολό χαρτιού: εφευρέθηκε από τον Richard March Hoe το 1847, βελτιώθηκε από τον William Bullock το 1863

Πιεστήριο εκτύπωσης (1811)

Νεότερη τυπογραφία:Λιθογραφία

Λιθογραφία (Lithography)

• Εφευρέθηκε από τον Βαυαρό συγγραφέα Alois Senefelder το 1796

• Τεχνική εκτύπωσης που χρησιμοποιεί μια λεία πέτρινη (συνήθως λιθογραφικό ασβεστόλιθο) ή μεταλλική επιφάνεια

• Αρχική μεγάλη διάδοση σε Αραβικές χώρες για εκτύπωση του Κορανίου, που δεν μπορούσε να εκτυπωθεί σωστά με κινητά στοιχεία (δεν αποδίδουν τις συνδέσεις των γραμμάτων)

• Η εικόνα σχεδιάζεται στην επιφάνεια της πέτρας με μια λιπαρή (υδρόφοβη) ουσία που περιέχει πιγμέντο ώστε το σχέδιο να είναι ορατό

• Κατόπιν απλώνεται στην επιφάνεια της πέτρας ένα υδατικό διάλυμα αραβικού κόμεος (gum arabic), ελαφρά οξινισμένο με νιτρικό οξύ. Έτσι δημιουργείται ένα υδρόφιλο στρώμα νιτρικού ασβεστίου και αραβικού κόμεος στις κενές (δηλ. που δεν περιέχουν γραμμές ή μέρη της εικόνας) περιοχές

Εφαρμογή της τεχνικής

• Το διάλυμα αραβικού κόμεος εισχωρεί στους πόρους του ασβεστόλιθου, περικυκλώνοντας την εικόνα και δημιουργώντας έτσι ένα υδρόφιλο στρώμα που απωθεί το υδρόφοβο τυπογραφικό μελάνι

• Η μεγάλη περίσσεια της λιπαρής ουσίας που χρησιμοποιήθηκε για τη σχεδίαση της εικόνας αφαιρείται με νέφτι λιθογραφίας, αλλά ένα υδρόφοβο φιλμ παραμένει στην επιφάνεια του λίθου έτοιμο να προσελκύσει το μελάνι εκτύπωσης και να απωθήσει το νερό

• Κατά την εκτύπωση η πέτρινη επιφάνεια διατηρείται υγρή με νερό, το οποίο προσελκύεται από το αραβικό κόμμι και το νιτρικό αλάτι

• Το μελάνι εκτύπωσης (λινέλαιο, βερνίκι και πιγμέντο) απλώνεται στην επιφάνεια με ρολό

• Το νερό απωθεί το λιπαρό μελάνι αλλά οι υδρόφοβες λιπαρές επιφάνειες το προσελκύουν. Έτσι, το μελάνι επικάθεται πάνω στο αρχικό σχέδιο ενώ οι άδειες περιοχές παραμένουν καθαρές

• Ένα φύλλο χαρτί τοποθετείται στην επιφάνεια και πιέζεται σε πιεστήριο πάνω στην πέτρα. Έτσι, το μελάνι μεταφέρεται από την πέτρα στο χαρτί και σχηματίζει το κατοπτρικό είδωλο της αρχικής εικόνας

Έγχρωμη λιθογραφία (Chromolithography)

• Εφευρέθηκε στη Γαλλία από τον Godefroy Engelmann το 1837

• Για κάθε χρώμα χρησιμοποιούνταν διαφορετική πλάκα εκτύπωσης

• Το βασικό πρόβλημα ήταν η σωστή τοποθέτηση των χρωμάτων

• Χάρτες, αφίσες με μεγάλες έγχρωμες επιφάνειες

• Η λιθογραφία, ασπρόμαυρη ή έγχρωμη χρησιμοποιήθηκε πολύ, κυρίως στη Γαλλία, την Αγγλία, την Γερμανία και τις Η.Π.Α. σαν μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης

• Από την δεκαετία του 1820 με μεγαλύτερη διάδοση τη δεκαετία του 1890

• Delacroix, Goya, Manet, Degas, Toulouse-Lautrec, Pablo Picasso, M.C.Escher

Λιθογραφία του 1836 (Carl Nebel)

