การพฒนาตนแบบออนโทโลยเพอจดการความรภมปญญาทองถนเรองดนตรมงคละ

ในเขตพนทภาคเหนอตอนลางThe Development Ontology Prototype for Wisdom

Management of Mungkala Music in The Lower Northern Area

ผวจย ปราโมทย สทธจกร และคณะ

เนอหา•ความสำาคญและทมาของปญหา•วตถประสงคของการวจย•ขอบเขตของการวจย•ผลการวจย•ประโยชนทไดรบ และการนำาผลการวจยไปใช

ประโยชน•ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป •บรรณานกรม

ความสำาคญของดนตรมงคละ• จากหลกฐานในศลาจารกหลกท 1 ชใหเหน

วาดนตรมงคละมความสำาคญและมบทบาทตอวถชวตของคนในอดตเปนอยางยง และนบ

เปนการการละเลนทนำามาใชสรางความสนกสนาน รนเรง และทำาใหเกดความสามคคกนของผทมารวมในงานบญทอดกฐนซงถอเปนประเพณทางพทธศาสนาทยดถอปฏบตกนมายาวนาน แตเดมมงคละเปนดนตรพน

บานทเรมเลนกนในทองถนของจงหวดสโขทยและพษณโลกมาตงแตครงโบราณกาลนบตงแตครงสมยกรงสโขทยเปนราชธาน

ความสำาคญของดนตรมงคละ (ตอ)• มาในปจจบนการละเลนดนตรมงคละไดแผ

ขยายบทบาทมายงพนทใกลเคยงของจงหวดในเขตพนทภาคเหนอตอนลาง เชน อำาเภอพชย จงหวดอตรดตถ และตำาบลสะ

เดยง อำาเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ (สมชาย เดอนเพญ, ม.ป.ป .) เนองจาก

ดนตรมงคละมรปแบบทวงทำานองเฉพาะตว คอ มจงหวะจะโคนทครกครน ประกอบไป

ดวยสมเสยงลลาทรกเราสรางบรรยากาศใหเกดความคกคกสนกสนานแฝงไปดวยความ

เปนระเบยบแบบแผนของเครองดนตรตางๆ ทเลนประสานกนอยางลงตว

ทมาของปญหา• สภาพวถชวตของคนในสงคมเปลยนแปลงไปจากสงคมชนบทสสงคมเมอง รวมถงกระแส

วฒนธรรมตะวนตกเขามามอทธพลเหนอความคดและคานยมของคนในสงคม สงผลใหการละ

เลนดนตรมงคละเกอบจะยตบทบาทและสญหายไปจากความทรงจำาของคนในทองถน

รวมถงคนไทยทงประเทศอยางสนเชง• องคความรเรองดนตรพนบานมงคละทมการจดเกบทงในลกษณะของการจดบนทกลงในเอกสารหรอตำารา (Explicit Knowledge )รวมถงความรทฝงอยในตวผรหรอผเชยวชาญ (Tacit Knowledge )มการรวบรวมอยอยางกระจดกระจายแยกกนอยตามทองถนตางๆ ของจงหวดในเขตพนทภาคเหนอตอนลาง ทำาใหขาดประสทธภาพในการบรหารจดการความรแบบเชอม

โยง สงผลใหองคความรนำาเสนอไดเฉพาะในมมมองของชมชนทองถนเทานน

แนวทางการแกไขปญหา • ออนโทโลย (Ontology ) เปนการนยามหรอกำาหนดรปแบบโครงสรางของสงทเราสนใจใหมความหมายตามขอบเขตขององคความร และสามารถนำามาประยกตใชในมาตรฐานของการออกแบบจำาลองโครงสรางในรปแบบลำาดบชน (Tree ) ในลกษณะของ ภาษาXML

• หลกการออนโทโลยจะชวยจดระเบยบองคความรเรองดนตรพนบานมงคละทมการจดเกบทงในลกษณะของการจดบนทกลงในเอกสารหรอตำารา (Explicit Knowledge ) รวมถงความรทฝงอยในตวผรหรอผเชยวชาญ (Tacit Knowledge ) ทมอยอยางกระจดกระจายแยกกนอยตามทองถนตางๆ ของจงหวดในเขตพนทภาคเหนอตอนลางใหมความเปนระบบ สงผลใหการเขาถงและคนคนองคความรภมปญญาบนเวบเชงความหมายมประสทธภาพ รวมทงไดผลลพธจากการคนหาขอมลความรทตรงกบความตองการของผใชมากยงขน

