بسم الله الرحمن الرحیم

به نام آنکه جان را فکرت آموخت

نقش قراردادهای مالی بورس انرژی در کارایی بازار برق ایران

حسین عبده تبریزی

– تهران، سالن همایش های وزارت نیرو1391 مهر 5

سی ودومین گردهمایی فصلی بورس انرژی

بازار برق ایران

تا همين اواخر

بازار روز قبل مبتنی بر معامالت ساعتیday ahead

پرداخت مطابق پیشنهادpay as bid

تک خریدارsingle buyer

طرف رقابت یک طرفهتولید

3

4

یکی از مولفه های

تجدید ساختار در صنعت برق

)انرژی الکتریکی( نوآوری های

بازارهای معامالتی است

بازیگران بازار برق

Producers و بهره برداران انتقال• تولیدکنندگان

Retailers خرده فروشان انرژی

صنایع بزرگ و کوچک• خانوارها• بخش كشاورزي• بخش خدمات •

... .

End-Users مصرف کنندگان نهایی

Traders و بازارگردان ها• معامله گران

Brokers کارگزاران

شرکت های سرمایه گذاری• بانک ها• مدیران صندوق ها• صندوق های حفظ ارزش• سایر نهادهای مالی• سرمایه گذاران حقیقی•

سرمایه گذاران مالی

5

(I)بازارها و محصوالت

بازارهای فیزیکی

6

عقد قراردادهاي كوتاه مدت

بازارهاي لحظه ايReal Time

] در اختيار TSOمعموال

بازارهاي ساعت قبلHour Ahead

زيرساخت مي خواهد

بازارهاي روز قبلDay Ahead

بازار نقديSPOT

قرارداد بلوكي

قرارداد ساعتي

قرارداد آتيبازار نقدي

غيرقابل تحويل

تحويل فيزيكي آتي

Physical delivery futures

ماه به تحويل1 ماه تا 6

(I)ادامه بازارها و محصوالت

دaر نباشaورس )اگaارج از بaة خaای دوجانبaقراردادهباید قرارداد تحویل فیزیکی آتی باشد(

بازار عمده فروشی برق کشورمبادالت برون مرزی بازارخدمات جانبیAncillary Service Market

کنترل فرکانستامین توان رآکتیو

7

(II)بازارها و محصوالت

)بازارهاي مالي )مشتقه هاي برقي

آتيFuture

تحويل آيندهForward

قرارداد تفاوتCFD

اختيار معاملهOption

سوآپSwap

8

(II)ادامه بازارها و محصوالت

هaريش فaيزيكي بaازار در قيمت هaا از مشaتقه ها قيمت

مي گيرد

برابر معامالت نقدي 10 تا 4حجم معامالت آتي

مالي [ معامالت غيرقابل تحويل صرفا

ازوكرينaاي گaبازاره ايي درaازي قراردادهaاستانداردس

سaاير زمينaة و كaربن دي اكسaيد توليaد، مaيزان مجaاز سaهيمة

گازهاي گلخانه اي

9

قيمت هاي كشف شده در بازار فيزيكي بورس مرجعي براي معامالت خارج از بورس و معامالت مالي )آتي، تحويل آينده، اختيار معامله و ... (

10

هدف از تأسيس بورس برق

در سaرمايه گذاري مaيزان افaزايش و سaرمايه جذب صنعت

تسهيل مبادلة محصوالت استاندارد ارتقاي رقابتافزايش نقدشوندگيتوزيع اطالعات بازار هaعادالن بaازار قaراردادن قيمت دردسaترس كشaف

عادالنه دسترسي همگاني به بازار كاهش هزينه هاي مبادله )كاهش ريسك )پوشش ريسكامكان پيوستن به بازار جهاني...11

كاهش و مديريت ريسك

.بورس ريسك را مديريت پذير مي كند

ازارaب بaاال دارنaد؛ بaورس بaه بازارهaاي كم عمaق، ريسaك

كaاهش را قيمت هaا تالطم بaالقوه و مي دهaد عمaق

مي دهد.