Η σύγχρονη λιθογραφική τεχνική:Offset lithography

• Χρησιμοποιείται σήμερα για κάθε σχεδόν εκτύπωση μεγάλης ποσότητας αντιγράφων κειμένου, γραφικών και μικτού περιεχομένου (βιβλία, αφίσες, εφημερίδες, χάρτες και υλικό συσκευασίας)

• Η προς εκτύπωση εικόνα σχηματίζεται στην πλάκα (plate) με φωτογραφική τεχνική ή με άμεση σχεδίαση με laser (CTP: Computer to Plate) με ειδική συσκευή (platesetter)

Εφαρμογή της τεχνικής

• Η πλάκα από ασβεστόλιθο αντικαθίσταται από εύκαμπτα φύλλα αλουμινίου, πολυεστέρα, mylar ή χαρτιού που έχουν τραχιά επιφάνεια και έχουν καλυφθεί με φωτοευαίσθητο γαλάκτωμα

• Ένα αρνητικό με την προς εκτύπωση εικόνα τοποθετείται σε επαφή με την πλάκα και εκτίθεται σε υπεριώδη ακτινοβολία

• Μετά την εμφάνιση έχει αποτυπωθεί στην πλάκα το αρνητικό του αρνητικού, δηλ. η θετική εικόνα

• Η πλάκα προσαρμόζεται στον κύλινδρο πιεστηρίου

• Ειδικά ρολά υγραίνουν την πλάκα. Το νερό καλύπτει τα κενά σημεία της πλάκας αλλά απωθείται από τις περιοχές που έχουν γαλάκτωμα

• Άλλα ρολά απλώνουν μελάνι στην πλάκα. Το μελάνι, που είναι υδρόφοβο, προσκολλάται στις περιοχές που υπάρχει γαλάκτωμα και απωθείται από το νερό

• Αν ο κύλινδρος με την πλάκα πιεζόταν σε χαρτί, η παραγόμενη εικόνα θα ήταν κατοπτρικό είδωλο της αρχικής και το χαρτί θα υγραινόταν υπερβολικά

• Αντί αυτού, η πλάκα πιέζεται πάνω σε ένα κύλινδρο καλυμμένο με λάστιχο που στραγγίζει τη περίσσεια του νερού και ταυτόχρονα λαμβάνει το μελάνι

• Ο κύλινδρος αυτός πιέζεται στο ρολό του χαρτιού και έτσι η εικόνα μεταφέρεται στο χαρτί με συνεχή τρόπο

Offset: το αποτύπωμα (συχνά ανεπιθύμητο) που παράγεται όταν χαρτί με μια νωπή εικόνα έρθει σε επαφή με ένα άλλο χαρτί…

Εκτύπωση OffsetΤο όνομα της τεχνικής παράγεται από την ενδιάμεση μεταφορά της εικόνας στον καλυμμένο με λάστιχο κύλινδρο. Το πιεστήριο offset εφευρέθηκε το 1903.

Άλλες τεχνικές εκτύπωσης – μαζικής

αναπαραγωγής

Εκτύπωση με ανάγλυφη μήτρα(Intaglio)

• 1430, Γερμανία• Ομάδα τεχνικών εκτύπωσης που βασίζεται στη χάραξη

του θέματος σε μεταλλική επιφάνεια γνωστή σαν μήτρα (matrix) ή πλάκα (plate)

• Συνήθως χρησιμοποιούνται χάλκινες (χαλκογραφία) ή τσίγκινες (τσιγκογραφία) πλάκες που χαράζονται ή με εργαλεία (engraving) ή με οξέα (etching)

• Η πλάκα καλύπτεται με μελάνι, η περίσσεια του οποίου απομακρύνεται ώστε να παραμείνει μελάνι μόνο μέσα στις χαραγμένες γραμμές

• Η εκτύπωση (χαρακτικό, γκραβούρα) επιτυγχάνεται με πίεση ελαφρά υγρού χαρτιού πάνω στη πλάκα, οπότε και μεταφέρεται το μελάνι από τις εσοχές στο χαρτί

Φλεξογραφία ή εκτύπωση ανιλίνης (flexography)

• Εμφανίστηκε την δεκαετία του 1870

• Ανάγλυφη μήτρα από ελαστικό υλικό

• Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτύπωση σχεδόν σε οποιοδήποτε τύπο υλικού συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών, μεταλλικών ταινιών, του σελοφάν, και χαρτιού (συσκευασία τροφίμων)

Πολύγραφος (mimeograph)• Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1876 από τον Thomas