วตถประสงคของการวจย

1) เพอศกษาและรวบรวมองคความรภม ปญญาทองถนเรองดนตรมงคละในเขตพนทภาคเหนอตอนลาง2) เพอพฒนาฐานความรภมปญญาทองถนเรองดนตรมงคละในเขตพนทภาคเหนอตอนลางในรปแบบออนโทโลย 3) เพอประเมนความพงพอใจผใชทมตอโครงสรางและรปแบบฐานความรออนโทโลย ภมปญญาทองถนเรองดนตรมงคละทไดพฒนาขน

ขอบเขตของการวจย

ใชการวจยเชงคณภาพในการเกบรวบรวมขอมลองคความรภมปญญาเรองดนตรมงคละจากผเชยวชาญ ไดแก ปราชญชาวบาน และครผควบคมวงดนตรมงคละทมประสบการณไมตำากวา 10 ป จำานวน 5 คน ทอยในชมชนและโรงเรยนในเขตพนทจงหวดพษณโลก และสโขทย เพอรวบรวมองคความรภมปญญาในลกษณะการสรางเครอขายแบบลกโซ (Snowball Sampling) โดยใชแบบสมภาษณเชงลก

ขอบเขตของการวจย (ตอ)

นำาสาระความรทรวบรวมไดมาสรป เพอสรางเปนแบบสอบถามยนยนความจำาเปนในรายการองคความรทเกยวของกบดนตรมงคละจากผใชทเปนปราชญชาวบาน ครผควบคมวงดนตรมงคละ รวมถงนกเรยนในโรงเรยนทมการจดสอนรายวชาทองถน โดยทำาการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จำานวน 52 คน แลวนำามาแปรผลดวยคารอยละ

ขอบเขตของการวจย (ตอ)

• พฒนาระบบจดการฐานความร โดยใชภาษา PHP และไลบาร RAP Api for

PHP ในการจดการฐานความรออนโทโลยทสรางขนดวยโปรแกรม Hozo

• สรางการเชอมโยงจากโครงสรางฐานความรไปยงแหลงขอมลความรทจดเกบใน

ฐานขอมล MySQL ผานการใหบรการของโปรแกรม Apache Web Server

ผานเครอขายอนเทอรเนต

ขอบเขตของการวจย (ตอ)

ทำาการประเมนความพงพอใจผใชทมตอระบบจดการฐานความรออนโทโลยโดย

ทำาการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จำานวน 40 คน

โดยแบงเปน 1) กลมผใชทวไป ซงเปนนกเรยนท

เรยนในรายวชาทองถนดนตรพนบาน จำานวน 36 คน

2) กลมผจดการขอมลทเปนปราชญชาวบาน และครผสอนในรายวชาทองถน

จำานวน 4 คน

ผลการวจยผลการเกบรวบรวมขอมลองคความรทเกยวของกบการละเลนดนตรมงคละ

โดยใชเทคนคการรวบรวมขอมลแบบสรางเครอขาย (Snow Ball) กบปราชญในพนทจงหวดพษณโลก ไดแก โรงเรยนวดจอมทอง 2 คน, ตำาบลวดโบสถ 1 คน และปราชญอำาเภอกงไกรลาส จงหวดสโขทย 2 คน

1.ดานประวตความเปนมาหรอภมหลง

2.ดานเอกลกษณเฉพาะตนในการละ

เลน เชน เพลง ทารำา จงหวะ เครองดนตร

3.ดานรปแบบหรอวธการดำาเนน

พธกรรมการไหวคร4.ดานคต ความเชอ หรอขอหามตางๆ

5 .ดาน รปแบบการสรางเครอขาย

ระหวางวงดนตร

ผลการวจย (ตอ)นางโกรก วงดนตรร.ร .วดจอมทองคดคนขนมา ใหมการฟอนรำาไปดวยในระหวางถอกลอง (ปกตจะ

อยนงๆ)

ผลการวจย (ตอ)คดคนจงหวะใหม โดยผ

เลนจะโยกตว และขยบเทา ซาย ชด ขวา ชด พรอม

เพรยงกน (ปกตอยนงๆ หรอตางคนตางเตนทาใคร

ทามน )

ผลการวจย (ตอ)คดคนจงหวะใหม โดยผ

เลนจะโยกตว และขยบเทา ซาย ชด ขวา ชด พรอม

เพรยงกน (ปกตอยนงๆ หรอตางคนตางเตนทาใคร

ทามน )

ผลการวจย (ตอ)ผลการยนยนความจำาเปนของรายการองคความรตางๆ จากกลมตวอยางทเปนผใชงานระบบ ไดแก ปราชญชาวบาน ครผคมวงดนตร นกเรยนในรายวชาทองถน รวมถงนกดนตรประจำาวงมงคละ ซงผลสรปรายการองคความรในทกขอถามอยในระดบมากและมากทสด