راهaبه هم را ريسaك كنaترل جديaد ابزارهaاي بورس

مي آورد. 12

ريسك هاي بورس برق

13

ريسك تجاري

ريسك هاي بازارريسك نرخ ارز

رشد معامالت خارج از بورس

ريسك هاي اعتباري

ريسك عملياتي

ريسك فرايندهاي

داخليريسك هاي مداخلة اپراتور.... قطع شبكه و

ثانوني

مسائل فقهي

مداخله به دليل قوانين و مقررات

ريسك سياسي

قطع و وصل يارانه ها

دولتي بودن

مداخلة دولت )مثل:

سهميه بندي(

مشكالت برون مرزي

آتي در مقايسه با تحويل آينده

FORWARD FUTURE

خارج از بورس معامله در بورس

استاندارد غير استاندارد

تسوية تضمين نشده تسوية تضمين شده

طراحي خاص براي وديعه ندارد مبتني بر وديعه

قيمت ها برحسب ريسك اعتباري متفاوت است

برخورد يكسان با همة مشاركت كنندگان

مي تواند نقدنشو باشد )نقدشوندگي پايين(

نقدشو )نقدشوندگي باال(

14

چه كساني در بازار آتي برق شركت مي كنند

رژيaورد قيمت انaات در مaف اطالعaه كشaد بaه عالقه منaاني كaكس

هستند )مثل نيروگاه ها(

] موضع فروش موضع عينيمعموال

مصرف كنندگان و واسطه هاي عرضه

] موضع خريد موضع عاريه ايمعموال

سرمايه گذاران آورندگان نقدينگي و عمق به بازار

هر دو موضع

15

مواضع آتي

فرaص مجموعaة بaازي وارد آتي معaامالت طرف هaاي

Zero Sum ده ايaبازن برنaده هaر درمقابaل مي شaوند؛

وجود دارد

،عaاذ موضaدوديت هاي اتخaه محaه بaا توجaاي آتي بaبورس ه

با مشكل سفته بازي بيش از حد و تمركز مواجه اند

اترaدف و نمي گaيرد، موضaع بaازار در تسaويه مسaئول

متعادل دارد

( وديعaه بaاالبودن شaايع: را marginمغلطaة ريسaك )

كنترل مي كند

16

(I)كاهش هزينه هاي معامالتي

.... ،جستجو، گزينش، كشف قيمت، تنظيم قرارداد هaك همaان طور مي دهaد كaاهش را معaامالتي هزينه هaاي بورس

فعاليت بازار را گسترش مي دهد اهشaامالتي را كaاي معaورس، هزينه هaق بaابت از طريaزايش رقaاف

مي دهد هزينه هاي جستجو را كاهش مي دهد والتaتانداردكردن محصaق اسaاتي از طريaاي اطالعaكاهش هزينه هسازماندهي به اعضا با هدف كاهش هزينه هاي گزينش و منازعaات و اختالف هaا كaاهش بaراي سaازمان يافته معaامالت

بدين ترتيب كاهش هزينه هاي معامالتي افزايش شفافيت هم هزينه هاي معامالتي را كاهش مي دهد تعيين مقررات و حل اختالف ها و منازعات با هزينه هاي پايين

17

(II)كاهش هزينه هاي معامالتي

كاهش هزينه هاي گزينش

كاهش هزينه هاي اطالعات

افزايش شفافيت

كاهش منازعات و اختالفات

حل اختالفات و منازعات با هزينة پايين

18

شرايط مورد نياز براي فعاليت كارآمد:

(I)زيرساخت هاي فيزيكي و نهادي امالتيaمع انجaام نظم بaراي سaازمان يافته قواعaد وجaود

معامالت و ساير فعاليت ها

وجود محصوالت مالي

تعيين اعضا براي كاهش هزينه هاي معامالتي

ايaاهش هزينه هaدف كaاهنگي: هaاد همaراي ايجaد الزم بaود قواعaوج

ساعتي

ابقةaس و امكانaات بaه توجaه بaا محصaوالت اسaتانداردكردن

معامالتي

گردآوري و توزيع گستردة اطالعات و افزايش شفافيت19

شرايط مورد نياز براي فعاليت كارآمد:

زيرساخت هاي فيزيكي و نهادي (II) لaاي حaورس و راه هaوالت بaال محصaن درقبaدات روشaود تعهaوج

اختالف و منازعات

اaتن هزينه هaايين نگاه داشaارگزاران و پaاي كaابت در نرخ هaود رقaوج

و نرخ هاي بورس

وجودTSO و بهتر از آن ISO كارآمد

ارaل انحصaوزة عمaاهش حaازار و كaد ممكن بaا حaازي تaخصوصي س

طبيعي در صنعت برق

افزايش حجم كه براي كاهش هزينه هاي معامالتي الزم است

وجود معامله گران و كارگزاران كافي

حفظ كيفيت ارائة برق

20

21

با تشکر