Edison• Για την δημιουργία της «μήτρας» (διάτρητης

επιγραφής, stencil) μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια γραφομηχανή χωρίς μελανοταινία ή ειδικά εργαλεία

• Η «μήτρα» αποτελείται από κερωμένο λεπτό απορροφητικό χαρτί. Το κερί απομακρύνεται με την κρούση των στοιχείων της γραφομηχανής και αποκαλύπτει το χαρτί, το οποίο είναι διαπερατό από το μελάνι

• Η μήτρα τυλίγεται γύρω από το τύμπανο που περιέχει μελάνι και πιέζεται σε ένα φύλλο χαρτί

Ψηφιακό πιεστήριο (digital press)• Εμφανίζεται το 1993• Δεν χρησιμοποιεί φιλμ, μήτρα κ.λπ.• Επιτρέπει εκτύπωση διαφοροποιημένων

αντιγράφων• Το μελάνι ή η σκόνη (toner) δεν εισχωρούν στο

χαρτί αλλά δημιουργούν ένα φιλμ στην επιφάνεια

• Κύριες χρήσεις: Print on demand, προσωποποιημένη εκτύπωση (personalized printing), μικρή παραγωγή

• NexPress της Eastman Kodak, HP Indigo press τηςHewlett-Packard, InfoPrint των IBM και Ricoh, iGen της Xerox

Φωτοτυπία (Photocopy)• Τεχνική αντιγραφής που δεν χρησιμοποιεί υγρά χημικά

(xeros+grapho=xerography, ξηρογραφία)• Στηρίχθηκε στην ανακάλυψη του Βούλγαρου φυσικού

Georgi Nadjakov το 1937 ότι ορισμένες διηλεκτρικές ουσίες όταν τοποθετούνται σε ηλεκτρικό πεδίο και εκτίθενται στο φως αποκτούν μόνιμη ηλεκτρική πόλωση.

• Φωτοαγωγιμότητα: ιδιότητα μερικών διηλεκτρικών υλικών, όταν φωτίζονται να μετατρέπονται σε αγωγούς

• Αναπτύχθηκε από τον Chester Carlson το 1938(δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1942). Η καθιέρωση της τεχνικής (Xerox, δεκαετία του 1960) καθυστέρησε σημαντικά λόγω της έλλειψης ενδιαφέροντος των μεγάλων εταιρειών.

Αρχή λειτουργίας• Φως κτυπά τη πρωτότυπη σελίδα• Το φως ανακλάται μόνο από τις λευκές περιοχές• Το ανακλώμενο φως πέφτει πάνω σε ένα φορτισμένο

κύλινδρο επιστρωμένο με φωτοαγώγιμο υλικό, το οποίο εκφορτίζεται (μόνο στις φωτισμένες περιοχές)

• Έτσι, οι περιοχές που αντιστοιχούν στα γράμματα στο πρωτότυπο παραμένουν φορτισμένες και στον κύλινδρο

• Οι φορτισμένες περιοχές έλκουν τα αντίθετα φορτισμένα σωματίδια του toner

• Το toner μεταφέρεται σε ένα αντίθετα προς αυτό φορτισμένο φύλλο χαρτιού, στο οποίο και σταθεροποιείται με θέρμανση

Τεχνολογίες εκτυπωτών προσωπικού υπολογιστή

Εκτυπωτής εξάχνωσης(Dye sublimation printer)

• Παρουσιάζεται το 1957• Η λειτουργία του στηρίζεται στην γρήγορη

θέρμανση της χρωστικής που προκαλεί την εξάχνωσή της και την απόθεση της στο χαρτί

• εξάχνωση: μετατροπή ενός στερεού σε αέριο χωρίς να περάσει ενδιάμεσα από την υγρή φάση

• Προσθέτει ένα προστατευτικό στρώμα πάνω στα χρώματα (αδιαβροχοποίηση, προστασία από αέρα και UV)

• Χρησιμοποιούνται μελανοταινίες όπου το κάθε χρώμα αποτελεί ένα διαφορετικό παραλληλόγραμμο. Το κάθε παραλληλόγραμμο πρέπει να έχει το μέγεθος του προς εκτύπωση χαρτιού

• Μεγάλη σπατάλη χρώματος, μικρότερη ευελιξία από inkjet. Μόνο επικαλυμμένο χαρτί, μικρή διάχυση των χρωμάτων (όχι καθαρά περιγράμματα)