** ยกเวนขอถามเกยวกบองคความรการประสมวงดนตรมงคละกบวง **

ผลการวจย (ตอ)การออกแบบและพฒนาฐานความรออนโทโลยดวยโปรแกรม Hozo เพอสรางความสมพนธของโหนดขอมล จากรายการองคความร 17 รายการทอยในระดบมากและมากทสด ไดจำานวนทงสน 51 โหนด ดงภาพ

ผลการวจย (ตอ)การสรางฐานขอมลเชงสมพนธดวยโปรแกรมจดการฐานขอมล MySQL ทสอดคลองกบโครงสรางของโหนดบนออนโทโลย ดงภาพ

ผลการวจย (ตอ)Use Case Diagram ภาพรวมของตนแบบระบบจดการฐานความรออนโทโลยดนตรมงคละ

Import Ontology OWL File

Manage Ontology Structure in MySQL DB

Admin

Edit Class/Attribute name TH Language

<<include>>

Philosopher Manage Mungkala Knowledge in MySQL DB

Student

MusicianService Access/Search Mungkala

Knowledge

<<extend>>

ผลการวจย (ตอ)Class Diagram ภาพรวมของตนแบบระบบจดการฐานความรออนโทโลยดนตรมงคละ

Admin

Knowledge_templateob_engnameob_thnamenode

managetemplate()

Philosopher

StudentMusician

Ontology_structuresubjectpredicateobject

managestructure()

11 11 create

Usersuser_idusernamepassword

managedata()

*1 import

Knowledge_infotable_nameattribute_nameinformation

manageinfo()

1

1

1

1link

*

1

access/search

1 *

1

*

ผลการวจย (ตอ)Sequence Diagram ภาพรวมของตนแบบระบบจดการฐานความรออนโทโลยดนตรมงคละ

Admin Ontology_structure Knowledge_template Knowledge_info Philosopher Student Musician

import owl file

show ont structure

edit node/attribute Thai name

save

create link

manage

select node

select node

send relationship of node

search query by SQL command

show result knowledge

show result knowledge

ผลการวจย (ตอ)หนาจอการนำาเขาโครงสรางออนโทโลย RDF ในรปแบบไฟล OWL

ผลการวจย (ตอ)หนาจอกำาหนดชอโหนด และแอตทรบวตบนออนโทโลยใหเปนภาษาไทย

ผลการวจย (ตอ)หนาจอแสดงชอโหนด และแอตทรบวตบนออนโทโลยทเปลยนเปนภาษาไทยเรยบรอยแลว

ผลการวจย (ตอ)แมแบบจดการองคความรดนตรมงคละ 51 แมแบบ แสดงเฉพาะสวนของโหนดเครองดนตร

ผลการวจย (ตอ)แมแบบจดการองคความรดนตรมงคละ 51 แมแบบ แสดงเฉพาะสวนของโหนดเครองดนตร

ผลการวจย (ตอ)ผลประเมนความพงพอใจของผใชทมตอระบบจดการฐานความร จำานวน 40 คน ซงผลการวจย พบวาประสทธภาพของโครงสรางและรปแบบฐานความรออนโทโลยเรองดนตรมงคละ ในภาพรวม มประสทธภาพอยในระดบด คดเปนรอยละ 62.0 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ทกดานมประสทธภาพอยในระดบด สามารถเรยงลำาดบจากมากไปหานอยไดดงน •ดาน Usability Test คดเปนรอยละ 68.9 •ดาน Performance Test คดเปนรอยละ 66.4  3) ดาน Function Test คดเปนรอยละ 63.5 •ดาน Security Test คดเปนรอยละ 58.0 •ดาน Function Requirement Test คดเปนรอยละ 53.2 ตามลำาดบ

           3) ดาน Function Test คดเปนรอยละ 63.5 4) ดาน Security Test คดเปนรอยละ 58.0 และ 5) ดาน Function Requirement Test คดเปนรอยละ 53.2 ตามลำาดบ

ผลการวจย (ตอ)ผลประเมนความพงพอใจของผใชทมตอระบบจดการฐานความร จำานวน 40 คน ซงผลการวจย พบวาประสทธภาพของโครงสรางและรปแบบฐานความรออนโทโลยเรองดนตรมงคละ ในภาพรวม มประสทธภาพอยในระดบด คดเปนรอยละ 62.0 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ทกดานมประสทธภาพอยในระดบด สามารถเรยงลำาดบจากมากไปหานอยไดดงน •ดาน Usability Test คดเปนรอยละ 68.9 •ดาน Performance Test คดเปนรอยละ 66.4  3) ดาน Function Test คดเปนรอยละ 63.5 •ดาน Security Test คดเปนรอยละ 58.0 •ดาน Function Requirement Test คดเปนรอยละ 53.2 ตามลำาดบ