• Έγχρωμη εκτύπωση• Κυρίως χρησιμοποιείται στην επαγγελματική

αλλά και ερασιτεχνική εκτύπωση φωτογραφιών• Τυπικές ταχύτητες

– Ερασιτεχνική χρήση: 6Χ4 ίντσες φωτ. Σε 45-90 sec– Επαγγελματική χρήση: 6Χ4 ίντσες φωτ. Σε 7 sec

Εκτυπωτής laser• Αναπτύχθηκε στη Xerox το 1969 από τον

ερευνητή Gary Starkweather• Στηρίχθηκε σε μια τροποποίηση του

ξηρογραφικού φωτοτυπικού μηχανήματος• Πρώτη εμπορική υλοποίηση από την IBM το

1976 με τον IBM model 3800 (τεράστιος!)• Πρώτη έκδοση για μεμονωμένο υπολογιστή το

1981, Xerox Star 8010• Μαζική κυκλοφορία για προσωπικό υπολογιστή,

HP LaserJet 8ppm, το 1984• Βοήθησε στην εξάπλωση του Desktop Publishing

(Apple LaserWriter, Macintosh, Aldus PageMaker το 198)

• Ασπρόμαυρη και έγχρωμη εκτύπωση

• Υψηλή ποιότητα – Εκτυπωτές 1200 DPI εμπορικά διαθέσιμοι

– Εκτυπωτές 2400 DPI για ηλεκτροφωτογραφική δημιουργία μήτρας

• Μεγάλη ταχύτητα– 200 ασπρόμαυρες και 100 έγχρωμες

σελίδες το λεπτό

• Αξιοπιστία, επαγγελματική (βαριά) χρήση

Αρχή λειτουργίας• Μια δέσμη laser προβάλλει την προς εκτύπωση σελίδα

πάνω σε ένα ηλεκτρικά φορτισμένο περιστρεφόμενο τύμπανο που είναι επιστρωμένο με σελήνιο.

• Οι περιοχές που φωτίζονται (γράμματα) εκφορτίζονται (το φαινόμενο ονομάζεται φωτοαγωγιμότητα, photoconductivity).

• Ομώνυμα φορτισμένα σωματίδια ξηρού μελανιού (toner) απωθούνται ηλεκτροστατικά από τις αφώτιστες περιοχές που έχουν διατηρήσει το φορτίο τους και κολλούν στις φωτισμένες ουδέτερες περιοχές.

• Κατόπιν, το τύμπανο ερχόμενο σε επαφή με το χαρτί εκτυπώνει την εικόνα, η οποία σταθεροποιείται με θέρμανση του μελανιού που λειώνει και κολλά μόνιμα στο χαρτί.

Εκτυπωτής ακίδων ή κρουστικός (Dot matrix printer)

• Παρουσιάζεται γύρω στο 1970• Η κεφαλή του εκτυπωτή αποτελείται από ακίδες

(9, 18, 24 έως και 27) που μπορούν να κινηθούν (ηλεκτρομαγνητικά) ανεξάρτητα μεταξύ τους σε διάφορους συνδυασμούς

• Οι ακίδες κτυπούν μια μελανοταινία και παράγουν κουκίδες στο χαρτί οι οποίες σχηματίζουν έτσι ποικιλία χαρακτήρων ή και γραφικών

• Μπορούν να παράγουν πολλαπλά αντίγραφα με καρμπόν (χρήση σε λογιστήρια)

• Χαμηλή ποιότητα (360Χ360 DPI), θόρυβος, χαμηλό κόστος

Θερμικός εκτυπωτής(Thermal printer)

• Εμφανίζεται τη δεκαετία του 1970

• Η εκτύπωση επιτυγχάνεται με την επιλεκτική θέρμανση ειδικού θερμικού χαρτιού (θερμοχρωμικό χαρτί), το οποίο μαυρίζει στα σημεία που θερμαίνεται από την κεφαλή του εκτυπωτή

• Χαμηλή ποιότητα, ειδικές εφαρμογές (Fax)

• Ταχύτεροι και πιο αθόρυβοι σε σχέση με τους κρουστικούς εκτυπωτές

Εκτυπωτής ψεκασμού(Inkjet printer)

• Παρουσιάζεται το 1976

• Η εκτύπωση επιτυγχάνεται με ψεκασμό μικροσκοπικών σταγονιδίων υγρής μελάνης από την κεφαλή του εκτυπωτή στο χαρτί (θερμικοί, πιεζοηλεκτρικοί ή συνεχούς ροής)

• Οι οικιακοί εκτυπωτές χρησιμοποιούν υδατοδιαλυτά μελάνια: μίγματα νερού, γλυκόλης, χρωστικών ή πιγμέντων

• Υψηλή ποιότητα• Τυπικές αναλύσεις 300-600 DPI, μέχρι και

9600Χ2400• Διαστάσεις εκτύπωσης έως και 5 μέτρα

πλάτος• Μεγάλη ταχύτητα (έγχρωμη εκτύπωση: έως

120 σελίδες το λεπτό)• Χαμηλό κόστος για ερασιτεχνική χρήση• Επαγγελματική χρήση για εκτύπωση μήτρας,

διαφοροποιημένα αντίτυπα• Προβλήματα: φράξιμο των κεφαλών

εκτύπωσης, πολύ υψηλή τιμή μελανιών

Θερμική παραγωγή σταγόνας στην κεφαλή ενός inkjet εκτυπωτή

Στοιχειοθεσία

Στοιχειοθεσία (typesetting)

• Η σύνθεση χαρακτήρων (και κενών) για τον σχηματισμό μιας σελίδας

• Στην εκτύπωση με κινητά τυπογραφικά στοιχεία, η σελίδα συντίθεται από μεταλλικά τυπογραφικά στοιχεία

• Μονοτυπική (monotype) και λινοτυπική (linotype) μηχανή (hot metal typesetting)

• Φωτοστοιχειοθεσία (Phototypesetting)

• Χρήση υπολογιστή (Desktop publishing)

Μονοτυπική και λινοτυπική μηχανή

• Μονοτυπική μηχανή: Tolbert Lanston, 1887

• Λινοτυπική μηχανή: Ottmar Mergenthaler, 1886

• Οι μεταλλικοί χαρακτήρες παράγονται από λιωμένο μέταλλο που χύνεται σε καλούπια τη στιγμή της στοιχειοθεσίας είτε μεμονωμένα (μονοτυπική μηχανή) είτε σε ολόκληρες σειρές (λινοτυπική μηχανή)

• Οι μηχανές αυτές ελέγχονται από πληκτρολόγιο και επιταχύνουν πολύ την στοιχειοθεσία

• Η μονοτυπική χρησιμοποιήθηκε κυρίως σε βιβλία ενώ η λινοτυπική σε εφημερίδες

Λινοτυπική μηχανή

Δύο μονομπλόκ τυπογραφικών στοιχείων (slag) που έχουν παραχθεί από την λινοτυπική μηχανή

Μονοτυπική μηχανή

Φωτοστοιχειοθεσία• Δεκαετία του 1960• Χρησιμοποιεί μια φωτογραφική τεχνική για τη

δημιουργία στηλών χαρακτήρων σε ένα ρολό χαρτιού

• Τα ρολά αυτά επικολλώνται το ένα πλάι στο άλλο μαζί με γραφικά και έτσι δημιουργείται η σελίδα (paste up)

• Η σελίδα φωτογραφίζεται και το φιλμ χρησιμοποιείται για τη δημιουργία λιθογραφικής πλάκας

• 1970-1980: Autologic APS5, III VideoComp and Linotron 202, μηχανές φωτοστοιχειοθεσίας οδηγούμενες από υπολογιστή

Ψηφιακή στοιχειοθεσία

• Imagesetting: δημιουργία ολόκληρης σελίδας σαν μια ψηφιακή εικόνα υψηλής ανάλυσης (RIP, Raster Image Processing)

• Χρησιμοποιήθηκαν περιγραφικές γλώσσες (markup language) για την περιγραφή των χαρακτηριστικών της σελίδας (πρόγονοι των HTML, XML)

• 1985, DTP: desktop publishing (Apple Macintosh, Adobe PageMaker, QuarkXPress, PostScript)

• 1995, προσωπικοί υπολογιστές

Τυπογραφικά στοιχεία

Τυπογραφικά στοιχεία(font, type, typeface)

• Τα πρώτα τυπογραφικά στοιχεία στη Γερμανία συνεχίζουν την γοτθική παράδοση των μοναστηριακών αντιγραφέων (textur ή textualis)αλλά στη συνέχεια δέχονται και την επίδραση της Αναγέννησης (bastarda, fraktur, rotunda και schwabacher)