           3) ดาน Function Test คดเปนรอยละ 63.5 4) ดาน Security Test คดเปนรอยละ 58.0 และ 5) ดาน Function Requirement Test คดเปนรอยละ 53.2 ตามลำาดบ

ประโยชนทไดรบ และการนำาผลการวจยไปใชประโยชน 1 )ไดขอมลองคความรภมปญญาเรองดนตรมงคละในเขต

พนทภาคเหนอตอนลาง และสามารถทราบถงขอมลสายเครอขายแหลง

ภมปญญามาใชเปนแนวทางในการจดตงกลมปราชญดานดนตรพนบานในพนท

ใกลเคยงเพอรวมกนพฒนาองคความรใหมๆ ใหเกดประโยชนตอชมชนและ

ประเทศชาต

2. ไดตนแบบออนโทโลยเพอนำาเสนอฐานความรภมปญญาเรองดนตรมงคละในเขตพนทภาคเหนอตอนลาง ซงตนแบบระบบทสรางขนนจะสามารถใชเปนตนแบบในการพฒนาออนโทโลยเพอนำาไปใชกบเวบจดการความรภมปญญาในลกษณะอนๆ ได ทงนเพอใหเกดเปนศนยกลางการรวบรวม แลกเปลยน และเผยแพรความรทางภมปญญา

ประโยชนทไดรบ และการนำาผลการวจยไปใชประโยชน (ตอ)

3) เพอเสนอแนะรปแบบและวธการจดการองคความรเกยวกบการละเลนดนตรพนบานใหหนวยงานทกภาคสวนในชมชนทองถนมสวนรวมและมบทบาทรบผดชอบในทกขนตอนตามแนวคดการจดการความร

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรพฒนาสวนนำาเขาออนโทโลย ใหสามารถรองรบออนโทโลยทตงชอโหนด และแอตทรบวตเปนภาษาไทย เพอใหเกดการลดขนตอนในสวนการปรบปรงโครงสรางออนโทโลย ในโมดลท 2 ออกไป ซงจะทำาใหระบบมความงาย รวมทงลดขนตอนการจดเตรยมออนโทโลยเพอการสรางแมแบบองคความรลงไปอก 1 ขนตอน

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

2. ควรพฒนาฟงกชนเพอรองรบการเพมหรอเปลยนแปลงโครงสรางโหนด และ แอตทรบวต บนโมเดลออนโทโลยตามโครงสรางของ RDFs ไดโดยตรง

ฟงกชน Add node

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป3. ควรพฒนาตอยอดใหเปนระบบจดการฐานความรดนตรพนบานมงคละเตมรปแบบ เพอสนบสนนการเขาถงและสบคนขอมลเชงความหมายในรปแบบ Semantic Web ซงอาจจะใชซอฟตแวรสำาเรจรปยหอตางๆ เชน Onto Wiki, Semantic Media Wiki เปนตน

บรรณานกรมกลมงานภมปญญาทองถน สำานกพฒนาเกษตรกร กรมสงเสรม . (2547). ภมปญญาไทย .สบคน

เมอ 10 กมภาพนธ 2552, จาก http://tkagri.doae.go.th/indexhome.phpกตต ภกดวฒนะกล และกตตพงษ กลมกลอม. (2548). คมภรการวเคราะหและออกแบบระบบเชงวตถดวย UML. กรงเทพฯ : เคทพ คอมพ แอนด คอนซลท.

วระเดช เชอนาม . (เอกสารสรปองคความร ). (17 มกราคม 2548 ). การบรหารจดการความร.ศรลกษณ สวรรณวงศ . (2538). ทฤษฎและเทคนคการสมตวอยาง. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.สมจตร อาจอนทร และงามนจ อาจอนทร . (2541). ระบบฐานขอมล: Database

Systems .ขอนแกน: ศนยหนงสอมหาวทยาลยขอนแกน .สมชาย เดอนเพญ . (ม.ป.ป.) . อจฉรยลกษณเมองบางขลง .สบคนเมอวนท 2 มกราคม

2554. จาก http://www.bangkhung.go.th/book%20teenee% -20272103.pdf.

สมศกด โชคชยชตกล. (2547). อนไซด PHP 5. กรงเทพฯ : โปรวชน จำากด .Beane , James A , Toepler , Jr.

Conrad F. and Alessi , Jr. Samuel J. (1986). Curriculum Planning and Development. Massachusette : Allyn and Bacon.

ขอบคณครบ....Q&A