• Στην Ιταλία, αναβίωση κλασσικού πολιτισμού, σταδιακή απομάκρυνση από τους άκαμπτους γοτθικούς, στοιχεία λατινικού τύπου: antiqua, Carolingian minuscule (lettera antica), humanistic minuscule, venetian, Lactantius

• Βενετία (1470), χαρακτήρες τύπου Roman(Nicolas Jenson): όχι μίμηση γραφής με το χέρι

Πρώτη σελίδα του πρώτου τόμου της Βίβλου του Gutenberg, στην οποία χρησιμοποιήθηκε το τυπογραφικό στοιχείο textur (περίπου το 1455). Τα διακοσμητικά αρχιγράμματα έχουν σχεδιαστεί με το χέρι

Τα τυπογραφικά στοιχεία τύπου Roman του Nicolas Jenson (Βενετία, 1470)

• Italic ή cursiva humanistica: Οι γνωστοί πλάγιοι χαρακτήρες (έκδοση των κλασικών Λατίνων από τον Aldus Manutius, 1499)

• Ligatures: ζεύγη συνδεδεμένων γραμμάτων στο ίδιο τυπογραφικό στοιχείο

• Αναγεννησιακή Γερμανία και Ελβετία: Romanμε γοτθικές επιδράσεις

• Η Γαλλία ακολούθησε παρόμοια πορεία, με επικράτηση των Roman τον 16ο αιώνα

• 1541, Γαλλία, γραμματοσειρά Garamond, τύπος Roman

Τα τυπογραφικά στοιχεία τύπου Italic που σχεδιάστηκαν από τον Ludovico Arrighi (γύρω στο 1527)

Τυπογραφικό στοιχείο με ζεύγος συνδεδεμένων γραμμάτων (ligature)

• 17ος και 18ος αιώνας: γραμματοσειρές Fell, Caslon English roman (χρησιμοποιήθηκαν στη Βρετανική αυτοκρατορία), Baskerville, Modern romans (Bodoni)

• Σύγχρονες γραμματοσειρές: Ψηφιακές εκδόσεις των Garamond και Bodoni και νέες σχεδιάσεις όπως Futura, Times, and Helvetica

• Γενικές ομάδες– Serif: Γραμματοσειρές με απολήξεις

(ουρίτσες) – Sans serif: Γραμματοσειρές χωρίς απολήξεις

Fell

Sans serif font

Serif font

Serifs

Κατηγορίες τυπογραφικών στοιχείων

• To 1954, ο Maximilien Vox πρότεινε τη ταξινόμηση των τυπογραφικών στοιχείων σε 9 κατηγορίες (classes)

• Η ταξινόμηση αυτή υιοθετήθηκε από την Διεθνή Ένωση Τυπογραφίας (Association Typographique Internationale, ATypI) το 1962

• Και το 1967 ως Βρετανικό Πρότυπο: Ταξινόμηση Τυπογραφικών Στοιχείων, British Standards Classification of Typefaces (BS 2961:1967)

• Η ταξινόμηση στηρίζεται σε γενικά χαρακτηριστικά (σχέση ανιόντος και κατιόντος τμήματος, σχήμα απολήξεων [serifs], ύψος του x, αναλογίες γραμμάτων κ.λπ.), τα οποία συνήθως είναι και τυπικά του αιώνα που επικράτησε η χρήση της κάθε κατηγορίας

• Πολλά τυπογραφικά στοιχεία παρουσιάζουν ταυτόχρονα χαρακτηριστικά από περισσότερες κατηγορίες

• Η ταξινόμηση Vox-ATypI-BS έχει δεχτεί έντονη κριτική γιατί ταξινομεί χωριστά παρόμοια στοιχεία, μεροληπτεί υπέρ των ρομανικών και με την επικράτηση των υπολογιστών και της ψηφιακής σχεδίασης θεωρείται πλέον ξεπερασμένη

• Humanist– Humanistic, ή Humanes– Περιλαμβάνουν τα πρώτα ρομανικά του

15ου αιώνα από τον Nicolas Jenson – Στρογγυλά, ελαφρά, με διαγώνια

πλάτυνση– Χαρακτηριστική η λοξή ευθεία γραμμή

του λατινικού e– Κοντές, παχιές και αγκυλωτές απολήξεις– Περιλαμβάνει: Centaur, Cloister, Old Style,

Horley old style, Kennerley, Veronese

• Garald–Η ονομασία προς τιμή των Claude

Garamond και Aldus Manutius–Λιγότερο καλλιτεχνικά από τα

Humanist, λοξή πλάτυνση γραμμών

–Περιλαμβάνει: Bembo, Caslon, Garamond, Erhardt, Imprint, Old style

• Transitional–Realist ή Réales–Χαρακτηριστικά του Διαφωτισμού–Μεγαλύτερη αντίθεση μεταξύ

κύριας και συνδετικών γραμμών από τις προηγούμενες κατηγορίες

–Περιλαμβάνει: Baskerville, Times Roman, Bell, Caledonia, Fourier

• Didone– Η ονομασία από τους Didot και Bodoni

– Μεταξύ του τέλους του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα

– Πολύ έντονη αντίθεση μεταξύ κύριας και συνδετικών γραμμών

– Χαρακτήρες στητοί, κατακόρυφοι

– Λεπτές απολήξεις

– Περιλαμβάνει: Bodoni, Didot, Walbaum, Corbivus

• Slab serif ή Mechanistic– Egyptian, Egyptiennes, Mechanical ή

Mécanes– Σύγχρονα της βιομηχανικής επανάστασης,

αρχές 19ου αιώνα, από όπου αντλούν και την μηχανική τους εμφάνιση

– Βαριοί χαρακτήρες, ελάχιστη αντίθεση μεταξύ κύριας και συνδετικών γραμμών

– Τετράγωνες παχιές απολήξεις– Περιλαμβάνει: Clarendon, Egyptienne,

Ionic No. 5, Rockwell, Cairo, Playbill, Courier

• Lineal– Lineale– Περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που δεν

έχουν απολήξεις (sans-serif, gothic, grotesque ή Antiques)

– Χωρίζεται σε 4 υποκατηγορίες:• Grotesque (Headline, Monotype 215, Grot no.

6)• Neo-Grotesque (Helvetica, Univers)• Geometric (Eurostile, Futura)• Humanist (Gill Sans, Optima, Pascal)

• Glyphic–Incised ή Incise–Θυμίζουν χαρακτήρες χαραγμένους ή

σκαλισμένους σε μέταλλο ή πέτρα–Μικρές τριγωνικές προεξοχές και

μυτερά άκρα–Μερικά στοιχεία δεν περιλαμβάνουν

πεζούς χαρακτήρες–Περιλαμβάνει: Albertus, Copperplate

Gothic, Trajan, Chisel, Festival, Latin

• Script–Θυμίζουν γράμματα γραμμένα

με το χέρι–Είναι κεκλιμένα (όχι Italics!)–Χωρίζονται σε δύο

υποκατηγορίες•Formal (Marina, Palace Script)• Informal (Flash Mistral, Pepita)

• Graphic–Manual ή Manuaires–Έχουν βασιστεί σε ζωγραφισμένα

με το χέρι πρωτότυπα με πινέλο, πένα, μολύβι ή άλλο εργαλείο γραφής

–Χρησιμοποιούνται κυρίως για επικεφαλίδες ή πινακίδες

–Περιλαμβάνουν: Banco, Klang, Cartoon, Libra

Banco

• Η κατάταξη της ATypeI έχει προσθέσει δύο ακόμα κατηγορίες– Blackletters (ή Fractures): Χαρακτηρίζονται

από μυτερές και γωνιώδεις φόρμες. Θυμίζουν μεσαιωνικούς χαρακτήρες, γραμμένους με πένα με χοντρή μύτη (Fraktur, Old English).

– Non-Latins (Exotics): Όλα τα στοιχεία γλωσσών που δεν στηρίζονται στο λατινικό αλφάβητο (Ελληνικά, Κυριλλικά, Εβραϊκά, Αραβικά, Κινεζικά κ.λπ.)

• Οι παραπάνω κατηγορίες ταξινομούνται σε 3 οικογένειες– Κλασσικά (Classicals): humanists, garaldes

και transitional. Tριγωνικές απολήξεις, κεκλιμένοι άξονες

– Μοντέρνα (Moderns): linears, didones, και slab serif (mechanicals). Βιομηχανική περίοδος, χαρακτηριστικά απλά και λειτουργικά

– Καλλιγραφικά (Calligraphics): glyphic, script και graphic

Gaelic